Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

NIKASEMƆ 13

Fɔlɔi, Nyɛtsɔa Nibii Ni Yehowa Ebɔ Lɛ Anɔ Nyɛtsɔa Nyɛbii Lɛ Ehe Nii

Fɔlɔi, Nyɛtsɔa Nibii Ni Yehowa Ebɔ Lɛ Anɔ Nyɛtsɔa Nyɛbii Lɛ Ehe Nii

“Namɔ bɔ enɛɛmɛi?”​—YES. 40:26.

LALA 11 Adebɔɔ Jieɔ Yehowa Yi

NƆ NI ABAASUSU HE a

1. Mɛni fɔlɔi pii miisumɔ ni amɛye amɛbua amɛbii lɛ ni amɛfee?

 FƆLƆI, wɔle akɛ nyɛmiisumɔ ni nyɛye nyɛbua nyɛbii lɛ koni amɛle Yehowa jogbaŋŋ ni amɛsumɔ lɛ. Shi Nyɔŋmɔ lɛ, anaaa lɛ. No hewɔ lɛ, te nyɛbaafee tɛŋŋ nyɛye nyɛbua nyɛbii lɛ ni amɛna akɛ, eyɛ lɛɛlɛŋ ni amɛbaanyɛ amɛbɛŋkɛ lɛ?​—Yak. 4:8.

2. Te fɔlɔi baafee tɛŋŋ amɛtsɔɔ amɛbii lɛ Yehowa he nii?

2 Gbɛ kome ni he hiaa waa ni nyɛbaanyɛ nyɛtsɔ nɔ nyɛye nyɛbua nyɛbii lɛ koni amɛbɛŋkɛ Yehowa ji, ni nyɛkɛ amɛ baakase Biblia lɛ. (2 Tim. 3:14-17) Shi Biblia lɛ hãa wɔleɔ gbɛ kroko ni abaanyɛ atsɔ nɔ atsɔɔ gbekɛbii Yehowa he nii. Yɛ Abɛi awolo lɛ mli lɛ, etamɔ nɔ ni papa ko wo ebi ŋaa ni ehiɛ akakpa Yehowa sui ni enaa yɛ nibii ni ebɔ lɛ amli lɛ anɔ kɔkɔɔkɔ. (Abɛi 3:19-21) Yɛ nikasemɔ nɛɛ mli lɛ, wɔbaakwɛ bɔ ni fɔlɔi baanyɛ atsɔ nibii ni Yehowa ebɔ lɛ anɔ amɛtsɔɔ amɛbii lɛ Yehowa he nii jogbaŋŋ.

TE OBAAFEE TƐŊŊ OTSƆ NIBII NI YEHOWA EBƆ LƐ ANƆ OTSƆƆ OBII LƐ EHE NII?

3. Mɛni esa akɛ fɔlɔi aye abua amɛbii lɛ ni amɛfee?

3 Biblia lɛ kɛɛ kɛjɛ jeŋbɔɔ mli beebe lɛ, “anaa” Yehowa ‘sui ni anaaa lɛ’ faŋŋ, ejaakɛ “atsɔɔ nibii ni efee lɛ anɔ ayɔseɔ.” (Rom. 1:20) Fɔlɔi, ekã shi faŋŋ akɛ, nyɛsumɔɔ ni nyɛkɛ nyɛbii lɛ aje kpo. No hewɔ lɛ, kɛ́ nyɛje kpo lɛ, nyɛtsɔa ‘nibii ni Yehowa efee lɛ’ anɔ nyɛyea nyɛbuaa nyɛbii lɛ koni amɛna esui lɛ. Nyɛhãa wɔkwɛa nɔkwɛmɔnɔ ni Yesu fee yɛ enɛ gbɛfaŋ, kɛ bɔ ni fɔlɔi baanyɛ akase lɛ.

4. Mɛɛ gbɛ nɔ Yesu tsɔ adebɔɔ nɔ etsɔɔ ekaselɔi lɛ nii? (Luka 12:24, 27-30)

4 Kadimɔ bɔ ni Yesu tsɔ nibii ni Yehowa ebɔ lɛ anɔ etsɔɔ mɛi nii. Be ko lɛ, ekɛɛ ekaselɔi lɛ akɛ amɛkwɛ kwaakwaalabitei lɛ kɛ lili fɔfɔii lɛ. (Kanemɔ Luka 12:24, 27-30.) Kulɛ Yesu baanyɛ atsĩ kooloo kroko loo tso kroko tã. Shi etsĩ loofɔlɔ ko kɛ fɔfɔi ko ni ekaselɔi lɛ le jogbaŋŋ lɛ tã. Ekolɛ ekaselɔi lɛ na kwaakwaalabitei miifiliki loo fɔfɔii yɛ he ni amɛyɔɔ lɛ. No hewɔ lɛ, feemɔ Yesu he mfoniri ni ekɛ enine miitsɔɔ nibii nɛɛ be ni ekɛ amɛ wieɔ lɛ. Shi be ni etsĩ nibii nɛɛ atã lɛ, mɛni efee? Etsɔɔ ekaselɔi lɛ nɔ ko ni he hiaa waa yɛ amɛ-Tsɛ ni yɔɔ ŋwɛi lɛ he. No ji, ehãa mɔ nɔ waa, ni emli hi. Ehã amɛle akɛ, bɔ ni Yehowa lɛɔ kwaakwaalabitei lɛ ni ekwɛɔ fɔfɔii lɛ, nakai nɔŋŋ ebaalɛ etsuji ni yeɔ lɛ anɔkwa lɛ ni ebaakwɛ amɛ.

5. Mɛɛ gbɛ nɔ fɔlɔi baanyɛ atsɔ nibii ni Yehowa ebɔ lɛ anɔ amɛtsɔɔ amɛbii lɛ ehe nii?

5 Fɔlɔi, mɛɛ gbɛ nɔ nyɛbaanyɛ nyɛkase Yesu be ni nyɛtsɔɔ nyɛbii lɛ nii? Nyɛbaanyɛ nyɛtsɔɔ nyɛbii lɛ nibii ni Yehowa ebɔ lɛ ateŋ nɔ ni nyɛnyaa he waa, kɛ́ kooloo ko jio, tso ko jio, kɛkɛ lɛ, nyɛtsɔɔ amɛ nɔ ni nakai nii lɛ tsɔɔ wɔ yɛ Yehowa he. No sɛɛ lɛ, nyɛbaanyɛ nyɛbi amɛ kooloo loo tso ni amɛ hu amɛnyaa he. Kɛ́ nyɛtsɔ nakai kooloo loo tso lɛ nɔ nyɛtsɔɔ amɛ Yehowa he nii lɛ, ekã shi faŋŋ akɛ, amɛbaabo toi jogbaŋŋ.

6. Mɛni wɔkaseɔ yɛ nɔ ni Christopher mami fee lɛ mli?

6 Ani ja fɔlɔi ekase kooloo ko loo tso ko he nii fitsofitso dani amɛbaanyɛ amɛtsɔ nakai kooloo lɛ loo tso lɛ nɔ amɛtsɔɔ amɛbii lɛ Yehowa he nii? Dabi, jeee doo. Yesu gbalaaa bɔ ni kwaakwaalabitei yeɔ nii amɛhãa loo bɔ ni lili fɔfɔii kwɛɔ amɛhãa lɛ mli fitsofitso. Eyɛ mli akɛ gbekɛbii komɛi sumɔɔ ni agbala nibii amli fitsofitso ahã amɛ moŋ, shi bei komɛi lɛ, nɔ pɛ ni he hiaa ji, ni obaawie nɔ ko kuku loo obaabi amɛ sane ko ni baahã amɛkase nɔ ko yɛ nɔ ni amɛna lɛ mli. Naa nɔ ni nyɛmi nuu ko ni atsɛɔ lɛ Christopher lɛ kaiɔ akɛ be ni eji gbekɛ lɛ emami feɔ. Ewie akɛ: “Mimami wieɔ nɔ ko kuku koni no aye abua wɔ ni wɔkase nii yɛ adebɔɔ nibii ni wɔnaa lɛ amli. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ wɔna gɔji lɛ, ewieɔ nɔ ko tamɔ, ‘Nyɛkwɛa bɔ ni gɔji nɛɛ kwɔlɔ kɛ bɔ ni amɛyɔɔ fɛo! Yehowa he yɛ naakpɛɛ eei.’ Aloo kɛ́ wɔna ŋshɔ lɛ, ewieɔ nɔ ko tamɔ, ‘Ŋshɔkei lɛ yɛ hewalɛ waa eei! Nyɛnaaa akɛ Yehowa yɛ hewalɛ?’” Christopher kɛɛ nibii fiofio nɛɛ ni emami wie lɛ hã amɛsusu nii ahe waa.

7. Mɛɛ gbɛ nɔ obaanyɛ oye obua obii lɛ ni amɛsusu nibii ni Yehowa ebɔ lɛ ahe?

7 Be ni obii lɛ daraa lɛ, obaanyɛ oye obua amɛ ni amɛ diɛŋtsɛ amɛsusu nibii ni Yehowa ebɔ lɛ ahe ni amɛkase nii kɛjɛ mli. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, obaanyɛ owie nibii ni Yehowa ebɔ lɛ ekome he ni obi obii lɛ akɛ, “Mɛni enɛ tsɔɔ nyɛ yɛ Yehowa he?” Ekolɛ nibii ni amɛbaawie lɛ baahã onaa akpɛ ohe.​—Mat. 21:16.

MƐƐ BE OBAANYƐ OTSƆ NIBII NI YEHOWA EBƆ LƐ ANƆ OTSƆƆ OBII LƐ NII?

8. Kɛ́ Israelbii lɛ kɛ amɛbii lɛ ‘nyiɛ gbɛ nɔ’ lɛ, mɛɛ hegbɛ amɛnáa?

8 Yehowa kɛɛ Israelbii lɛ akɛ, amɛtsɔɔ amɛbii lɛ ekitãi lɛ ‘be ni amɛnyiɛ gbɛ nɔ.’ (5 Mo. 11:19) Gbɛjegbɛi ni yɔɔ Israel lɛ pii tsɔɔ akrowai amli. Mɛi ni nyiɛɔ gbɛjegbɛi nɛɛ anɔ lɛ naa kooloi, loofɔji, kɛ fɔfɔii srɔtoisrɔtoi. No hewɔ lɛ, kɛ́ fɔlɔi ni ji Israelbii lɛ kɛ amɛbii nyiɛ gbɛjegbɛi nɛɛ anɔ lɛ, amɛnáa hegbɛi pii amɛkɛ amɛ gbaa nibii ni Yehowa ebɔ lɛ ahe sane. Fɔlɔi, ŋwanejee ko bɛ he akɛ, nyɛ hu nyɛnáa hegbɛi ni tamɔ nakai ni nyɛbaatsɔ nibii ni Yehowa ebɔ lɛ anɔ nyɛtsɔɔ nyɛbii lɛ nii. Nyɛhãa wɔkwɛa bɔ ni fɔlɔi komɛi efee enɛ amɛhã.

9. Mɛni wɔkaseɔ yɛ Punitha kɛ Katya sane lɛ mli?

9 Nyɛmi yoo ko ni atsɛɔ lɛ Punitha ni yɔɔ maŋ wulu ko mli yɛ India lɛ wie akɛ: “Kɛ́ wɔyasara wɔwekumɛi yɛ akrowa lɛ, wɔnaa lɛ akɛ hegbɛ ni wɔná ni wɔkɛbaatsɔɔ wɔbii lɛ Yehowa kɛ nibii ni ebɔ lɛ ahe nii. Maŋ lɛ mli etsĩ ni emli yɛ hirihiri, shi ebɛ lɛ nakai yɛ akrowa lɛ. No hewɔ lɛ, minuɔ he akɛ kɛ́ wɔtee akrowa lɛ, gbekɛbii lɛ nyɛɔ amɛnuɔ nibii ni mitsɔɔ amɛ yɛ adebɔɔ he lɛ ashishi jogbaŋŋ.” Fɔlɔi, kɛ́ nyɛkɛ nyɛbii lɛ tee he ko ni yɔɔ fɛo ni nyɛkɛ amɛ gba adebɔɔ he sane lɛ, ŋwanejee ko bɛ he akɛ, amɛhiɛ kpaŋ nɔ kɔkɔɔkɔ. Nyɛmi yoo ko ni jɛ Moldova ni atsɛɔ lɛ Katya lɛ wie akɛ: “Nibii ni tee nɔ yɛ migbekɛbiiashi ni mikaiɔ waa ji, nibii ni mikɛ mifɔlɔi feɔ kɛ́ wɔtee akrowa lɛ. Eŋɔɔ minaa waa akɛ yɛ migbekɛbiiashi lɛ, amɛtsɔɔ mi akɛ mihe be mikwɛ nibii ni Yehowa ebɔ lɛ ni misusu he ni mikwɛ nɔ ni amɛtsɔɔ mi yɛ ehe.”

Kɛ́ nyɛyɛ maŋ lɛ mli po lɛ, obaanyɛ ona nibii komɛi ni Yehowa ebɔ ni obaanyɛ okɛtsɔɔ obii lɛ ehe nii (Kwɛmɔ kuku 10)

10. Kɛ́ fɔlɔi nyɛɛɛ amɛkɛ amɛbii lɛ afã gbɛ kɛya akrowa lɛ, mɛni amɛbaanyɛ amɛfee? (Kwɛmɔ akrabatsa ni ji, “ Nibii Ni Baanyɛ Aye Abua Fɔlɔi.”)

10 Ni kɛ́ onyɛɛɛ ofã gbɛ kɛya akrowa hu? Nyɛmi nuu ko ni atsɛɔ lɛ Amol, ni lɛ hu eyɔɔ India lɛ wie akɛ: “He ni miyɔɔ lɛ, fɔlɔi tsuɔ nii dɛŋdɛŋ dani amɛnáa nɔ ko, ni kɛ́ amɛkɛɛ amɛbaafã gbɛ kɛya akrowa lɛ, amɛshika fɛɛ baatã. Shi amɛbaanyɛ amɛkɛ amɛbii lɛ aya he ko ni asharaa shi yɛ loo amɛtsũ lɛ yiteŋ koni amɛkwɛ nibii ni Yehowa ebɔ lɛ ni amɛgba esui lɛ ahe sane.” Kɛ́ bo hu okɛ ohiɛ fɔ̃ shi lɛ, ekolɛ obaana adebɔɔ nibii pii yɛ hei ni bɛŋkɛ nyɛshĩa lɛ ni obaanyɛ okɛ obii lɛ agba he sane. (Lala 104:24) Ekolɛ obaana loofɔji, kooloi bibii, tsei, kɛ nibii krokomɛi ni tamɔ nakai. Nyɛmi yoo ko ni jɛ Germany ni atsɛɔ lɛ Karina lɛ wie akɛ: “Mimami sumɔɔ fɔfɔii waa. No hewɔ lɛ migbekɛbiiashi lɛ, kɛ́ ekɛ mi nyiɛ lɛ, etsɔɔ mi fɔfɔii fɛfɛji.” Fɔlɔi, nyɛbaanyɛ nyɛkɛ vidioi kɛ woji kɛ nibii krokomɛi ni Yehowa asafo lɛ efee ni kɔɔ adebɔɔ he lɛ hu atsɔɔ nyɛbii lɛ nii. Anɔkwa, ekɔɔɔ he eko shihilɛ mli ni nyɛyɔɔ lɛ, nyɛbaanyɛ nyɛye nyɛbua nyɛbii lɛ ni amɛkwɛ nibii ni Yehowa ebɔ lɛ ni amɛkase nii yɛ mli. Agbɛnɛ, nyɛhãa wɔkwɛa Yehowa sui komɛi ni nyɛbaanyɛ nyɛtsɔ nibii ni ebɔ lɛ anɔ nyɛtsɔɔ nyɛbii lɛ.

‘ANAA YEHOWA SUI NI ANAAA LƐ FAŊŊ’

11. Fɔlɔi, mɛɛ gbɛ nɔ nyɛbaanyɛ nyɛye nyɛbua nyɛbii lɛ ni amɛna akɛ Yehowa sumɔɔ wɔ?

11 Gbɛ kome ni obaanyɛ otsɔ nɔ oye obua obii lɛ ni amɛna akɛ Yehowa sumɔɔ wɔ ji, ni obaagbala amɛjwɛŋmɔ kɛya bɔ ni kooloi pii kwɛɔ amɛbii jogbaŋŋ lɛ nɔ. (Mat. 23:37) Obaanyɛ okɛ amɛ awie bɔ ni Yehowa bɔ nɔ fɛɛ nɔ kɛ ehenɔi srɔtoisrɔtoi lɛ hu he. Karina, ni wɔtsĩ etã kɛtsɔ hiɛ lɛ, wie akɛ: “Kɛ́ mikɛ mimami tee shisharamɔ lɛ, ehãa miwaa midamɔɔ shi ni mikwɛɔ fɔfɔii fɛfɛji srɔtoisrɔtoi lɛ kɛ bɔ ni esoro eko fɛɛ eko, ni no hãa minaa akɛ Yehowa sumɔɔ wɔ. Bianɛ lɛ mida, shi loloolo lɛ miheɔ be mikwɛɔ fɔfɔii lɛ eko fɛɛ eko kɛ bɔ ni afee amɛ ahã lɛ kɛ kɔlai srɔtoi ni amɛyɔɔ lɛ. Kɛbashi ŋmɛnɛ lɛ, amɛhãa minaa lolo akɛ Yehowa sumɔɔ wɔ waa.”

Obaanyɛ otsɔ bɔ ni Yehowa bɔ wɔgbɔmɔtso lɛ ehã lɛ nɔ oye obua obii lɛ ni amɛna akɛ Yehowa hiɛ kã shi waa (Kwɛmɔ kuku 12)

12. Fɔlɔi, mɛɛ gbɛ nɔ nyɛbaanyɛ nyɛye nyɛbua nyɛbii lɛ ni amɛna akɛ Yehowa hiɛ kã shi? (Lala 139:14) (Kwɛmɔ mfoniri lɛ hu.)

12 Ye obua obii lɛ ni amɛna akɛ Yehowa hiɛ kã shi. Yehowa hiɛ kã shi kwraa fe wɔ. (Rom. 11:33) Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, obaanyɛ ohã obii lɛ ale akɛ, lamɔ ni jɛɔ shikpɔŋ lɛ ni feɔ atatui, ni akɛ, atatui nɛɛ nyɛɔ amɛtsotsoroɔ ŋwɛi ni amɛyaa he fɛɛ he yɛ nu pii ni yɔɔ amɛmli lɛ fɛɛ sɛɛ. (Hiob 38:36, 37) Agbɛnɛ hu, obaanyɛ okɛ amɛ agba bɔ ni adesa gbɔmɔtso lɛ yɔɔ naakpɛɛ lɛ he sane. (Kanemɔ Lala 139:14.) Naa bɔ ni nyɛmi nuu ko ni atsɛɔ lɛ Vladimir lɛ fee enɛ ehã. Ewie akɛ: “Gbi ko lɛ, wɔbinuu lɛ miita baisiko ni egbee shi ni epila. Gbii fioo komɛi asɛɛ lɛ, fala lɛ gbo. Mi kɛ miŋa gbala mli wɔtsɔɔ lɛ akɛ, bɔ ni Yehowa bɔ wɔ ehã lɛ hewɔ lɛ, wɔgbɔmɔtso lɛ diɛŋtsɛ nyɛɔ etsaa ehe. Wɔhã ele akɛ, adesai nyɛko afee nɔ ko ni nyɛɔ efeɔ nakai. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ tsɔne ko yagbee shi ni efite lɛ, lɛ diɛŋtsɛ esaaa ehe. Enɛ ye ebua wɔbi lɛ ni ena akɛ, Yehowa hiɛ kã shi waa.”

13. Fɔlɔi, mɛɛ gbɛ nɔ nyɛbaanyɛ nyɛye nyɛbua nyɛbii lɛ ni amɛna akɛ Yehowa yɛ hewalɛ waa? (Yesaia 40:26)

13 Yehowa kɛɛ wɔhole wɔhiŋmɛii anɔ kɛya ŋwɛi ni wɔkwɛ nibii ni yɔɔ jɛmɛ lɛ ni wɔsusu hewalɛ kpele ni eyɔɔ ni ekɛbɔ fɛɛ lɛ he. (Kanemɔ Yesaia 40:26.) Bo hu obaanyɛ owo obii lɛ hewalɛ ni amɛkwɛ nibii ni yɔɔ ŋwɛi lɛ ni amɛsusu he. Yɛ nyɛmi yoo ko ni jɛ Taiwan ni atsɛɔ lɛ Tingting lɛ gbekɛbiiashi lɛ, emami fee nɔ ko ni tamɔ nakai. Ewie akɛ: “Be ko lɛ, mimami kɛ mi tee ŋa lɛ nɔ koni wɔyaye be fioo yɛ jɛmɛ. Be ni wɔtee lɛ, wɔwɔ mama tsũi amli. Gbɛkɛ kɛ́ wɔkwɛ ŋwɛi lɛ, wɔnaa ŋulamii pii, ejaakɛ kanei pii bɛ jɛmɛ tamɔ maŋ lɛ mli. Nakai beiaŋ lɛ mihao waa, ejaakɛ miinu he akɛ bɔ ni miskulbii lɛ nyɛɔ minɔ lɛ hewɔ lɛ, mayafee nɔ ko ni Yehowa sumɔɔɔ. Shi mimami wo mi hewalɛ ni misusu hewalɛ kpele ni Yehowa kɛbɔ ŋulamii pii ni yɔɔ ŋwɛi lɛ he, ni ekai mi akɛ, Yehowa baanyɛ ekɛ nakai hewalɛ lɛ aye abua mi ni madamɔ kaa fɛɛ kaa ni mikɛkpeɔ lɛ naa. Be ni wɔjɛ nakai gbɛfãa lɛ mli wɔba lɛ, mitswa mifai shi akɛ makase Yehowa he nii babaoo, ni masɔmɔ lɛ ekɔɔɔ he eko nɔ ni baaba.”

14. Mɛɛ gbɛ nɔ fɔlɔi baanyɛ atsɔ nibii ni Yehowa ebɔ lɛ anɔ amɛhã amɛbii lɛ ana akɛ Yehowa ji miishɛɛ Nyɔŋmɔ?

14 Nibii ni Yehowa ebɔ lɛ hãa wɔnaa akɛ, eji Nyɔŋmɔ ni yɔɔ miishɛɛ ni eesumɔ ni wɔ hu wɔná miishɛɛ. Jeŋ shikpalɔi ena akɛ loofɔji, loi, kɛ kooloi pii shwɛɔ. (Hiob 40:20) Ani obii lɛ ena kooloo ko ni miishwɛ pɛŋ? Ni te no hã amɛnu he amɛhã tɛŋŋ? Ekã shi faŋŋ akɛ, amɛná miishɛɛ. Ekolɛ amɛna ni alɔnte bii komɛi kɛ bɔɔlu miishwɛ, loo gbee bii komɛi ni miijo foi kɛmiiya kɛmiiba. Be fɛɛ be ni obaana ni obii lɛ miikwɛ kooloo ko ni miishwɛ ni amɛmiiŋmɔ lɛ, obaanyɛ otsɔ no nɔ okai amɛ akɛ, Yehowa ji “miishɛɛ Nyɔŋmɔ.”​—1 Tim. 1:11.

OKƐ OWEKU LƐ AYA HEI NI YEHOWA ADEBƆƆ NIBII YƆƆ

Kɛ́ okɛ obii lɛ je kpo kɛtee hei ni Yehowa adebɔɔ nibii yɔɔ lɛ, ekolɛ ebaafee mlɛo kɛhã amɛ akɛ amɛbaagba bo amɛtsuiŋ saji (Kwɛmɔ kuku 15)

15. Mɛni fɔlɔi baanyɛ afee koni efee mlɛo kɛhã amɛ akɛ amɛbaale nɔ ni yɔɔ amɛbii lɛ ajwɛŋmɔ mli? (Abɛi 20:5) (Kwɛmɔ mfoniri lɛ hu.)

15 Bei komɛi lɛ, ewa kɛhã bii akɛ amɛbaagba amɛfɔlɔi naagbai ni amɛkɛkpeɔ. Kɛ́ nakai eji yɛ obii lɛ agbɛfaŋ lɛ, ekolɛ ehe baahia ni ofee nibii ni baahã amɛnyɛ amɛgba bo amɛtsuiŋ saji. (Kanemɔ Abɛi 20:5.) Fɔlɔi komɛi ena akɛ, kɛ́ amɛkɛ amɛbii lɛ je kpo kɛtee hei ni Yehowa adebɔɔ nibii yɔɔ lɛ, amɛbii lɛ nyɛɔ amɛgbaa amɛ amɛtsuiŋ saji. Mɛni hãa ebaa lɛ nakai? Yiŋtoo kome ji akɛ, fɔlɔi lɛ kɛ bii lɛ fɛɛ náa dekã amɛhãa amɛhe. Nyɛmi nuu ko ni yɔɔ Taiwan ni atsɛɔ lɛ Masahiko lɛ tsɔɔ yiŋtoo kroko hu. Ewie akɛ: “Kɛ́ wɔkɛ wɔbii lɛ tee wɔyashara shi yɛ gɔji lɛ anɔ loo ŋshɔ lɛ naa lɛ, amɛnáa miishɛɛ. Enɛ hewɔ lɛ, kɛ́ wɔbi amɛ nɔ ko lɛ amɛkɛɔ wɔ, ni wɔnyɛɔ wɔleɔ nɔ ni yɔɔ amɛjwɛŋmɔ mli.” Katya, ni wɔtsĩ etã kɛtsɔ hiɛ lɛ, wie akɛ: “Kɛ́ mikpa skul lɛ, mimami bawóɔ mi kɛyaa shisharamɔhe fɛfɛo ko. Kɛ́ wɔtee jɛmɛ lɛ, minyɛɔ migbaa lɛ nibii ni tee nɔ yɛ skul loo nibii ni gbaa minaa.”

16. Mɛɛ hei fɛfɛji nɛkɛ Yehowa adebɔɔ nibii yɔɔ ni wekui baanyɛ aya jɛmɛ ni amɛyajie amɛhiɛtserɛ ni amɛná miishɛɛ?

16 Obaanyɛ okɛ obii lɛ aje kpo kɛya hei ni Yehowa adebɔɔ nibii yɔɔ ni nyɛyajie nyɛhiɛtserɛ, ni enɛ baahã suɔmɔ ni yɔɔ weku lɛ mli lɛ mli awa waa. Biblia lɛ kɛɛ, “ŋmɔlɔ be” yɛ, ni “tumɔmɔ be” hu yɛ. (Jaj. 3:1, 4, shn.) Yehowa ebɔ hei fɛfɛji pii yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ ni wɔbaanyɛ wɔya jɛmɛ wɔyajie wɔhiɛtserɛ. Wekui pii toɔ gbɛjianɔ ni amɛfeɔ ekome kɛyaa ŋshɔ lɛ naa, amɛyakwɔɔ gɔji, amɛyayeɔ be fioo yɛ akrowa ko, loo amɛyaa hei krokomɛi ni tamɔ nakai. Gbekɛbii komɛi sumɔɔ ni amɛya hei ni adu jwɛi kɛ fɔfɔii yɛ koni amɛyashwɛ; ni gbekɛbii komɛi hu sumɔɔ ni amɛkwɛ kooloi, amɛyawu faa, loo amɛyawu ŋshɔ. Hei pii yɛ ni Yehowa adebɔɔ nibii yɔɔ ni wɔbaanyɛ wɔje kpo kɛya ni wɔyajie wɔhiɛtserɛ!

17. Mɛni hewɔ esa akɛ fɔlɔi aye abua amɛbii lɛ ni amɛná nibii ni Yehowa ebɔ lɛ ahe sɛɛ?

17 Yɛ jeŋ hee lɛ mli lɛ, fɔlɔi kɛ amɛbii baaná nibii ni Yehowa ebɔ lɛ ahe sɛɛ fe bianɛ po. Yɛ nakai beiaŋ lɛ, wɔsheŋ kooloi gbeyei, ni amɛ hu amɛsheŋ wɔ gbeyei. (Yes. 11:6-9) Wɔbaaná nibii ni Yehowa ebɔ lɛ amli ŋɔɔmɔ kɛya naanɔ. (Lala 22:26) Shi fɔlɔi, esaaa akɛ nyɛmɛɔ kɛyashiɔ nakai beiaŋ dani nyɛye nyɛbua nyɛbii lɛ ni amɛná nibii ni Yehowa ebɔ lɛ amli ŋɔɔmɔ. Kɛ́ nyɛtsɔ nibii ni Yehowa ebɔ lɛ anɔ nyɛtsɔɔ nyɛbii lɛ ehe nii lɛ, amɛbaanu he tamɔ bɔ ni Maŋtsɛ David nu he ehã lɛ. Ewie akɛ: “Ao Yehowa, . . . nitsumɔ ko nitsumɔ ko bɛ ni tamɔ onɔ lɛ.”​—Lala 86:8.

LALA 134 Bii Ji Nii Ni Jara Wa Ni Jɛ Nyɔŋmɔ Ŋɔɔ

a Nyɛmimɛi pii kaiɔ akɛ, yɛ amɛgbekɛbiiashi lɛ, amɛfɔlɔi kɛ amɛ kwɛɔ nibii ni Yehowa ebɔ lɛ ni amɛgbaa he sane kɛ miishɛɛ. Amɛkaiɔ akɛ, amɛfɔlɔi tsɔ nibii nɛɛ anɔ amɛtsɔɔ amɛ Yehowa he nii. Kɛ́ oyɛ bii lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ bo hu obaanyɛ otsɔ nibii ni Yehowa ebɔ lɛ anɔ otsɔɔ amɛ ehe nii? Wɔbaasusu sane nɛɛ he yɛ nikasemɔ nɛɛ mli.