Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Ani Shishinumɔ Babaoo Baanyɛ Aba Oshihilɛ Mli?

Ani Shishinumɔ Babaoo Baanyɛ Aba Oshihilɛ Mli?

Ani Shishinumɔ Babaoo Baanyɛ Aba Oshihilɛ Mli?

EJI anɔkwale akɛ bɔ ni nɔ ko jara wa ha lɛ tamɔɔɔ bɔ ni asusuɔ akɛ eji lɛ bei fɛɛ. Wolo wulu fe fɛɛ ni akɛjieɔ shika yɛ shikatoohe ní akɛha yɛ United States lɛ hiɛ shika yibɔ ni aŋma ni ji dɔlai 10,000. Ni kɛlɛ, wolo ni aŋma shika yibɔ lɛ yɛ nɔ lɛ jara waaa kwraa.

Ani osusu he pɛŋ akɛ woji bibii ni hiɛ jara ni waaa kwraa lɛ baanyɛ eha shishinumɔ diɛŋtsɛ ko aba oshihilɛ mli? Gbɔmɛi babaoo susuɔ akɛ amɛbaanyɛ. Mɛi akpekpei abɔ tsuɔ nii nyɔɔŋ kɛ shwane bɔni afee ni amɛná shika babaoo bɔ ni amɛbaanyɛ. Bei pii lɛ shika sɛɛ ni adiɔ lɛ tsɔɔ amɛgbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ ni amɛkɛshãa afɔle, amɛnanemɛi, kɛ amɛweku tete po. Mɛɛ sɛɛnamɔ yɔɔ he? Ani shika—aloo nɔ ni wɔkɛ heɔ lɛ—baanyɛ ekɛ tsui ni nyɔɔ mɔ mli daa ni yɔɔ diɛŋtsɛ aba?

Niiamlitaolɔi tsɔɔ mli akɛ, babaoo ni wɔtaoɔ ni wɔná tsui ni nyɔɔ mɔ mli ni damɔ heloonaa nibii anamɔ nɔ lɛ, etamɔ nɔ ni fioo ko pɛ wɔbaaná. Niŋmalɔ Alfie Kohn mu sane naa akɛ “tsui ni nyɔɔ mɔ mli jeee nɔ ko ni ahɔɔ. . . . Kɛha gbɔmɛi ni nibii ni fa babaoo ji oti yɛ amɛshihilɛ mli lɛ, amɛnáa yeyeeyefeemɔ ko ni amɛkpaaa gbɛ mli niiashikpamɔ, kɛ nɔnyɛɛ kɛ hilɛ-kɛhamɔ ni baa shi fe fɛɛ.”—International Herald Tribune.

Eyɛ mli akɛ ekolɛ niiamlitaolɔi eyɔse akɛ shihilɛ ni shishinumɔ yɔɔ mli lɛ biɔ nɔ ko ni fe shika moŋ, shi mɛi babaoo susuuu nakai. Enɛ yɛ naakpɛɛ waa diɛŋtsɛ, akɛni ekolɛ akɛ jarayeli saji babaoo ni naa shɛɔ 3,000 aaashwie mɛi ni yɔɔ Anaigbɛ shikpɔji anɔ lɛ nɔ daa gbi lɛ hewɔ. Kɛji enɛɛmɛi ji tsɔji ni tswaa adafi aloo siklitɛ lɛ, yiŋtoo titri lɛ ji akɛ: ‘Hemɔ nii nɛɛ, ni omii baashɛ ohe waa.’

Mɛni ejɛ hewalɛwoo ni akãa he akɛhaa yɛ heloonaa nibii amli lɛ mli kɛba? Mɛni hewɔ bei pii lɛ akpoɔ mumɔŋ nibii lɛ! Taakɛ amaniɛbɔɔ ko ni yɔɔ Newsweek wolo tɛtrɛɛ lɛ mli lɛ tsɔɔ lɛ, osɔfonukpa ni yɔɔ Cologne, Germany lɛ, jaje nyɛsɛɛ nɛɛ akɛ: “Nyɔŋmɔ jeee sane ni awieɔ he dɔŋŋ yɛ wɔshihilɛ mli.”

Ekolɛ okɛ nɔ ni miihe ashɛ ohewalɛ fɛɛ ewo daaŋ ŋmãa taomɔ mli. Ekolɛ onuɔ he akɛ be fioo pɛ oyɔɔ ni okɛaafee nɔ kroko. Kɛlɛ, bei komɛi lɛ, obaanu he akɛ esa akɛ shishinumɔ babaoo ahi oshihilɛ mli fe nɔ̃ kome too lɛ ni otĩɔ mli ofeɔ shii abɔ kɛyashi beyinɔ ni ogbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ loo afii ni oye lɛ kɛaaba naagbee.

Ani mumɔŋ saji anɔ titri ni ooogbala ojwɛŋmɔ kɛaaya nɔ lɛ kɛ tsui ni nyɔɔ mɔ mli babaoo baaba abaha bo? Mɛni kɛ shishinumɔ babaoo baaba oshihilɛ mli mɔ?