Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Ná Hemɔkɛyeli ni Tamɔ Abraham Nɔ̃ Lɛ!

Ná Hemɔkɛyeli ni Tamɔ Abraham Nɔ̃ Lɛ!

Ná Hemɔkɛyeli ni Tamɔ Abraham Nɔ̃ Lɛ!

“Mɛi ni jɛ hemɔkɛyeli mli lɛ, amɛ nɔŋŋ ji Abraham bii.”—GALATABII 3:7.

1. Te Abram kpee kaa hee ko ní ekɛkpe yɛ Kanaan lɛ naa eha tɛŋŋ?

ABRAM eshi miishɛɛ shihilɛ ní eyɔɔ mli yɛ Ur lɛ yɛ Yehowa famɔ lɛ toiboo naa. Shihilɛi ni yɔɔ naagba ní ekɛkpe yɛ afii ní nyiɛ sɛɛ lɛ mli lɛ fee nibii ní tsɔ hemɔkɛyeli he kaa ní ekɛkpe yɛ Mizraim lɛ hiɛ kɛkɛ. Biblia lɛ mli sane lɛ kɛɔ akɛ: “Ni hɔmɔ ko ba shikpɔŋ lɛ nɔ.” Kwɛ bɔ ni kulɛ eeefee mlɛo kɛha Abram akɛ eeeha shihilɛ ní eyaje mli lɛ adɔ lɛ! Yɛ no najiaŋ lɛ, efee nii ni he hiaa diɛŋtsɛ koni enyɛ ekwɛ eweku lɛ. “Abram yiŋ kɛtee Mizraim, koni eyato gbɔ yɛ jɛi; ejaakɛ hɔmɔ lɛ naa wa yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ.” Abram shiabii pii lɛ nyɛŋ ahi Mizraim ní akadiii akɛ amɛyɛ maŋ lɛ mli. Ani Yehowa baatsu eshiwoi lɛ ahe nii ní ebu Abram he kɛjɛ efɔŋ mli?—1 Mose 12:10; 2 Mose 16:2, 3.

2, 3. (a) Mɛni hewɔ Abram kɛ mɔ ni eŋa lɛ ji diɛŋtsɛ lɛ tée lɛ? (b) Beni Abram tsuɔ shihilɛ lɛ he nii lɛ, te ekɛ eŋa lɛ ye eha tɛŋŋ?

2 Wɔkaneɔ yɛ 1 Mose 12:11-13 lɛ akɛ: “Eba mli akɛ, beni eshwɛ fioo ní ebaashɛ Mizraim lɛ, ekɛɛ eŋa Sarai akɛ: Agbɛnɛ naa, mile akɛ yoo ní he yɔɔ fɛo jio, ni osa kwɛmɔ, no hewɔ lɛ aaaba mli akɛ, kɛ́ Mizraimbii lɛ nao lɛ, amɛaakɛɛ akɛ: Eŋa nɛ! ni amɛaagbe mi, ni bo lɛ amɛaahere oyiwala. No hewɔ lɛ, miikpao fai, kɛɛmɔ akɛ minyɛmi yoo jio, koni ahi aha mi yɛ ohewɔ, ní misusuma yi aná wala yɛ ohewɔ.” Eyɛ mli akɛ Sarai eye fe afii 65 moŋ, shi no mli lɛ ehe yɛ fɛo waa lolo. No kɛ Abram wala wo oshara mli. * (1 Mose 12:4, 5; 17:17) Nɔ ni he hiaa fe no ji akɛ, nibii ní kɔɔ Yehowa yiŋtoo he lɛ ahe eba sane lɛ mli, ejaakɛ ewie akɛ Abram seshi lɛ nɔ abaatsɔ ni shikpɔŋ lɛ nɔ jeŋmaji fɛɛ baaná jɔɔmɔi amɛha amɛhe. (1 Mose 12:2, 3, 7) Akɛni no mli lɛ Abram fɔko lolo hewɔ lɛ, ehe miihia waa akɛ ehi wala mli.

3 Abram kɛ eŋa lɛ wie ŋaa gbɛ ko ní amɛkpɛlɛ nɔ momo akɛ amɛkɛbaatsu nii, ni ji, kɛɛmɔ ní eeekɛɛ akɛ enyɛmi yoo ji lɛ lɛ he. Kadimɔ akɛ eyɛ mli akɛ nuu lɛ yɛ gbɛhe akɛ blematsɛ moŋ, shi ekɛ ehegbɛ lɛ tsuuu nii yɛ gbɛ fɔŋ nɔ, shi moŋ etao yoo lɛ gbeekpamɔ kɛ esɛɛfimɔ. (1 Mose 12:11-13; 20:13) Abram kɛ enɛ fee nɔkwɛmɔnɔ fɛfɛo efɔ shi eha wumɛi ní amɛtsu amɛ yitsoyeli lɛ he nii yɛ suɔmɔ mli, ni Sarai hu fee nɔkwɛmɔnɔ efɔ shi eha ŋamɛi ŋmɛnɛ kɛtsɔ heshibaa ní ejie lɛ kpo lɛ nɔ.—Efesobii 5:23-28; Kolosebii 4:6.

4. Kɛ́ Nyɔŋmɔ tsuji anɔkwafoi ní yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ anyɛmimɛi lɛ awala yaje oshara mli lɛ, te esa akɛ amɛfee amɛnii amɛha tɛŋŋ?

4 Sarai baanyɛ akɛɛ akɛ Abram nyɛmi yoo ji lɛ ejaakɛ etsɛ bi diɛŋtsɛ ji lɛ. (1 Mose 20:12) Kɛfata he lɛ, gbɛnaa nii ko kãaa enɔ akɛ egbele sane ko hiɛ eha mɛi ní bɛ hegbɛ akɛ amɛleɔ nakai sane lɛ. (Mateo 7:6) Nyɔŋmɔ tsuji anɔkwafoi ní yɔɔ ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ lɛ boɔ famɔ ní Biblia lɛ kɛha akɛ amɛye anɔkwa lɛ toi. (Hebribii 13:18) Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, amɛkɛ kitakamɔ maleŋ yɛ mla naa kojomɔhe ko kɔkɔɔkɔ. Shi kɛlɛ, kɛ́ amɛnyɛmimɛi lɛ awala loo amɛmumɔŋ shihilɛ yaje oshara mli, tamɔ yɛ yiwaa loo maŋ basabasafeemɔ bei amli nɛkɛ lɛ, amɛboɔ ŋaawoo ní Yesu kɛha akɛ “[amɛhiɛ atɛ̃] tamɔ onufui, ní amɛfee kpoo tamɔ okpoi” lɛ toi.—Mateo 10:16; kwɛmɔ Buu-Mɔɔ, November 1, 1996, baafa 18, kuku 19.

5. Mɛni hewɔ Sarai sumɔ akɛ ebo Abram nibimɔ lɛ toi lɛ?

5 Te Sarai fee enii yɛ Abram nibimɔ lɛ he eha tɛŋŋ? Bɔfo Petro wie yei ní tamɔ lɛ lɛ ahe akɛ “[amɛhiɛ] kã Nyɔŋmɔ nɔ.” No hewɔ lɛ Sarai nyɛ enu mumɔŋ nibii ní sane lɛ kɔɔ he lɛ ashishi. Kɛfata he lɛ, esumɔɔ ewu lɛ sane ni ebuɔ lɛ waa hu. Enɛ hewɔ lɛ Sarai hala akɛ ‘eeeba ehe shi eha ewu lɛ,’ ni ehaaa ale akɛ eji yoo ní yɔɔ wu. (1 Petro 3:5) Yɛ anɔkwale mli lɛ, nakai feemɔ kɛ lɛ wo osharai amli. “Beni Abram bashɛ Mizraim lɛ, Mizraimbii lɛ na yoo lɛ akɛ ehe yɛ fɛo naakpa. Ni Farao lumɛi lɛ hu na lɛ, ni amɛyajie eyi amɛha Farao; ni abaŋɔ yoo lɛ kɛtee Farao we lɛ.”—1 Mose 12:14, 15.

Kpɔmɔ ní Yehowa Kɛha

6, 7. Mɛɛ haomɔ shihilɛ Abram kɛ Sarai yaje mli, ni mɛɛ gbɛ nɔ Yehowa tsɔ ejie Sarai kɛjɛ mli?

6 Kwɛ bɔ ni enɛ baahao Abram kɛ Sarai fɛɛ waa aha! Etamɔ nɔ ni shwɛ fioo kulɛ abule Sarai. Kɛfata he lɛ, Farao, ní leee akɛ Sarai ji yoo ní yɔɔ wu diɛŋtsɛ lɛ, ŋɔ nikeenii babaoo ekuma Abram, aahu akɛ “ená tooi kɛ tsinai kɛ teji hii kɛ wehii kɛ weyei kɛ teji yei kɛ yomai.” * (1 Mose 12:16) Kwɛ bɔ ni Abram ebuŋ nɛkɛ nikeenii nɛɛ kwraa ha! Bɔ fɛɛ bɔ ni shihilɛ lɛ tamɔ nɔ ni ehiii kwraa lɛ, Yehowa kwako Abram.

7 “Shi Yehowa kɛ piŋmɔi ní naa wa piŋ Farao kɛ ewe lɛ yɛ Abram ŋa Sarai lɛ hewɔ.” (1 Mose 12:17) Atsɔ gbɛ ko ní atsɔɔɔ mli lɛ nɔ ajie nɔ ni kɛ “piŋmɔi” nɛɛ ba lɛ kpo atsɔɔ Farao. Etsu he nii amrɔ nɔŋŋ: “Ni Farao tsɛ́ Abram, ni ekɛɛ lɛ akɛ: Mɛni ofee mi nɛɛ? mɛɛba okɛɛɛ mi akɛ yoo lɛ oŋaŋ? Mɛɛba okɛɛ akɛ: Minyɛmi yoo ji lɛ? nto kulɛ mibaŋɔ lɛ mafee miŋa. Ni agbɛnɛ, naa oŋa, ŋɔɔ lɛ ní okɛ lɛ aya! Ni Farao famɔ hii komɛi eto ehe akɛ amɛyajie lɛ kɛ eŋa kɛ nɔ fɛɛ nɔ ní eyɔɔ lɛ gbɛ.”—1 Mose 12:18-20; Lala 105:14, 15.

8. Mɛɛ hebuu he shiwoo Yehowa kɛhaa Kristofoi ŋmɛnɛ?

8 Ŋmɛnɛ, Yehowa emaaa nɔ mi ehaaa wɔ akɛ ebaabu wɔhe kɛjɛ amanehului ní gbele, awuiyeli, hɔmɔ, loo adebɔɔ naa oshara kɛbaa lɛ amli. Awoɔ wɔ shi akɛ Yehowa baaha wɔná hebuu kɛjɛ nibii ní baanyɛ ekɛ wɔmumɔŋ shihilɛ awo oshara mli lɛ ahe be fɛɛ be. (Lala 91:1-4) Efeɔ nakai, titri lɛ kɛtsɔ kɔkɔbɔɔi ní ekɛhaa wɔ yɛ ebe naa kɛtsɔɔ e-Wiemɔ lɛ kɛ “tsulɔ anɔkwafo kɛ nilelɔ” lɛ nɔ lɛ nɔ. (Mateo 24:45) Ni gbele ní yiwaa baanyɛ ekɛba lɛ he gbeyeiwoo lɛ hu? Eyɛ mli akɛ ekolɛ Nyɔŋmɔ baaŋmɛ gbɛ ni aŋkroaŋkroi komɛi baagboi moŋ, shi eŋmɛŋ gbɛ kɔkɔɔkɔ ní akpata ewebii lɛ fɛɛ ahiɛ akɛ kuu. (Lala 116:15) Ni kɛ́ gbele baŋɔ anɔkwafoi komɛi po lɛ, wɔyɛ hekɛnɔfɔɔ akɛ amɛbaaná gbohiiashitee.—Yohane 5:28, 29.

Ekɛ Nibii Shã Afɔle Koni Toiŋjɔlɛ Ahi Shi

9. Mɛni tsɔɔ akɛ Abram kã egbɛfaa lɛ he beni eyahi Kanaan lɛ?

9 Akɛni eyɛ faŋŋ akɛ hɔmɔ ní ba Kanaan lɛ sɛɛ efo hewɔ lɛ, “Abram je Mizraim, lɛ kɛ eŋa lɛ kɛ nɔ fɛɛ nɔ ní eyɔɔ, ni Lot fata ehe, kɛtee wuoyigbɛ [ni ji kpokpaa ní nugbɔ enɛɛɛ yɛ jɛmɛ babaoo, ní yɔɔ Yuda gɔji lɛ wuoyigbɛ lɛ]. Ni Abram ená nii babaoo yɛ shia kooloi kɛ jwiɛtɛi kɛ shika gbɛfaŋ.” (1 Mose 13:1, 2) Enɛ hewɔ lɛ mɛi ni yɔɔ jɛmɛ lɛ baana lɛ akɛ nuu ní yɔɔ hewalɛ kɛ hegbɛ kpele, lumɔ ní he wa. (1 Mose 23:6) Abram bɛ he suɔmɔ akɛ eeehi jɛmɛ koni ekɛ ehe awo Kanaanbii amaŋkwramɔ saji amli. Shi moŋ, “ekã egbɛfaai lɛ ahe kɛjɛ wuoyigbɛ lɛ kɛtee Betel tɔ̃ɔ, kɛtee he ni eshi ebuu lɛ yɛ tsutsu lɛ, yɛ Betel kɛ Ai teŋ.” Taakɛ efeɔ daa lɛ, Abram ha Yehowa jamɔ ye klɛŋklɛŋ gbɛhe yɛ he fɛɛ he ní etee.—1 Mose 13:3, 4.

10. Mɛɛ naagba ko te shi yɛ Abram kɛ Lot kooloo kwɛlɔi lɛ ateŋ, ni mɛni hewɔ ehe hiaa ní atsu he nii oya lɛ?

10 “Ni Lot hu ní kɛ Abram tee lɛ yɛ tooi kɛ tsinai kɛ buui. Ni shikpɔŋ lɛ faaa haaa amɛ, bɔ ni amɛaahi he kome; ejaakɛ amɛnibii fá, no hewɔ lɛ amɛnyɛɛɛ amɛhi shi yɛ he kome. Ni béi ba Abram kooloo kwɛlɔi lɛ kɛ Lot kooloo kwɛlɔi lɛ ateŋ; ni no be lɛŋ lɛ Kanaanbii lɛ kɛ Perizbii lɛ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ.” (1 Mose 13:5-7) Shikpɔŋ lɛ haaa nu kɛ kooloi aniyelihe ní fá bɔ ni sa ní baanyɛ alɛ̀ Abram kɛ Lot kooloi lɛ fɛɛ. Enɛ hewɔ lɛ béi kɛ mlifu henumɔi te shi yɛ kooloo kwɛlɔi lɛ ateŋ. Esaaa akɛ béi ní tamɔ nɛkɛ baa anɔkwa Nyɔŋmɔ lɛ jálɔi ateŋ. Kɛ́ naataamɔ lɛ tee nɔ aahu lɛ, ebaanyɛ ekɛ mligbalamɔ kwraa aba amɛteŋ. No hewɔ lɛ te Abram baatsu shihilɛ nɛɛ he nii eha tɛŋŋ? Eŋɔ Lot akɛ ebi, yɛ Lot tsɛ gbele sɛɛ, ni ekolɛ etsɔse lɛ tamɔ lɛ diɛŋtsɛ ebi. Akɛni Abram ji amɛyi enyɔ lɛ ateŋ onukpa hewɔ lɛ, ani ebɛ hegbɛ akɛ eŋɔɔ he ni hi fe fɛɛ lɛ kɛhaa lɛ diɛŋtsɛ ehe?

11, 12. Mɛɛ hegbɛ ní tsɔɔ mlihilɛ Abram kɛha Lot, ni mɛni hewɔ nilee bɛ nɔ ni Lot hala lɛ mli lɛ?

11 Shi “Abram kɛɛ Lot akɛ: Ofainɛ, kaaha béi miiba mikɛo teŋ, kɛ mikooloo kwɛlɔi lɛ kɛ okooloo kwɛlɔi lɛ ateŋ; shi nyɛmimɛi ji wɔ. Ani jeee shikpɔŋ muu lɛ fɛɛ kã ohiɛ nɛɛ? Miikpao fai, tse ohe kɛjɛ mihe; kɛji okɔ́ abɛkugbɛ lɛ, no lɛ makɔ́ ninejurɔgbɛ, ni kɛji okɔ́ ninejurɔgbɛ lɛ, no lɛ makɔ́ abɛkugbɛ.” Shikpɔŋ ko kã Betel masɛi ní atsɛɔ lɛ akɛ “Palestina shikpɔŋ lɛ nɔ hei ní kwɔ ní ajɛɔ jɛmɛ anaa shɔŋŋ lɛ ateŋ ekome.” Ekolɛ eyadamɔ jɛmɛ, ni “Lot hole ehiŋmɛii anɔ ni ekwɛ Yordan niiaŋ kutuu lɛ fɛɛ, ni he fɛɛ he yɛ frɔ̃frɔ̃; dani Yehowa kpata Sodom kɛ Gomora hiɛ lɛ, etamɔ Yehowa trom lɛ kɛ Mizraim shikpɔŋ lɛ, aahu kɛyashi Zoar tɔ̃ɔ.”—1 Mose 13:8-10.

12 Eyɛ mli akɛ Biblia lɛ wieɔ Lot he akɛ “jalɔ” ji lɛ moŋ, shi yiŋtoo ko hewɔ lɛ ebaaa ehe shi ehaaa Abram yɛ sane nɛɛ mli, ni etamɔ nɔ ni ebiii ŋaawoo kɛjɛɛɛ nuu onukpa lɛ ŋɔɔ hu. (2 Petro 2:7) “Lot kɔ́ Yordan niiaŋ kutuu lɛ fɛɛ, ni Lot fã kɛtee bokagbɛ; ni amɛgbala amɛmli, mɔ kɛjɛ enyɛmi he; Abram hi Kanaan shikpɔŋ lɛ nɔ, ni Lot hi Yordan niiaŋ maji lɛ amli ni eshishii ebuu lɛ kɛyashɛ Sodom.” (1 Mose 13:11, 12) Sodom ji maŋ ní eshwere waa ní anáa heloonaa sɛɛnamɔi babaoo yɛ mli. (Ezekiel 16:49, 50) Eyɛ mli akɛ nɔ ni Lot hala lɛ tamɔ nɔ ni nilee yɛ mli yɛ heloonaa ninamɔ he susumɔ naa moŋ, shi eji nihalamɔ ní nilee bɛ mli yɛ mumɔŋ. Mɛni hewɔ? Ejaakɛ taakɛ 1 Mose 13:13 lɛ kɛɔ lɛ, “Sodombii lɛ, efɔŋfeelɔi kɛ eshafeelɔi kpeteŋkpelei ji amɛ yɛ Yehowa hiɛ.” Yɛ naagbee lɛ, Lot yiŋ ní ekpɛ akɛ ebaafã kɛyahi jɛmɛ lɛ kɛ awerɛho babaoo baaba eweku lɛ nɔ.

13. Abram nɔkwɛmɔnɔ lɛ yeɔ ebuaa Kristofoi ní ekolɛ amɛkɛ mɛi krokomɛi náa shika gbɛfaŋ naataamɔ ko lɛ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

13 Shi, Abram jie hemɔkɛyeli kpo yɛ shiwoo ní Yehowa kɛha lɛ akɛ yɛ naagbee lɛ shikpɔŋ muu lɛ fɛɛ baatsɔ eseshi lɛ nɔ̃ lɛ mli; ebéee yɛ shikpɔŋ lɛ fã bibioo nɛɛ hewɔ. Ejɛ mlihilɛ mli efee enii yɛ shishitoo mla ní ajaje yɛ sɛɛ mli, yɛ 1 Korintobii 10:24 lɛ kɛ gbeekpamɔ naa, akɛ: “Mɔ ko mɔ ko akapele miiha ehe, shi moŋ mɔ fɛɛ mɔ apele aha enaanyo.” Enɛ ji kaimɔ nɔ̃ kpakpa kɛha mɛi ni ekolɛ amɛkɛ naanyo heyelilɔ ko baaná shika gbɛfaŋ naataamɔ ko lɛ. Yɛ nɔ najiaŋ ní amɛkɛ ŋaawoo ní yɔɔ Mateo 18:15-17 lɛ aaatsu nii lɛ, mɛi komɛi kɛ amɛnyɛmimɛi etee saneyelihe. (1 Korintobii 6:1, 7) Abram nɔkwɛmɔnɔ lɛ tsɔɔ akɛ ehi akɛ wɔɔlaaje nii yɛ shika gbɛfaŋ fe nɔ ni wɔkɛ heguɔgbee baaba Yehowa gbɛi lɛ nɔ loo wɔɔfite toiŋjɔlɛ ní yɔɔ Kristofoi asafo lɛ mli lɛ.—Yakobo 3:18.

14. Te abaajɔɔ Abram yɛ emlihilɛ kpojiemɔ lɛ hewɔ tɛŋŋ?

14 Abaajɔɔ Abram yɛ emlihilɛ kpojiemɔ lɛ hewɔ. Nyɔŋmɔ jaje akɛ: “Maha oseshibii afá tamɔ shikpɔŋ mulu, ni kɛji mɔ ko aaanyɛ shikpɔŋ mulu akane lɛ, belɛ aaanyɛ oseshibii lɛ hu akane.” Kwɛ bɔ ni sane kpojiemɔ nɛɛ baawo Abram ní bɛ bi lɛ hewalɛ eha! No sɛɛ lɛ, Nyɔŋmɔ kɛ famɔ ha lɛ akɛ: “Tee shi, nyiɛmɔ shikpɔŋ lɛ nɔ yɛ ekɛlɛ mli kɛ elɛɛmɔ mli, shi bo mikɛbaaha.” (1 Mose 13:16, 17) Dabi, aŋmɛŋ Abram gbɛ ní ehi miishɛɛ shihilɛ mli yɛ maŋtiase mli. Esa akɛ eya nɔ etsi ehe kɛjɛ Kanaanbii lɛ ahe. Esa akɛ Kristofoi ní yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ hu atsi amɛhe kɛjɛ je lɛ he. Amɛbuuu amɛhe akɛ amɛnɔ kwɔlɔ fe mɛi krokomɛi, shi amɛkɛ amɛhe ebɔɔɔ mɛi ni baalaka amɛ ní amɛkɛ amɛhe awo jeŋba ní kɛ ŋmalɛ kpãaa gbee lɛ mli lɛ ahe.—1 Petro 4:3, 4.

15. (a) Te ekolɛ Abram gbɛfaai lɛ ahe hiaa ha tɛŋŋ? (b) Mɛɛ nɔkwɛmɔnɔ Abram fee efɔ shi eha Kristofoi awekui ŋmɛnɛ?

15 Yɛ Biblia beaŋ lɛ, dani mɔ ko nine aaashɛ shikpɔŋ ko nɔ akɛ enɔ̃ lɛ, eyɛ hegbɛ ní eyakwɛɔ shikpɔŋ muu lɛ fɛɛ kɛkpeɔ dã. Enɛ hewɔ lɛ beni Abram nyiɛɔ kɛkpaa shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ, no baaya nɔ akai lɛ akɛ gbi ko lɛ shikpɔŋ nɛɛ baatsɔ eshwiei lɛ anɔ̃. Efee toiboo, “ni Abram fã ebuu lɛ ni eba ebahi Mamre tsei kutuu ní yɔɔ Hebron lɛ ashishi, ni ema afɔleshaa latɛ yɛ jɛi eha Yehowa.” (1 Mose 13:18) Abram jie bɔ ni ehaa jamɔ yeɔ klɛŋklɛŋ gbɛhe be fɛɛ be lɛ kpo shikome ekoŋŋ. Ani nyɛhaa weku nikasemɔ, weku sɔlemɔ, kɛ kpeeiyaa yeɔ gbɛhe ní he hiaa fe fɛɛ yɛ nyɛweku lɛ mli?

Henyɛlɔi Batutua Lɛ

16. (a) Mɛni hewɔ 1 Mose 14:1 lɛ shishijee wiemɔi lɛ tsɔɔ nɔ fɔŋ ko ní miiba lɛ? (b) Mɛni ji yiŋtoo ní yɔɔ bokagbɛ maŋtsɛmɛi ejwɛ lɛ atutuamɔ lɛ sɛɛ?

16 “Ni eba mli yɛ Shinear maŋtsɛ Amrafel, kɛ Elasar maŋtsɛ Ariok, kɛ Elam maŋtsɛ Kedorlaomer, * kɛ jeŋmaji lɛ amaŋtsɛ Tidal gbii lɛ amli, akɛ amɛkɛ . . . maŋtsɛ lɛ yawu ta.” Yɛ blema Hebri wiemɔ mli lɛ, shishijee wiemɔi ni ji (“Ni eba mli yɛ . . . gbii lɛ amli”) lɛ tsɔɔ nɔ fɔŋ ko ní miiba, ni egbalaa jwɛŋmɔ “kɛyaa kaa be ko ní yagbe naa yɛ jɔɔmɔ mli” lɛ nɔ. (1 Mose 14:1, 2, NW shishigbɛ niŋmaa) Kaa lɛ je shishi beni bokagbɛ maŋtsɛmɛi ejwɛ nɛɛ kɛ amɛtai lɛ yatutua Kanaan ní amɛkpata nibii ahiɛ lɛ. Mɛni ji amɛyiŋtoo? No ji ní amɛkɛku maji enumɔ ni ji Sodom, Gomora, Adama, Zeboim, kɛ Bela atuatsemɔ lɛ naa. Amɛye maji enumɔ lɛ fɛɛ anɔ kunim, ni “[amɛbua] amɛhe naa yɛ Sidim jɔɔ ní etsɔ Ŋoo ŋshɔ agbɛnɛ lɛ mli.” He ni Lot kɛ eweku lɛ yɔɔ lɛ bɛŋkɛ jɛmɛ.—1 Mose 14:3-7.

17. Mɛni hewɔ Lot nomŋɔɔ lɛ fee hemɔkɛyeli he kaa kɛha Abram lɛ?

17 Kanaanbii amaŋtsɛmɛi lɛ kɛ hiɛdɔɔ te shi amɛwo tutualɔi lɛ, shi aye amɛnɔ kunim butuu kwraa. “Ni amɛŋɔ Sodom kɛ Gomora nii fɛɛ kɛ amɛniyenii nom, ni amɛyiŋ amɛtee. Ni amɛŋɔ Abram nyɛmi bi Lot ní yɔɔ Sodom lɛ hu kɛ enibii kɛtee.” Etsɛɛɛ ni hiɛkpatamɔ nifeemɔi nɛɛ ahe adafitswaa yashɛ Abram ŋɔɔ: “Ni foijelɔ ko ba bagba Abram, Hebrinyo lɛ, ní ehe shi yɛ Mamre, Amornyo lɛ, tsei kutuu lɛ ashishi lɛ. Shi Mamre ji Eshkol kɛ Aner nyɛmi; ni mɛnɛɛmɛi kɛ Abram ekpaŋ. Ni . . . Abram nu akɛ aŋɔ enyɛmi lɛ nom.” (1 Mose 14:8-14) Kwɛ hemɔkɛyeli he kaa ní enɛ ji! Ani Abram baaná ewɔfaase lɛ he mlifu akɛni ekɔ́ shikpɔŋ lɛ he ni hi fe fɛɛ lɛ hewɔ? Kaimɔ hu akɛ, nɛkɛ tutualɔi nɛɛ jɛ emaŋ, ni ji Shinear shikpɔŋ lɛ nɔ. Kɛ́ ekɛ amɛ wuu lɛ, belɛ etsɔɔ akɛ efite hegbɛ ní eyɔɔ akɛ ebaaku sɛɛ kɛya emaŋ ekoŋŋ lɛ kwraa. Kɛfata he lɛ, mɛni Abram baanyɛ afee ashi tai ní Kanaanbii atai fɛɛ ní abua naa lɛ nyɛɛɛ aye amɛnɔ kunim lɛ?

18, 19. (a) Te fee tɛŋŋ ni Abram nyɛ ekpɔ̃ Lot? (b) Namɔ akɛ kunimyeli nɛɛ he yijiemɔ ha?

18 Abram ná Yehowa mli hekɛnɔfɔɔ kwraa shikome ekoŋŋ. “Ekɛ etsuji ohai etɛ kɛ nyɔŋma kɛ kpaanyɔ ní le ta he nii ní afɔ́ amɛ yɛ ewe lɛ fã ta, ni etiu amɛ kɛtee Dan. Ni ekɛ etsuji lɛ gbá ta wo amɛhe nyɔɔŋ, ni egbe amɛ, ni etiu amɛ kɛtee Hoba ní yɔɔ Damasko abɛkugbɛ lɛ. Ni eŋɔ nibii lɛ fɛɛ, kɛ enyɛmi Lot hu kɛ enibii lɛ, kɛ yei lɛ hu kɛ maŋ lɛ kɛku sɛɛ kɛba ekoŋŋ.” (1 Mose 14:14-16) Abram jie Yehowa mli hemɔkɛyeli ní mli wa ní eyɔɔ lɛ kpo, ni enyiɛ etai ní amɛyi fáaa kwraa lɛ ahiɛ kɛye kunim, ni ekpɔ̃ Lot kɛ eweku lɛ. Kɛkɛ ni Abram kɛ Melkizedek, ni ji Salem maŋtsɛ kɛ osɔfo fɛɛ lɛ kpe. “Salem maŋtsɛ Melkizedek lɛ kɛ aboloo kɛ wein je kpo ba; ni ŋwɛi flooflo Nyɔŋmɔ lɛ osɔfo ji lɛ. Ni ejɔɔ lɛ ni ekɛɛ: Aaajɔɔ Abram aha ŋwɛi flooflo Nyɔŋmɔ ni ji ŋwɛi kɛ shikpɔŋ tsɛ lɛ; ni aaajie ŋwɛi flooflo Nyɔŋmɔ lɛ yi, akɛ eŋɔ ohenyɛlɔi lɛ ewo odɛŋ! Ni Abram ha lɛ nii lɛ fɛɛ mlijaai nyɔŋma mli ekome.”—1 Mose 14:18-20.

19 Hɛɛ, Yehowa nɔ̃ ji kunimyeli lɛ. Yɛ Abram hemɔkɛyeli lɛ hewɔ lɛ, ená kpɔmɔ ní jɛɔ Yehowa dɛŋ lɛ mli niiashikpamɔ ekoŋŋ. Nyɔŋmɔ webii ní yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ wuuu heloonaa ta, shi amɛkɛ kaai kɛ naagbai babaoo kpeɔ. Wɔ nikasemɔ ní nyiɛ sɛɛ lɛ baatsɔɔ bɔ ni Abram nɔkwɛmɔnɔ lɛ baanyɛ aye abua wɔ ní wɔkpee amɛnaa yɛ omanyeyeli mli.

[Shishigbɛ niŋmai]

^ kk. 2 Taakɛ Insight on the Scriptures (ní Yehowa Odasefoi fee) lɛ tsɔɔ lɛ, “blema adaa nɔ niŋmaa ko wieɔ Farao ko he akɛ ekɛ nitsumɔ wo hii ní hiɛ tawuu nii adɛŋ ní amɛmɔ yoo fɛɛ yoo ní he yɔɔ fɛo ní amɛgbe ewu.” No hewɔ lɛ Abram gbeyeishemɔ lɛ jeee sane ní awo he.

^ kk. 6 Ekolɛ Hagar, ní sɛɛ mli lɛ ebatsɔ Abram hemɔ lɛ, fata tsuji ní akɛke Abram yɛ nɛkɛ be nɛɛ mli lɛ ahe.—1 Mose 16:1.

^ kk. 16 Mɛi ní wieɔ shiɔ nii lɛ wie be ko akɛ Elam náko hewalɛ ní tamɔ nɛkɛ yɛ Shinear nɔ dã, ni ákɛ sane ní kɔɔ Kedorlaomer tutuamɔ lɛ he lɛ ji sane ní afo atã. Kɛ́ ootao shitsaa mli odaseyeli ní fiɔ Biblia lɛ mli sane lɛ sɛɛ lɛ, no lɛ kwɛmɔ Buu-Mɔɔ, July 1, 1989, baafa 4-7.

Ani Okadi?

• Hɔmɔ ní ba Kanaan shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ bafee hemɔkɛyeli he kaa kɛha Abram yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

• Abram kɛ Sarai fɛɛ fee nɔkwɛmɔnɔ kpakpa amɛha wumɛi kɛ ŋamɛi ŋmɛnɛ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

• Mɛni wɔbaanyɛ wɔkase kɛjɛ bɔ ni Abram tsu naataamɔ ní ba etsuji lɛ kɛ Lot tsuji lɛ ateŋ lɛ he nii eha lɛ mli?

[Nikasemɔ lɛ he Sanebimɔi]

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 22]

Abram emaaa ehegbɛi anɔ mi, shi moŋ ekɛ Lot hilɛ-kɛ-hamɔ ye lɛ diɛŋtsɛ enɔ̃ hiɛ

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 24]

Abram jie Yehowa mli hekɛnɔfɔɔ kpo beni ekpɔ̃ ewɔfaase Lot lɛ