Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Biblia Kanemɔ—Sɛɛnamɔ yɛ He ni Eŋɔɔ

Biblia Kanemɔ—Sɛɛnamɔ yɛ He ni Eŋɔɔ

Biblia Kanemɔ—Sɛɛnamɔ yɛ He ni Eŋɔɔ

‘Esa akɛ okane nyɔɔŋ kɛ shwane.’—YOSHUA 1:8.

1. Mɛɛ sɛɛnamɔi komɛi yɔɔ nikanemɔ he, titri lɛ Biblia lɛ kanemɔ he?

SƐƐNAMƆ yɛ wolo ni sa ni aaatiu ekanemɔ sɛɛ lɛ he. France maŋkwramɔŋ jeŋnilelɔ Montesquieu (Charles-Louis de Secondat) ŋma akɛ: “Kɛha mi lɛ, naagbai ní haa shihilɛ jeɔ mitsine lɛ anaa tsabaa ni fe fɛɛ be fɛɛ be ji nikasemɔ. Haomɔ ko bako minɔ dã ní ŋmɛlɛtswaa kome nikanemɔ nyɛɛɛ ajie kɛya.” Enɛ ji anɔkwale yɛ Biblia kanemɔ he yɛ gbɛ ní nɔ kwɔ nɔ. Akɛ mumɔ tsirɛ lalatsɛ lɛ ni ekɛɛ akɛ: “Yehowa mla lɛ hi kɛwula shi, ehãa susuma tsui nyɔɔ emli; Yehowa odase lɛ ma shi shiŋŋ, ehaa kwashia leɔ nii. Yehowa akpɔi lɛ ja pɛ, ni ehaa mɔ tsui nyáa.”—Lala 19:8, 9.

2. Mɛni hewɔ Yehowa ebáa Biblia lɛ yi kɛtsɔ yinɔi lɛ fɛɛ mli lɛ, ni mɛni ekpaa ewebii agbɛ ni amɛkɛfee?

2 Ákɛ Biblia lɛ Ŋmalɔ lɛ, Yehowa Nyɔŋmɔ ebaa yi kɛtsɔ afii ohai abɔ shitee-kɛ-woo ní mli wa, ni jɛ henyɛlɔi ni ji jamɔ mli bii kɛ je lɛŋ bii fɛɛ aŋɔɔ lɛ mli. Akɛni esuɔmɔnaa nii ji ni “ehere gbɔmɛi fɛɛ yiwala, koni amɛshɛ anɔkwale lɛ lee mli” hewɔ lɛ, ekwɛ koni e-Wiemɔ lɛ ahi shi aha adesai fɛɛ. (1 Timoteo 2:4) Abuɔ akɔntaa akɛ nine baanyɛ ashɛ gbɔmɛi ní yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ aaafee oha mlijaa 80 nɔ kɛtsɔ wiemɔi 100 kɛ nitsumɔ nɔ. Biblia muu lɛ fɛɛ mli niŋmaai lɛ yɛ wiemɔi 370 mli, ni abaanyɛ akane Ŋmalɛi lɛ fãi komɛi yɛ wiemɔi kɛ wiemɔi bibii 1,860 mli. Yehowa miisumɔ ni ewebii lɛ akane e-Wiemɔ lɛ. Ejɔɔ ewebii ni susuɔ e-Wiemɔ lɛ he lɛ, hɛɛ, mɛi ni kaneɔ daa lɛ.—Lala 1:1, 2.

Esa akɛ Nɔkwɛlɔi Akane Biblia Lɛ

3, 4. Mɛni Yehowa bi ni Israel maŋtsɛmɛi afee, ni mɛɛ yiŋtoi kɛha taomɔ nii nɛɛ kɔɔ Kristofoi onukpai ahe ŋmɛnɛ?

3 Beni Yehowa wieɔ be ni Israel maŋ lɛ baaná adesa maŋtsɛ lɛ he lɛ, ekɛɛ akɛ: “Aba mli akɛ, beni eta emaŋtsɛyeli sɛi lɛ nɔ lɛ, ekwɛ nɛkɛ mla nɛɛ nɔ eŋma eko kɛjɛ wolo ni kã osɔfoi Levibii lɛ ahiɛ lɛ mli eha ehe; ni ahi edɛŋ, ni ekane mli ewala gbii abɔ fɛɛ, koni ekase Yehowa, e-Nyɔŋmɔ lɛ, gbeyeishemɔ kɛ nɛkɛ mla nɛɛ mli wiemɔi fɛɛ kɛ akpɔi nɛɛ fɛɛ nɔyeli, ni efee nakai, koni etsui akawo ehe nɔ fe enyɛmimɛi lɛ, ni ekaje kita lɛ sɛɛ ni egba kɛtee ninejurɔ loo abɛku.”—5 Mose 17:18-20.

4 Kadimɔ nɔ hewɔ ni Yehowa bi ni Israel maŋtsɛmɛi fɛɛ ni baaba wɔsɛɛ lɛ akane ŋwɛi mla wolo lɛ daa lɛ: (1) “koni ekase Yehowa, e-Nyɔŋmɔ lɛ, gbeyeishemɔ kɛ nɛkɛ mla nɛɛ mli wiemɔi fɛɛ kɛ akpɔi nɛɛ fɛɛ nɔyeli”; (2) “koni etsui akawo ehe nɔ fe enyɛmimɛi lɛ”; (3) “ni ekaje kita lɛ sɛɛ ni egba kɛtee ninejurɔ loo abɛku.” Ani esaaa akɛ Kristofoi nɔkwɛlɔi ni yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ hu sheɔ Yehowa gbeyei, ní amɛboɔ emlai atoi, ní amɛtsiɔ amɛhe kɛjɛɔ amɛhe nɔ ni amɛaawo fe amɛnyɛmimɛi lɛ he, ní amɛkaje Yehowa kitai lɛ ahe? Ŋwanejee ko bɛ he akɛ, Biblia lɛ ni aaakane daa lɛ he miihia amɛ babaoo taakɛ eji kɛha Israel maŋtsɛmɛi lɛ.

5. Mɛni Nɔyeli Kuu lɛ ŋma nyɛsɛɛ nɛɛ kɛyaha Nitsumɔhe Niji Ajinafoi a-Kui lɛ ni kɔɔ Biblia kanemɔ he, ni mɛni hewɔ ebaahi jogbaŋŋ akɛ Kristofoi onukpai fɛɛ aaanyiɛ nakai ŋaawoo lɛ sɛɛ lɛ?

5 Kristofoi onukpai ni yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ bɛ dekã kwraa, ni no haa Biblia lɛ ni amɛaakane daa lɛ bafeɔ kaa. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, Yehowa Odasefoi a-Nɔyeli Kuu lɛ mli bii lɛ kɛ Nitsumɔhe Niji Ajinafoi a-Kui ni yɔɔ je lɛŋ fɛɛ lɛ amli bii lɛ ji hii ni bɛ dekã kwraa. Ni kɛlɛ, wolo ko ni Nɔyeli Kuu lɛ ŋma kɛyaha Nitsumɔhe Niji Ajinafoi a-Kui fɛɛ nyɛsɛɛ nɛɛ lɛ ma bɔ ni Biblia lɛ ni aaakane daa kɛ nikasemɔ sui kpakpai ni aaaná lɛ he hiaa ha lɛ nɔ mi. Wolo lɛ tsɔɔ mli akɛ, enɛ baaha suɔmɔ ni wɔyɔɔ kɛha Yehowa kɛ anɔkwale lɛ ada, ni “ebaaye ebua wɔ ni wɔhiɛ wɔhemɔkɛyeli, miishɛɛ, kɛ hiɛmiamɔ lɛ mli kɛyashi naagbee yɛ anunyam mli.” Onukpai fɛɛ ni yɔɔ Yehowa Odasefoi asafoi lɛ amli lɛ nuɔ hiamɔ nɛɛ he nakai nɔŋŋ. Ŋmalɛi lɛ ni amɛaakane daa lɛ baaye abua amɛ ni ‘amɛfee nii yɛ nilee mli.’ (Yoshua 1:7, 8) Yɛ amɛgbɛfaŋ titri lɛ, Biblia lɛ kanemɔ “he yɛ sɛɛnamɔ kɛha nitsɔɔmɔ, kɛ hiɛkamɔ, kɛ mɔsaamɔ, kɛ tsɔsemɔ ni yɔɔ jalɛ mli lɛ.”—2 Timoteo 3:16, Revised Standard Version.

Ehe Miihia Gbekɛbii kɛ Onukpai

6. Mɛni hewɔ Yoshua kane Yehowa mla lɛ mli wiemɔi lɛ fɛɛ etsɔɔ Israel akutsei kɛ gbɔi ni ebua amɛhe naa lɛ?

6 Yɛ blema beaŋ lɛ, aŋkroaŋkroi bɛ Ŋmalɛi lɛ eko ni amɛbaakane, no hewɔ lɛ amɛkpeɔ ni akaneɔ Biblia lɛ atsɔɔ amɛ. Beni Yehowa ha Yoshua ye Ai maŋtiase lɛ nɔ kunim sɛɛ lɛ, ebua Israel akutsei lɛ naa yɛ Ebal Gɔŋ lɛ kɛ Gerizim Gɔŋ lɛ hiɛ. Kɛkɛ ni, nɔ ni aŋma afɔ̃ shi lɛ kɛɛ wɔ akɛ: “Ekane mla lɛ mli wiemɔi lɛ fɛɛ, jɔɔmɔ lɛ kɛ loomɔ lɛ, taakɛ bɔ ni aŋma yɛ mla wolo lɛ mli lɛ pɛpɛɛpɛ. Wiemɔ ko bɛ yɛ nii ni Mose wo he kita lɛ fɛɛ mli, ni Yoshua kaneee yɛ Israel asafo lɛ kɛ yei kɛ gbekɛbii kɛ gbɔi ni yɔɔ amɛteŋ lɛ ahiɛ.” (Yoshua 8:34, 35) Ehe miihia ni kɛ́ wɔɔkɛɛ lɛ, gbekɛbii kɛ onukpai, maŋbii kɛ gbɔi fɛɛ aŋmala subaŋ ni kɛ Yehowa jɔɔmɔ baaba kɛ nɔ ni kɛ enɔkpɛlɛmɔ baŋ lɛ yɛ amɛtsuii kɛ jwɛŋmɔi amli. Eka shi faŋŋ akɛ, Biblia lɛ ni wɔɔkane daa gbi lɛ baaye ebua wɔ yɛ enɛ gbɛfaŋ.

7, 8. (a) Namɛi tamɔ “gbɔi” lɛ ŋmɛnɛ, ni mɛni hewɔ ehe hiaa ni amɛkane Biblia lɛ daa? (b) Mɛɛ gbɛ̀i anɔ “gbekɛbii” ni yɔɔ Yehowa webii ateŋ lɛ baanyɛ anyiɛ Yesu nɔkwɛmɔnɔ lɛ sɛɛ yɛ?

7 Ŋmɛnɛ, Yehowa tsuji akpekpei abɔ tamɔ nakai “gbɔi” lɛ yɛ mumɔŋ shishinumɔ naa. Tsutsu ko lɛ, kulɛ amɛhiɔ shi yɛ tɛi ní je lɛ efolɔ eshwie shi lɛ anaa, shi amɛtsake amɛshihilɛi. (Efesobii 4:22-24; Kolosebii 3:7, 8) Ehe miihia ni amɛkai amɛhe yɛ tɛi ní Yehowa efolɔ eshwie shi, ni kɔɔ nɔ kpakpa kɛ nɔ fɔŋ he lɛ he be fɛɛ be. (Amos 5:14, 15) Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ kanemɔ daa yeɔ ebuaa amɛ ni amɛfeɔ enɛ.—Hebribii 4:12; Yakobo 1:25.

8 “Gbekɛbii” babaoo hu yɛ Yehowa webii ateŋ ni amɛfɔlɔi etsɔɔ amɛ tɛi ní Yehowa efolɔ eshwie shi lɛ, shi ehe miihia ni amɛná nɔmimaa amɛha amɛhe yɛ esuɔmɔnaa nifeemɔ ni ja lɛ he. (Romabii 12:1, 2) Te amɛfee tɛŋŋ amɛfee nakai? Afã osɔfoi kɛ onukpai ni yɔɔ Israel lɛ akɛ: “Kanemɔ nɛkɛ mla nɛɛ fɛɛ yɛ Israel muu lɛ fɛɛ hiɛ owo amɛtoiiaŋ. Ha ni maŋ lɛ, hii kɛ yei kɛ gbekɛbii kɛ ogbɔ ni yɔɔ ogbói lɛ amli lɛ abua amɛhe naa, koni amɛnu, ni amɛkase, ni amɛshe Yehowa, nyɛ-Nyɔŋmɔ lɛ, gbeyei, ni amɛjwɛŋ nɔ ni amɛye nɛkɛ mla nɛɛ mli wiemɔi lɛ fɛɛ nɔ, ni amɛbii ni leko lɛ hu anu ni amɛkase, koni amɛshe Yehowa, nyɛ-Nyɔŋmɔ lɛ, gbeyei.” (5 Mose 31:11-13) Akɛni Yesu bahi Mla lɛ shishi hewɔ lɛ, beni eye afii 12 lɛ, ejie bɔ ni eyɔɔ e-Tsɛ mlai lɛ ashishinumɔ he miishɛɛ waa lɛ kpo. (Luka 2:41-49) Sɛɛ mli lɛ, nɔ ni efɔɔ feemɔ ji akɛ, eboɔ Ŋmalɛi ni akaneɔ yɛ kpeehe lɛ toi ni ekɛ ehe woɔ mli. (Luka 4:16; Bɔfoi lɛ Asaji 15:21) Aawo gbekɛbii hewalɛ ŋmɛnɛ koni amɛnyiɛ Yesu nɔkwɛmɔnɔ lɛ sɛɛ kɛtsɔ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ ni amɛaakane daa, kɛ kpeei, ni ji he ni akaneɔ Biblia lɛ yɛ ni akaseɔ hu ní amɛaaya daa lɛ nɔ.

Biblia Kanemɔ—Ehe Miihia Fe Fɛɛ

9. (a) Mɛni hewɔ esa akɛ wɔhala nɔ ni wɔkaneɔ lɛ mli lɛ? (b) Mɛni mɔ ni je wolo tɛtrɛɛ nɛɛ ŋmaa shishi lɛ wie yɛ Biblia kasemɔ woji lɛ ahe?

9 Nilelɔ Maŋtsɛ Salomo ŋma akɛ: “Ha mawoo ŋaa! Woji babaoo feemɔ lɛ ebɛ naagbee, ni nikasemɔ tuutu lɛ ehaa etɔɔ heloo.” (Jajelɔ 12:12) Mɔ ko baanyɛ ekɛfata he akɛ woji babaoo kanemɔ ŋmɛnɛ jeee nɔ ni tɔɔ heloo lɛ kɛkɛ, shi moŋ yɛ anɔkwale mli lɛ, eyɛ oshara kɛha jwɛŋmɔ lɛ. No hewɔ lɛ, ehe miihia ni ohala mli. Kɛfata wɔ Biblia kasemɔ woji lɛ kanemɔ he lɛ, ehe miihia ni wɔkane Biblia lɛ diɛŋtsɛ hu. Mɔ ni je wolo tɛtrɛɛ nɛɛ ŋmaa shishi lɛ ŋma kɛyaha mɛi ni kaneɔ ewolo lɛ akɛ: “Nyɛhiɛ akakpaa nɔ akɛ Biblia lɛ ji Tɛ ni Afo Afɔ̃ Shi aha wɔ, ni ákɛ bɔ fɛɛ bɔ ni wɔ yelikɛbuamɔi lɛ jɛ Nyɔŋmɔ ŋɔɔ ha po lɛ, amɛji ‘yelikɛbuamɔi,’ shi jeee nɔ ni yeɔ Biblia lɛ najiaŋ.” * No hewɔ lɛ, eyɛ mli akɛ wɔkuuu wɔhiɛ wɔshwieee Biblia kasemɔ woji anɔ moŋ, shi ehe miihia ní wɔkane Biblia lɛ diɛŋtsɛ.

10. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ “tsulɔ anɔkwafo kɛ nilelɔ” lɛ ema bɔ ni Biblia kanemɔ he hiaa waa lɛ nɔ mi?

10 Akɛni “tsulɔ anɔkwafo kɛ nilelɔ” lɛ hiɛ yɛ hiamɔ nɛɛ nɔ hewɔ lɛ, afii babaoo nɛ ní etee nɔ eto Biblia kanemɔ he gbɛjianɔ akɛ Teokrase Sɔɔmɔ Skul nifeemɔ lɛ fã yɛ asafo fɛɛ asafo mli. (Mateo 24:45) Biblia kanemɔ he gbɛjianɔtoo ni yɔɔ amrɔ nɛɛ haa anyɛɔ akaneɔ Biblia muu lɛ fɛɛ yɛ aaafee afii kpawo mli. Nɛkɛ gbɛjianɔtoo nɛɛ he yɛ sɛɛnamɔ kɛha mɛi fɛɛ, shi titri lɛ, kɛha mɛi ni kaneko Biblia muu lɛ fɛɛ dã lɛ. Abiɔ ni mɛi ni baa Buu Mɔɔ Biblia Gilead Skul kɛha maŋsɛɛ sanekpakpa shiɛlɔi kɛ Sɔɔmɔ Tsɔsemɔ Skul kɛ agbɛnɛ hu Betel weku lɛ mli bii heei lɛ akane Biblia muu lɛ fɛɛ yɛ afi mli. Gbɛjianɔtoo fɛɛ ni ooonyiɛ sɛɛ akɛ mɔ aŋkro loo weku lɛ, ekɛ nitsumɔ biɔ ní obu Biblia kanemɔ akɛ ehe hiaa fe fɛɛ.

Mɛni Onikanemɔ Sui Jieɔ lɛ Kpo?

11. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ, ni mɛni hewɔ esa akɛ wɔye Yehowa wiemɔi lɛ daa gbi lɛ?

11 Kɛji ewa kɛha bo akɛ ooonyiɛ o-Biblia kanemɔ gbɛjianɔtoo lɛ sɛɛ lɛ, esa jogbaŋŋ akɛ ooobi ohe akɛ: ‘Mɛɛ hewalɛ minikanemɔ loo TV kwɛmɔ sui náa yɛ nyɛmɔ ni mikɛkaneɔ Yehowa Wiemɔ lɛ nɔ?’ Kaimɔ nɔ ni Mose ŋma—ni Yesu ti mli lɛ—akɛ, “jeee aboloo kɛkɛ haa gbɔmɔ yi náa wala; shi moŋ wiemɔ fɛɛ wiemɔ ni jɛɔ Nyɔŋmɔ daaŋ lɛ.” (Mateo 4:4; 5 Mose 8:3) Taakɛ bɔ ni ehe miihia ni wɔye aboloo loo nɔ ko ni tamɔ no nɔŋŋ wɔwala gbii abɔ fɛɛ bɔni afee ni wɔná gbɔmɔtsoŋ hewalɛ lɛ, nakai nɔŋŋ ehe miihia ni wɔná Yehowa susumɔi daa bɔni afee ni wɔná mumɔŋ hewalɛ. Wɔbaanyɛ wɔná Nyɔŋmɔ susumɔi gbi fɛɛ gbi kɛtsɔ Ŋmalɛi lɛ ni wɔɔkane lɛ nɔ.

12, 13. (a) Te bɔfo Petro fee bɔ ni esa akɛ wɔshwe Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ he nɔkwɛmɔnɔ eha tɛŋŋ? (b) Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ Paulo kɛ fufɔ he nɔkwɛmɔnɔ lɛ tsu nii yɛ gbɛ ni yɔɔ srɔto nɔ yɛ Petro nɔ lɛ he?

12 Kɛ́ wɔhiɛ sɔɔ Biblia lɛ akɛ eji “Nyɔŋmɔ wiemɔ, taakɛ bɔ ni eji hu lɛɛlɛŋ lɛ, shi jeee akɛ gbɔmɛi awiemɔ” lɛ, wɔbaatsi wɔbɛŋkɛ taakɛ bɔ ni abifao shweɔ enyɛ fufɔ lɛ. (1 Tesalonikabii 2:13) Bɔfo Petro kɛ nakai sane lɛ to he ni eŋma akɛ: “Nyɛshwea wiemɔ lɛ mli fufɔ krɔŋŋ lɛ tamɔ fufɔbii ní afɔ́ bianɛ, koni nyɛdara yɛ mli kɛná yiwalaheremɔ; kɛji nyɛsa nyɛnaa akɛ Nuntsɔ lɛ mli hi lɛ.” (1 Petro 2:2, 3) Kɛji wɔsa wɔnaa lɛɛlɛŋ kɛtsɔ wɔ diɛŋtsɛ wɔniiashikpamɔ nɔ akɛ, “Nuntsɔ lɛ mli hi lɛ,” no lɛ wɔbaaná shwelɛ kɛha Biblia lɛ kanemɔ.

13 Esa akɛ wɔkadi akɛ bɔ ni Petro kɛ fufɔ tsu nii yɛ nɛkɛ ŋmalɛ nɛɛ mli lɛ yɛ srɔto kwraa yɛ bɔ ni Paulo kɛtsu nii lɛ mli. Fufɔ nyɛɔ ehaa abifao ni afɔ lɛ ehee lɛ naa niyenii mli hewalɛi fɛɛ ni he hiaa lɛ. Petro nɔkwɛmɔnɔ lɛ tsɔɔ akɛ nɔ fɛɛ nɔ ni wɔtaoɔ koni ‘wɔdara yɛ mli kɛná yiwalaheremɔ’ lɛ yɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli. Yɛ gbɛ kroko nɔ lɛ, Paulo kɛ fufɔ ni ayeɔ lɛ tsu nii ni ekɛfee niyenii ni mɛi ni kɛɔ akɛ amɛdara yɛ mumɔŋ lɛ yeee jogbaŋŋ lɛ he mfoniri. Paulo ŋma yɛ wolo ni ekɛyaha Hebri Kristofoi lɛ mli akɛ: “Nyɛ ni kulɛ esa akɛ nyɛtsɔmɔ tsɔɔlɔi moŋ yɛ be lɛ naa lɛ, ehia akɛ atsɔɔ nyɛ Nyɔŋmɔ wiemɔi lɛ amli shishijee nibii lɛ ekoŋŋ, ni nyɛtsɔmɔ mɛi ni fufɔ ehia amɛ, ni jeee niyenii kpakpa. Ejaakɛ mɔ fɛɛ mɔ ni yeɔ fufɔ lɛ, ekpako jalɛ wiemɔ lɛ shi; ejaakɛ fufɔoo ji lɛ. Shi mɛi ni edara lɛ anɔ̃ ji niyenii kpakpa, mɛi ni fɔ ni amɛfɔɔ feemɔ lɛ eha amɛhenumɔ nii lɛ ele ekpakpa kɛ efɔŋ mlikpamɔ.” (Hebribii 5:12-14) Kɛji wɔkwɛ Biblia lɛ nɔ wɔkane lɛ, ebaanyɛ eye ebua wɔ babaoo koni wɔná jwɛŋmɔŋ nyɛmɔi ni wɔkanya wɔshwelɛ kɛha mumɔŋ nibii.

Gbɛ ní Atsɔɔ nɔ Akaneɔ Biblia Lɛ

14, 15. (a) Mɛɛ hegbɛ Biblia lɛ Ŋmalɔ lɛ kɛhaa wɔ? (b) Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔná ŋwɛi nilee he sɛɛ? (Okɛ nɔkwɛmɔnii aha.)

14 Biblia kanemɔ ni sɛɛnamɔ yɔɔ he fe fɛɛ lɛ ejeee shishi kɛtsɔ ekanemɔ nɔ, shi moŋ kɛtsɔ sɔlemɔ nɔ. Sɔlemɔ ji hegbɛ ko ni ekaaa. Etamɔ nɔ ni oje wolo ko ni hiɛ saneyitso ko ni mli kwɔ kanemɔ shishi ni otsɛ mɔ ni ŋma lɛ koni eye ebua bo ni onu nɔ ni obaakane lɛ shishi. Mɛɛ sɛɛnamɔ babaoo enɛ baanyɛ aji nɛkɛ! Biblia lɛ Ŋmalɔ, Yehowa kɛ nakai hegbɛ lɛ miiha bo. Klɛŋklɛŋ afii oha lɛ mli nɔyeli kuu lɛ mlinyo ko ŋma enyɛmimɛi lɛ akɛ: “Kɛ́ nilee eshwɛ nyɛteŋ mɔ ko lɛ, ékpa Nyɔŋmɔ ni haa mɛi fɛɛ faa ni ewieee mɔ ko hiɛ lɛ fai, ni aaaŋɔha lɛ. Shi ha ní ekpa fai yɛ hemɔkɛyeli mli, ni ekaje nɔ ko nɔ ko he ŋwane.” (Yakobo 1:5, 6) Ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ Nɔyeli Kuu lɛ woɔ wɔ hewalɛ be fɛɛ be ni wɔkɛ wɔhe awo Biblia kanemɔ ni sɔlemɔ fata he lɛ mli.

15 Ŋaalee ji nilee ní akɛtsuɔ nii. No hewɔ lɛ, dani ooogbele o-Biblia lɛ, bi ni Yehowa aye abua bo koni oyɔse otii yɛ onikanemɔ lɛ mli ni he baahia ni okɛtsu nii yɛ oshihilɛ mli. Okɛ otii heei ni okase lɛ ato emomo lɛ he. Okɛwo “tsámɔ wiemɔi” ni obayɔse lɛ mli. (2 Timoteo 1:13) Jwɛŋmɔ shihilɛ ni Yehowa tsuji ni hi shi yɛ blema lɛ hi mli lɛ he, ni obi ohe bɔ ni kulɛ obaafee onii yɛ shihilɛi ni tamɔ nakai nɔŋŋ shishi.—1 Mose 39:7-9; Daniel 3:3-6, 16-18; Bɔfoi lɛ Asaji 4:18-20.

16. Mɛɛ ŋaawoo ni anyɛɔ atsuɔ he nii akɛha ni baanyɛ aye abua wɔ koni wɔ Biblia kanemɔ lɛ afee nɔ ni sɛɛnamɔ yɔɔ he?

16 Kaakane baafai kɛkɛ. Too otsui shi. Okɛ ojwɛŋmɔ afɔ̃ nɔ ni okaneɔ lɛ nɔ. Kɛji onuuu oti pɔtɛɛ ko shishi lɛ, kwɛmɔ hei krokomɛi ní atsɛ yisɛɛ yɛ lɛ kɛji eko yɛ o-Biblia lɛ mli. Kɛji nakai oti lɛ bɛ faŋŋ lolo lɛ, kadimɔ ofɔ̃ shi koni otao nibii amli lolo yɛ sɛɛ mli. Beni okaneɔ lɛ, kadimɔ ŋmalɛi titrii ni obaasumɔ ni okai lɛ loo ŋmalamɔ oshwie shi. Obaanyɛ oŋmala otii fioo kɛ ŋmalɛi yɛ baafai lɛ anaabu. Yɛ ŋmalɛi ni onuɔ he akɛ ekolɛ ehe baahia bo gbi ko yɛ oshiɛmɔ kɛ nitsɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli lɛ, kadimɔ wiemɔ oti lɛ ni okwɛ Biblia wiemɔi ni ato naa yɛ o-Biblia lɛ sɛɛ lɛ mli. *

Ha Biblia Kanemɔ Afee Nɔ ni Yɔɔ Miishɛɛ

17. Mɛni hewɔ esa akɛ wɔná Biblia lɛ kanemɔ he miishɛɛ lɛ?

17 Lalatsɛ lɛ wie nuu ni yɔɔ miishɛɛ ni “Yehowa mla lɛ he emii shɛɔ yɛ, ni emla lɛ he nɔŋŋ ejwɛŋɔ shwane kɛ nyɔɔŋ” lɛ he. (Lala 1:2) Esaaa akɛ wɔ daa Biblia kanemɔ lɛ feɔ nitsumɔ ko shi moŋ nɔ ni yɔɔ miishɛɛ diɛŋtsɛ. Gbɛ kome ni wɔɔtsɔ nɔ wɔha efee nɔ ni yɔɔ miishɛɛ ji ni wɔha bɔ ni nibii ni wɔkaseɔ lɛ he hiaa lɛ ahi wɔjwɛŋmɔ mli. Nilelɔ Maŋtsɛ Salomo ŋma akɛ: “Ajɔɔ gbɔmɔ ni náa nilee . . . Egbɛ̀i lɛ gbɛ̀i fɛfɛji ni, ni etempɔŋi lɛ fɛɛ lɛ hejɔlɛ ni. Walatso ji lɛ ha mɛi ni mɔɔ emli lɛ, ni mɔ ni hiɛɔ emli lɛ, ajɔɔ lɛ.” (Abɛi 3:13, 17, 18) Mɔdɛŋ ni abɔɔ ní aná nilee lɛ he yɛ sɛɛnamɔ lɛɛlɛŋ, ejaakɛ egbɛ̀i lɛ gbɛ̀i fɛfɛji, hejɔlɛ, miishɛɛ, kɛ naagbee lɛ wala ni.

18. Mɛni he hiaa kɛfata Biblia kanemɔ he, ni mɛni wɔbaasusu he yɛ nikasemɔ ni nyiɛ sɛɛ lɛ mli?

18 Hɛɛ, Biblia kanemɔ he yɛ sɛɛnamɔ ni eŋɔɔ. Shi ani no kɛkɛ fa? Kristendom sɔlemɔ lɛ mli bii kɛ afii ohai abɔ ekane Biblia lɛ, ‘ni amɛkaseɔ nii daa, shi kɛlɛ amɛnyɛɛɛ amɛshɛ anɔkwale lɛ lee he.’ (2 Timoteo 3:7) Kɛji Biblia lɛ kanemɔ baawo yibii lɛ, no lɛ esa akɛ wɔkane kɛ jwɛŋmɔ akɛ wɔkɛ emli nilee lɛ baatsu nii yɛ wɔshihilɛi amli ni wɔkɛtsu nii yɛ wɔshiɛmɔ kɛ nitsɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Enɛ biɔ mɔdɛŋbɔɔ kɛ nikasemɔ gbɛ̀i kpakpai, ni no hu baanyɛ aha wɔná miishɛɛ kɛ nyɔmɔwoo, taakɛ wɔbaana yɛ nikasemɔ ni nyiɛ sɛɛ lɛ mli lɛ.

[Shishigbɛ niŋmai]

^ kk. 9 Kwɛmɔ Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom, ni Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. fee lɛ, baafa 241.

^ kk. 16 Kwɛmɔ Buu-Mɔɔ ni je kpo May 1, 1995, baafa 16-17, “Ŋaawoi ni Baaha o-Biblia Kanemɔ lɛ Aya Hiɛ.”

Sanebimɔi Kɛha Emlitĩi

• Mɛɛ ŋaawoo ni akɛha Israel maŋtsɛmɛi lɛ kɔɔ onukpai ahe ŋmɛnɛ, ni mɛni hewɔ?

• Namɛi tamɔ “gbɔi” kɛ “gbekɛbii” lɛ ŋmɛnɛ, ni mɛni hewɔ ehe hiaa ni amɛkane Biblia lɛ daa?

• Mɛɛ gbɛ̀i ni anyɛɔ atsuɔ he nii “tsulɔ anɔkwafo kɛ nilelɔ” lɛ etsɔ nɔ eye ebua wɔ koni wɔkane Biblia lɛ daa?

• Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ wɔbaanyɛ wɔná sɛɛnamɔ kɛ ŋɔɔmɔ ni yɔɔ Biblia lɛ kanemɔ mli lɛ?

[Nikasemɔ lɛ he Sanebimɔi]

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 9]

Ehe miihia ni onukpai lɛ titri akane Biblia lɛ daa

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 10]

Nɔ ni Yesu fɔɔ feemɔ ji akɛ, ekɛ ehe woɔ Ŋmalɛi akanemɔ mli yɛ kpeehe lɛ