Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Ani Oosumɔ ni Obaa Oshika Aloo Owala Yi?

Ani Oosumɔ ni Obaa Oshika Aloo Owala Yi?

Ani Oosumɔ ni Obaa Oshika Aloo Owala Yi?

Ekolɛ onu bɔ ni ojotswalɔi fãa tui amɛmamɔɔ mɛi ní amɛjuɔ amɛ lɛ ahiɛ, ní amɛkɛɔ amɛ akɛ: “Okɛ oshika fɛɛ aba, kɛ jeee nakai lɛ obaagbo!” lɛ dã. Ŋmɛnɛ, nɛkɛ ekãa naa nibimɔ ní ale waa nɛɛ jeɔ kpo yɛ yiŋkɔshikɔshifeemɔ ní mli wa, ní wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ kɛkpeɔ—titri lɛ wɔteŋ mɛi ní yɔɔ shikpɔji ní yɔɔ nii saŋŋ lɛ amli lɛ mli. Shi, amrɔ nɛɛ jeee ojotswalɔ ko kɛ ekãa biɔ nakai nii lɛ dɔŋŋ. Shi moŋ, bɔ ni mɛi ní wɔkɛyɔɔ he kome lɛ maa shika kɛ heloonaa ninamɔ mli omanyeyeli nɔ mi waa lɛ.

NƐKƐ nɔmimaa nɛɛ etée saji kɛ susumɔi heei babaoo shi. Ani esa akɛ atiuɔ shika kɛ heloonaa ninamɔ sɛɛ yɛ gbɛ fɛɛ gbɛ nɔ? Ani wɔmii baanyɛ ashɛ nii fioo ní wɔyɔɔ lɛ he? Ani gbɔmɛi kɛ “anɔkwa wala” diɛŋtsɛ lɛ miishã afɔle lɛɛlɛŋ yɛ heloonaa ninamɔ hewɔ? Ani shika ji nɔ̃ diɛŋtsɛ ni kɛ shihilɛ mli miishɛɛ baa?

Shika Taomɔ He Sɛkɛyeli

Yɛ adesai ataomɔ nii kɛ akɔnɔi—nɔ ni ja gbɛ loo ejaaa gbɛ—lɛ fɛɛ ateŋ lɛ, shika suɔmɔ kaa akɛ eeeye klɛŋklɛŋ gbɛhe. Ákɛ nɔ ni tamɔɔɔ bɔlɛnamɔ kɛ niyenii he akɔnɔ lɛ, shika taomɔ he sɛkɛyeli lɛ baanyɛ ahi shi daa ní esɛɛ efooo. Etamɔ nɔ ni gbɔlɛ haaa enaa aba shi. Yɛ shihilɛi pii amli lɛ, ekolɛ afii ní yaa hiɛ lɛ baanyɛ aha shika kɛ nɔ ni ebaanyɛ ehe lɛ he miishɛɛ ní ayɔɔ, loo bɔ ni asusuɔ he ahaa lɛ aya hiɛ.

Etamɔ nɔ ni hiɛjoomɔ mli miiwo wu. Mɔ titri fe fɛɛ yɛ sini ko ní ehe gbɛi waa mli lɛ wie akɛ: “Hiɛjoomɔ yeɔ omanye. Hiɛjoomɔ hi.” Eyɛ mli akɛ mɛi pii tsɛ́ afi 1980 afii lɛ akɛ Hiɛjoomɔ Yinɔ moŋ, shi nɔ ni ba kɛtsɔ nakai afii lɛ ahiɛ kɛ no sɛɛ lɛ tsɔɔ akɛ bɔ ni adesai feɔ amɛnii yɛ shika he lɛ etsake bibioo pɛ yɛ afii abɔ ní eho lɛ amli.

Nɔ ni ekolɛ eji nɔ̃ hee ji akɛ, mɛi babaoo diɛŋtsɛ náa hegbɛi ní amɛkɛaatsu bɔ ni amɛsumɔɔ ní amɛná nii babaoo amrɔ nɔŋŋ lɛ he nii. Etamɔ nɔ ni je lɛŋ bii pii kɛ amɛhewalɛ babaoo tsuɔ nii ni amɛkɛfeɔ nibii, ni amɛtaoɔ nii babaoo kɛtsaraa nɔ. Ekolɛ obaakpɛlɛ nɔ akɛ heloonaa ninamɔ kɛ shika kɛ nitsumɔ ebatsɔ mɔdɛŋbɔɔ ní mli wa waa—kɛ bei pii lɛ, nɔ ni ataoɔ ehe ŋaai fe fɛɛ—yɛ ŋmɛnɛŋmɛnɛ shihilɛ mli.

Shi ani enɛ eha gbɔmɛi ená miishɛɛ babaoo? Beni nilelɔ Maŋtsɛ Salomo ní yɔɔ nii waa lɛ haa nakai sanebimɔ lɛ hetoo lɛ, eŋma afii 3,000 ní eho nɛ lɛ akɛ: “Mɔ ni sumɔɔ shika lɛ, shika etɔŋ lɛ, ni mɔ ni sumɔɔ nifalɛ lɛ, enáŋ sɛɛ ko. Enɛ hu yakayaka nɔ ko ni!” (Jajelɔ 5:9) Ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ adesai ashihilɛi ahe nikasemɔi kɛ sane naamuu ní yɔɔ miishɛɛ ni tamɔ nɛkɛ haa.

Shika kɛ Miishɛɛnamɔ

Nibii ni yɔɔ naakpɛɛ fe fɛɛ ní akpá shi ana yɛ adesai ajeŋba he lɛ ateŋ ekome ji akɛ, shika kɛ heloonaa nibii ní abuaa naa babaoo lɛ kɛ tsui ní nyɔɔ mɔ mli kɛ miishɛɛ ní fá babaoo tamɔ nakai baaa. Nɔ ni nibii amlitaolɔi babaoo eyɔse ji akɛ, kɛ́ mɔ ko ná heloonaa nibii babaoo aahu kɛshɛ he ko lɛ, no sɛɛ lɛ bɔ ni enuɔ etsui ní nyɔɔ emli kɛ miishɛɛ he ehaa lɛ kɔɔɔ bɔ ni heloonaa nibii ní enine nyɛɔ eshɛɔ nɔ lɛ fálɛ ji lɛ he dɔŋŋ.

Enɛ hewɔ lɛ, heloonaa nibii kɛ shika sɛɛtiumɔ ní husu bɛ he lɛ haa mɛi pii biɔ amɛhe akɛ, ‘Etamɔ nɔ ni wɔnáa nibii heei ní wɔheɔ lɛ eko fɛɛ eko he miishɛɛ; ni kɛlɛ mɛni hewɔ ni, yɛ enɛɛmɛi fɛɛ ahe susumɔ sɛɛ lɛ, nɛkɛ ŋɔɔmɔi nɛɛ fɛɛ ebatsɔɔɔ henumɔ ní haa mɔ tsui nyɔɔ emli waa lɛ?’

Niŋmalɔ Jonathan Freedman wie yɛ ewolo ní gbɛi ji Happy People lɛ mli akɛ: “Kɛ́ shika fioo ko baje odɛŋ nɔŋŋ pɛ lɛ, shika falɛ ní oyɔɔ lɛ he ehiaaa babaoo dɔŋŋ yɛ miishɛɛ ní eeeha oná lɛ gbɛfaŋ. Kɛ́ abuɔ oshihilɛ akɛ etekeɔ ohiayeli lɛ, no lɛ wekukpaa ní yɔɔ shika ní baa odɛŋ be fɛɛ be kɛ miishɛɛnamɔ teŋ lɛ yɛ bibioo kwraa.” Mɛi pii eyoo akɛ nɔ ni he hiaa diɛŋtsɛ kɛha aŋkroaŋkro miishɛɛnamɔ ji akɛ, esa akɛ mɔ lɛ aná mumɔŋ nibii ní jara wawai, shihilɛ mli nifeemɔi ní sɛɛnamɔ yɔɔ he, kɛ jeŋbai kpakpai. Nɔ ni he hiaa hu ji ekɛ mɛi krokomɛi ateŋ wekukpaa, kɛ heyeli kɛmiijɛ béi kɛ naatsii ní haŋ wɔnyɛ wɔná nibii ní wɔyɔɔ lɛ amli miishɛɛ lɛ amli.

Mɛi pii susuɔ akɛ shihilɛ mli naagbai ní yɔɔ amrɔ nɛɛ ashishifã jɛ mɔdɛŋ ní abɔɔ ní akɛ heloonaa ninamɔ atsu nibii ni ji mligbɛ naagbai diɛŋtsɛ lɛ ahe nii lɛ mli. Adesai ashihilɛ mli saji ahe wielɔi komɛi wieɔ akɛ efɔŋ gbɛkpamɔ kɛ mligbigbilimɔ henumɔ efá babaoo. Amɛwieɔ bɔ ni gbɔmɛi ní yɔɔ maji ní etee hiɛ waa yɛ amɛshihilɛi amli lɛ sumɔɔ ní amɛya tsofafeelɔi aŋɔɔ loo ní amɛyatao shishinumɔ ní yɔɔ shihilɛ sɛɛ kɛ jwɛŋmɔŋ toiŋjɔlɛ kɛjɛ jamɔ mli tsɔɔlɔi kpanakui, jamɔ kui, kɛ kui ní kɛɔ akɛ amɛtsáa mɛi lɛ aŋɔɔ lɛ hu he. Enɛ yeɔ bɔ ni heloonaa nibii nyɛɛɛ eha shishinumɔ diɛŋtsɛ aba shihilɛ mli lɛ he odase.

Bɔ ni Shika Yɔɔ Hewalɛ kɛ Bɔ ni Ebɛ Hewalɛ Ha

Abaanyɛ akpɛlɛ nɔ akɛ, shika yɛ hewalɛ. Ebaanyɛ ehe shiai fɛfɛji, atadei ní yɔɔ fɛo, kɛ tsũ mli saamɔ nibii kpakpai diɛŋtsɛ. Ekolɛ ebaanyɛ ehe kafomɔ kɛ hiɛsɔɔ, bulɛ kɛ toiboo, loo yiteŋmuluwoo, ni ebaanyɛ eha aná be kukuoo mli nanemɛi ní sumɔɔ mɔ sane po. Shi, he ni shika hewalɛ nyɛɔ eshɛɔ pɛ nɛ. Nɔ ni he hiaa wɔ fe fɛɛ lɛ, shika nyɛŋ ahe—no ji adesa naanyo anɔkwafo kome suɔmɔ, jwɛŋmɔŋ toiŋjɔlɛ, miishɛjemɔ bibioo po ní jɛ tsui mli beni gbele bɛŋkɛɔ lɛ. Ni yɛ mɛi ní buɔ amɛkɛ Bɔlɔ lɛ teŋ wekukpaa akɛ ejara wa waa lɛ agbɛfaŋ lɛ, shika nyɛŋ ahe Nyɔŋmɔ nɔkpɛlɛmɔ.

Maŋtsɛ Salomo ní ná nibii kpakpai ní shika baanyɛ ahe yɛ egbii lɛ amli lɛ fɛɛ eko lɛ, yoo akɛ hiɛ ní akɛfɔ̃ɔ heloonaa nii ní ayɔɔ lɛ nɔ lɛ haaa mɔ aná miishɛɛ ní sɛɛ tsɛɔ. (Jajelɔ 5:12-15) Shika baanyɛ alaaje kɛtsɔ shikatoohe shigbeemɔ loo nibii ajara ní waa nɔ. Ahum ní naa wa waa baanyɛ akumɔ tsũi ní amamɔ. Ni eyɛ mli akɛ inshuɔrans baanyɛ ato heloonaa nibii ní laajeɔ lɛ ekomɛi anajiaŋ moŋ, shi enyɛŋ eto nibii ní laajeɔ yɛ henumɔ gbɛfaŋ lɛ anajiaŋ kɔkɔɔkɔ. Nitsumɔi amli gbɛfaŋnɔ ní ayɔɔ kɛ shika ní akɛfa baanyɛ afite nɔŋŋ jenamɔ yɛ nitsumɔ mli gbɛfaŋnɔ hɔɔmɔhei ashigbeemɔ hewɔ. Abaanyɛ aná nitsumɔ ní awoɔ mɔ nyɔmɔ babaoo ŋmɛnɛ, kɛkɛ lɛ wɔ́ nɔŋŋ lɛ efite.

Belɛ, te wɔɔfee tɛŋŋ wɔná shika he susumɔ ní ŋmɛɔ pɛpɛɛpɛ? Mɛɛ gbɛhe esa akɛ shika loo ninamɔ aná yɛ wɔshihilɛ mli? Ofainɛ pɛimɔ sane lɛ mli kɛtsa nɔ koni ona bɔ ni ooofee oná nɔ ko ní jara wa waa diɛŋtsɛ—“anɔkwa wala lɛ.”

[Mfonirii ni yɔɔ baafa 4]

Heloonaa nibii kɛ miishɛɛ ní sɛɛ tsɛɔ baaa