Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

NIKASEMƆ 35

Yehowa Shwɛɛɛ Etsuji Ni Baa Amɛhe Shi Lɛ Ahe Kwraa

Yehowa Shwɛɛɛ Etsuji Ni Baa Amɛhe Shi Lɛ Ahe Kwraa

‘Yehowa naa heshibalɔi.’​—LALA 138:6.

LALA 48 Wɔkɛ Yehowa Baanyiɛ Daa

NƆ NI ABAASUSU HE *

1. Te Yehowa kɛ mɛi ni baa amɛhe shi lɛ yeɔ ehãa tɛŋŋ?

YEHOWA sumɔɔ mɛi ni baa amɛhe shi lɛ asane waa. Anɔkwa, mɛi ni jɛɔ amɛtsuiŋ amɛbaa amɛhe shi lɛ pɛ ekɛbɔɔ gbagbalii. “Shi henɔwolɔi lɛ, amɛyɛ shɔŋŋ yɛ ehiɛ.” (Lala 138:6) Ekã shi faŋŋ akɛ, wɔ fɛɛ wɔmiisumɔ ni Yehowa aná wɔhe miishɛɛ ni esumɔ wɔsane, no hewɔ lɛ, ehi jogbaŋŋ akɛ wɔbaakase heshibaa.

2. Mɛni he wɔbaasusu yɛ nikasemɔ nɛɛ mli?

2 Yɛ nikasemɔ nɛɛ mli lɛ, wɔbaahã sanebimɔi etɛ ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ ahetoo: (1) Kɛ́ akɛɛ mɔ ko baa ehe shi lɛ, te atsɔɔ tɛŋŋ? (2) Mɛni hewɔ esa akɛ wɔmia wɔhiɛ wɔba wɔhe shi? (3) Mɛɛ bei amli ebaanyɛ ewa kɛhã wɔ akɛ wɔbaaba wɔhe shi? Nikasemɔ nɛɛ baahã wɔna akɛ, kɛ́ wɔmia wɔhiɛ wɔba wɔhe shi lɛ, wɔbaahã Yehowa tsui anya, ni wɔ diɛŋtsɛ hu wɔbaaná he sɛɛ.​—Abɛi 27:11; Yes. 48:17.

KƐ́ AKƐƐ MƆ KO BAA EHE SHI LƐ, TE ATSƆƆ TƐŊŊ?

3. Kɛ́ akɛɛ mɔ ko baa ehe shi lɛ, te atsɔɔ tɛŋŋ?

3 Kɛ́ akɛɛ mɔ ko baa ehe shi lɛ, etsɔɔ akɛ mɔ lɛ enaaa ehe tsɔ, ewooo ehe nɔ, ni eyeee etsui naa sane. Mɔ ko ni baa ehe shi lɛ hãa ehiɔ ejwɛŋmɔ mli be fɛɛ be akɛ, Yehowa Nyɔŋmɔ nɔ kwɔ kwraa fe lɛ. Agbɛnɛ hu, ekpɛlɛɔ nɔ akɛ, mɔ fɛɛ mɔ fe lɛ yɛ nɔ ko mli.​—Fip. 2:3, 4.

4-5. Mɛni hewɔ wɔnyɛŋ wɔdamɔ bɔ ni mɔ ko yɔɔ lɛ pɛ kɛkɛ nɔ wɔtsɔɔ kɛji ebaa ehe shi loo ewoɔ ehe nɔ?

4 Mɛi komɛi yɛ ni amɛhiɛ gboɔ waa, ni amɛsumɔɔɔ wiemɔ. Aloo ekolɛ he ni amɛda yɛ loo bɔ ni atsɔse amɛ ahã lɛ hewɔ lɛ, amɛbuɔ mɔ waa, ni amɛfeee basabasa. Ani enɛ pɛ kɛkɛ tsɔɔ akɛ amɛbaa amɛhe shi? Dabi, jeee doo. Mɛi komɛi yɛ nakai, shi yɛ amɛtsui mli lɛ, amɛwoɔ amɛhe nɔ waa, ni bɔ fɛɛ bɔ ni fee lɛ, gbi ko kɛ̃ lɛ, ebaaje kpo.​—Luka 6:45.

5 Mɛi komɛi hu yɛ ni amɛsumɔɔ wiemɔ waa, ni amɛkɛ amɛsane eteee, ni kɛ̃lɛ, wɔnyɛŋ wɔdamɔ no pɛ nɔ wɔmu sane naa akɛ amɛwoɔ amɛhe nɔ. (Yoh. 1:46, 47) Fɛɛ mli lɛ, esa akɛ mɛi ni tamɔ nakai lɛ akwɛ jogbaŋŋ, ejaakɛ bɔ ni amɛyɔɔ lɛ hewɔ lɛ, ewaaa akɛ amɛbaahe amɛhe amɛye fe nine. Sane lɛ kɛkɛ ji akɛ: Wɔsumɔɔ wiemɔ jio, wɔsumɔɔɔ wiemɔ jio lɛ, esa akɛ wɔ fɛɛ wɔmia wɔhiɛ wɔba wɔhe shi kɛjɛ wɔtsui mli.

Bɔfo Paulo enaaa ehe tsɔ (Kwɛmɔ kuku 6) *

6. Mɛni bɔfo Paulo wie yɛ 1 Korintobii 15:10 ni hãa wɔnaa akɛ ebaa ehe shi? Ni te wɔbaafee tɛŋŋ wɔkase lɛ?

6 Bɔfo Paulo ba ehe shi waa. Yehowa kɛ lɛ tsu nii waa diɛŋtsɛ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, etsɔ enɔ eto asafoi ashishi yɛ maji srɔtoi amli. Etamɔ nɔ ni etsu nibii pii yɛ Yehowa sɔɔmɔ lɛ mli fe Yesu Kristo bɔfoi lɛ ni eshwɛ lɛ fɛɛ. Kɛ̃lɛ, Paulo nuuu he akɛ ehi fe enyɛmimɛi Kristofoi lɛ. Ejɛ heshibaa mli ewie akɛ: “Miji bibioo kwraa yɛ bɔfoi lɛ ateŋ, ni misaaa mɔ ni atsɛɔ lɛ bɔfo po, ejaakɛ miwa Nyɔŋmɔ asafo lɛ yi.” (1 Kor. 15:9) Ewie kɛfata he akɛ, eji Nyɔŋmɔ enaaa lɛ mɔbɔ ni ebaajie mlihilɛ kpo etsɔɔ lɛ, shi moŋ ekɛ ejwɛŋmɔ ma esubaŋ kɛ enifeemɔi anɔ kulɛ, wekukpaa kpakpa nyɛŋ ahi ekɛ lɛ teŋ kɔkɔɔkɔ, ni esane ja. (Kanemɔ 1 Korintobii 15:10.) Esa kadimɔ waa akɛ, Paulo ba ehe shi ni ewie nibii ni tamɔ nɛkɛ yɛ wolo ni eŋma eyahã Korintobii lɛ mli, titri lɛ, kɛ́ wɔkwɛ bɔ ni mɛi komɛi ni yɔɔ nakai asafo lɛ mli lɛ ka akɛ amɛbaatsɔɔ akɛ amɛhi fe lɛ lɛ!​—2 Kor. 10:10.

Karl F. Klein, ni sɔmɔ akɛ Gbɛtsɔɔmɔ Kuu lɛ mli nyo lɛ, ba ehe shi (Kwɛmɔ kuku 7)

7. Mɛni nyɛmi nuu ko ni ale lɛ waa lɛ fee ni hãa wɔnaa akɛ ebaa ehe shi waa?

7 Mɔ kroko ni ba ehe shi waa ji, Nyɛminuu Karl F. Klein ni sɔmɔ akɛ Gbɛtsɔɔmɔ Kuu lɛ mli nyo lɛ. Yɛ ewala shihilɛ he sane lɛ mli lɛ, ejɛ heshibaa mli ewie tɔmɔi ni etɔ̃ kɛ naagbai ni ekɛkpe yɛ eshihilɛ mli lɛ pii ahe. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ewie akɛ yɛ afi 1922 be ni eka klɛŋklɛŋ kwraa akɛ ebaashiɛ yɛ shĩa fɛɛ shĩa lɛ, enáaa lɛ mlɛo kwraa. No hewɔ lɛ, afii enyɔ sɔŋŋ baho ni eshiɛɛɛ yɛ shĩa fɛɛ shĩa. Ewie hu akɛ, be ni esɔmɔɔ yɛ Betel lɛ, nyɛmi ko wo lɛ ŋaa yɛ nɔ ko he, shi emli fu lɛ, ni be fioo shwie mli dani eŋmɛɛ he. Ewie po akɛ, be ko lɛ ehao waa yɛ nɔ ko he aahu akɛ ewo lɛ hela, shi sɛɛ mli lɛ, ehe wa lɛ ekoŋŋ. Ni kɛ̃lɛ, Nyɛminuu Klein ná sɔɔmɔ hegbɛi pii ni nɔ bɛ yɛ Yehowa asafo lɛ mli. Eji Nyɛminuu Klein baaa ehe shi kulɛ, ani ebaawie tɔmɔi kɛ naagbai ni ekɛkpe lɛ ahe yɛ maŋjaanɔ, titri lɛ, kɛ́ okwɛ bɔ ni mɛi le lɛ waa hã lɛ? Nyɛmimɛi pii kaiɔ Nyɛminuu Klein kɛ bɔ ni egba esane lɛ ni eshiuuu nɔ ko nɔ lɛ. *

MƐNI HEWƆ ESA AKƐ WƆMIA WƆHIƐ WƆBA WƆHE SHI?

8. Mɛɛ gbɛ nɔ 1 Petro 5:6 lɛ hãa wɔnaa akɛ, kɛ́ wɔmiitao wɔsa Yehowa hiɛ lɛ, esa akɛ wɔba wɔhe shi?

8 Yiŋtoo ni fe fɛɛ hewɔ ni esa akɛ wɔmia wɔhiɛ wɔba wɔhe shi ji akɛ, wɔmiisumɔ ni wɔsa Yehowa hiɛ. Nɔ ko ni bɔfo Petro wie lɛ hãa wɔnaa enɛ faŋŋ. (Kanemɔ 1 Petro 5:6.) Wolo ni ji, ‘Ba Ni Obanyiɛ Misɛɛ’ lɛ, gbala nɔ ni ewie lɛ mli akɛ: “Abaanyɛ akɛ henɔwomɔ ato ebɔɔ he. Nɔ ni jɛɔ mli kɛbaa lɛ baanyɛ aye awui waa. Eji su ko ni baanyɛ ahã mɔ ko ni yɔɔ dromɔ keenii babaoo po afee mɔ ko ni he bɛ sɛɛnamɔ yɛ Nyɔŋmɔ hiɛ. Yɛ gbɛ kroko nɔ lɛ, heshibaa baanyɛ ahã mɔ ni abuuu po he aba sɛɛnamɔ waa yɛ Yehowa hiɛ. . . . Wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ baaná he miishɛɛ akɛ eeejɔɔ bo yɛ ohe shi ni obaa lɛ hewɔ.” * Ekã shi faŋŋ akɛ, nɔ ko bɛ ni hi fe ni wɔbaahã Yehowa tsui anya, aloo jeee nakai?​—Abɛi 23:15.

9. Mɛni hewɔ kɛ́ wɔba wɔhe shi lɛ, mɛi baasumɔ wɔsane lɛ?

9 Kɛ́ wɔba wɔhe shi lɛ, wɔnáa he sɛɛ yɛ gbɛ kroko hu nɔ. Ehãa mɛi sumɔɔ wɔsane. Mɛni hewɔ wɔkɛɔ nakai? Bo lɛ, susumɔ enɛ he okwɛ: Namɔ obaasumɔ ni okɛbɔ naanyo? Mɔ ko ni kɛ́ ewie lɛ awieee eko? Aloo mɔ ko ni boɔ ŋaawoo toi? (Mat. 7:12) Wɔteŋ mɛi pii sumɔɔ ni wɔkɛ mɛi ni baa amɛhe shi lɛ abɔ, ni no hewɔ wɔnáa miishɛɛ kɛ́ wɔyɛ wɔnyɛmimɛi Kristofoi lɛ ateŋ lɛ. Wɔnyɛmimɛi lɛ ‘nuɔ he amɛhãa wɔ, amɛjieɔ nyɛmimɛi ateŋ suɔmɔ kpo, amɛmusuŋ tsɔɔ amɛ yɛ wɔhe, ni amɛbaa amɛhe shi.’ (1 Pet. 3:8) Kɛ́ wɔba wɔhe shi lɛ, amɛ hu amɛbaaná he miishɛɛ akɛ amɛkɛ wɔ baabɔ naanyo.

10. Kɛ́ wɔbaa wɔhe shi lɛ, wɔyeŋ wɔtsui yɛ mɛni he?

10 Kɛ́ wɔbaa wɔhe shi lɛ, wɔyeŋ wɔtsui yɛ nibii komɛi ahe. Jeee be fɛɛ be nibii baaya lɛ bɔ ni wɔtaoɔ aloo bɔ ni wɔsusuɔ akɛ eya lɛ. Maŋtsɛ Solomon, nilelɔ lɛ, wie akɛ: “Mina tsuji ni tara okpɔŋɔi anɔ, ni lumɛi lɛ moŋ nyiɛ amɛnane nɔ tamɔ tsuji.” (Jaj. 10:7) Jeee be fɛɛ be mɛi ni le nii waa loo amɛhe esa waa lɛ náa hegbɛi ni wɔkpaa gbɛ akɛ amɛbaaná lɛ. Bei komɛi lɛ, nakai hegbɛi lɛ yajeɔ mɛi ni anaa amɛ akɛ amɛleee nɔ ko tsɔ loo amɛbɛ hesaa srɔto ko lɛ moŋ adɛŋ. Shi nakai jeŋ yɔɔ, ni yɛ nɔ najiaŋ ni wɔbaaye wɔtsui tuutu yɛ shihilɛi ni tamɔ nakai lɛ ahe lɛ, esa akɛ wɔkpɛlɛ nɔ kɛkɛ, tamɔ Solomon wie lɛ. (Jaj. 6:9) Ni kɛ́ wɔbaa wɔhe shi lɛ, ewaŋ tsɔ kɛhãŋ wɔ akɛ wɔbaafee nakai.

MƐƐ BEI AMLI EBAANYƐ EWA KƐHÃ WƆ AKƐ WƆBAABA WƆHE SHI?

Mɛni hewɔ bei komɛi lɛ ewa akɛ wɔbaaba wɔhe shi yɛ shihilɛi ni tamɔ nɛkɛ amli? (Kwɛmɔ kuku 11-12) *

11. Kɛ́ awo wɔ ŋaa lɛ, te esa akɛ wɔfee wɔnii wɔhã tɛŋŋ?

11 Daa gbi lɛ, nibii pii baa ni hãa wɔnáa hegbɛ ni wɔkɛbaatsɔɔ akɛ wɔbaa wɔhe shi. Naa ekomɛi. Kɛ́ wɔtɔ̃ ni aawo wɔ ŋaa. Kaahã ohiɛ kpa nɔ akɛ, eji tɔmɔ ni otɔ̃ lɛ bɛ hiɛdɔɔ tsɔ tamɔ bɔ ni osusuɔ lɛ kulɛ, ekolɛ mɔ ni woɔ bo ŋaa lɛ gbaŋ ehe naa ni ebaawo bo ŋaa yɛ he. No hewɔ lɛ, kaatswa ŋaawoo lɛ oshɛ ofɔ̃ oya nɔŋŋ, ni agbɛnɛ hu, kaatao tɔmɔi yɛ mɔ ni woɔ bo ŋaa lɛ loo bɔ ni ewoɔ bo ŋaa ehãa lɛ he. Kɛ́ wɔbaa wɔhe shi lɛ, wɔbaabo ŋaawoo toi ni wɔmia wɔhiɛ wɔkɛtsu nii.

12. Yɛ nɔ ni awie yɛ Abɛi 27:5, 6 lɛ naa lɛ, mɛni hewɔ kɛ́ mɔ ko wo wɔ ŋaa lɛ, esa akɛ wɔda lɛ shi waa lɛ? Okɛ nɔkwɛmɔnɔ ko atsɔɔ mli.

12 Mɛi ni baa amɛhe shi lɛ náa miishɛɛ kɛ́ awo amɛ ŋaa. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ŋɔɔ lɛ akɛ akpa asafoŋ kpeei ni oŋa nyɛmimɛi pii ni okɛ amɛ egba sane. Shi sɛɛ mli lɛ, nyɛmi ko tsɛ bo kɛtee afã ni ekɛɛ bo akɛ niyenii eka onyanyɔŋ mli. Te obaafee onii ohã tɛŋŋ? Eyɛ mli akɛ ebaafee bo hiɛgbele fioo moŋ, shi obaada lɛ shi waa akɛ ekɛɛ bo. Ekolɛ obaanu he po akɛ, eji mɔ ko kɛɛ bo mra mli kulɛ, ebaaŋɔɔ onaa. Nakai nɔŋŋ esa akɛ wɔfee wɔnii kɛ́ wɔnyɛmi Kristofonyo ko fee ekãa ni ewo wɔ ŋaa yɛ nɔ ko he. Nɔ najiaŋ ni wɔbaanu he akɛ esumɔɔɔ wɔsane lɛ, esa akɛ wɔna lɛ akɛ eji naanyo kpakpa.​—Kanemɔ Abɛi 27:5, 6; Gal. 4:16.

Kɛ́ mɛi ná sɔɔmɔ hegbɛ ko ni wɔbɛ lɛ, mɛni hewɔ esa akɛ wɔba wɔhe shi? (Kwɛmɔ kuku 13-14) *

13. Kɛ́ wɔbaa wɔhe shi lɛ, mɛni wɔfeŋ kɛ́ mɛi ná sɔɔmɔ hegbɛi?

13 Kɛ́ mɛi ná sɔɔmɔ hegbɛi. Nyɛmi nuu asafoŋ onukpa ko ni atsɛɔ lɛ Jason lɛ wie akɛ: “Bei komɛi lɛ, kɛ́ ahã nyɛmimɛi komɛi sɔɔmɔ hegbɛi lɛ, mibiɔ mihe akɛ, ‘Mɛni hewɔ mi lɛ ahãaa mi eko lɛ?’” Ani bei komɛi lɛ bo hu onuɔ he nakai? Kɛ́ mɔ ko miishwe akɛ ená sɔɔmɔ hegbɛ ko lɛ, ejeee tɔmɔ. (1 Tim. 3:1) Shi kɛ́ wɔkwɛɛɛ ni ahi lɛ, wɔbaaná susumɔi komɛi ni ejaaa, ni wɔbaawo wɔhe nɔ yɛ wɔtsui mli. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ nyɛmi nuu ji bo lɛ, ekolɛ obaanu he akɛ mɔ ko bɛ ni baanyɛ atsu nakai sɔɔmɔ hegbɛ lɛ he nii jogbaŋŋ tamɔ bo. Aloo kɛ́ nyɛmi yoo ji bo lɛ, obaanu he akɛ owu lɛ bɔɔ mɔdɛŋ kwraa fe mɔ ni akɛ hegbɛ lɛ ehã lɛ. Kɛ́ wɔbaa wɔhe shi lɛɛlɛŋ lɛ, wɔhãŋ susumɔi ni tamɔ nɛkɛ ahe shi yɛ wɔtsui mli.

14. Be ni akɛ hegbɛi ni Mose yɔɔ lɛ eko hã mɛi krokomɛi lɛ, te efee enii ehã tɛŋŋ? Ni mɛni wɔkaseɔ yɛ mli?

14 Bɔ ni Mose fee enii ehã be ni mɛi krokomɛi ná hegbɛi ni eyɔɔ lɛ eko lɛ ji nɔkwɛmɔnɔ kpakpa kɛhã wɔ. Mose shwɛɛɛ nitsumɔ ni Yehowa kɛwo edɛŋ akɛ enyiɛ Israelbii lɛ ahiɛ lɛ he kwraa. Be ni Yehowa ŋmɛ mɛi komɛi gbɛ ni amɛye amɛbua Mose yɛ nitsumɔ nɛɛ mli lɛ, te Mose fee enii ehã tɛŋŋ? Ani edɔ lɛ? Dabi. (4 Mo. 11:24-29) Kɛ́ obaakai lɛ, ejɛ heshibaa mli ekpɛlɛ ni mɛi krokomɛi ye amɛbua lɛ kɛ maŋ lɛ kojomɔ. (2 Mo. 18:13-24) Israelbii lɛ ná enɛ he sɛɛ waa. Akɛni mɛi pii yɛ ni baakwɛ amɛsaji ahã amɛ hewɔ lɛ, anyɛ atsu saji ahe nii ahã amɛ oya fe be ni Mose kome kojoɔ lɛ. Mose susu nɔ ni he baaba sɛɛnamɔ kɛhã maŋ lɛ he, moŋ fe hegbɛ ko ni baaje edɛŋ lɛ he. Enɛ ji nɔkwɛmɔnɔ kpakpa kɛhã wɔ. Be fɛɛ be lɛ, esa akɛ wɔkai akɛ, kɛ́ wɔhe esa tamɔ mɛ, shi wɔbaaa wɔhe shi lɛ, Yehowa nyɛŋ ekɛ wɔ atsu nii. “Yehowa yɛ ŋwɛi shɔŋŋ moŋ, shi enaa heshibalɔi.”​—Lala 138:6.

15. Mɛɛ gbɛ nɔ mɛi pii ashihilɛ etsake?

15 Kɛ́ wɔshihilɛ tsake. Nyɛsɛɛ nɛɛ, atsake nyɛmimɛi pii ni kɛ afii abɔ esɔmɔ lɛ anitsumɔ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, yɛ afi 2014 lɛ, ahã kpokpaa wulu nɔkwɛlɔi le akɛ, aakpa kpokpaa wulu nɔkwɛmɔ nitsumɔ lɛ, ni no hewɔ lɛ, abaasumɔ ni amɛ kɛ amɛŋamɛi lɛ kɛ amɛhe awo be fɛɛ sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ fãi krokomɛi amli. Yɛ nakai afi lɛ nɔŋŋ mli lɛ, ahã kpokpaa nɔkwɛlɔi le akɛ, kɛ́ amɛye afii 70 lɛ, amɛkɛ kpokpaa nɔkwɛmɔ nitsumɔ lɛ baafɔ̃ shi. Agbɛnɛ hu, amrɔ nɛɛ kɛ́ nyɛmi nuu ko ye kɛjɛ afii 80 kɛyaa lɛ, enyɛŋ esɔmɔ akɛ onukpai akuu lɛ saji ahe gbɛjianɔtolɔ. Yɛ afii fioo ni eho nɛɛ amli hu lɛ, ahã Betel weku lɛ mli bii pii etee koni amɛyasɔmɔ akɛ gbɛgbalɔi. Nyɛmimɛi ni yɔɔ be fɛɛ sɔɔmɔ krɛdɛɛ lɛ mli lɛ ateŋ mɛi komɛi hu kɛ amɛsɔɔmɔ lɛ efɔ̃ shi yɛ hela, weku sɔ̃i, loo yiŋtoi krokomɛi ahewɔ.

16. Mɛɛ gbɛ nɔ nyɛmimɛi ni atsake amɛnitsumɔi lɛ etsɔɔ akɛ amɛbaa amɛhe shi?

16 Ŋwanejee ko bɛ he akɛ, nyɛmimɛi nɛɛ nya nitsumɔ ni amɛtsuɔ lɛ he waa, ni yɛ amɛteŋ mɛi pii agbɛfaŋ lɛ, no nɔŋŋ amɛtsu afii abɔ. No hewɔ lɛ, be ni amɛshihilɛ tsake lɛ, amɛnáaa nibii mlɛo. Amɛteŋ mɛi komɛi ye awerɛho waa, ni ehe be dani amɛna nibii anaa. Shi amɛnyɛ amɛna naa kɛ̃. Mɛni ye ebua amɛ? Nɔ titri ni ye ebua amɛ ji, suɔmɔ ni amɛyɔɔ kɛhã Yehowa lɛ. Amɛkai amɛhe akɛ, amɛjɔɔ amɛhe nɔ amɛhã Nyɔŋmɔ, shi jeee nitsumɔ ko, gbɛ́i ko ni kã amɛnɔ, loo sɔɔmɔ hegbɛ ko. (Kol. 3:23) Nyɛmimɛi nɛɛ ejɛ heshibaa mli amɛmɔ nitsumɔi hei ni ahã amɛ lɛ amli, ni amɛmiitsu kɛ miishɛɛ. ‘Amɛshɛrɛɔ nibii ni hãa amɛyeɔ amɛtsui lɛ fɛɛ amɛshwieɔ Yehowa nɔ,’ ejaakɛ amɛle akɛ ejwɛŋɔ amɛhe.​—1 Pet. 5:6, 7.

17. Mɛni hewɔ eŋɔɔ wɔnaa akɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ woɔ wɔ hewalɛ ni wɔba wɔhe shi lɛ?

17 Kɛ́ osusu bɔ ni kɛ́ wɔba wɔhe shi lɛ wɔ diɛŋtsɛ kɛ mɛi krokomɛi náa he sɛɛ lɛ he lɛ, ani eŋɔɔɔ onaa akɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ woɔ wɔ hewalɛ ni wɔjie su nɛɛ kpo? Kɛ́ wɔba wɔhe shi lɛ, ebaaye ebua wɔ ni wɔnyɛ wɔdamɔ naagba fɛɛ naagba ni wɔkɛbaakpe yɛ shihilɛ mli lɛ naa. Nɔ ni fe fɛɛ lɛ, ebaahã naanyobɔɔ ni yɔɔ wɔ kɛ wɔ-Tsɛ ni yɔɔ ŋwɛi lɛ teŋ lɛ mli awa. Eŋɔɔ wɔnaa waa akɛ, Yehowa, “Mɔ Ni Nɔ Kwɔ Gojoo” lɛ, sumɔɔ etsuji ni baa amɛhe shi lɛ, ni eshwɛɛɛ amɛhe kwraa!​—Yes. 57:15.

LALA 45 Saji Ni Mijwɛŋɔ Nɔ Yɛ Mitsui Mli

^ kk. 5 Sui ni ehe miihia waa ni wɔjie lɛ kpo lɛ ateŋ ekome ji heshibaa. Kɛ́ akɛɛ mɔ ko baa ehe shi lɛ, te atsɔɔ tɛŋŋ? Mɛni hewɔ esa akɛ wɔmia wɔhiɛ wɔba wɔhe shi? Ni mɛni hewɔ kɛ́ wɔshihilɛ loo nitsumɔ ni wɔtsuɔ yɛ asafo lɛ mli lɛ tsake lɛ, ebaanyɛ ewa kɛhã wɔ akɛ wɔbaaya nɔ wɔba wɔhe shi lɛ? Wɔbaahã sanebimɔi ni he hiaa nɛɛ ahetoo yɛ nikasemɔ nɛɛ mli.

^ kk. 7 Kwɛmɔ sane ni yitso ji, “Jehovah Has Dealt Rewardingly With Me” (Yehowa Efee Mi Ejurɔ Waa), ni je kpo yɛ October 1, 1984 Blɔfo Buu-Mɔɔ lɛ mli lɛ, kɛ sane ni yitso ji, “Yehowa Efee Mi Ejurɔ!” ni je kpo yɛ May 1, 2001 Buu-Mɔɔ lɛ mli lɛ.

^ kk. 53 MFONIRI LƐ HE SANE: Bɔfo Paulo eyasara nyɛmi ko yɛ eshĩa ni ekɛ mɛi ni yɔɔ jɛmɛ lɛ, onukpai kɛ gbekɛbii fɛɛ, miigba sane.

^ kk. 57 MFONIRI LƐ HE SANE: Nyɛmi nuu onukpa ko miibo ŋaa ni nyɛmi nuu ko ni eye lɛ onukpa lɛ jɛɔ Biblia lɛ mli ewoɔ lɛ lɛ toi.

^ kk. 59 MFONIRI LƐ HE SANE: Nyɛmi nuu ni edako tsɔ lɛ yɛ sɔɔmɔ hegbɛ ko ni nyɛmi nuu onukpa lɛ bɛ, shi nyɛmi nuu onukpa lɛ he tsɛ̃ɛɛ lɛ.