Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Piŋmɔ Gbɛ ni Nyɔŋmɔ Eŋmɛ lɛ Ebɛŋkɛ Enaagbee

Piŋmɔ Gbɛ ni Nyɔŋmɔ Eŋmɛ lɛ Ebɛŋkɛ Enaagbee

Piŋmɔ Gbɛ ni Nyɔŋmɔ Eŋmɛ lɛ Ebɛŋkɛ Enaagbee

HE FƐƐ HE ni obaakwɛ lɛ, piŋmɔ yɛ jɛmɛ. Mɛi komɛi kɛbaa amɛ diɛŋtsɛ amɛnɔ. Amɛnáa bɔlɛnamɔ mli hela loo amɛnáa nɔ ni jɛɔ tsofai fɔji kɛ nitsumɔ loo dãatɔɔ loo tawa shɛremɔ mli kɛbaa lɛ mli amanehulu. Aloo ekolɛ amɛbaaná gbɔmɔtsoŋ naagbai yɛ nii ni amɛyeee jogbaŋŋ lɛ hewɔ. Shi kɛlɛ, piŋmɔi lɛ babaoo jɛ nibii loo nifeemɔi ni fe nɔ ni mɛi kpɔ̃ji baanyɛ akudɔ: ta, weku mli basabasafeemɔ, awuiyeli, ohia, hɔmɔ, hela. Nɔ kroko hu ni adesai nyɛŋ akudɔ titri ji piŋmɔi ni jɛɔ gbɔlɛ kɛ gbele mli kɛbaa.

Biblia lɛ maa nɔ mi ehaa wɔ akɛ: “Nyɔŋmɔ lɛ suɔmɔ ji lɛ.” (1 Yohane 4:8) Mɛni hewɔ mɔ, ni Nyɔŋmɔ ni yɔɔ suɔmɔ lɛ eŋmɛ gbɛ ni piŋmɔi nɛɛ fɛɛ etee nɔ afii ohai abɔ lɛ? Mɛɛ be ebaasaa shihilɛ lɛ? Kɛha sanebimɔi nɛɛ ahetoo lɛ, ebiɔ ni wɔpɛi Nyɔŋmɔ yiŋtoo kɛha adesai lɛ mli. Enɛ baaye abua wɔ koni wɔnu nɔ hewɔ ni Nyɔŋmɔ eŋmɛ piŋmɔ gbɛ kɛ nɔ ni ebaafee yɛ he lɛ shishi.

Nikeenii ni Ji Heyeli ni Akɛfeɔ Nɔ Fɛɛ Nɔ

Beni Nyɔŋmɔ bɔ klɛŋklɛŋ adesa lɛ, eha lɛ nɔ ni fe gbɔmɔtso kɛ jwɛŋmɔ kɛkɛ. Kɛfata he lɛ, Nyɔŋmɔ ebɔɔɔ Adam kɛ Hawa ni amɛfee tsɔji ni bɛ jwɛŋmɔ. Ekɛ heyeli ni akɛfeɔ nɔ fɛɛ nɔ he jwɛŋmɔ wo amɛmli. Ni eji nikeenii ni hi jogbaŋŋ, ejaakɛ “Nyɔŋmɔ kwɛ nibii fɛɛ ni efee lɛ, ni naa, ehi naakpa.” (1 Mose 1:31) Hɛɛ, “enitsumɔi hi pɛ.” (5 Mose 32:4) Wɔ fɛɛ wɔhiɛ sɔɔ nikeenii ni ji heyeli ni akɛfeɔ nɔ fɛɛ nɔ nɛɛ ejaakɛ wɔsumɔɔɔ ni atsɔɔ wɔ wɔsusumɔi kɛ nifeemɔi fɛɛ ni wɔbɛ halamɔ yɛ nɔ ko nɔ ko mli.

Shi kɛlɛ, ani esa akɛ akɛ nikeenii fɛfɛo ni ji heyeli ni akɛfeɔ nɔ fɛɛ nɔ lɛ atsu nii ni husu bɛ he? Yɛ gbɛtsɔɔmɔi ni akɛha klɛŋklɛŋ Kristofoi lɛ mli lɛ, Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ haa hetoo akɛ: “Tamɔ odehei, shi jeee mɛi ni ŋɔɔ odeheyeli nɛɛ amɛfeɔ efɔŋ nɔhaanɔ, shi moŋ tamɔ Nyɔŋmɔ tsuji.” (1 Petro 2:16) Kɛha mɛi fɛɛ ahilɛ-kɛhamɔ hewɔ lɛ, esa akɛ husui ahi shi. No hewɔ lɛ, esa akɛ akudɔ heyeli ni akɛfeɔ nɔ fɛɛ nɔ kɛtsɔ mla nɔyeli gbɛjianɔtoo nɔ. Kɛ jeee nakai lɛ, ekɛ sakasakafeemɔ shihilɛ baaba.

Namɔ Mla?

Namɔ mla sa akɛ etsɔɔ heyeli he husui ni sa? Hetoo kɛha sanebimɔ nɛɛ kɔɔ yiŋtoo titri hewɔ ni Nyɔŋmɔ eŋmɛ piŋmɔ gbɛ lɛ he. Akɛni Nyɔŋmɔ ji mɔ ni bɔ adesai hewɔ lɛ, ele mlai ni hi fe fɛɛ ni he baahia ni amɛbo toi kɛha amɛ diɛŋtsɛ amɛhilɛ-kɛhamɔ kɛ kɛha mɛi krokomɛi ahilɛ-kɛhamɔ. Biblia lɛ wieɔ he yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ akɛ: “Mi ji Yehowa, o-Nyɔŋmɔ lɛ, mɔ ni tsɔɔo nii ni hi hao, mɔ ni tsɔɔo gbɛ ní onyiɛ nɔ lɛ.”—Yesaia 48:17.

Eyɛ faŋŋ akɛ, sane titri ko ni he hiaa waa ji enɛ: Abɔɔɔ adesai koni amɛtse amɛhe kɛjɛ Nyɔŋmɔ he. Efee amɛ yɛ gbɛ nɔ akɛ amɛ omanyeyeli kɛ miishɛɛnamɔ damɔ toiboo ni amɛaafee amɛha ejalɛ mlai lɛ anɔ. Nyɔŋmɔ gbalɔ Yeremia wie akɛ: “Yehowa, mile akɛ gbɔmɔ gbɛ bɛ lɛ diɛŋtsɛ edɛŋ, ni adesa ní nyiɛ nɛɛ, bɔ ni eeetsɔ ejaje enajifaamɔi eha lɛ, ebɛ edɛŋ.”—Yeremia 10:23.

Nyɔŋmɔ fee adesai koni amɛba amɛhe shi amɛha adebɔɔ mli mlai, tamɔ nigbalamɔ hewalɛ mla lɛ nɛkɛ. Nakai nɔŋŋ, efee adesai koni amɛba amɛhe shi amɛha emlai ni kɔɔ jeŋba he lɛ, ni ato he gbɛjianɔ koni nɔ ni baajɛ mli kɛba lɛ afee gbeekpamɔ yɛ shihilɛ mli. Yiŋtoo kpakpa hewɔ ni Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ wo hewalɛ akɛ: “Okɛ ohiɛ afɔ̃ Yehowa nɔ kɛ otsui fɛɛ, ni okɛ ohe akakpasa bo diɛŋtsɛ ojwɛŋmɔ.”—Abɛi 3:5.

No hewɔ lɛ, adesai aweku lɛ nyɛŋ aye omanye gbi ko gbi ko yɛ lɛ diɛŋtsɛ ehe kudɔmɔ mli ni Nyɔŋmɔ nɔyeli fataaa he. Yɛ mɔdɛŋ ni gbɔmɛi bɔɔ koni amɛná heyeli kɛjɛ ehe lɛ mli lɛ, amɛbaafee shihilɛ lɛ, shika helɛtemɔ, maŋkwramɔ, kɛ jamɔŋ gbɛjianɔtoi ni baate shi awo amɛhe, ‘ni gbɔmɔ baaye enaanyo gbɔmɔ nɔ ni ekɛye ehe awui.’—Jajelɔ 8:9.

Mɛni Ha Shihilɛ lɛ Fite Kwraa?

Nyɔŋmɔ hã wɔ klɛŋklɛŋ fɔlɔi, Adam kɛ Hawa shishijee ni yeɔ emuu. Amɛyɛ gbɔmɔtso kɛ jwɛŋmɔ ni yeɔ emuu kɛ paradeiso abɔɔ ko ákɛ shia. Eji amɛba amɛhe shi kɛha Nyɔŋmɔ nɔyeli lɛ kulɛ, amɛbaakã he amɛfee mɛi ni yeɔ emuu ni yɔɔ miishɛɛ. Kulɛ yɛ be ni sa mli lɛ amɛbaatsɔmɔ fɔlɔi kɛha adesa weku ni yɔɔ miishɛɛ ni eye emuu ni yɔɔ paradeiso shikpɔŋ nɔ lɛ fɛɛ. No ji Nyɔŋmɔ yiŋtoo kɛha adesai aweku lɛ.—1 Mose 1:27-29; 2:15.

Shi kɛlɛ, wɔshishijee blematsɛmɛi lɛ kɛ heyeli ni akɛfeɔ nɔ fɛɛ nɔ hegbɛ ni amɛyɔɔ lɛ tsu nii yɛ gbɛ ni ejaaa nɔ. Amɛyasusu yɛ gbɛ ni ejaaa nɔ akɛ amɛbaanyɛ amɛye omanye kɛji amɛtsi amɛhe kɛjɛ Nyɔŋmɔ he. Amɛjɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛsuɔmɔ mli, amɛteke husui kɛha emlai lɛ. (1 Mose, yitso 3) Akɛni amɛkpoo enɔyeli lɛ hewɔ lɛ, ejeee egbɛnaa nii dɔŋŋ akɛ eye ebua amɛ yɛ emuuyeli mli. ‘Amɛye sane fɔŋ, amɛhiii shi akɛ ebii dɔŋŋ, amɛ diɛŋtsɛ amɛhe kpa ni.’—5 Mose 32:5.

Kɛjɛ be mli ni Adam kɛ Hawa gbo Nyɔŋmɔ nɔ toi lɛ, amɛje shishi amɛbɔi shibaa yɛ gbɔmɔtsoŋ kɛ jwɛŋmɔŋ. Yehowa ŋɔɔ wala nubu yɔɔ. (Lala 36:10) No hewɔ lɛ, akɛni klɛŋklɛŋ gbalashihilɛ mli hefatalɔi lɛ tse amɛhe kɛjɛ Yehowa he hewɔ lɛ, amɛbatsɔ mɛi ni yeee emuu ni naagbee mli lɛ amɛgboi. (1 Mose 3:19) Akɛni ekɛ anɔkwalei ni kɔɔ bɔɔsu mli gboshinii ahe mlai kpãa gbee hewɔ lɛ, amɛshwiei anine baanyɛ ashɛ nɔ̃ pɛ ni amɛfɔlɔi lɛ diɛŋtsɛ yɔɔ lɛ nɔ. Ni mɛni ji no? Eji emuu ni ayeee kɛ gbele. No hewɔ lɛ, bɔfo Paulo ŋma akɛ: “Gbɔmɔ kome [Adam] nɔ esha tsɔ kɛba je lɛŋ, ni gbele tsɔ esha nɔ kɛba, ni no ha gbele lɛ tsɛŋe gbɔmɛi fɛɛ, ejaakɛ amɛ fɛɛ amɛfee esha lɛ.”—Romabii 5:12.

Sane Titri lɛ JiMɔ ni Yɔɔ Hegbɛ ni Ekɛyeɔ Nɔ

Beni Adam kɛ Hawa tse atua amɛshi Nyɔŋmɔ lɛ, amɛte shi amɛshi enɔyeli hegbɛ lɛ, no ji, hegbɛ ni eyɔɔ ni ekɛyeɔ nɔ lɛ. Kulɛ Yehowa baanyɛ akpata amɛhiɛ ni ekɛ hefatalɔi krokomɛi aje shishi ekoŋŋ, shi no haŋ ana sane ni kɔɔ mɔ ni nɔyeli ja ni ehi fe fɛɛ kɛha gbɔmɔ lɛ he. Kɛtsɔ gbɛ ni aŋmɛ amɛ koni amɛkɛsaa amɛshihilɛi yɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛjwɛŋmɔi anaa lɛ nɔ lɛ, adesai kɛbaatsɔɔ ni ŋwanejee ko kwraa be he kɛji nɔyeli ni etsi ehe kɛjɛ Nyɔŋmɔ he lɛ baanyɛ aye omanye be ko.

Mɛni ji nɔ ni adesai ayinɔsane mli afii akpei abɔ lɛ ejie lɛ kpo? Yɛ nakai afii ohai abɔ lɛ fɛɛ mli lɛ, gbɔmɛi eka shihilɛ henɔi babaoo amɛkwɛ, shika helɛtemɔ, maŋkwramɔŋ, kɛ jamɔŋ gbɛjianɔtoi. Shi kɛlɛ, yiwalɛ kɛ piŋmɔ ekã he etee nɔ. Yɛ anɔkwale mli lɛ, ‘gbɔmɛi fɔji ewo wu,’ titri lɛ yɛ wɔbe nɛɛ mli.—2 Timoteo 3:13.

Afii ohai 20 lɛ ye omanye ni fe fɛɛ yɛ jeŋ nilee kɛ jarayeli mli. Shi ená piŋmɔ ni ehiii fe fɛɛ ni eba pɛŋ yɛ adesai aweku lɛ yinɔsane mli. Ni ekɔɔɔ he eko tsofafeemɔ mli hiɛyaa ni aná, Nyɔŋmɔ mla lɛ kã he eji anɔkwale akɛ: Adesai ni amɛtsi amɛhe kɛjɛ Nyɔŋmɔ—ni ji wala jɛɛhe lɛ he lɛ—ahe yeɔ, amɛgbɔɔ, ni amɛgboiɔ. Kwɛ bɔ ni aha efee faŋŋ akɛ adesai nyɛŋ ‘ajaje amɛ diɛŋtsɛ amɛnaji faamɔi’!

Ama Nyɔŋmɔ Nɔyeli lɛ Nɔ Aduatsɔ

Shikome nyɔŋlo lɛ, nɛkɛ heyeli kɛjɛ Nyɔŋmɔ he kaa kɛ kwɛmɔ mli oshara nɛɛ eye odase akɛ adesai anɔyeli ni efataaa he lɛ nyɛŋ aye omanye gbi ko gbi ko. Nyɔŋmɔ nɔyeli lɛ pɛ baanyɛ ekɛ miishɛɛ, ekomefeemɔ, gbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ, kɛ wala aba. Kɛfata he lɛ, Yehowa Nyɔŋmɔ Wiemɔ ni tɔmɔ ko bɛ mli, Ŋmalɛ Krɔŋkrɔŋ lɛ, tsɔɔ akɛ wɔyɛ adesa nɔyeli ni etsi ehe kɛjɛ Nyɔŋmɔ he lɛ “naagbee gbii lɛ” amli. (2 Timoteo 3:1-5) Enɛ kɛ yiwalɛ kɛ piŋmɔ gbɛ ni Yehowa eŋmɛ lɛ miibɛŋkɛ enaagbee.

Etsɛŋ ni Nyɔŋmɔ kɛ ehe baawo adesai asaji amli. Ŋmalɛi lɛ kɛɔ wɔ akɛ: “Nɛkɛ maŋtsɛmɛi nɛɛ ayinɔ lɛ [adesai anɔyelii ni yɔɔ amrɔ nɛɛ] Nyɔŋmɔ ni yɔɔ ŋwɛi lɛ aaatee maŋtsɛyeli ko shi ama shi [yɛ ŋwɛi] ni efiteŋ dɔŋŋ kɛaatee naanɔ, ni ashiŋ maŋtsɛyeli nɛɛ ahaŋ maŋ kroko [adesai yeŋ shikpɔŋ lɛ nɔ gbi ko gbi ko dɔŋŋ]; eeejwara maŋtsɛyelii nɛɛ fɛɛ wɔtsɔwɔtsɔ [nɔyelii ni yɔɔ amrɔ nɛɛ], ni eeekpata amɛhiɛ, shi lɛ diɛŋtsɛ lɛ eeedamɔ shi kɛaatee naanɔ.”—Daniel 2:44.

Maŋtsɛ ni Yehowa Nyɔŋmɔ ji lɛ bembuu kɛtsɔ ŋwɛi Maŋtsɛyeli lɛ nɔ lɛ ji Biblia lɛ mli saneyitso. Yesu ha enɛ ye klɛŋklɛŋ gbɛhe yɛ enitsɔɔmɔ lɛ mli. Ekɛɛ akɛ: “Aaashiɛ maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa nɛɛ atsɔɔ je nɛŋ fɛɛ, ní akɛye jeŋmaji lɛ fɛɛ odase; ni no dani naagbee lɛ aaaba.”—Mateo 24:14.

Kɛji Nyɔŋmɔ nɔyeli baye gbɔmɔ nɔyeli najiaŋ lɛ, namɛi ayi baaná wala ni namɛi ayi naŋ wala? Ama nɔ mi aha wɔ yɛ Abɛi 2:21, 22 lɛ akɛ: “Mɛi ni ja [ni fiɔ Nyɔŋmɔ nɔyeli sɛɛ] lɛ aaahi shikpɔŋ lɛ nɔ, ni mɛi ni eye emuu lɛ aaashwɛ yɛ nɔ; shi aaafolɔ [mɛi ni fĩii Nyɔŋmɔ nɔyeli sɛɛ] mɛi fɔji lɛ kɛaajɛ shikpɔŋ lɛ nɔ.” Lalatsɛ lɛ ni Nyɔŋmɔ mumɔ tsirɛ lɛ lɛ lá akɛ: “Eshwɛ fioo kɛkɛ ni mɔ fɔŋ lɛ bɛ dɔŋŋ . . . Shi mɛi ni he jɔ lɛ, shikpɔŋ lɛ aaatsɔ̃ amɛnɔ̃, ni amɛmii aaashɛ amɛhe yɛ hejɔlɛ babaoo mli. Jalɔi lɛ, shikpɔŋ lɛ aaatsɔ amɛnɔ̃ ni amɛaahi nɔ daa.”—Lala 37:10, 11, 29.

Naakpɛɛ Jeŋ Hee Ko

Yɛ Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli nɔyeli lɛ shishi lɛ, akɛ mɛi ni yi baaná wala kɛfo amrɔ nɛɛ nibii agbɛjianɔtoo nɛɛ naagbee lɛ baawo shikpɔŋ ko ni ajie yiwalɛ kɛ piŋmɔ kɛjɛ nɔ mli. Akɛ famɔi ni Nyɔŋmɔ kɛha lɛ baaha adesai, ni yɛ be ni sa mli lɛ, “shikpɔŋ lɛ nɔ aaayi obɔ kɛ Yehowa he nilee lɛ, tamɔ bɔ ni nu hà ŋshɔ shishi lɛ.” (Yesaia 11:9) Nɔ ni baajɛ nɛkɛ yelikɛbuamɔ tsɔɔmɔ ni tswaa mɔ emaa shi nɛɛ mli kɛba ji adesai aweku ni yɔɔ gbeekpamɔ kɛ toiŋjɔlɛ diɛŋtsɛ. No hewɔ lɛ, ta, gbɔmɔgbee, basabasafeemɔ, kabonaatoo, juu, loo awuiyeli kroko ko ehiŋ shi dɔŋŋ.

Adesai ni feɔ toiboo ni yɔɔ Nyɔŋmɔ jeŋ hee lɛ mli lɛ anine baashɛ heloonaa sɛɛnamɔi ni yɔɔ naakpɛɛ nɔ. Abaajie nibii fɔji ni ejɛ atua ni atse ashi Nyɔŋmɔ nɔyeli lɛ mli kɛba lɛ fɛɛ kɛya. Emuu ni ayeee, hela, gbɔlɛ, kɛ gbele baafee tsutsu nii ni eho etee. Biblia lɛ maa nɔ mi ehaa wɔ akɛ: “Maŋbii lɛ ateŋ mɔ ko ekɛɛŋ akɛ: Migbɔjɔ!” Kɛfata he lɛ, Ŋmalɛi lɛ woɔ shi akɛ: “No mli lɛ aaagbele shwilafoi ahiŋmɛii, ni aaagbele toimulɔi atoii. No mli lɛ obubuafoi aaatumɔ akɛ ofrote, ni mumui lilɛi hu aaalá kɛ nyamɔ.” (Yesaia 33:24; 35:5, 6) Kwɛ mlifilimɔ ni ebaaji akɛ abaaná gbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ mli ŋɔɔmɔ daa gbi—kɛya naanɔ!

Yɛ Nyɔŋmɔ gbɛtsɔɔmɔ ni suɔmɔ yɔɔ mli lɛ shishi lɛ, mɛi ni baahi nakai jeŋ hee lɛ mli lɛ kɛ amɛ hewalɛi kɛ ŋaa nitsumɔi yɛ tsumaa mli lɛ baatsu nii kɛma paradeiso shihilɛ yɛ shikpɔŋ lɛ fɛɛ nɔ. Ohia, hɔmɔ, kɛ shihilɛhe ni abɛ etee kɛmiiya naanɔ, ejaakɛ Yesaia gbalɛ lɛ jaje akɛ: “Shi amɛaamamɔ tsũi, ni amɛaahi mli, ni amɛaafee weintromi, ni amɛaaye mli yibii! Amɛmamɔŋ tsũi, ní mɔ kroko ahi mli, ni amɛhuŋ hu, ní mɔ kroko aye.” (Yesaia 65:21, 22) Yɛ anɔkwale mli lɛ, “mɔ fɛɛ mɔ aaatá eweintso kɛ egbamitso shishi, ni mɔ ko woŋ amɛhe gbeyei.”—Mika 4:4.

Shikpɔŋ lɛ baahere Nyɔŋmɔ kwɛmɔ ni suɔmɔ yɔɔ mli lɛ kɛ adesai ni feɔ toiboo lɛ anɔ. Wɔyɛ Ŋmalɛ mli nɔmimaa wiemɔi nɛɛ akɛ: “Ŋã kpataa kɛ shikpɔŋ gbiŋ lɛ aaanyá, ŋã kplanaa lɛ hu mli aaafili lɛ, ni eeegba afofro tamɔ fɔfɔi! . . . Nui aaatue yɛ ŋã kpataa nɔ, ni faai aaaho yɛ ŋã olɛŋlɛ nɔ.” (Yesaia 35:1, 6) “Shikpɔŋ lɛ nɔ aaaba abele babaoo kɛyashwie gɔji lɛ ayiteaŋ.”—Lala 72:16.

Ni gbɔmɛi akpekpe toi akpei abɔ ni egboi lɛ hu? Akɛ mɛi ni yɔɔ Nyɔŋmɔ kaimɔ mli lɛ baaku sɛɛ aba wala mli ekoŋŋ, ejaakɛ “gbohiiashitee baaba, ni jalɔi kɛ mɛi ni ejaaa fɛɛ baate shi.” (Bɔfoi lɛ Asaji 24:15) Hɛɛ, abaaha gbohii lɛ aba wala mli ekoŋŋ. Abaatsɔɔ amɛ anɔkwalei ni yɔɔ naakpɛɛ ni kɔɔ Nyɔŋmɔ nɔyeli lɛ he ni abaaha amɛ hegbɛ koni amɛhi shi kɛya naanɔ yɛ Paradeiso mli.—Yohane 5: 28, 29.

Kɛtsɔ nɛkɛ gbɛ̀i nɛɛ anɔ lɛ, Yehowa Nyɔŋmɔ baatsake piŋmɔ, hela, kɛ gbele shihilɛ ni eha adesai etsɔmɔ nyɔji afii akpei abɔ lɛ kɛya kwraa. Hela sɛɛ baafo! Fãtɔɔ ko bɛ dɔŋŋ! Gbele bɛ dɔŋŋ! Nyɔŋmɔ “aaatsumɔ amɛhiɛaŋ yaafonui fɛɛ, ni gbele bɛ dɔŋŋ, ni ŋkɔmɔyeli ko kɛ bolɔmɔ ko kɛ nɔnaa ko hu bɛ dɔŋŋ; ejaakɛ tsutsu nii lɛ eho etee.”—Kpojiemɔ 21:3, 4.

Nakai ji bɔ ni Nyɔŋmɔ kɛ piŋmɔ baaba naagbee. Ebaakpata nɛkɛ jeŋ ni efite nɛɛ hiɛ ni ekɛ nibii agbɛjianɔtoo hee ko kwraa ni “jalɛ hiɔ mli” baaba. (2 Petro 3:13) Mɛɛ sanekpakpa enɛ ji nɛkɛ! Nakai jeŋ hee lɛ he miihia wɔ waa. Ni ehe ehiaaa ni wɔkɛ be babaoo amɛ dani wɔna. Kɛjɛ Biblia mli gbalɛi amlibaa mli lɛ, wɔle akɛ jeŋ hee lɛ ebɛŋkɛ wɔ kpaakpa, ni piŋmɔ gbɛ ni Nyɔŋmɔ eŋmɛ lɛ miibɛŋkɛ enaagbee.—Mateo 24:3-14.

[Akrabatsa ni yɔɔ baafa 8]

Adesai Anɔyeli lɛ Efee Efolo

Yɛ nɔ ni kɔɔ adesai anɔyeli he lɛ, tsutsu Germany Maŋsɔɔlɔ nukpa Helmut Schmidt wie akɛ: “Wɔ adesai lɛ . . . wɔye je lɛ nɔ fã kɛ fã yɛ be fɛɛ mli, ni yɛ bei pii amli lɛ yɛ gbɛ ni ehiii nɔ. . . . Wɔyeko nɔ yɛ toiŋjɔlɛ kwraa mli pɛŋ.” Afi 1999 Human Development Report lɛ tsɔɔ mli akɛ: “Maji fɛɛ bɔ amɛmaŋ lɛ shishitoo nii ni efite lɛ he amaniɛ, kɛ maŋ basabasafeemɔi ni yaa nɔ, efɔŋfeemɔ babaoo, basabasafeemɔ babaoo yɛ shia lɛ mli. . . . Jeŋ muu fɛɛ hegbeyeiwoo miifa, maŋ lɛ nyɛmɔi ni sa akɛ atsu he nii lɛ miifa kɛmiiteke nɔ, ni eefa fe majimaji ateŋ hetoohamɔi lɛ.”

[Mfonirii ni yɔɔ baafa 8]

“Amɛmii aaashɛ amɛhe yɛ hejɔlɛ babaoo mli”—Lala 37:11

[Hei ni Mfonirii ni yɔɔ baafa 5 lɛ Jɛ]

Third from top, mother and child: FAO photo/B. Imevbore; bottom, explosion: U.S. National Archives photo