Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Gbɛ Kome Pɛ ni Abaatsɔ nɔ Ajie Nyɛ̃ɛ Kɛya

Gbɛ Kome Pɛ ni Abaatsɔ nɔ Ajie Nyɛ̃ɛ Kɛya

Gbɛ Kome Pɛ ni Abaatsɔ nɔ Ajie Nyɛ̃ɛ Kɛya

“Nyɛ̃ɛ ko kwraa bɛ ni gbeyeishemɔ fataaa he. . . . Wɔnyɛ̃ɔ nɔ ni wɔsheɔ lɛ gbeyei, ni yɛ no hewɔ lɛ, he ni nyɛ̃ɛ yɔɔ lɛ, gbeyeishemɔ miitee ehe yɛ jɛmɛ.”CYRIL CONNOLLY, WOJI AMLIPƐILƆ KƐ NIŊMALƆ.

ADESAI ashihilɛ he nilelɔi babaoo heɔ amɛyeɔ akɛ nyɛ̃ɛ ebote adesa jwɛŋmɔ lɛ mli vii ní ayɔseee. Maŋkwramɔ he nilelɔ ko kɛɛ akɛ, “emli babaoo ji nɔ ni abaanyɛ ato he gbɛjianɔ,” ní adũ awo adesai asubaŋ lɛ diɛŋtsɛ mli vii.

Shishinumɔ yɛ he akɛ, mɛi ni kaseɔ adesai asubaŋ he nii lɛ muɔ saji anaa yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ. Saji ni amɛkaseɔ he nii ji nɔ ni kɔɔ hii kɛ yei ni “nɔsha mli” kɛ “esha mli” afɔ amɛ yɛ lɛ pɛ he, taakɛ Biblia mli sane ni aŋma ni jɛ mumɔŋ lɛ tsɔɔ lɛ. (Lala 51:7) Yɛ afii akpei abɔ ni eho lɛ mli, beni Bɔlɔ lɛ diɛŋtsɛ po tsɔɔ bɔ ni gbɔmɛi ji lɛ, ‘ena akɛ gbɔmɛi anɔ fɔŋ feemɔ fa yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ, ni amɛtsuiŋ susumɔi ajwɛŋmɔ fɛɛ lɛ efɔŋ kɛkɛ ji daa nɛɛ.’—1 Mose 6:5.

Jwɛŋmɔ fɔŋ ni anáa, nii amli ni ajieɔ, kɛ nyɛ̃ɛ ni jɛɔ enɛɛmɛi amli kɛbaa lɛ ji nibii ni jɛɔ emuu ni gbɔmɔ yeee kɛ pɛsɛmkunya ni ehe shi yɛ emli lɛ mli kɛbaa. (5 Mose 32:5) Mɔbɔ sane ji akɛ, adesai agbɛjianɔtoo loo nɔyeli ko kwraa bɛ ni bɔ ni egbɛjianɔtoo yɔɔ ha fɛɛ sɛɛ lɛ, enyɛ ekɛ mla efee tsakemɔ yɛ gbɔmɔ tsui mli yɛ saji ni tamɔ enɛɛmɛi ahe. Maŋsɛɛ adafitswaa saji amajelɔ Johanna McGeary kɛɛ akɛ: “Jeŋ muu fɛɛ polisifonyo ko bɛ ni bɔ ni ehewalɛ yɔɔ ha fɛɛ sɛɛ lɛ, ebaanyɛ ekɛ ehe awo mli ni ejie nyɛ̃ɛ srɔtoi lɛ ni no eha ashwie lá babaoo shi yɛ Bosnia, Somalia, Liberia, Kashmir, Caucasus lɛ kɛya.”

Shi kɛlɛ, dani wɔɔtao enaa tsabaa lɛ, esa akɛ wɔná nɔ ni kɛ nyɛ̃ɛ baa lɛ he shishinumɔ ni he hiaa fe fɛɛ lɛ.

Nyɛ̃ɛ ni Gbeyeishemɔ Kɛbaa

Nyɛ̃ɛ baa yɛ sui kɛ gbɛ̀i srɔtoisrɔtoi babaoo nɔ. Niŋmalɔ Andrew Sullivan mu sane lɛ naa jogbaŋŋ akɛ: “Nyɛ̃ɛ ko yɛ ni sheɔ nii gbeyei, ni nyɛ̃ɛ ni nuɔ heguɔgbee he kɛkɛ yɛ; nyɛ̃ɛ ko yɛ ni jieɔ hewalɛ kpo, kɛ nyɛ̃ɛ ni jɛɔ gbɔjɔmɔ mli kɛbaa; oweletɔɔ yɛ, ni nyɛ̃ɛ yɛ ni jɛɔ hetsɛ̃ mli kɛbaa. . . . Yiwalɔ nyɛ̃ɛ yɛ, ni mɔ ni awaa lɛ yi lɛ nyɛ̃ɛ yɛ. Nyɛ̃ɛ yɛ ni shãa nii fiofio, kɛ nyɛ̃ɛ ni laajeɔ. Ni nyɛ̃ɛ yɛ ni fɛ́ɔ, kɛ nyɛ̃ɛ ni etsooo kwraa.”

Ŋwanejee ko bɛ he akɛ, otii komɛi ni teeɔ nyɛ̃ɛ ni béi yɔɔ mli lɛ shi yɛ wɔbei nɛɛ amli lɛ kɔɔ adesai ashihilɛ kɛ shika helɛtemɔ he. Bei pii lɛ, anaa akɛ jwɛŋmɔ fɔŋ ni naa wa ni anáa kɛ nyɛ̃ɛ ni ajieɔ lɛ kpo waa lɛ yaa nɔ yɛ nakai hei ni mɛi ni yɔɔ shika waa lɛ ayi faaa yɛ lɛ. Agbɛnɛ hu, bei pii lɛ, nyɛ̃ɛ yaa nɔ yɛ hei ni mɛi lɛ sheɔ maŋsɛɛbii ni baa jɛmɛ lɛ gbeyei.

Ekolɛ mɛi komɛi baasusu akɛ nɛkɛ mɛi ni baa kpaako nɛɛ kɛ amɛ baapele nitsumɔi ahe, ni amɛbaatsu nii kɛhe nyɔmɔwoi ni faaa, aloo amɛbaaha sɛɛnamɔ ni yɔɔ nibii ni akɛtsuɔ nii yɛ jɛmɛ lɛ ahe lɛ aba shi. Kɛ gbeyeishemɔi ni tamɔ nɛkɛ lɛ ja loo ejaaa hu lɛ, eji sane kroko. Gbeyei ni asheɔ akɛ nibii ni mɔ ko yɔɔ lɛ baaje edɛŋ kɛ gbeyei ni asheɔ akɛ sane baaba maŋ lɛŋ mlai aloo bɔ ni afeɔ ahiɔ shi yɛ jɛmɛ lɛ nɔ lɛ ji nibii ni mli wa waa ni haa anáa jwɛŋmɔ fɔŋ kɛ nyɛ̃ɛ.

Mɛni esa akɛ afee klɛŋklɛŋ koni akɛjie nyɛ̃ɛ kɛya? Subaŋi ni abaatsake.

Subaŋi Atsakemɔ

McGeary kɛɛ akɛ: “Ja gbɔmɛi ni enɛ kɔɔ amɛhe lɛ ejɛ amɛsuɔmɔ mli amɛtsake dani tsakemɔ kpakpa ko baanyɛ aba.” Ni te aaafee tɛŋŋ atsake mɛi ayiŋkpɛɛ? Niiashikpamɔ etsɔɔ akɛ, Nyɔŋmɔ Wiemɔ ni ji Biblia lɛ ji hewalɛ ni naa wa fe fɛɛ, ni kanyaa mɔ fe fɛɛ, ni sɛɛ tsɛɔ fe fɛɛ ni anyɛɔ akɛtsuɔ nii ni akɛteɔ shi awoɔ nyɛ̃ɛ. Nɔ hewɔ ji akɛ “Nyɔŋmɔ wiemɔ hiɛ kã ni eyɛ hewalɛ ni enaa ba fe klante kɛ enaa ŋta fɛɛ, ni egbuɔ kɛboteɔ mli kɛyashi beyinɔ ni egbalaa susuma kɛ mumɔ lɛ kɛ talɔi kɛ wuiaŋfɔi lɛ amli, ni eji tsuiiaŋ susumɔi kɛ jwɛŋmɔi lɛ akojolɔ.”—Hebribii 4:12.

Wɔkpɛlɛɔ nɔ akɛ, jwɛŋmɔ fɔŋ kɛ nyɛ̃ɛ ni aaafã shishi kwrakwra lɛ baŋ trukaa, ni ebaŋ oya hu. Shi abaanyɛ afee. Yesu Kristo ni ji tsuii akanyalɔ kpeteŋkpele kɛ henileei lɛ akanyalɔ lɛ nyɛ etsirɛ mɛi koni amɛtsake. Mɛi akpekpei abɔ eye omanye yɛ Yesu Kristo ŋaawoo ni nilee yɔɔ mli nɛɛ sɛɛnyiɛmɔ mli akɛ: “Nyɛsumɔa nyɛhenyɛlɔi . . . , ni nyɛsɔlea nyɛhaa mɛi ni haoɔ nyɛ ni amɛwaa nyɛ yi lɛ.”—Mateo 5:44.

Nɔ ni ji anɔkwale yɛ Yesu tsɔɔmɔi lɛ ahe ji akɛ, ekɛ Mateo ni tsutsu ko lɛ eji toohelɔ ni ji mɔ ni akwa lɛ ni anyɛ̃ɛɔ lɛ yɛ Yudafoi ateŋ lɛ bafee enanemɛi akuu ni ekɛ ehe fɔ̃ɔ amɛnɔ fe fɛɛ lɛ ateŋ mɔ kome. (Mateo 9:9; 11:19) Agbɛnɛ hu, Yesu to gbɛ ni aaatsɔ nɔ akɛ anɔkwa jamɔ atsu nii lɛ shishi, nɔ ni yɛ naagbee lɛ ekɛ mɛi akpei abɔ ni ji Jeŋmajiaŋbii ni tsutsu ko lɛ amɛfataaa he, ní anyɛ̃ɛɔ amɛ lɛ baafata he lɛ. (Galatabii 3:28) Gbɔmɛi ni yɔɔ hei srɔtoi fɛɛ yɛ yinɔ ni ale yɛ nakai beaŋ lɛ batsɔmɔ Yesu Kristo sɛɛnyiɛlɔi. (Bɔfoi lɛ Asaji 10:34, 35) Abale aŋkroaŋkroi nɛɛ yɛ amɛsuɔmɔ ni mli wa lɛ hewɔ. (Yohane 13:35) Beni hii ni nyɛ̃ɛ eyi amɛmli obɔ lɛ tswia Yesu kaselɔ Stefano tɛi amɛgbe lɛ lɛ, naagbee wiemɔi ni ewie ji: “[Yehowa, NW], kãaŋɔ nɛkɛ esha nɛɛ oŋmɛ amɛnɔ!” Stefano miitao nɔ ni hi fe fɛɛ eha mɛi ni nyɛ̃ɛɔ lɛ lɛ.—Bɔfoi lɛ Asaji 6:8-14; 7:54-60.

Ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ anɔkwa Kristofoi hu efee nakai nɔŋŋ kɛhere Yesu ŋaawoo akɛ afee ekpakpa lɛ nɔ, jeee kɛha amɛ Kristofoi nyɛmimɛi lɛ kɛkɛ, shi mɛi ni nyɛ̃ɛɔ amɛ lɛ hu. (Galatabii 6:10) Amɛmiitsu nii waa koni amɛjie nyɛ̃ɛ ni yeɔ mɔ awui lɛ kɛjɛ amɛshihilɛi amli. Akɛni amɛyɔseɔ nibii ni he wa ni baanyɛ átee nyɛ̃ɛ shi yɛ amɛmli hewɔ lɛ, amɛtsuɔ nii jogbaŋŋ ni amɛkɛ suɔmɔ toɔ nyɛ̃ɛ najiaŋ. Hɛɛ, taakɛ blema nilelɔ ko kɛɛ lɛ, “nyɛ̃ɛ teeɔ béi ashi; shi suɔmɔ hàa nɔtɔmɔi fɛɛ nɔ.”—Abɛi 10:12.

Bɔfo Yohane kɛɛ akɛ: “Mɔ fɛɛ mɔ ni nyɛ̃ɛɔ enyɛmi lɛ, gbɔmɔgbelɔ ji lɛ; ni nyɛle akɛ gbɔmɔgbelɔ ko gbɔmɔgbelɔ ko bɛ naanɔ wala yɛ emli.” (1 Yohane 3:15) Yehowa Odasefoi heɔ no amɛyeɔ. No hewɔ lɛ, aabua amɛnaa amrɔ nɛɛ—kɛmiijɛ wiemɔ kui, kusumii, jamɔ kui kɛ maŋkwramɔŋ kui srɔtoi fɛɛ amli—ni aafee amɛ ekome kɛmiiwo weku kome ni nyɛ̃ɛ bɛ mli, nɔ ni ji jeŋ muu fɛɛ nyɛmifeemɔ kpakpa diɛŋtsɛ mli.—Kwɛmɔ akrabatsai ni fata he lɛ.

Abaajie Nyɛ̃ɛ Kɛya!

Ekolɛ obaakɛɛ akɛ, ‘Shi no baahi jogbaŋŋ diɛŋtsɛ kɛha aŋkroaŋkroi ni ekɔɔ amɛhe lɛ. Shi kɛlɛ, enɛ haŋ nyɛ̃ɛ ashi wɔshikpɔŋ nɔ kɛya kwraa.’ Lɛɛlɛŋ, kɛ́ onyɛ̃ɛɛ mɔ ko yɛ otsui mli po lɛ, kɛlɛ, mɔ ko baanyɛ̃ bo. No hewɔ lɛ, esa akɛ wɔkwɛ Nyɔŋmɔ gbɛ koni ekɛ jeŋ muu fɛɛ naagba nɛɛ he tsabaa lɛ diɛŋtsɛ aba.

Nyɔŋmɔ eto eyiŋ akɛ etsɛŋ ni abaajie nyɛ̃ɛ he okadii fɛɛ kɛjɛ shikpɔŋ nɔ. Enɛ baaba mli yɛ ŋwɛi maŋtsɛyeli lɛ nɔyeli lɛ shishi, nɔ ni Yesu tsɔɔ koni wɔsɔle yɛ he akɛ: “Wɔtsɛ ni yɔɔ ŋwɛi, ogbɛi lɛ he atse; omaŋtsɛyeli lɛ aba; afee nɔ ni osumɔɔ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ, taakɛ afeɔ yɛ ŋwɛi lɛ.”—Mateo 6:9, 10.

Kɛ aha nakai sɔlemɔ lɛ hetoo kwraa kɛmɔ shi lɛ, shihilɛi ni teeɔ nyɛ̃ɛ shi lɛ ehiŋ shi dɔŋŋ. No mli lɛ abaajie shihilɛi ni kɛbaa lɛ kɛya. No mli lɛ, nilee, anɔkwale, kɛ jalɛnifeemɔ baaye saji ni agbɛɔ ashwãa, nii ni aleee, kɛ nyɛ̃ɛ najiaŋ. Kɛkɛ lɛ yɛ anɔkwale mli lɛ, Nyɔŋmɔ ‘baatsumɔ mɛi ahiɛaŋ yaafonui fɛɛ, ni gbele ehiŋ shi dɔŋŋ, ni ŋkɔmɔyeli ko kɛ bolɔmɔ ko kɛ nɔnaa ko hu ehiŋ shi dɔŋŋ.’—Kpojiemɔ 21:1-4.

Amrɔ nɛɛ, adafitswaa kpakpa po yɛ! Odaseyeli ni anyɛŋ aje he ŋwane yɛ akɛ wɔyɛ “naagbee gbii lɛ” amli. No hewɔ lɛ, wɔbaanyɛ wɔná hekɛnɔfɔɔ akɛ etsɛŋ kwraa ni wɔbaana ni nyɛ̃ɛ ni ehiii lɛ sɛɛ miifo kɛmiijɛ shikpɔŋ nɛɛ nɔ. (2 Timoteo 3:1-5; Mateo 24:3-14) Yɛ Nyɔŋmɔ jeŋ hee ni ewo shi yɛ he lɛ mli lɛ, anɔkwa nyɛmifeemɔ mumɔ baahi shi, ejaakɛ no mli lɛ akɛ adesai eba emuuyeli mli ekoŋŋ.—Luka 23:43; 2 Petro 3:13.

Shi ehe ehiaaa ni omɛ kɛyashi nakai beaŋ dani oná anɔkwa nyɛmifeemɔ mli ŋɔɔmɔ. Yɛ anɔkwale mli lɛ, taakɛ saji ni fata he lɛ tsɔɔ lɛ, Kristofoi asuɔmɔ miiya nɔ momo yɛ tsuii akpekpei abɔ ni kulɛ nyɛ̃ɛ baanyɛ ayi mli obɔ lɛ mli. Bo hu aafɔ̃ bo nine koni okɛ ohe abawo nakai nyɛmifeemɔ ni suɔmɔ yɔɔ mli lɛ mli!

[Akrabatsa ni yɔɔ baafa 5]

“Kulɛ Mɛni Yesu Baafee?”

Yɛ June 1998 lɛ, hii blɔfomɛi etɛ ko ni yɔɔ Texas akrowa ko yɛ United States lɛ tutua James Byrd, Jr., ní eji mɔdiŋ lɛ. Amɛkɛ lɛ tee he ko shɔŋŋ ni mɔ ko mɔ ko bɛ jɛmɛ, ni amɛyi lɛ, ni amɛkɛ kɔsɔŋkɔsɔ fĩmɔ enaji kɛtsa. Kɛkɛ ni amɛfĩmɔ lɛ amɛkpɛtɛ tsɔne ko ni akɛholeɔ jatsui, ni amɛkɛgbala lɛ yɛ shikpɔŋ kilomitai enumɔ kɛnyiɛ gbɛjegbɛ lɛ nɔ kɛyashi beni egbonyo lɛ yatswa gbɛjegbɛ lɛ nɔ gbogbo ko. Awo enɛ gbɛi akɛ afii nyɔŋma (afi 1990 afii) lɛ mli nyɛ̃ɛ mli awuiyeli ni yɔɔ gbeyei fe fɛɛ.

Yehowa Odasefoi ji James Byrd nyɛmimɛi yei etɛ. Te amɛnuɔ he amɛhaa tɛŋŋ yɛ nɛkɛ mɛi ni ye awui gbeyeigbeyei nɛɛ ahe? Nɔ ni amɛfee ekome kɛwie ji akɛ: “Piŋmɔ ni akɛbaa suɔlɔ ko nɔ, ní mɛi gbeɔ lɛ yakatswaa lɛ haa anuɔ dɔlɛ kɛ piŋmɔ babaoo he, yɛ ehewɔ. Te aaafee nii yɛ yiwalɛ ni naa wa tamɔ nɛkɛ he aha tɛŋŋ? Oweletɔɔ, wiemɔ ni tsɔɔ nyɛ̃ɛ, aloo saji ni agbɛɔ ashwãa ni nyɛ̃ɛ eyi mli obɔ lɛ baaa wɔjwɛŋmɔ mli kwraa. Wɔsusu saji ahe nɛkɛ, akɛ: ‘Kulɛ mɛni Yesu baafee? Kulɛ te ebaafee enii yɛ he eha tɛŋŋ?’ Hetoo lɛ yɛ faŋŋ diɛŋtsɛ. Kulɛ shɛɛ saji ni ekɛbaaha lɛ baafee nɔ ni toiŋjɔlɛ kɛ hiɛnɔkamɔ yɔɔ mli.”

Ŋmalɛ naa saji ni ye ebua amɛ koni amɛkaha nyɛ̃ɛ te shi yɛ amɛtsuii amli lɛ ateŋ ekome ji Romabii 12:17-19. Bɔfo Paulo ŋma akɛ: “Nyɛkaŋɔa efɔŋ nyɛtoa mɔ ko mɔ ko efɔŋ najiaŋ. . . . Kɛ aaaho lɛ nyɛgbɛfaŋ lɛ, nyɛkɛ gbɔmɛi fɛɛ ahia shi yɛ hejɔlɛ mli. Suɔlɔi, nyɛkatɔa nyɛ diɛŋtsɛ nyɛhe owele, shi moŋ nyɛŋmɛa mlifu lɛ gbɛ; ejaakɛ aŋma akɛ: ‘Minɔ̃ ji oweletɔɔ, ni mato najiaŋ, Nuntsɔ lɛ kɛɛ.’”

Amɛtee nɔ amɛkɛɛ akɛ: “Wɔkaiɔ saji ni yɔɔ faŋŋ ni awie yɛ wɔwoji lɛ amli ni tsɔɔ akɛ jalɛsaneyeli ni bɛ aloo awuiyelii lɛ ekomɛi yɛ gbeyei aahu akɛ ebaafee nɔ ni wa akɛ oookɛɛ akɛ, ‘Mikɛke bo’ ni osaa oŋmɛɛ he kɛkɛ. Eshai ni akɛaake yɛ shihilɛi ni tamɔ nɛkɛ mli lɛ baanyɛ afee mlifu lɛ ni aaajie kɛjɛ jwɛŋmɔ mli kɛkɛ bɔni afee ni mɔ lɛ anyɛ atsu eshihilɛ mli nii ni jeee akɛ eeehao yɛ gbɔmɔtsoŋ loo yɛ jwɛŋmɔŋ yɛ mlifu ni ekɛaawo emli lɛ hewɔ.” Mɛɛ odaseyeli ni emli wiemɔ mli kã shi faŋŋ eji nɛkɛ akɛ Biblia lɛ yɛ hewalɛ ni ekɛaaku nyɛ̃ɛ ni ehe shi lɛ naa koni ekaná shishifã!

[Akrabatsa ni yɔɔ baafa 6]

Nyɛ̃ɛ Tsake Kɛbatsɔ Naanyobɔɔ

Yɛ nyɛsɛɛ afii nɛɛ amli lɛ, gbɛfalɔi akpei abɔ eké yuu kɛtee Greece, ni amɛmiitao nitsumɔ yɛ jɛmɛ amɛtsu. Shi kɛlɛ, shika helɛtemɔ mli shihilɛi ni mli woɔ wu lɛ haaa aná nitsumɔ atsu, ni enɛ eha nitsumɔi ahepelemɔ mli ewa waa. Enɛ hewɔ lɛ, nyɛ̃ɛ ni naa wa waa miiya nɔ yɛ wiemɔ kui babaoo ateŋ. Nɔkwɛmɔnɔ ko ni sa kadimɔ ji nɔ ni kɔɔ mpleshii ni yaa nɔ yɛ mɛi ni fã kɛjɛ Albania kɛ Bulgaria kɛba lɛ ateŋ. Yɛ Greece hei babaoo lɛ, mpleshii ni naa wa lɛ etee nɔ yɛ kui enyɔ nɛɛ mli bii ateŋ.

Yɛ Kiato maŋ ni yɔɔ Peloponnisos kooyi-bokagbɛ lɛ, Yehowa Odasefoi kɛ Bulgaria weku ko kɛ Albania nuu ko bɔi Biblia lɛ kasemɔ, ni amɛbale amɛhe. Biblia mli shishitoo mlai lɛ kɛ nitsumɔ ha nyɛ̃ɛ ni kã wiemɔ kui enyɔ nɛɛ mli bii babaoo ateŋ lɛ je jɛmɛ. Eha nyɛmimɛi ateŋ naanyobɔɔ kpakpa tee nɔ hu yɛ aŋkroaŋkroi nɛɛ ateŋ. Ivan ni ji Bulgarianyo ko po ye ebua Loulis ni ji Albanianyo lɛ koni ená wɔɔhe yɛ Ivan shia lɛ masɛi. Bei pii lɛ, wekui enyɔ nɛɛ feɔ ekome kɛnáa amɛniyenii kɛ amɛ heloonaa nibii fioo ni amɛyɔɔ lɛ mli gbɛfaŋnɔ. Amrɔ nɛɛ, nɛkɛ hii enyɔ nɛɛ ji Yehowa Odasefoi ni abaptisi amɛ, ni amɛfeɔ ekome waa kɛshiɛɔ sanekpakpa lɛ. Ehe ehiaaa ni awie Kristofoi anaanyobɔɔ ni kã amɛteŋ lɛ he ejaakɛ akutsoŋbii lɛ miina.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 7]

Abaajie nyɛ̃ɛ he okadii fɛɛ kɛjɛ shikpɔŋ nɔ yɛ Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ shishi