Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

NIKASEMƆ 1

“Mɛi Ni Taoɔ Yehowa Sɛɛ Gbɛ Lɛ, Nɔ Kpakpa Ko Ehiaŋ Amɛ”

“Mɛi Ni Taoɔ Yehowa Sɛɛ Gbɛ Lɛ, Nɔ Kpakpa Ko Ehiaŋ Amɛ”

AFI 2022 AFI ŊMALƐ LƐ JI: “Mɛi ni taoɔ Yehowa sɛɛ gbɛ lɛ, nɔ kpakpa ko ehiaŋ amɛ.”​—LALA 34:10.

LALA 4 Yehowa Kwɛɔ Minɔ

NƆ NI ABAASUSU HE *

Be ni David yaje shihilɛi ni mli wawai amli po lɛ, enyɛ ewie akɛ ‘nɔ kpakpa ko ehiaaa’ lɛ (Kwɛmɔ kuku 1-3) *

1. Mɛɛ shihilɛ ni mli wa mli David yaje?

 BE KO lɛ, Israel maŋtsɛ Saul miitao David egbe, ni no hewɔ lɛ David jo foi. Be ni eyaa lɛ, eyatsɔ Nob maŋ lɛ ni ebi ni ahã lɛ blodoi enumɔ, ejaakɛ ekɛ ewebii lɛ bɛ niyenii ko kwraa. (1 Sam. 21:1, 3) Sɛɛ mli lɛ, amɛyaba abo yɛ tɛkplo ko mli. (1 Sam. 22:1) Mɛni hewɔ Saul taoɔ David egbe lɛ?

2. Mɛɛ nibii gbohii Saul fee? (1 Samuel 23:16, 17)

2 David ehe gbɛ́i waa ni eye kunim yɛ tai pii amli, ni enɛ hewɔ lɛ, Saul miiye ehe awuŋa waa. Saul le hu akɛ, akɛni egbo Yehowa nɔ toi hewɔ lɛ, Yehowa ekpoo lɛ akɛ Israel maŋtsɛ, ni ehala David akɛ mɔ ni baaye esɛɛ. (Kanemɔ 1 Samuel 23:16, 17.) Shi Saul kã he eji Israel maŋtsɛ. Lɛ ji amɛsraafoi lɛ ahiɛnyiɛlɔ, ni eyɛ mɛi pii ni sumɔɔ esane. Enɛ hewɔ lɛ, esa akɛ David ajo foi koni akagbe lɛ. Ani Saul nu he akɛ ebaanyɛ ete shi ewo Nyɔŋmɔ koni nɔ ni Nyɔŋmɔ ewie yɛ David he lɛ akaba mli? (Yes. 55:11) Wɔleee. Shi nɔ ni wɔle ji akɛ, Saul kɛ ehe wo oshãra mli diɛŋtsɛ, ejaakɛ mɛi fɛɛ ni teɔ shi amɛwoɔ Nyɔŋmɔ lɛ egbeee naa jogbaŋŋ!

3. Te David fee enii ehã tɛŋŋ yɛ shihilɛ ni eyaje mli lɛ fɛɛ sɛɛ?

3 David baa ehe shi. Jeee lɛ ehala akɛ ebaatsɔ Israel maŋtsɛ. Yehowa ni wó lɛ maŋtsɛ. (1 Sam. 16:1, 12, 13) Saul nyɛ David waa diɛŋtsɛ, shi David shwaaa Yehowa akɛ lɛ ni efee ni ewala eyaje oshãra mli lɛ. Ni be ni enáaa niyenii pii eye ni eewɔ tɛkplo mli lɛ, emli fuuu Yehowa. Anɔkwa, eeenyɛ efee akɛ, tɛkplo lɛ mli eyɔɔ be ni efo lala ni ŋɔɔ ni ŋmalɛ ni nikasemɔ nɛɛ damɔ nɔ lɛ yɔɔ mli lɛ kɛjie Yehowa yi, akɛ: “Mɛi ni taoɔ Yehowa sɛɛ gbɛ lɛ, nɔ kpakpa ko ehiaŋ amɛ” lɛ.​—Lala 34:10.

4. Mɛɛ sanebimɔi wɔbaahã hetoo yɛ nikasemɔ nɛɛ mli? Ni mɛni hewɔ amɛhetoi lɛ ahe miihia lɛ?

4 Ŋmɛnɛ lɛ, Yehowa tsuji pii yɛ ni bei komɛi lɛ amɛnáaa niyenii ni fa bɔ ni sa kɛ nibii krokomɛi ni he hiaa amɛ lɛ. * Wɔna enɛ faŋŋ yɛ COVID-19 be nɛɛ mli, ni amrɔ nɛɛ ni “amanehulu kpeteŋkpele” lɛ ebɛŋkɛ waa lɛ, wɔle akɛ nibii amli baawa fe nɛkɛ po. (Mat. 24:21) No hewɔ lɛ, ebaahi waa akɛ wɔbaahã sanebimɔi ejwɛ nɛɛ ahetoo: Mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔwie akɛ ‘nɔ kpakpa ko ehiaaa’ David lɛ? Mɛni hewɔ esa akɛ wɔmii ashɛ nibii ni wɔyɔɔ lɛ ahe lɛ? Mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔkɛ wɔhiɛ afɔ̃ Yehowa nɔ akɛ ebaakwɛ wɔ? Mɛni wɔbaanyɛ wɔfee bianɛ kɛsaa wɔhe kɛhã shihilɛi ni wɔkɛbaakpe wɔsɛɛ lɛ?

“NƆ KO NƆ KO EHIAŊ MI”

5-6. Mɛɛ gbɛ nɔ Lala 23:1-6 lɛ yeɔ ebuaa wɔ ni wɔnuɔ nɔ ni David tsɔɔ be ni ewie akɛ “nɔ kpakpa ko ehiaŋ” Yehowa tsuji lɛ shishi?

5 Be ni David kɛɛ “nɔ kpakpa ko ehiaŋ” Yehowa tsuji lɛ, no mli lɛ te etsɔɔ tɛŋŋ? David wie nɔ ko ni tamɔ nakai nɔŋŋ yɛ Lala 23 lɛ mli. No hewɔ lɛ kɛ́ wɔsusu nakai lala lɛ he lɛ, no baaye abua wɔ ni wɔnu nɔ ni ewie lɛ shishi. (Kanemɔ Lala 23:1-6.) Yɛ Lala 23:1 lɛ, David wie akɛ: “Yehowa ji Tookwɛlɔ ni kwɛɔ minɔ. Nɔ ko nɔ ko ehiaŋ mi.” Yɛ kukuji ni nyiɛ sɛɛ lɛ amli lɛ, David tsĩ nibii komɛi ni he hiaa waa lɛ atã, ni ekomɛi ji nibii kpakpai ni Yehowa ni ji e-Tookwɛlɔ lɛ kɛdro lɛ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ewie akɛ Yehowa nyiɛɔ ehiɛ “kɛtsɔɔ jalɛ gbɛi anɔ,” ni eshiii lɛ yɛ bei ni hi kɛ bei ni ehiii fɛɛ mli. Shi David hã efee faŋŋ akɛ, eyɛ mli akɛ ekã shi yɛ “lɛɛhei ni jwɛi fɔ yɔɔ jɛmɛ” lɛ moŋ, shi no etsɔɔɔ akɛ ekɛ naagbai ekpeŋ. Ewie akɛ bei komɛi lɛ, ebaahao, tamɔ nɔ ni enyiɛ “jɔɔ voo ni mli ewo duŋ kpii” mli, ni mɛi hu baanyɛ lɛ. Shi akɛni Yehowa ji e-Tookwɛlɔ hewɔ lɛ, ‘esheŋ sane fɔŋ ko gbeyei.’

6 No hewɔ lɛ, te obaahã sanebimɔ ni ji, “Mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔwie akɛ ‘nɔ kpakpa ko ehiaaa’ David” lɛ hetoo ohã tɛŋŋ? Hetoo lɛ nɛ: Nibii ni baahã ekɛ Yehowa teŋ wekukpaa lɛ mli awa lɛ eko eko ehiaaa lɛ; enine shɛ fɛɛ nɔ. David yɔse akɛ, jeee heloonaa nibii pii ni ebaaná lɛ ni baahã ená miishɛɛ. Agbɛnɛ hu, emii shɛ nibii ni Yehowa kɛdro lɛ lɛ ahe. Ni nɔ ni ehã ehe hia lɛ fe fɛɛ yɛ shihilɛ mli ji, ni ebaafee nibii ni baahã Yehowa ajɔɔ lɛ ni ebu ehe.

7. Yɛ nɔ ni awie yɛ Luka 21:20-24 lɛ naa lɛ, mɛɛ shihilɛ ni mli wa Kristofoi ni yɔɔ Yudea lɛ kɛkpe?

7 Nɔ ni David wie lɛ hãa wɔnaa akɛ, ehe miihia waa ni wɔná jwɛŋmɔ ni ja yɛ heloonaa nibii ahe. Tɔmɔ bɛ he akɛ wɔkɛ heloonaa nibii ni wɔyɔɔ lɛ baatsu nii. Shi esa akɛ wɔkwɛ jogbaŋŋ ni amɛkahe wɔtsui kɛ wɔjwɛŋmɔ fɛɛ. Enɛ ji anɔkwa sane ko ni he hiaa waa ni blema Kristofoi ni hi Yudea lɛ banu shishi. (Kanemɔ Luka 21:20-24.) Yesu bɔ amɛ kɔkɔ akɛ, be ko baaba ni ‘asraafoi baabɔ nsara amɛwo Yerusalem he kɛkpe.’ Ekɛɛ amɛ akɛ kɛ́ eba lɛ nakai lɛ, amɛshi amɛnibii fɛɛ ni ‘amɛbɔi foijee kɛya gɔji lɛ anɔ,’ ejaakɛ no baahere amɛyiwala. Be ko lɛ, Buu-Mɔɔ lɛ wie akɛ: “Amɛshi ŋmɔji kɛ shĩai, ni amɛlooo amɛnibii kɛjɛɛɛ amɛshĩai amli po kɛyaaa. Akɛni amɛyɛ hekɛnɔfɔɔ yɛ Yehowa dɛŋ hebuu kɛ sɛɛfimɔ mli hewɔ lɛ, amɛkɛ ejamɔ ye nɔ fɛɛ nɔ ni ekolɛ amɛbuɔ akɛ ehe hiaa lɛ hiɛ.”

8. Mɛɛ nɔ ko ni he hiaa waa wɔkaseɔ yɛ nɔ ni ba blema Kristofoi ni hi Yudea lɛ anɔ lɛ mli?

8 Mɛɛ nɔ ko ni he hiaa waa wɔkaseɔ yɛ nɔ ni ba blema Kristofoi ni hi Yudea lɛ anɔ lɛ mli? Buu-Mɔɔ ni wɔtsĩ tã kɛtsɔ hiɛ lɛ wie akɛ: “Ekolɛ bɔ ni wɔbuɔ heloonaa nibii wɔhãa lɛ he kai kã wɔhiɛ; ani amɛji nibii ni he hiaa fe fɛɛ, aloo ani yiwalaheremɔ ni mɛi fɛɛ ni yɔɔ Nyɔŋmɔ masɛi lɛ baaná lɛ he miihia fe no? Hɛɛ, ekolɛ wɔfoijee lɛ kɛ fimɔ kɛ ohia shihilɛi komɛi baaba. Ebaabi ni wɔfee klalo akɛ wɔbaafee nɔ fɛɛ nɔ ni ehe hiaa ni wɔfee, tamɔ bɔ ni wɔnyɛmimɛi ni hi shi yɛ klɛŋklɛŋ afii oha lɛ mli, ni jo foi kɛjɛ Yudea kɛtee Perea, yɛ Yordan sɛɛ lɛ fee lɛ.” *

9. Mɛɛ gbɛ nɔ ŋaa ni bɔfo Paulo wo blema Kristofoi lɛ woɔ bo hewalɛ?

9 Ekã shi faŋŋ akɛ, blema Kristofoi ni hi Yudea lɛ náaa lɛ mlɛo akɛ amɛbaashi amɛŋmɔji, amɛshĩai, kɛ amɛshĩai amli nibii ni amɛya he kroko kwraa ni amɛyaje nɔ fɛɛ nɔ shishi ehee. Ehe bahia ni amɛkɛ amɛhiɛ afɔ̃ Yehowa nɔ akɛ, ebaahã amɛ nibii ni he hiaa amɛ lɛ. Mɛni ye ebua amɛ ni amɛnyɛ amɛfee nakai? Afii enumɔ dani Romabii lɛ baabɔ nsara amɛwo Yerusalem he lɛ, bɔfo Paulo wo Kristofoi ni yɔɔ Yudea lɛ ŋaa akɛ: “Shikasuɔmɔ akaba nyɛshihilɛ mli, ni nyɛmii ashɛa nibii ni nyɛyɔɔ amrɔ nɛɛ ahe. Ejaakɛ ekɛɛ: ‘Mishiŋ bo, ni mikwaŋ bo kɔkɔɔkɔ.’ Koni wɔná ekãa babaoo ni wɔkɛɛ: ‘Yehowa ji miyelikɛbualɔ; misheee gbeyei. Mɛni gbɔmɔ baanyɛ afee mi?’” (Heb. 13:5, 6) Ŋwanejee ko bɛ he akɛ, mɛi ni bo Paulo ŋaawoo lɛ toi dani Romabii lɛ batutua Yerusalem lɛ amii shɛ nibii fioo ni amɛná yɛ he ni amɛjo foi kɛtee lɛ ahe. Amɛhe amɛye akɛ, Yehowa baakwɛ amɛ. Paulo wiemɔi lɛ hãa wɔ hu wɔnaa akɛ, wɔbaanyɛ wɔkɛ wɔhiɛ afɔ̃ Yehowa nɔ akɛ ebaakwɛ wɔ.

“WƆMII BAASHƐ NIBII NƐƐ AHE”

10. Mɛni ji nɔ ni Paulo kɛɛ ‘ekase ni mɛi pii leee’ lɛ?

10 Paulo wo Timoteo ŋaa ko ni tamɔ nɛkɛ nɔŋŋ, ni esa akɛ wɔ hu wɔbo toi. Ekɛɛ lɛ akɛ: “No hewɔ lɛ, kɛ́ wɔyɛ niyenii kɛ atade lɛ, wɔmii baashɛ nibii nɛɛ ahe.” (1 Tim. 6:8) Ani enɛ tsɔɔ akɛ kɛ́ wɔná niyenii ko ni ŋɔɔ wɔye, shĩa kpakpa ko mli wɔwɔ, loo wɔhé loo wɔkpɛ atade hee yɛ be kɛ beiaŋ lɛ, belɛ wɔkɛ ŋaawoo nɛɛ tsuuu nii? Dabi, etsɔɔɔ nakai. Nɔ ni Paulo tsɔɔ kɛkɛ ji akɛ, esa akɛ wɔmii ashɛ nɔ fɛɛ nɔ ni wɔyɔɔ lɛ he. (Fip. 4:12) Enɛ ji nɔ ni Paulo kɛɛ ‘ekase ni mɛi pii leee’ lɛ. Nɔ ni he hiaa fe fɛɛ yɛ wɔshihilɛ mli ji, wekukpaa ni yɔɔ wɔ kɛ Nyɔŋmɔ teŋ lɛ, shi jeee heloonaa nibii ni wɔyɔɔ lɛ.​—Hab. 3:17, 18.

Yɛ afii 40 ni Israelbii lɛ kɛnyiɛ ŋa lɛ nɔ lɛ fɛɛ amli lɛ, ‘nɔ ko nɔ ko ehiaaa’ amɛ. Ani wɔ hu wɔmii shɛɔ nibii ni wɔyɔɔ amrɔ nɛɛ ahe? (Kwɛmɔ kuku 11) *

11. Mɛni wɔkaseɔ yɛ nɔ ni Mose kɛɛ Israelbii lɛ mli?

11 Ekolɛ nibii ni wɔ wɔsusuɔ akɛ ehe miihia wɔ lɛ, esoro no yɛ nɔ ni Yehowa naa akɛ ehe miihia wɔ lɛ he. Susumɔ nɔ ni Mose kɛɛ Israelbii lɛ be ni amɛnyiɛ ŋa lɛ nɔ afii 40 lɛ he okwɛ. Ekɛɛ amɛ akɛ: “Yehowa, o-Nyɔŋmɔ lɛ, ejɔɔ bo yɛ nɔ fɛɛ nɔ ni ofeɔ lɛ mli. Ele nyiɛmɔ ni onyiɛ kɛtsɔ ŋa kpele nɛɛ nɔ lɛ jogbaŋŋ. Yehowa, o-Nyɔŋmɔ lɛ, kɛ bo ehi shi afii 40 nɛɛ fɛɛ, ni nɔ ko nɔ ko he ehiako bo.” (5 Mo. 2:7) Yɛ nakai afii 40 lɛ amli fɛɛ lɛ, Yehowa hã Israelbii lɛ mana amɛye. Agbɛnɛ hu, amɛtadei, ni ji atadei ni amɛkɛshi Ejipt lɛ fiteee. (5 Mo. 8:3, 4) Ekolɛ Israelbii lɛ ateŋ mɛi komɛi nu he akɛ nibii nɛɛ ni Yehowa hãa amɛ lɛ pɛ kɛkɛ faaa. Shi Mose kai amɛ akɛ, nɔ ko nɔ ko he ehiako amɛ. Kɛ́ wɔhiɛ sɔɔ nibii ni wɔyɔɔ lɛ, Yehowa baaná wɔhe miishɛɛ. Yehowa miisumɔ ni wɔmii ashɛ nibii bibii po ni ekɛdroɔ wɔ lɛ ahe ni wɔna akɛ amɛji edɛŋ nikeenii.

HEMƆ OYE AKƐ YEHOWA BAAKWƐ BO

12. Mɛni tsɔɔ akɛ David kɛ ehiɛ fɔ̃ Yehowa nɔ shi jeee lɛ diɛŋtsɛ ehe nɔ?

12 David le akɛ, Yehowa yeɔ anɔkwa, ni mɛi ni sumɔɔ lɛ lɛ asane kã etsui nɔ waa. Be ni David fo Lala 34 lɛ, no mli lɛ ewala yɛ oshãra mli. Shi akɛni eheɔ Yehowa nɔ eyeɔ waa hewɔ lɛ, enyɛ ewie akɛ, ‘Yehowa bɔfo lɛ ebɔle lɛ kɛkpe.’ (Lala 34:7) Eeenyɛ efee akɛ, David kɛ Yehowa bɔfo lɛ miito asraafonyo ko ni yɔɔ ŋa nɔ ni miishi kpe koni kɛ́ henyɛlɔ ko miiba lɛ ena lɛ lɛ he. Eyɛ mli akɛ David ji tawulɔ kãkãlɔ, ni Yehowa ewo lɛ shi akɛ ebaatsɔ maŋtsɛ moŋ, shi David kɛ ehiɛ efɔ̃ɔɔ lɛ diɛŋtsɛ ehe nɔ akɛ, ele akromia fɔ̃ɔ kɛ bɔ ni akɛ klante wuɔ ta ni no hewɔ lɛ ebaanyɛ eye ehenyɛlɔi lɛ anɔ kunim. (1 Sam. 16:13; 24:12) Ekɛ ehiɛ fɔ̃ Yehowa nɔ, ni ehe eye akɛ Yehowa bɔfo lɛ baanyɛ ‘ajie’ mɛi ni sheɔ Yehowa gbeyei lɛ. Enɛ etsɔɔɔ akɛ Yehowa baabu wɔhe yɛ naakpɛɛ gbɛ nɔ. Shi mɛi fɛɛ ni kɛ amɛhiɛ fɔ̃ɔ Yehowa nɔ lɛ le akɛ, kɛ́ amɛgboi po lɛ, Yehowa baatee amɛ shi.

Yɛ amanehulu kpeteŋkpele lɛ mli lɛ, ekolɛ Gog ni jɛ Magog lɛ webii lɛ baatutua wɔ yɛ wɔshĩai lɛ amli. Shi wɔle akɛ, Yesu kɛ eŋwɛibɔfoi lɛ baana nɔ ni yaa nɔ lɛ ni amɛbaabu wɔhe (Kwɛmɔ kuku 13)

13. Kɛ́ Gog ni jɛ Magog lɛ tutua wɔ lɛ, mɛni hewɔ ebaafee tamɔ nɔ ni amɛbaanyɛ amɛkpãtã wɔhiɛ ni etɔɔɔ amɛ kwraa? Shi mɛni hewɔ esaaa akɛ wɔsheɔ gbeyei? (Kwɛmɔ mfoniri ni yɔɔ wolo lɛ hiɛ lɛ.)

13 Etsɛŋ ehe baahia ni wɔtsɔɔ faŋŋ akɛ, wɔheɔ wɔyeɔ akɛ Yehowa baabu wɔhe. Kɛ́ Gog ni jɛ Magog, ni ji majimaji akuu ko ni je lɛŋ nɔyelii lɛ fɛɛ baafi sɛɛ lɛ tutua wɔ lɛ, wɔbaanu he akɛ wɔwala eyaje oshãra mli. Ebaabi ni wɔná hemɔkɛyeli akɛ, Yehowa baanyɛ ahere wɔ ni ebaahere wɔ hu. Jeŋmaji lɛ baana wɔ akɛ gwantɛŋi ni bɛ mɔ ko ni miibu amɛhe. (Eze. 38:10-12) Wɔhiɛɛɛ tawuu nibii, ni wɔleee tawuu hu. No hewɔ lɛ, jeŋmaji lɛ baanu he akɛ amɛbaanyɛ amɛkpãtã wɔhiɛ ni etɔɔɔ amɛ kwraa. Amɛbɛ hemɔkɛyeli, no hewɔ lɛ amɛnaŋ akɛ Yehowa bɔfoi lɛ baafã wɔhe. Shi wɔ lɛ, akɛni wɔyɛ hemɔkɛyeli hewɔ lɛ, wɔbaana enɛ faŋŋ. Kɛ́ Yehowa ŋwɛi asraafoi lɛ tutua amɛ lɛ, amɛhiɛ baafee amɛ yaa pɛ!​—Kpo. 19:11, 14, 15.

SAAMƆ OHE BIANƐ KƐHÃ NIBII NI WƆKƐBAAKPE WƆSƐƐ LƐ

14. Mɛni wɔbaanyɛ wɔfee bianɛ kɛsaa wɔhe kɛhã nibii ni wɔkɛbaakpe wɔsɛɛ lɛ?

14 Mɛni wɔbaanyɛ wɔfee bianɛ kɛsaa wɔhe kɛhã nibii ni wɔkɛbaakpe wɔsɛɛ lɛ? Klɛŋklɛŋ kwraa lɛ, esaaa akɛ wɔnaa heloonaa nibii akɛ nomɛi ji nɔ ni he hiaa fe fɛɛ yɛ shihilɛ mli, ejaakɛ be ko baashɛ ni ehe baahia ni wɔshi nibii nɛɛ fɛɛ. Agbɛnɛ hu, esa akɛ wɔmii ashɛ nibii ni wɔyɔɔ lɛ ahe, ni wɔmii ashɛ wɔhe waa akɛ wekukpaa kpakpa yɛ wɔ kɛ Yehowa teŋ. Kɛ́ wɔle Yehowa jogbaŋŋ lɛ, hemɔkɛyeli ni wɔyɔɔ akɛ ebaabu wɔhe kɛ́ Gog ni jɛ Magog lɛ tutua wɔ lɛ mli baawa.

15. Mɛɛ niiashikpamɔi David ná yɛ eblahiiaŋ ni hã ehe eye akɛ Yehowa baaye ebua lɛ?

15 Naa nɔ kroko ni ye ebua David ni baanyɛ aye abua wɔ ni wɔsaa wɔhe kɛhã shihilɛi ni mli wawai ni kãmɔ wɔhiɛ lɛ. David wie akɛ: “Nyɛsaa nyɛnaa nyɛkwɛa, ni nyɛbaana akɛ Yehowa hi; mɔ ni baa lɛ abo lɛ yɛ miishɛɛ.” (Lala 34:8) Wiemɔi nɛɛ hãa wɔnaa nɔ hewɔ ni David kɛ ehiɛ fɔ̃ Yehowa nɔ lɛ. David kɛ ehiɛ efɔ̃ Yehowa nɔ yɛ shihilɛi srɔtoi amli, ni Yehowa hãko enine anyɛ shi pɛŋ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, be ni eji oblanyo ni ekɛ Filistinyo oblaŋ ni atsɛɔ lɛ Goliat lɛ yaawu lɛ, ekɛɛ lɛ akɛ: “Ŋmɛnɛ gbi nɛɛ, Yehowa baajie bo awo midɛŋ.” (1 Sam. 17:46) Sɛɛ mli be ni esɔmɔɔ Maŋtsɛ Saul lɛ, maŋtsɛ lɛ ka shii abɔ akɛ ebaagbe lɛ, shi Yehowa bu David he. (1 Sam. 18:12) Akɛni Yehowa eye ebua David yɛ shihilɛi nɛɛ fɛɛ amli hewɔ lɛ, ená nɔmimaa akɛ ebaaye ebua lɛ yɛ shihilɛ ni eyaje mli amrɔ nɛɛ hu mli.

16. Te wɔbaafee tɛŋŋ ‘wɔsa wɔnaa wɔkwɛ ni wɔna akɛ Yehowa hi’ lɛ?

16 Kɛ́ wɔkɛ wɔhiɛ fɔ̃ Yehowa nɔ bianɛ ni wɔkɛ egbɛtsɔɔmɔi tsu nii lɛ, hemɔkɛyeli ni wɔyɔɔ akɛ ebaaye ebua wɔ wɔsɛɛ lɛ mli baawa. Ja wɔyɛ hemɔkɛyeli ni wɔkɛ wɔhiɛ fɔ̃ɔ Yehowa nɔ dani wɔbaanyɛ wɔbi wɔnitsumɔtsɛ lɛ gbɛ koni wɔnyɛ wɔya kpokpaa nɔ kpee loo kpokpaa wulu nɔ kpee ko, loo wɔbi ni etsake wɔnitsumɔ be lɛ mli ehã wɔ koni wɔnyɛ wɔya asafoŋ kpeei be fɛɛ be, ni wɔkɛ be pii atsu shiɛmɔ nitsumɔ lɛ. Ni kɛ́ nitsumɔtsɛ lɛ ekpɛlɛɛɛ, ni no hewɔ lɛ wɔnitsumɔ lɛ je wɔdɛŋ lɛ, ani wɔyɛ hemɔkɛyeli akɛ Yehowa baadro wɔ nibii fɛɛ ni he hiaa wɔ, ni eshiŋ wɔ ni ekwaŋ wɔ kɔkɔɔkɔ? (Heb. 13:5) Mɛi ni yɔɔ be fɛɛ sɔɔmɔ lɛ mli lɛ ateŋ mɛi pii yɛ niiashikpamɔi ni tsɔɔ akɛ be ni amɛhe fi amɛ lɛ, Yehowa ye ebua amɛ. Yehowa lɛ, anɔkwafo ji lɛ.

17. Mɛni ji afi 2022 afi ŋmalɛ lɛ? Ni mɛni hewɔ esa waa?

17 Yehowa yɛ wɔmasɛi, ni no hewɔ lɛ esaaa akɛ wɔsheɔ nibii ni baaba wɔsɛɛ lɛ gbeyei. Kɛ́ wɔhã nibii ni kɔɔ Yehowa jamɔ he lɛ he hia wɔ fe wɔ diɛŋtsɛ wɔnibii lɛ, Yehowa kwaŋ wɔ kɔkɔɔkɔ. Gbɛtsɔɔmɔ Kuu lɛ ehala Lala 34:10 akɛ wɔ afi 2022 afi ŋmalɛ lɛ koni ekai wɔ akɛ, ehe miihia ni wɔsaa wɔhe bianɛ kɛhã shihilɛi ni mli wawai ni wɔkɛbaakpe wɔsɛɛ lɛ, ni wɔkɛ wɔhiɛ afɔ̃ Yehowa nɔ akɛ ekwaŋ wɔ kɔkɔɔkɔ. Afi 2022 afi ŋmalɛ lɛ ji: “Mɛi ni taoɔ Yehowa sɛɛ gbɛ lɛ, nɔ kpakpa ko ehiaŋ amɛ.”

LALA 38 Ebaahã Ohe Awa

^ Ajie afi 2022 afi ŋmalɛ lɛ kɛjɛ Lala 34:10, ni ekɛɔ akɛ: “Mɛi ni taoɔ Yehowa sɛɛ gbɛ lɛ, nɔ kpakpa ko ehiaŋ amɛ.” Yehowa tsuji anɔkwafoi lɛ ateŋ mɛi pii bɛ shika loo heloonaa nibii babaoo. No hewɔ lɛ, mɛni hewɔ akɛɔ akɛ ‘nɔ kpakpa ko ehiaaa amɛ’ lɛ? Ni kɛ́ wɔnu ŋmalɛ nɛɛ shishi lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ no baaye abua wɔ ni wɔnyɛ wɔsaa wɔhe kɛhã shihilɛi ni mli wawai ni wɔkɛbaakpe wɔsɛɛ lɛ?

^ Kwɛmɔ “Sanebimɔi Ni Jɛ Kanelɔi Adɛŋ” ni je kpo yɛ September 15, 2014 Buu-Mɔɔ lɛ mli lɛ.

^ NƆ NI WƆNAA YƐ MFONIRI LƐ MLI: Be ni David joɔ foi yɛ Maŋtsɛ Saul hiɛ ni eyatee yɛ tɛkplo mli po lɛ, ehiɛ sɔ nibii ni Yehowa hã lɛ lɛ.

^ NƆ NI WƆNAA YƐ MFONIRI LƐ MLI: Be ni Israelbii lɛ shi Ejipt lɛ, Yehowa hã amɛ mana amɛye, ni ehãaa amɛtadei lɛ hu afite.