Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Tsei ni Kpeɔ Shihilɛ ni Naa Wa Naa

Tsei ni Kpeɔ Shihilɛ ni Naa Wa Naa

Tsei ni Kpeɔ Shihilɛ ni Naa Wa Naa

Ekolɛ Tɛsaa Ko Nɔ Ebafeŋ He Ni Sa Jogbaŋŋ Akɛ Oshia, Titri Lɛ Kɛji Eyɛ Gɔji Lɛ Ayiteŋ Shɔŋŋ. Shi Kɛlɛ, Yɛ Shigbeemɔi Ni Yɔɔ Faŋŋ Lɛ Fɛɛ Sɛɛ Lɛ, Alpine Tsei Komɛi Kpɛtɛɔ Tɛsaai Ni Tamɔ Nɛkɛ Lɛ Ahe Waa, Ni Amɛdamɔɔ Ais Nu Ŋanii Lɛ Naa Kɛ Ekãa NI Amɛŋmɛɔ Amɛtsui Shi Yɛ Latsaa Be Mli Nuhɔmɔ Lɛ Mli.

BEI pii lɛ, nɛkɛ tsei ni wa nɛɛ edaaa agbo tamɔ amɛhenɔ tsei krokomɛi lɛ ji lɛ. Amɛ tsoku lɛ baanyɛ afimɔ kpɔbii ni etsɔmɔ afã ni etsĩ amɛ dalɛ naa saŋŋ. Kɔɔyɔŋ tsakemɔ ni ehiii kɛ sũ ni faaa ni edaa yɛ mli lɛ tsɔmɔɔ tso lɛ ni ekumɔɔ egbeji lɛ.

Ní wɔɔŋmɛ wɔtsui shi taakɛ amɛfeɔ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ he ni jɛmɛ shihilɛ ehiii fe fɛɛ lɛ ateŋ ekome mli lɛ, ekolɛ obaasusu akɛ tsei ni tamɔ nɛkɛ baaná wala shihilɛ be ni yɔɔ kuku. Shi nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ ji anɔkwale. Mɛi komɛi kɛɔ akɛ Metusela, ni ji tsei ni hiɛ baa ŋmɔŋ ni gbene kɛlɛ kakadaji, ni daa yɛ nɔ kwɔlɛ ni ji mitai 3,000 mli yɛ Gɔji Yɛji ni yɔɔ California lɛ, eye afii 4,700. The Guinness Book of Records 1997 nɔ̃ lɛ tsɛ nɛkɛ henɔ nɛɛ akɛ tso ni etsɛ fe fɛɛ ni yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ. Edmund Schulman, ni kase nɛkɛ blema tsei nɛɛ ahe nii lɛ, tsɔɔ mli akɛ: “Etamɔ nɔ ni tsei ni hiɛ baa ŋmɔŋ ni gbene kɛlɛ kakadaji lɛ . . . yi náa wala yɛ be ni ehiii shishi. Anaa [tsei ni gbene kɛlɛ kakadaji] komekomei ni edara lɛ fɛɛ ni yɔɔ Gɔji Yɛji lɛ anɔ lɛ mitai 3,000 yɛ ŋa ni nɔ egbi, ni tɛi yɔɔ nɔ lɛ nɔ.” Schulman kpa shi ena hu akɛ tsei ni gbene kɛlɛ kakadaji lɛ henɔi krokomɛi ni etsɛ fe fɛɛ lɛ hu daa yɛ shihilɛi ni mli wawai amli.

Eyɛ mli akɛ esa akɛ amɛye amanehului anɔ moŋ, shi nɛkɛ tsei ni ŋmɛɔ amɛtsui shi nɛɛ anɔkwɛmɔnii lɛ haa amɛnáa sɛɛnamɔi enyɔ ni fa babaoo. He ni yɔɔ banee ni amɛyɔɔ, he ni kwɛɛ nii faaa kwraa yɛ lɛ, buɔ amɛhe kɛjɛɔ koo mli la ni ji nibii ni kpataa tsei wuji ahiɛ lɛ ateŋ ekome ni fe fɛɛ lɛ he. Ni amɛ shishifai lɛ haa amɛkpɛtɛɔ tɛsaa lɛ shiŋŋ akɛ ja shikpɔŋhosomɔ pɛ baanyɛ afã amɛ.

Akɛ Nyɔŋmɔ tsuji anɔkwafoi lɛ toɔ tsei ahe yɛ Biblia lɛ mli. (Lala 1:1-3; Yeremia 17:7, 8) Ekolɛ amɛ hu amɛkɛ amanehulu baakpe yɛ shihilɛi ni amɛyɔɔ mli lɛ amli. Yiwaa, gbɔmɔtsoŋ hewalɛ kpakpa ni abɛ, loo ohia ni fiteɔ nii fiofio lɛ baanyɛ aka amɛhemɔkɛyeli lɛ waa, titri lɛ beni kaai lɛ yaa nɔ yɛ afi fɛɛ afi mli lɛ. Shi kɛlɛ, amɛ Bɔlɔ ni fee tsei ni damɔɔ amanehului lɛ anaa jogbaŋŋ lɛ, maa nɔ mi ehaa ejálɔi akɛ ebaafi amɛsɛɛ. Biblia lɛ woɔ mɛi ni damɔɔ shi shiŋŋ lɛ shi akɛ: “Eeewaje nyɛ ni eeewo nyɛ hewalɛ ni eeeha nyɛfi shi shiŋŋ.”—1 Petro 5:9, 10.

‘Ní mɔ aaahiɛ eyiŋ ni ekpɛ lɛ mli, shiŋŋ ní aaafee, loo ni aaamia hiɛ lɛ’ ji shishinumɔ ni yɔɔ Hela feemɔ wiemɔ ni afɔɔ shishi tsɔɔmɔ akɛ “aŋmɛ tsui shi” yɛ Biblia lɛ mli lɛ mli. Taakɛ eji yɛ alpine tsei lɛ ahe lɛ, shishifa kpakpa ni damɔ shi shiŋŋ lɛ ji nɔ ni kɛ shifimɔ lɛ baa. Yɛ Kristofoi agbɛfaŋ lɛ, ehe miihia ni amɛná shishifa ni ma shi shiŋŋ yɛ Yesu Kristo mli bɔni afee ni amɛfi shi shiŋŋ. Paulo ŋma akɛ: “Bɔ ni nyɛhere Kristo Yesu, Nuntsɔ lɛ, atuu lɛ, nyɛnyiɛa yɛ emli, ní nyɛshishifãi amɔmɔ shi, ni amamɔ nyɛ yɛ enɔ, ní nyɛfi shi yɛ hemɔkɛyeli lɛ mli, taakɛ bɔ nɔŋŋ ni atsɔɔ̃ nyɛ lɛ, ni nyɛteke nɔ kɛ shidaa.”—Kolosebii 2:6, 7.

Paulo nu shishi akɛ ehe miihia ni aná mumɔŋ shishifa ni hewalɛ yɔɔ mli. Lɛ diɛŋtsɛ lɛ ekɛ “heloo mli ŋmei” shi mple, ni eŋmɛ etsui shi yɛ yiwaa ni naa wa shishi yɛ esɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli fɛɛ. (2 Korintobii 11:23-27; 12:7) Shi ena akɛ ebaanyɛ eya nɔ kɛtsɔ Nyɔŋmɔ hewalɛ lɛ nɔ. Ejaje akɛ: “Minyɛɔ nii fɛɛ mifeɔ yɛ mɔ ni wajeɔ mi ni ji Kristo lɛ mli.”—Filipibii 4:13.

Taakɛ Paulo nɔkwɛmɔnɔ lɛ tsɔɔ lɛ, Kristofonyo tsuishiŋmɛɛ ni yeɔ omanye lɛ damɔɔɔ shihilɛi kpakpai anɔ. Taakɛ alpine tsei ni damɔɔ ahum naa yɛ omanyeyeli mli afii ohai abɔ lɛ ji lɛ, wɔbaanyɛ wɔdamɔ shi shiŋŋ yɛ hemɔkɛyeli lɛ mli kɛji wɔ shishifa mɔmɔ shi yɛ Kristo mli ni wɔkɛ wɔhe fɔ̃ hewalɛ ni Nyɔŋmɔ kɛhaa lɛ nɔ. Kɛfata he lɛ, kɛji wɔŋmɛ wɔtsui shi kɛyashi naagbee lɛ, wɔyɛ gbɛkpamɔ akɛ wɔ diɛŋtsɛ wɔɔná ŋwɛi shiwoo kroko akɛ: “Mimaŋ lɛ gbii aaatamɔ tsei agbii” lɛ mli ŋɔɔmɔ.—Yesaia 65:22; Mateo 24:13.