Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Wɔmli Filiɔ Wɔ yɛ Wɔyiwalaheremɔ Nyɔŋmɔ lɛ Mli

Wɔmli Filiɔ Wɔ yɛ Wɔyiwalaheremɔ Nyɔŋmɔ lɛ Mli

Wɔmli Filiɔ Wɔ yɛ Wɔyiwalaheremɔ Nyɔŋmɔ lɛ Mli

“Manya yɛ Yehowa mli, mimli aaafili mi yɛ miyiwalaheremɔ Nyɔŋmɔ lɛ mli!”—HABAKUK 3:18.

1. Mɛni he ninaa Daniel na dani Babilon gbee shi yɛ afi 539 D.Ŋ.B.?

AAAFEE nɔ ni fe afii nyɔŋma dani Babilon aaagbee shi yɛ afi 539 D.Ŋ.B. lɛ, gbalɔ Daniel ni egbɔ lɛ na ninaa ko ni yɔɔ miishɛɛ. Egba nibii ni yaa nɔ yɛ je lɛŋ, ní baatsa nɔ kɛyabote naagbee ta ni baakã Yehowa henyɛlɔi kɛ e-Maŋtsɛ Yesu Kristo ni ehala lɛ lɛ teŋ lɛ mli. Te Daniel fee enii yɛ he eha tɛŋŋ? Ekɛɛ: “Mifee vii, ni . . . mihe jɔ̃ mihe yɛ ninaa lɛ hewɔ.”—Daniel 8:27.

2. Mɛɛ ta Daniel na yɛ ninaa lɛ mli, ni te onuɔ bɔ ni ebɛŋkɛ kpakpa lɛ he ohaa tɛŋŋ?

2 Ni wɔ hu? Wɔbote be ni hoɔ lɛ mli vii diɛŋtsɛ! Te wɔfeɔ wɔnii wɔhaa tɛŋŋ kɛ́ wɔyɔse akɛ ta ni Daniel na yɛ ninaa lɛ mli—Nyɔŋmɔ ta ni ji Harmagedon—lɛ ebɛŋkɛ kpaakpa lɛ? Te wɔfeɔ wɔnii wɔhaa tɛŋŋ kɛ́ wɔyoo akɛ efɔŋfeemɔ ni ajie lɛ kpo atsɔɔ yɛ Habakuk gbalɛ lɛ mli lɛ egbɛ eshwã waa aahu akɛ Nyɔŋmɔ nyɛŋ etsĩ hiɛkpatamɔ ni ekɛbaaba ehenyɛlɔi lɛ anɔ lɛ naa lɛ? Ekolɛ wɔnuɔ he tamɔ bɔ ni Habakuk diɛŋtsɛ nu he lɛ, taakɛ atsɔɔ mli yɛ egbalɛ wolo lɛ yitso etɛ lɛ mli lɛ.

Habakuk Sɔle Ebi Nyɔŋmɔ Mɔbɔnalɛ

3. Namɛi Habakuk sɔle eha lɛ, ni mɛɛ gbɛ nɔ ewiemɔi lɛ saa wɔhe yɛ?

3 Habakuk yitso 3 lɛ ji sɔlemɔ. Taakɛ kuku 1 lɛ tsɔɔ lɛ, ajie lɛ kpo yɛ yaafo lalai amli. Gbalɔ lɛ sɔlemɔ lɛ tamɔ nɔ ni lɛ diɛŋtsɛ ehe ekɔɔ. Shi yɛ anɔkwale mli lɛ, Habakuk miisɔle kɛmiiha maŋ ni Nyɔŋmɔ ehala lɛ. Ŋmɛnɛ, esɔlemɔ lɛ hiɛ shishinumɔ kpele kɛha Nyɔŋmɔ webii ni kɛ amɛhe ewo Maŋtsɛyeli shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli lɛ. Kɛ wɔkɛ jwɛŋmɔ ni tamɔ nɛkɛ kane Habakuk yitso 3 lɛ, emli wiemɔi lɛ haa wɔnáa nɔmimaa waa akɛ hiɛkpatamɔ ko miiba, shi ehaa wɔmli filiɔ wɔ waa hu. Habakuk sɔlemɔ, loo yaafo lala lɛ haa wɔ yiŋtoo ni mli wa ni wɔɔdamɔ nɔ wɔha wɔmli afili wɔ yɛ Yehowa, wɔ yiwalaheremɔ Nyɔŋmɔ lɛ mli.

4. Mɛni hewɔ Habakuk she gbeyei lɛ, ni mɛɛ hewalɛ ni Nyɔŋmɔ kɛtsu nii esa akɛ wɔná nɔmimaa yɛ he?

4 Taakɛ wɔna yɛ nikasemɔi enyɔ ni tsɔ hiɛ lɛ mli lɛ, shihilɛi ni Yuda shikpɔŋ lɛ yɔɔ mli yɛ Habakuk be lɛ mli lɛ ehiii. Shi Nyɔŋmɔ eŋmɛŋ gbɛ ni shihilɛ nɛɛ aya nɔ. Yehowa baafee nii, taakɛ efee be ko ni eho lɛ. Ebɛ naakpɛɛ akɛ gbalɔ lɛ bolɔ, akɛ: “Yehowa, minu ohe ni mishe gbeyei”! Te etsɔɔ tɛŋŋ? ‘Yehowa he ni enu lɛ’ ji Nyɔŋmɔ nifeemɔi wuji ahe yinɔsane ni aŋma afɔ̃ shi lɛ, tamɔ nɔ ni ba yɛ Ŋshɔ Tsuru lɛ mli lɛ, yɛ ŋa lɛ nɔ, kɛ Yeriko lɛ. Habakuk le nifeemɔi nɛɛ jogbaŋŋ, ni nomɛi ha eshe gbeyei ejaakɛ ele akɛ Yehowa kɛ ehewalɛ kpeteŋkpele lɛ baatsu nii ekoŋŋ eshi ehenyɛlɔi lɛ. Kɛ wɔna adesai anɔ fɔŋ feemɔ ŋmɛnɛ lɛ, wɔ hu wɔle akɛ Yehowa baafee nii taakɛ efee yɛ blema bei amli lɛ. Ani no haa wɔtsui fãa? Eka shi faŋŋ akɛ wɔtsui baafã! Ni kɛlɛ, wɔsɔleɔ taakɛ Habakuk fee lɛ akɛ: “Yehowa, tsĩɛmɔ onitsumɔ lɛ hiɛ yɛ afii nɛɛ amli nɔŋŋ, ha ale yɛ afii nɛɛ amli nɔŋŋ; mlifu mli lɛ kaimɔ musuŋtsɔlɛ!” (Habakuk 3:2) Yɛ Nyɔŋmɔ be ni sa mli, “yɛ afii nɛɛ amli nɔŋŋ” lɛ, eba akɛ ekɛ enaakpɛɛ hewalɛ lɛ baaba abatsu nii ekoŋŋ. Ni yɛ nakai be lɛ mli lɛ, eba akɛ ebaajie musuŋtsɔlɛ kpo etsɔɔ mɛi ni sumɔɔ lɛ lɛ!

Yehowa Miinyiɛ!

5. ‘Nyɔŋmɔ jɛ Teman’ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ, ni mɛni enɛ tsɔɔ yɛ Harmagedon he?

5 Mɛni baaba kɛ́ Yehowa nu wɔsɔlemɔ kɛha mɔbɔnalɛ lɛ? Wɔnaa hetoo lɛ yɛ Habakuk 3:3, 4. Klɛŋklɛŋ lɛ, gbalɔ lɛ kɛɔ akɛ: “Naanyɔŋmɔ jɛ Teman miiba, ni Mɔ krɔŋkrɔŋ lɛ jɛ Paran gɔŋ lɛ nɔ.” Yɛ gbalɔ Mose gbii lɛ amli lɛ, no mli lɛ Teman kɛ Paran yɛ gbɛ ni Israel tsɔɔ nɔ lɛ nɔ kɛtsɔ ŋa lɛ nɔ kɛyaa Kanaan. Beni Israel maŋ wulu lɛ fãa gbɛ kɛ tɔlɛ kɛyaa lɛ, etamɔ nɔ ni Yehowa diɛŋtsɛ miiya nɔ ni nɔ ko kwraa nyɛɛɛ enaa atsĩ. Beni eshwɛ fioo ni Mose baagbo lɛ, ekɛɛ: “Yehowa jɛ Sinai ba, epue kɛjɛ Seir eha amɛ, ekpɛ kɛjɛ Paran gɔŋ lɛ nɔ; ni ejɛ [ŋwɛibɔfoi] mɛi krɔŋkrɔŋi akpei nyɔŋma teŋ eba.” (5 Mose 33: 2) Kɛ Yehowa te shi eshi ehenyɛlɔi lɛ yɛ Harmagedon lɛ, ehewalɛ ni anyɛɛɛ naa atsĩ lɛ baajie ehe kpo yɛ gbɛ ni tamɔ nakai nɔŋŋ nɔ.

6. Kɛfata Nyɔŋmɔ anunyam lɛ he lɛ, mɛni Kristofoi ni yooɔ sane sɛɛ lɛ naa?

6 Habakuk kɛɛ hu akɛ: ‘Yehowa anunyam lɛ ehà ŋwɛi, ni eyijiemɔ eyi shikpɔŋ lɛ nɔ tɔ́. Ni ekpɛmɔ lɛ tamɔ la.’ Mɛɛ naakpɛɛ nɔ ko ni yɔɔ nyam po nɛ! Lɛɛlɛŋ, adesai nyɛŋ akwɛ Yehowa Nyɔŋmɔ ni amɛhi shi. (2 Mose 33:20) Ni kɛlɛ, yɛ Nyɔŋmɔ tsuji anɔkwafoi lɛ agbɛfaŋ lɛ, amɛtsuiaŋ hiŋmɛiaŋ tsurɔɔ amɛ kɛ́ amɛsusu enunyam lɛ he lɛ. (Efesobii 1:18) Ni Kristofoi ni yooɔ sane sɛɛ lɛ naa nɔ ko kɛfataa Yehowa anunyam lɛ he. Habakuk 3:4 lɛ muɔ sane naa akɛ: “Egbalaa haai [lakpɛmɔi] yɛ emasɛi, ni jɛi ji ehewalɛ lɛ teemɔhe.” Hɛɛ, wɔnaa akɛ Yehowa efee klalo akɛ eeefee nii, yɛ be mli ni ekɛ enyɛmɔ kɛ hewalɛ ninejurɔ lɛ tsuɔ nii lɛ.

7. Nyɔŋmɔ kunimyeli nyiɛmɔ lɛ tsɔɔ mɛni kɛha atuatselɔi lɛ?

7 Nyɔŋmɔ kunimyeli nyiɛmɔ lɛ tsɔɔ hiɛkpatamɔ kɛha atuatselɔi lɛ. Habakuk 3:5 kɛɔ akɛ: “Tsɛŋemɔ hela nyiɛ ehiɛ, ni he-ladɔɔ [fulu] jɛɔ enajiashi.” Yɛ afi 1473 D.Ŋ.B., beni Israelbii lɛ ebɛŋkɛ Shiwoo Shikpɔŋ lɛ husui anaa lɛ, amɛteŋ mɛi babaoo tse atua, ni amɛkɛ amɛhe wo jeŋba shara kɛ wɔŋjamɔ mli. Nɔ ni jɛ mli ba ji akɛ, tsɛŋemɔ hela ni Nyɔŋmɔ tsu kɛba lɛ gbe mɛi ni fa fe 20,000. (4 Mose 25:1-9) Yɛ wɔsɛɛ be ni ebɛŋkɛ lɛ mli lɛ, beni Yehowa nyiɛɔ kɛyaa “Nyɔŋmɔ Ofe lɛ gbi wulu lɛ nɔ ta lɛ” mli lɛ, mɛi ni tseɔ atua amɛshiɔ lɛ lɛ hu baapiŋ yɛ amɛ eshafeemɔ lɛ hewɔ. Ekolɛ tsɛŋemɔ hela diɛŋtsɛ po baagbe mɛi komɛi.—Kpojiemɔ 16:14, 16.

8. Taakɛ Habakuk 3:6 lɛ tsɔɔ lɛ, mɛni yɔɔ kɛha Nyɔŋmɔ henyɛlɔi lɛ?

8 Agbɛnɛ, bó bɔ ni gbalɔ lɛ fee Yehowa Zebaot nifeemɔ lɛ he mfoniri eha lɛ toi. Wɔkaneɔ yɛ Habakuk 3:6 akɛ: “[Yehowa Nyɔŋmɔ] ewá edamɔ shi, ni shikpɔŋ hoso; ekwɛ, ni jeŋmaji ahe kpokpo, ni agbɛ naanɔ gɔji lɛ [ashwã], naanɔ gɔŋkpɔi lɛ hu ba shi; enyiɛmɔi lɛ tamɔ blema nɔ̃.” Klɛŋklɛŋ lɛ, Yehowa ‘wá edamɔ shi’ tamɔ asraafoi anɔ onukpa ni miikpa tawuuhe ko shi eekwɛ. Ehenyɛlɔi lɛ kpokpo kɛ gbeyeishemɔ. Amɛna mɔ ni amɛhenyɛlɔ lɛ ji ni amɛtsui fã, ni amɛtumɔ kɛ haomɔ. Yesu gba be ni “shikpɔŋ lɛ nɔ akutsei lɛ fɛɛ aaawo yara” lɛ efɔ̃ shi. (Mateo 24:30) Beni amɛbaayɔse akɛ mɔ ko kwraa nyɛŋ ate shi awo Yehowa lɛ, no mli lɛ ekpe sɛɛ tsɔ̃. Adesai agbɛjianɔtoi—ni efee tamɔ nɔ ni hiɔ shi daa tamɔ “naanɔ gɔji” kɛ “naanɔ gɔŋkpɔi lɛ” po—baajwara wɔtsɔwɔtsɔ. Ebaafee tamɔ Nyɔŋmɔ ‘blema nyiɛmɔi,’ taakɛ efee enii yɛ blema beaŋ lɛ.

9, 10. Mɛni he akaiɔ wɔ yɛ Habakuk 3:7-11?

9 Yehowa “mli ewo la” eshi ehenyɛlɔi lɛ. Shi mɛɛ tawuu nibii ekɛbaatsu nii yɛ eta kpeteŋkpele lɛ mli? Bó toi beni gbalɔ lɛ tsɔɔ mli lɛ: “Ogãi lɛ he ekã kwraa; owiemɔ lɛ ekã toigbalamɔ he kita. Okɛ faai egbala shikpɔŋ lɛ mli. Gɔji lɛ nao ni amɛhosohosoi; nu afua lɛ baho, bu kwɔŋkwɔŋ lɛ wo egbee: ehole eniji anɔ kɛtee ŋwɛi shɔŋŋ. Hulu kɛ nyɔɔŋtsere damɔ shi yɛ amɛshihilɛhe lɛ, yɛ ogãimlibii ni nyiɛɔ lɛ ala lɛ kɛ okplɔi ni kpɛlɛɔ lɛ akpɛmɔ hewɔ.”—Habakuk 3:7-11.

10 Yɛ Yoshua gbii amli lɛ, Yehowa ha hulu kɛ nyɔɔŋtsere wá damɔ shi yɛ hewalɛ nifeemɔ ni yɔɔ naakpɛɛ mli. (Yoshua 10:12-14) Habakuk gbalɛ lɛ kaiɔ wɔ akɛ Yehowa kɛ hewalɛ nɛɛ nɔŋŋ baatsu nii yɛ Harmagedon. Yɛ afi 1513 D.Ŋ.B. lɛ, Yehowa tsɔɔ bɔ ni eyɔɔ hewalɛ yɛ shikpɔŋ nɔ nu ni mli kwɔ lɛ nɔ beni ekɛ Ŋshɔ Tsuru lɛ tsu nii kɛkpata Farao asraafoi lɛ ahiɛ lɛ. Afii 40 sɛɛ, beni Yordan faa lɛ je ŋa lɛ, ejeee gbɛtsii nii kwraa kɛha Israel kunimyeli nyiɛmɔ kɛmiiya Shiwoo Shikpɔŋ lɛ nɔ. (Yoshua 3:15-17) Yɛ gbalɔyoo Debora gbii lɛ amli lɛ, nugbɔnɛmɔ babaoo loo Israel henyɛlɔ Sisera ta shwiilii lɛ kɛtee. (Kojolɔi 5:21) Yehowa kɛ hewalɛi nɛɛ nɔŋŋ ni jɛ nu afua, nugbɔnɛmɔ babaoo, kɛ nubui nɛɛ baatsu nii yɛ Harmagedon. Ebaanyɛ ekɛ nugbɔshimɔ kɛ sarawa gbamɔ hu atsu nii, tamɔ akplɔ loo gaimlibii akotoku ni gaimlibii eyi mli obɔ.

11. Mɛni baaba kɛ Yehowa ŋmɛɛ ehewalɛ kpeteŋkpele lɛ he lɛ?

11 Lɛɛlɛŋ, ebaafee gbeyei waa kɛ Yehowa ŋmɛɛ ehewalɛ kpeteŋkpele lɛ fɛɛ he lɛ. Habakuk wiemɔi lɛ tsɔɔ akɛ nyɔɔŋ baatsɔ shwane ni shwane baakpɛ́ waa fe bɔ ni hulutsoo baanyɛ eha efee. Kɛ Harmagedon gbalɛ mlitsɔɔmɔ ni jɛ mumɔŋ nɛɛ baaba mli diɛŋtsɛ loo eji okadifeemɔŋ nii jio, nɔ kome baaba mli kɛ̃—Yehowa baaye kunim, ni eŋmɛŋ gbɛ ni henyɛlɔ ko kwraa ajo foi.

Ama Yiwalaheremɔ Nɔ Mi Aha Nyɔŋmɔ Webii!

12. Mɛni Nyɔŋmɔ baafee ehenyɛlɔi lɛ, shi namɛi ayiwala abaahere?

12 Gbalɔ lɛ yaa nɔ etsɔɔ bɔ ni Yehowa kpataa E-henyɛlɔi lɛ ahiɛ lɛ mli. Wɔkaneɔ yɛ Habakuk 3:12 lɛ akɛ: “Okɛ mlila fã kɛtsɔ shikpɔŋ lɛ nɔ, okɛ mlifu shimɔ jeŋmaji lɛ dukuduku.” Ni kɛlɛ, Yehowa kpataŋ mɔ fɛɛ mɔ kɛkɛ hiɛ. Abaahere adesai komɛi ayiwala. Habakuk 3:13 kɛɔ akɛ: “Oje kpo obahere omaŋ lɛ kɛ mɔ ni ofɔ lɛ mu lɛ yiwala.” Hɛɛ, Yehowa baahere esɔɔlɔi anɔkwafoi ni afɔ amɛ mu lɛ ayiwala. Kɛkɛ lɛ abaagbe Babilon Kpeteŋkpele lɛ, ni ji jeŋ apasa jamɔ maŋtsɛyeli lɛ hiɛkpatamɔ naa kwraa. Shi, ŋmɛnɛ, jeŋmaji lɛ miibɔ mɔdɛŋ koni amɛjie jamɔ krɔŋkrɔŋ kɛjɛ shihilɛ mli kwraa. Etsɛŋ kwraa ni Gog ni jɛ Magog lɛ asraafoi lɛ baatutua Yehowa sɔɔlɔi. (Ezekiel 38:1–39:13; Kpojiemɔ 17:1-5, 16-18) Ani nakai tutuamɔ ní Satan kɛbaaba lɛ baaye omanye? Dabi! Kɛkɛ lɛ Yehowa kɛ mlifu baashimɔ ehenyɛlɔi lɛ, ni eeeshimɔ amɛ yɛ enajiashi tamɔ abele yɛ abeleshaahe. Shi ebaahere mɛi ni jáa lɛ yɛ mumɔ kɛ anɔkwale mli lɛ ayiwala.—Yohane 4:24.

13. Habakuk 3:13 lɛ baaba mli yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

13 Agba mɛi fɔji ahiɛ ni abaakpata kwraa lɛ afɔ̃ shi yɛ wiemɔi nɛɛ amli: “Ojwara mɔ fɔŋ lɛ we lɛ yitso, ojie shishitoo lɛ kpo kɛyatá kuɛ.” (Habakuk 3:13) Nɛkɛ “we” nɛɛ ji gbɛjianɔtoo fɔŋ ni bama shi yɛ Satan Abonsam hewalɛ shishi lɛ. Abaakpata hiɛ kwraa. Abaakpɔtɔ “yitso” lɛ, loo hiɛnyiɛlɔi ni teɔ shi woɔ Nyɔŋmɔ lɛ. Abaakumɔ tsũ muu lɛ fɛɛ ashwie shi, kɛyashi eshishitoo nii lɛ nɔ tɔ̃ɔ. Ehiŋ shi dɔŋŋ. Mɛɛ naakpɛɛ heyeli no baaji nɛkɛ!

14-16. Taakɛ Habakuk 3:14, 15 tsɔɔ lɛ, mɛni baaba Yehowa webii lɛ kɛ amɛhenyɛlɔi lɛ anɔ?

14 Abaafutu mɛi ni bɔɔ mɔdɛŋ akɛ amɛaakpata “mɔ ni” Yehowa ‘efɔ lɛ mu lɛ’ hiɛ lɛ ayiŋ yɛ Harmagedon. Taakɛ Habakuk 3:14, 15 tsɔɔ lɛ, gbalɔ lɛ kɛ Nyɔŋmɔ wie, ekɛɛ: “Okɛ ekplɔi lɛ gbulɔ elumɛi lɛ ayitso lɛ, amɛfã hu tamɔ lasuogbele ni amɛbagbɛ mi amɛshwã; amɛnyamɔ lɛ tamɔ nɔ ni amɛbamĩ nɔnalɔ yɛ teemɔ mli. Okɛ o-kpɔŋɔi lɛ naanaa ŋshɔ lɛ ni ji nu babaoo ni naa wa lɛ nɔ.”

15 Beni Habakuk kɛɛ akɛ ‘elumɛi lɛ fã hu tamɔ lasuogbele ni amɛbagbɛ mi amɛshwã’ lɛ, no mli lɛ gbalɔ lɛ miiwie eeha Yehowa sɔɔlɔi ní afɔ amɛ mu lɛ. Taakɛ ojotswalɔi ni ewo ka lɛ ji lɛ, jeŋmaji lɛ baatu kɛba Yehowa jálɔi anɔ koni amɛkpata amɛhiɛ. Nɛkɛ Nyɔŋmɔ henyɛlɔi kɛ ewebii nɛɛ ‘baanya’ kɛ nɔmimaa akɛ amɛbaaye kunim. Anɔkwa Kristofoi baafee tamɔ mɛi ni egbɔjɔ, tamɔ “nɔnalɔ.” Shi kɛ́ asraafoi ni teɔ shi woɔ Nyɔŋmɔ lɛ tutua amɛ lɛ, Yehowa baaha amɛkɛ amɛtawuu nii lɛ agbegbee amɛhe. Amɛkɛ amɛtawuu nii, loo ‘akplɔi’ lɛ baagbe amɛ diɛŋtsɛ amɛtabilɔi lɛ.

16 Shi nibii pii yɛ lolo. Yehowa kɛ mumɔŋ hewalɛi ni fe adesai anɔ̃ baatsu nii koni ekɛgbe ehenyɛlɔi ahiɛkpatamɔ lɛ naa. Ekɛ ‘okpɔŋɔi’ ni ji eŋwɛi asraafoi akuu ni yɔɔ Yesu Kristo shishi lɛ baatsu nii koni ekɛya ehiɛ aahu yɛ kunimyeli mli kɛtsɔ “ŋshɔ lɛ” kɛ “nu babaoo ni naa wa lɛ” mli, ni ji, adesai ateŋ henyɛlɔi fɛɛ ni yaa ŋwɛi kɛbaa shi tamɔ nu lɛ. (Kpojiemɔ 19:11-21) Kɛkɛ lɛ abaajie mɛi fɔji lɛ kɛjɛ shikpɔŋ lɛ nɔ. Mɛɛ ŋwɛi hewalɛ kɛ jalɛsaneyeli kpojiemɔ ni naa wa waa po nɛ!

Yehowa Gbi lɛ Miiba!

17. (a) Mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔná hekɛnɔfɔɔ yɛ Habakuk wiemɔi lɛ amlibaa mli lɛ? (b) Wɔbaanyɛ wɔtamɔ Habakuk yɛ be mli ni wɔmɛɔ Yehowa gbi kpeteŋkpele lɛ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

17 Wɔbaanyɛ wɔná nɔmimaa akɛ etsɛŋ ni Habakuk wiemɔi lɛ baaba mli. Amɛkpeŋ sɛɛ. Te ofeɔ onii ohaa tɛŋŋ yɛ nilee ni oná kɛtsɔ hiɛ nɛɛ he? Kaimɔ akɛ, Habakuk miiŋma yɛ mumɔŋ kudɔmɔ naa. Yehowa baafee nii, ni kɛ́ eba lɛ nakai lɛ abaakpata nibii babaoo hiɛ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ. Ŋwanejee ko bɛ he akɛ, gbalɔ lɛ ŋma akɛ: “Minu, ni mimusu kpokpo, minaabui jo bliblibli yɛ gbee lɛ hewɔ; sharamɔ bote miwui amli, ni mihe kpokpo yɛ he ni midamɔ lɛ, akɛ matá shi diŋŋ kɛyashi haomɔ gbi lɛ, beni mɔ ni kɛ maŋ lɛ baawu lɛ aaafã kɛaaba lɛ.” (Habakuk 3:16) Habakuk kpokpo waa diɛŋtsɛ—anuɔ shishi nakai. Shi ani ehemɔkɛyeli hoso? Dabi kwraa! Eesumɔ ni ekɛ dioofeemɔ amɛ Yehowa gbi lɛ. (2 Petro 3:11, 12) Ani jeee nakai wɔ hu wɔfeɔ? Eka shi faŋŋ akɛ nakai eji! Wɔyɛ hemɔkɛyeli ni mli wa akɛ Habakuk gbalɛ lɛ baaba mli. Shi dani ebaaba mli lɛ, wɔkɛ tsuishitoo miimɛ.

18. Eyɛ mli akɛ Habakuk kpa shihilɛ ni mli wa gbɛ moŋ, shi mɛni ji esu?

18 Tawuu kɛ shihilɛ ni mli wa baa be fɛɛ be, ebaa mɛi ni yeɔ kunim yɛ naagbee mli lɛ anɔ po. Ekolɛ niyenii baatã. Ekolɛ nibii baalaaje. Ekolɛ nibii ni anáa yɛ shihilɛ mli lɛ efeŋ nɔ ni baafá. Kɛ enɛ ba wɔnɔ lɛ, te wɔbaafee wɔnii wɔha tɛŋŋ? Habakuk fee bɔ ni enu he eha lɛ he nɔkwɛmɔnɔ efɔ̃ shi, ejaakɛ ekɛɛ akɛ: “Ejaakɛ agbamitso lɛ gbaŋ afofro, ni yibii hu ehiŋ weintsei lɛ anɔ; mutso yibiiwoo aaafee yaka, ni abɔɔi lɛ baŋ niyenii; aaaha tooi atã yɛ tooi atsũ lɛ mli, ni anaŋ tsinai yɛ amɛtsũi lɛ amli. Shi mi lɛ, manya yɛ Yehowa mli, mimli aaafili mi yɛ miyiwalaheremɔ Nyɔŋmɔ lɛ mli!” (Habakuk 3:17, 18) Habakuk miikpá shihilɛi ni mli wa gbɛ lɛɛlɛŋ, ekolɛ hɔmɔ. Ni kɛlɛ, miishɛɛ ni eyɔɔ yɛ Yehowa ni eyiwalaheremɔ jɛ eŋɔɔ kɛba lɛ mli lɛ elaajeee kɔkɔɔkɔ.

19. Mɛɛ shihilɛ ni mli wa yɔɔ kɛha Kristofoi babaoo, shi mɛni he wɔbaanyɛ wɔná nɔmimaa yɛ kɛji wɔkɛ Yehowa ye klɛŋklɛŋ gbɛhe yɛ wɔshihilɛi amli?

19 Ŋmɛnɛ, dani Yehowa kɛ ta baaba mɛi fɔji lɛ anɔ tete po lɛ, mɛi babaoo baahao waa diɛŋtsɛ. Yesu gba efɔ̃ shi akɛ, ta, hɔmɔ, shikpɔŋhosomɔi, kɛ tsɛŋemɔ helai baafee nibii ni ‘baafata okadi ni tsɔɔ ba ní eba’ yɛ emaŋtsɛyeli hewalɛ mli lɛ he. (Mateo 24:3-14; Luka 21:10, 11) Wɔnanemɛi heyelilɔi lɛ ateŋ mɛi babaoo yɛ shikpɔji ni Yesu wiemɔi lɛ amlibaa lɛ kɛ haomɔ ni naa wa waa eba jɛmɛ lɛ anɔ, ni yɛ no hewɔ lɛ amɛpiŋɔ waa yɛ shihilɛ mli. Ekolɛ ebaaba Kristofoi krokomɛi hu anɔ wɔsɛɛ ko. Kɛha wɔteŋ mɛi babaoo lolo lɛ, ebaanyɛ eba mli anɔkwale akɛ, “agbamitso lɛ gbaŋ afofro” dani naagbee lɛ aaaba. Shi kɛlɛ, wɔle nɔ hewɔ ni nɛkɛ nibii nɛɛ yaa nɔ, ni no woɔ wɔ hewalɛ. Kɛfata he lɛ, wɔyɛ sɛɛfimɔ. Yesu wo shi akɛ: “Shi nyɛtaoa Nyɔŋmɔ maŋtsɛyeli lɛ kɛ ejalɛ lɛ tsutsu, ni akɛ nii nɛɛ fɛɛ aaafata he aha nyɛ.” (Mateo 6:33) No etsɔɔɔ akɛ aama ogbɔjɔ shihilɛ nɔ mi aaha wɔ, shi emaa nɔ mi ehaa wɔ akɛ, kɛ́ wɔkɛ Yehowa ye klɛŋklɛŋ gbɛhe yɛ wɔshihilɛ mli lɛ, ebaabu wɔhe.—Lala 37:25.

20. Yɛ be kukuoo mli naagbai fɛɛ sɛɛ lɛ, mɛni esa akɛ wɔtswa wɔfai shi akɛ wɔbaafee?

20 Yɛ be kukuoo mli naagbai ni wɔkɛbaakpe lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, hemɔkɛyeli ni wɔyɔɔ yɛ Yehowa walaheremɔ hewalɛ lɛ mli lɛ gbɔjɔɔɔ. Wɔnyɛmimɛi hii kɛ yei babaoo ni yɔɔ Afrika, Europa Bokagbɛ, kɛ hei krokomɛi lɛ kɛ shihilɛi ni mli wa waa diɛŋtsɛ kpeɔ, shi amɛyaa nɔ ‘amɛnyaa yɛ Yehowa mli.’ Eba akɛ wɔɔfee nakai be fɛɛ be tamɔ amɛ nɔŋŋ. Kaimɔ akɛ Jeŋ Muu Fɛɛ Nuntsɔ Maŋtsɛ Yehowa lɛ ji ‘wɔhewalɛ’ Jɛɛhe. (Habakuk 3:19) Ehaŋ wɔnine anyɛ shi kɔkɔɔkɔ. Harmagedon baaba kɛ̃, ni jeŋ hee ni Nyɔŋmɔ ewo shi yɛ he lɛ baanyiɛ sɛɛ kɛ̃. (2 Petro 3:13) Kɛkɛ lɛ, “shikpɔŋ lɛ nɔ aaayi tɔ́ kɛ Yehowa anunyam lɛ lee, tamɔ nu hà ŋshɔ shishi lɛ.” (Habakuk 2:14) Dani nakai be lɛ aaashɛ lɛ, nyɛhaa wɔnyiɛa Habakuk nɔkwɛmɔnɔ kpakpa lɛ sɛɛ. Nyɛhaa ‘wɔnyaa yɛ Yehowa mli, ní wɔmli afiliaa wɔ yɛ wɔyiwalaheremɔ Nyɔŋmɔ lɛ mli.’

Ani Okaiɔ?

• Habakuk sɔlemɔ lɛ baanyɛ aná wɔnɔ hewalɛ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

• Mɛni hewɔ Yehowa nyiɛɔ lɛ?

• Mɛni Habakuk gbalɛ lɛ kɛɔ yɛ yiwalaheremɔ he?

• Mɛɛ su esa akɛ wɔná ni wɔkɛmɛ Yehowa gbi kpeteŋkpele lɛ?

[Nikasemɔ lɛ he Sanebimɔi]

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 23]

Ani ole asraafoi ni Nyɔŋmɔ kɛbaatsu nii eshi mɛi fɔji yɛ Harmagedon?