Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Esha Jajemɔ ni Haa Mɔ Náa Tsamɔ

Esha Jajemɔ ni Haa Mɔ Náa Tsamɔ

Esha Jajemɔ ni Haa Mɔ Náa Tsamɔ

“BENI miŋɔtee lɛ, miwui ahe kwa yɛ mimli yɛ midaa hũumɔ hewɔ. Ejaakɛ shwane kɛ nyɔɔŋ fɛɛ lɛ onine tsii yɛ minɔ; mimli nu ŋa tamɔ bɔ ni nii amli nu ŋaa yɛ latsaa be mli lɛ.” (Lala 32:3, 4) Ekolɛ nakai wiemɔi ni anuɔ he waa lɛ jie henumɔŋ piŋmɔ ni mli kwɔ ni Maŋtsɛ David ni hi shi yɛ blema Israel lɛ nu he lɛ kpo, piŋmɔ ni lɛ diɛŋtsɛ ekɛba ehe nɔ kɛtsɔ esha ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli nɔ ni etsimɔ moŋ fe ni ebaajaje etsɔɔ lɛ nɔ.

David ji nuu ko ni yɔɔ nyɛmɔi ni ekaaa. Eji tawulɔ ni yɔɔ ekãa, maŋnɔkwɛlɔ ni he esa, lalafolɔ, kɛ saŋkutswalɔ. Ni kɛlɛ, ekɛ ehe efɔ̃ɔɔ lɛ diɛŋtsɛ enyɛmɔi anɔ, shi moŋ e-Nyɔŋmɔ lɛ nɔ. (1 Samuel 17:45, 46) Awie ehe akɛ nuu ni tsui ‘yeɔ emuu yɛ Yehowa hiɛ.’ (1 Maŋtsɛmɛi 11:4) Shi esa shwamɔ titri yɛ esha kome ko ni efee lɛ hewɔ, ni ekolɛ etsĩ enɛ tã yɛ Lala 32 lɛ. Wɔbaanyɛ wɔkase babaoo kɛtsɔ shihilɛi ni ha etɔ lɛ mli ni wɔbaapɛi nɔ. Wɔbaayoo osharai ni sa akɛ wɔtsi wɔhe kɛjɛ he kɛ agbɛnɛ ni wɔna bɔ ni ehe ehia ni wɔjaje wɔhe eshai lɛ wɔtsɔɔ bɔni afee ni wɔsaa wɔkɛ Nyɔŋmɔ teŋ wekukpaa lɛ.

Maŋtsɛ Anɔkwafo ko Fee Esha

Israel maŋ lɛ kɛ ehe ewo asraafoi atafaa mli kɛshi Amonbii lɛ, shi David yɛ Yerusalem. Gbi ko gbɛkɛ beni esharaa shi yɛ tsũ lɛ yiteŋ yɛ emaŋtsɛwe lɛ, eyɔse oblayoo fɛfɛo ko ni miiju ehe yɛ shia ko ni bɛŋkɛ lɛ lɛ mli. Eyeee ehe nɔ shi moŋ eje shishi ená akɔnɔ ni mli wa eha lɛ. Beni David ná ele akɛ eji Batsheba, ni ji Uria asraafonyo ko yɛ esraafoi lɛ ateŋ lɛ ŋa lɛ, etsɛ lɛ, ni ekɛ lɛ fite gbala. Yɛ be ni sa mli lɛ Batsheba ha David le akɛ ehiɛ musu.—2 Samuel 11:1-5.

David eka tsei ateŋ. Kɛji aha esha ni amɛfee lɛ je kpo lɛ, toigbalamɔ kɛha amɛyi enyɔ lɛ fɛɛ ji gbele. (3 Mose 20:10) No hewɔ lɛ etsɔ ŋaa ko. Etsɛ Batsheba wu, Uria, kɛjɛ ta lɛ mli. Be mli ni David ebi lɛ nibii babaoo yɛ ta lɛ he sɛɛ lɛ, efã Uria ní eku esɛɛ eya shia. David hiɛ kã nɔ akɛ enɛ baaha efee akɛ Uria ji Batsheba bi lɛ tsɛ.—2 Samuel 11:6-9.

Nɔ ni wo David mlila waa ji akɛ, Uria eyaaa eŋa lɛ ŋɔɔ. Uria kɛɛ akɛ eji nɔ ni nilee bɛ mli kɛha lɛ akɛ ebaaku esɛɛ kɛya shia be mli ni asraafoi lɛ miiŋmɛ amɛtsui shi yɛ ta mli shihilɛ ni mli wa waa lɛ mli. Kɛ Israel asraafoi lɛ kɛ amɛhe wo asraafoi atafaa mli lɛ, hii lɛ tsiɔ amɛhe kɛjɛɔ bɔlɛnamɔ he, yɛ amɛkɛ amɛŋamɛi tete po gbɛfaŋ. Esa akɛ amɛhe akã he atse yɛ jamɔ gbɛfaŋ. (1 Samuel 21:5) Agbɛnɛ David fɔ̃ nine etsɛ Uria kɛha niyeli, ni eha etɔ dãa, shi eyaaa eŋa ŋɔɔ yɛ shia lolo. Uria jeŋba kpakpa lɛ bu David nɔsha ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli lɛ fɔ.—2 Samuel 11:10-13.

David kɛ ehe miiwo tsɔne lɛ mli babaoo lolo kɛtsɔ nɔ ni ejɛ ehe esha lɛ mli kɛba lɛ hewɔ. Akɛni eleee nɔ ni ebaafee dɔŋŋ hewɔ lɛ, ena tsabaa kome pɛ. Ekɛ wolo tsu Uria kɛku sɛɛ kɛtee ta lɛ nɔ kɛyaha tatsɛ nukpa Yoab. Yiŋtoo ni hɔ wolo fioo lɛ sɛɛ lɛ yɛ faŋŋ akɛ: “Nyɛŋɔa Uria nyɛtoa ta lɛ mli he ni wa lɛ hiɛ, ni nyɛgbalaa nyɛhe shi kɛjea ehe, koni atswia lɛ nii ni egbo.” Kɛtsɔ wolo ni eŋma lɛ nɔ lɛ, etamɔ nɔ ni maŋtsɛ ni he wa lɛ etsimɔ enifɔji lɛ anɔ beni eha agbe Uria lɛ.—2 Samuel 11:14-17.

Beni agbe Batsheba wu lɛ yarafeemɔ lɛ naa etsɛɛɛ nɔŋŋ lɛ, David kɛ lɛ bote gbalashihilɛ mli. Be saŋŋ ho, ni amɛfɔ amɛbi lɛ. Yɛ nibii ni yaa nɔ nɛɛ fɛɛ mli lɛ, David kã he efee diŋŋ yɛ ehe eshai lɛ ahe. Ekolɛ eebɔ mɔdɛŋ koni ebu enifeemɔi lɛ bem kɛha lɛ diɛŋtsɛ ehe. Ani Uria gbooo yɛ hiɛnyam mli yɛ ta mli taakɛ mɛi krokomɛi lɛ ji lɛ? Kɛfata he lɛ, ani jeee toiboo ni efeee ehaaa maŋtsɛ lɛ kɛtsɔ kpoomɔ ni ekpoo akɛ ebaaya eŋa ŋɔɔ lɛ nɔ? ‘Kutumpɔo tsui’ lɛ kɛ susumɔi srɔtoi fɛɛ baatsu nii koni ekɛbɔ mɔdɛŋ ekɛbu esha bem.—Yeremia 17:9; 2 Samuel 11:25.

Nifeemɔi ni Haa Mɔ kɛ Ehe Woɔ Esha Mli

Te aaafee tɛŋŋ ni David, mɔ ni sumɔɔ jalɛ lɛ aba shi aahu kɛbote gbalafitemɔ kɛ gbɔmɔgbee mli? Akɔnɔ fɔŋ ni ha efee esha lɛ etee nɔ yɛ emli be kpalaŋŋ. Ekolɛ wɔhiɛ baafee wɔ yaa yɛ nɔ hewɔ ni David fataaa ewebii lɛ ahe, ni ekɛ sɛɛfimɔ aha amɛ yɛ amɛ asraafoi ata ni amɛfaa amɛshiɔ Yehowa henyɛlɔi lɛ mli. Nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, David miijɔɔ ehe yɛ emaŋtsɛwe lɛ, he ni ta ni amɛwuɔ lɛ heee ejwɛŋmɔ tsɔ yɛ koni efite ekɔnɔ fɔŋ ni ehiɛ kɛha asraafonyo anɔkwafo lɛ ŋa lɛ. Ŋmɛnɛ, eji hebuu nɔ̃ kɛha Kristofoi akɛ amɛkɛ amɛhe aaawo mumɔŋ nibii asɛɛtiumɔ mli vii yɛ amɛ asafoi lɛ amli koni amɛná gbɛfaŋnɔ yɛ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli daa.—1 Timoteo 6:12.

Akɛ gbɛtsɔɔmɔ hã Israel maŋtsɛ lɛ koni eŋma Mla lɛ eko eha ehe ni ekane daa. Biblia lɛ kɛ yiŋtoo kɛha enɛ lɛ ha akɛ: “Koni ekase Yehowa, e-Nyɔŋmɔ lɛ, gbeyeishemɔ kɛ nɛkɛ mla nɛɛ mli wiemɔi fɛɛ kɛ akpɔi nɛɛ fɛɛ nɔyeli, ni efee nakai, koni etsui akawo ehe nɔ fe enyɛmimɛi lɛ, ni ekaje kita lɛ sɛɛ ni egba kɛtee ninejurɔ loo abɛku.” (5 Mose 17:18-20) Ebaanyɛ efee akɛ David enyiɛɛɛ nakai gbɛtsɔɔmɔ lɛ sɛɛ be mli ni efee eshai wuji nɛɛ. Eka shi faŋŋ akɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ kasemɔ daa kɛ enɔjwɛŋmɔ baaye abua kɛbu wɔhe kɛjɛ efɔŋfeemɔ he yɛ nɛkɛ jaramɔ bei nɛɛ amli.—Abɛi 2:10-12.

Kɛfata he lɛ, Kitai Nyɔŋma lɛ naagbee nɔ̃ lɛ je gbɛ ewie akɛ: “Ohiɛ akakɔ̃ onaanyo ŋa . . . nɔ.” (2 Mose 20:17) Yɛ nɛkɛ be nɛɛ mli lɛ David yɛ ŋamɛi kɛ hemɛi pii. (2 Samuel 3:2-5) Shi no ebuuu ehe kɛjɛɛɛ yoo kroko ni he yɔɔ fɛo ni ehiɛ aaakɔ enɔ lɛ he. Nɛkɛ sane nɛɛ kaiɔ wɔ Yesu wiemɔi ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli nɛɛ akɛ: “Mɔ fɛɛ mɔ ni kwɛɔ yoo ni ehe feɔ lɛ akɔnɔ lɛ, ekɛ lɛ efite gbala momo yɛ etsui mli.” (Mateo 5:28) Yɛ nɔ najiaŋ ni wɔɔŋmɛ akɔnɔi ni tamɔ nɛkɛ ni ejaaa gbɛ lɛ, nyɛhaa wɔhe afea oya kɛjiea amɛ kɛjɛa wɔjwɛŋmɔ kɛ wɔtsui mli.

Tsuitsakemɔ kɛ Mɔbɔnalɛ

Eka shi faŋŋ akɛ Biblia mli sane ni yɔɔ faŋŋ ni kɔɔ esha ni David fee lɛ he lɛ jeee nɔ ni akɛha koni eha mɔ ko ana bɔlɛnamɔ mli akɔnɔ mli miishɛɛ. Sane lɛ haa wɔnáa hegbɛ koni wɔkɛye Yehowa sui ni nɔ kwɔlɔ ni hewalɛ yɔɔ mli ni tsirɛɔ mɔ lɛ ateŋ ekome kpojiemɔ he odase—ni ji emɔbɔnalɛ lɛ.—2 Mose 34:6, 7.

Yehowa tsu gbalɔ Natan koni ekɛ David ayawie he, be mli ni Batsheba efɔ binuu lɛ sɛɛ. Enɛ ji mɔbɔnalɛ nifeemɔ. Eji ayaaa David ŋɔɔ ni ekã he efee dioo kulɛ, ebaanyɛ ebalɛ akɛ ebaawaje etsui yɛ esha feemɔ mli. (Hebribii 3:13) Miishɛɛ sane ji akɛ David kpɛlɛ Nyɔŋmɔ mɔbɔnalɛ lɛ nɔ. Natan wiemɔi ni yɔɔ faŋŋ ni ekɛ hesaa tsu he nii lɛ gba David henilee naa waa, ni ekɛ heshibaa kpɛlɛ nɔ akɛ efee esha eshi Nyɔŋmɔ. Yɛ anɔkwale mli lɛ, aŋma Lala 51 lɛ, ni wieɔ esha ni David fee ni kɔɔ lɛ kɛ Batsheba he lɛ, be mli ni etsake etsui ni ejaje ehe esha ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli lɛ sɛɛ. Eba akɛ wɔŋmɛŋ gbɛ kɔkɔɔkɔ ni wɔtsui akpiliŋ kɛji wɔfee esha ko ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli.—2 Samuel 12:1-13.

Akɛ David he ke lɛ, shi eyeee ehe kɛjɛɛɛ toigbalamɔ loo nɔ ni jɛ ehe esha lɛ mli kɛba lɛ he. (Abɛi 6:27) Ni kulɛ te David aaafee tɛŋŋ ejo toigbalamɔ naa foi? Eji Nyɔŋmɔ ku ehiɛ eshwie nɔ fɛɛ nɔ nɔ kɛkɛ kulɛ, abaaŋmɛɛ etɛi ni efolɔ eshwie shi lɛ ahe akɛsaa. Kulɛ ebaafee tamɔ mɔ ko ní tsuuu shihilɛ lɛ he nɔ ko tamɔ Osɔfonukpa Eli, mɔ ni kɛ kãmɔ ni mli waaa haa ebihii fɔji lɛ ni ehaa amɛyaa nɔ amɛfeɔ amɛnifeemɔi gbohii lɛ ji lɛ. (1 Samuel 2:22-25) Ni kɛlɛ, Yehowa shɛɛɛ mɔ ni ekumɔ lɛ efɔɔɔ kɛjɛɛɛ E-mlihilɛ lɛ he. Emɔbɔnalɛ ni tamɔ nu ŋanii ni haa mɔ mii shɛɔ ehe lɛ baaye abua mɔ ni etɔ̃ lɛ koni eto etsui shi yɛ nɔ ni jɛɔ esha mli kɛbaa lɛ mli. Miishɛɛ ni yɔɔ eshaifaa ni jɛ ŋwɛi lɛ kɛ naanyobɔɔ ni tswaa mɔ emaa shi ni akɛ nanemɛi jálɔi aaaná lɛ baanyɛ aha mɔ ni etɔ̃ lɛ aná mumɔŋ shidaamɔ ekoŋŋ. Hɛɛ, kɛtsɔ Kristo kpɔmɔ afɔleshaa lɛ nɔ lɛ, mɔ ni eshwa ehe lɛ baanyɛ ebasa ‘Nyɔŋmɔ duromɔ falɛ lɛ naa.’—Efesobii 1:7.

‘Tsui Krɔŋŋ’ kɛ ‘Mumɔ Hee Ko’

Beni David ejaje ehe esha lɛ sɛɛ, eŋmɛɛɛ ehe ehaaa henumɔ ni tsɔɔ akɛ ehe bɛ sɛɛnamɔ. Wiemɔi ni ekɛtsu nii yɛ lalai ni eŋma yɛ esha jajemɔi ahe lɛ tsɔɔ hejɔlɛ ni ená kɛ efai shi ni etswa akɛ ebaasɔmɔ Nyɔŋmɔ yɛ anɔkwayeli mli. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kwɛmɔ Lala 32 lɛ. Wɔkaneɔ yɛ kuku 1 lɛ mli akɛ: “Ajɔɔ mɔ ni aŋɔ enɔtɔmɔ afa lɛ, ni atsimɔ ehe esha nɔ lɛ!” Ekɔɔɔ he eko bɔ ni esha lɛ ji nɔ ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli ha lɛ, miishɛɛ baanyɛ ajɛ mli kɛba kɛji mɔ ko ye anɔkwa yɛ ehe shwamɔ lɛ mli. Gbɛ kome ni abaanyɛ atsɔ nɔ ajie nɛkɛ anɔkwayeli nɛɛ kpo yɛ ji kɛtsɔ kpɛlɛmɔ ni mɔ aaakpɛlɛ sɔ̃ ni jɛɔ enifeemɔi amli kɛbaa lɛ nɔ, taakɛ David fee lɛ. (2 Samuel 12:13) Ebɔɔɔ mɔdɛŋ akɛ ebaabu ehe bem yɛ Yehowa hiɛ loo ni ebaabɔ mɔdɛŋ koni eshwa mɛi krokomɛi. Kuku 5 lɛ kɛɛ akɛ: “Mijaje mihe esha mitsɔɔo, ni minɔsha lɛ mikɛteee. Mikɛɛ akɛ: Majaje minɔtɔmɔ matsɔɔ Yehowa! Ni bo lɛ okɛ mihe esha nɔsha lɛ fa mi.” Esha jajemɔ ni jɛ anɔkwayeli mli lɛ kɛ hejɔlɛ baa, bɔni afee ni mɔ ko henilee akaya nɔ eehao lɛ yɛ tsutsu tɔmɔi komɛi ahewɔ.

Be mli ni David ebi Yehowa dɛŋ eshaifaa sɛɛ lɛ, ekɛɛ akɛ: “Nyɔŋmɔ, bɔɔ tsui ni he tse oha mi, ni ofee mumɔ ni fiɔ shi ehee yɛ mimli!” (Lala 51:12) “Tsui ni he tse” kɛ “mumɔ ni fiɔ shi ehee” ni David bi lɛ tsɔɔ akɛ ele esha henumɔ ni yɔɔ emli lɛ ni akɛ Nyɔŋmɔ yelikɛbuamɔ he miihia lɛ koni ekɛtsuu etsui he ní eje shishi ehee. Yɛ nɔ najiaŋ ni ebaaŋmɛɛ ehe eha mɔ nii ni feɔ ehe mɔbɔ lɛ, etswa efai shi akɛ ebaaya nɔ yɛ esɔɔmɔ ni ekɛhaa Nyɔŋmɔ lɛ mli. Esɔle akɛ: “[Oo Yehowa, NW], gbelemɔ minaabu, ni midaa ajaje oyijiemɔ lɛ atsɔɔ!”—Lala 51:17.

Te Yehowa fee enii yɛ David anɔkwa heshwamɔ kɛ faishitswaa ni mɔdɛŋbɔɔ yɔɔ mli akɛ ebaasɔmɔ lɛ lɛ he eha tɛŋŋ? Ekɛ wiemɔi ni haa mɔ tsui nyaa kɛ miishɛɛ nɛɛ hã David akɛ: “Magbele ojwɛŋmɔ mli ni matsɔɔo gbɛ ni onyiɛ nɔ; mawoo ŋaa, mihiŋmɛi kã ohe.” (Lala 32:8) Yehowa diɛŋtsɛ jwɛŋmɔ ni egbalaa kɛyaa mɔ ni eshwa ehe lɛ henumɔi kɛ hiamɔ nii anɔ lɛ he nɔmimaa nɛ. Yehowa fee nii koni eha David sɛɛyoomɔ babaoo, nyɛmɔ ni ekɛaana nii kɛteke bɔ ni saji ji yɛ hiɛaŋhiɛaŋ. Kɛji ekɛ kaa ko kpe yɛ wɔsɛɛ be mli lɛ, ebaanyɛ eyɔse nɔ ni baajɛ enifeemɔi lɛ amli kɛba lɛ kɛ hewalɛ ni amɛbaaná yɛ mɛi krokomɛi anɔ, ni ebaanyɛ efee nii yɛ nilee mli.

David shihilɛ mli sane nɛɛ tsuɔ nii akɛ hewalɛwoo nɔ kɛha mɛi fɛɛ ni egbee esha ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli lɛ mli. Kɛtsɔ wɔhe eshai ni wɔbaajaje ni wɔjie anɔkwa heshwamɔ kpo nɔ lɛ, wɔnine baanyɛ ashɛ wɔ gboshinii ni jara wa waa, ni ji wɔkɛ Yehowa Nyɔŋmɔ teŋ wekukpaa lɛ nɔ ekoŋŋ. Ekolɛ amrɔmrɔ piŋmɔ kɛ hiɛgbele ni ebaabi ni wɔto wɔtsui shi yɛ mli lɛ hi kwraa fe hejaramɔ ni dioo ni aaafee kɛbaaba lɛ, loo oshara ni baajɛ wɔtsui ni wɔɔha ekpiliŋ yɛ atuatsemɔ gbɛ ko nɔ lɛ mli. (Lala 32:9) Yɛ no najiaŋ lɛ, wɔbaanyɛ wɔná eshaifaa ni miishɛɛ yɔɔ mli ni jɛ Nyɔŋmɔ ni yɔɔ suɔmɔ kɛ mɔbɔnalɛ, “musuŋtsɔlɛi atsɛ kɛ miishɛjemɔ fɛɛ Nyɔŋmɔ lɛ” ŋɔɔ mli niiashikpamɔ.—2 Korintobii 1:3.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 31]

David kpa gbɛ akɛ ebaaye ehe kɛjɛ nɔ ni baajɛ ehe esha lɛ mli aba lɛ he kɛtsɔ Uria ni eha agbe lɛ lɛ nɔ