Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Abonsam—Ejeee Apasa Hemɔkɛyeli ko Kɛkɛ

Abonsam—Ejeee Apasa Hemɔkɛyeli ko Kɛkɛ

Abonsam—Ejeee Apasa Hemɔkɛyeli ko Kɛkɛ

“Yɛ Kpaŋmɔ Hee lɛ mli fɛɛ lɛ, akaŋshii wulu ni mli wa kã hewalɛ kpakpa ni jɛ Nyɔŋmɔ ŋɔɔ, kɛ efɔŋ ni jɛ Satan ŋɔɔ lɛ teŋ. Enɛ jeee niŋmalɔ kome jwɛŋmɔ loo mɔ kroko susumɔ, shi moŋ eji sane ni mɛi babaoo heɔ amɛyeɔ. . . . Odaseyeli ni yɔɔ Kpaŋmɔ Hee lɛ mli lɛ yɛ faŋŋ. Satan ji efɔŋfeelɔ ni yɔɔ diɛŋtsɛ ní sumɔɔɔ Nyɔŋmɔ kɛ Nyɔŋmɔ webii lɛ.”—“The New Bible Dictionary.”

BELƐ, mɛni hewɔ mɛi babaoo ni kɛɔ akɛ Kristofoi ji amɛ—ni kɛɔ akɛ amɛheɔ Biblia lɛ amɛyeɔ—lɛ kpooɔ susumɔ ni ahiɛ akɛ Abonsam yɛ diɛŋtsɛ lɛ? Ejaakɛ yɛ anɔkwale mli lɛ, amɛkpɛlɛɛɛ nɔ akɛ Biblia lɛ ji Nyɔŋmɔ Wiemɔ. (Yeremia 8:9) Mɛi ni kɛɔ akɛ Kristofoi ji amɛ lɛ ateŋ mɛi babaoo wieɔ akɛ Biblia ŋmalɔi lɛ jie maji ni ebɔle amɛhe lɛ ajeŋ nilee kpo ni amɛkɛ anɔkwale ni jɛ Nyɔŋmɔ ŋɔɔ lɛ haaa yɛ anɔkwale mli. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, Katolik Nyɔŋmɔjamɔ he nilelɔ Hans Küng, ŋma akɛ: “Adesãi amli susumɔi ni kɔɔ Satan kɛ edaimonioi . . . lɛ ahe lɛ jɛ Babilon adesã mli ni ebabote mra be mli Yuda jamɔ mli ni ejɛ jɛmɛ ebabote Kpaŋmɔ Hee lɛ mli.”—On Being a Christian.

Shi Biblia lɛ jeee gbɔmɛi awiemɔ kɛkɛ; yɛ anɔkwale mli lɛ, eji Nyɔŋmɔ Wiemɔ ni jɛ mumɔŋ. No hewɔ lɛ, nilee yɛ mli akɛ wɔkɛ hiɛdɔɔ aaasusu nɔ ni ekɛɔ yɛ Abonsam he lɛ he.—2 Timoteo 3:14-17; 2 Petro 1:20, 21.

Mɛni Ji Yesu Jwɛŋmɔ?

Yesu Kristo he eye akɛ Abonsam yɛ diɛŋtsɛ. Jeee efɔŋ ko ni yɔɔ Yesu diɛŋtsɛ mli ji nɔ ni ka lɛ lɛ. Mɔ ko ni yɔɔ diɛŋtsɛ, ni sɛɛ mli lɛ ebatsɛ lɛ akɛ “je lɛŋ lumɔ lɛ” tutua lɛ. (Yohane 14:30; Mateo 4:1-11) Ehe eye hu akɛ mumɔŋ bɔɔ nii krokomɛi fi Satan sɛɛ yɛ eŋaa fɔŋ lɛ mli. Etsa mɛi ni ‘daimonioi yɔɔ amɛmli lɛ.’ (Mateo 12:22-28) Mɛi ni heee Nyɔŋmɔ nɔ amɛyeee lɛ po awolo ko ni gbɛi ji A Rationalist Encyclopædia lɛ wie bɔ ni enɛ he hiaa ha beni ekɛɛ akɛ: “Ebafee gbɛtsĩi nii kɛha Nyɔŋmɔjamɔ he nilelɔi be fɛɛ yɛ bɔ ni Yesu ni yɔɔ Sanekpakpai lɛ amli lɛ kpɛlɛ nɔ akɛ abonsam yɛ shihilɛ mli lɛ nɔ lɛ.” Beni Yesu wie Abonsam kɛ edaimonioi lɛ ahe lɛ, no mli lɛ jeee apasa hemɔkɛyelii ni jɛ Babilon adesãi amli lɛ mli etĩɔ lɛ. Ele akɛ amɛyɛ shihilɛ mli lɛɛlɛŋ.

Wɔkaseɔ nii babaoo ní kɔɔ Abonsam he kɛji wɔsusu wiemɔi ni Yesu wie etsɔɔ jamɔ mli tsɔɔlɔi ni yɔɔ egbii lɛ amli lɛ he lɛ: “Nyɛ lɛ nyɛtsɛ ni nyɛjɛ emli ji abonsam, ni nyɛtsɛ lɛ tsinebaa nii nyɛsumɔɔ akɛ nyɛfee. Lɛ lɛ gbɔmɔgbelɔ ji lɛ kɛjɛ teteete, ni edamɔɔɔ anɔkwale lɛ mli, ejaakɛ anɔkwale bɛ emli. Kɛ́ eemale lɛ, lɛ diɛŋtsɛ enii ahe ewieɔ, ejaakɛ amalelɔ kɛ malemɔ tsɛ ji lɛ.”—Yohane 8:44.

Taakɛ enɛ tsɔɔ lɛ, gbɛi Abonsam, ni eshishi ji “mɔ heguɔgbelɔ” lɛ ji “amalelɔ kɛ malemɔ tsɛ.” Lɛ ji klɛŋklɛŋ bɔɔ nɔ ni male Nyɔŋmɔ he, ni efee enɛ yɛ Eden abɔɔ lɛ mli. Yehowa ekɛɛ akɛ wɔ klɛŋklɛŋ fɔlɔi lɛ ‘baagboi’ kɛ́ amɛye ekpakpa kɛ efɔŋ lee tso lɛ yibii lɛ eko. Satan tsɔ onufu ko nɔ ekɛɛ akɛ nakai wiemɔi lɛ jeee anɔkwale. (1 Mose 2:17; 3:4) Atsɛ lɛ yɛ gbɛ ni sa nɔ akɛ “blema onufu lɛ ní atsɛɔ lɛ diabolo lɛ kɛ satan.”—Kpojiemɔ 12:9.

Abonsam male yɛ ekpakpa kɛ efɔŋ lee tso lɛ he. Ewie akɛ tso lɛ ni agu eyeli lɛ ejaaa; eji hewalɛ ni akɛmiitsu nii yɛ gbɛ ni ejaaa nɔ. Ekɛɛ akɛ, Adam kɛ Hawa baanyɛ ‘atamɔ Nyɔŋmɔ’ ni amɛkpɛ amɛyiŋ yɛ nɔ ni ja kɛ nɔ ni ejaaa he. Satan tsɔɔ akɛ ákɛ gbɔmɛi ni yeɔ amɛhe lɛ, esa akɛ amɛna heyeli kwraa kɛmɔ shi. (1 Mose 3:1-5) Nɛkɛ tutuamɔ ni akɛba Nyɔŋmɔ jalɛ gbɛ ni etsɔɔ nɔ eyeɔ nɔ lɛ tee saji ni he hiaa waa shi. No hewɔ lɛ, Yehowa hã be kpalaŋŋ shwie mli koni atsu saji nɛɛ ahe nii. Enɛ tsɔɔ akɛ esa akɛ aŋmɛ Satan gbɛ koni eya nɔ ni ehi shi be fioo. Amrɔ nɛɛ, ebe ni faaa lɛ miita kwraa. (Kpojiemɔ 12:12) Shi, eyaa nɔ lolo etsɔɔ amale, lakamɔ, kɛ gbɔmɛi ni tamɔ woloŋmalɔi lɛ kɛ Farisifoi ni ekɛtsu nii yɛ Yesu gbii lɛ amli lɛ anɔ etsuɔ nii ni egbalaa adesai kɛjɛɔ Nyɔŋmɔ he ni ekɛwoɔ etsɔɔmɔ lɛ mli hewalɛ.—Mateo 23:13, 15.

Yesu kɛɛ hu akɛ Abonsam lɛ “gbɔmɔgbelɔ ji lɛ kɛjɛ teteete” ni akɛ “edamɔɔɔ anɔkwale lɛ mli.” Enɛ etsɔɔɔ akɛ Yehowa bɔ Abonsam akɛ “gbɔmɔgbelɔ.” Abɔɔɔ lɛ akɛ kooloo awuiyelɔ ko ni baakwɛ la loo piŋmɔhe ko nɔ kɛha mɛi ni teɔ shi woɔ Nyɔŋmɔ lɛ. “Hɛl” ni awie he yɛ Biblia lɛ mli lɛ jeee Satan shihilɛhe ko. Eji adesai akwamaŋ gbonyobu kɛkɛ.—Bɔfoi lɛ Asaji 2:25-27; Kpojiemɔ 20:13, 14.

Shishijee lɛ, Abonsam yɛ “anɔkwale lɛ mli.” No mli lɛ, eji Yehowa ŋwɛi gbɛjianɔtoo lɛ mli weku lɛ fã, akɛ Nyɔŋmɔ mumɔŋ bi ni eye emuu. Shi “edamɔɔɔ anɔkwale lɛ mli.” Enyiɛ lɛ diɛŋtsɛ egbɛ̀i kɛ eshishitoo mlai ni damɔ amale nɔ lɛ sɛɛ. ‘Jeee’ beni abɔ lɛ akɛ Nyɔŋmɔ ŋwɛi bɔfo lɛ ‘eje shishi,’ shi moŋ beni ejɛ esuɔmɔ mli etse Yehowa hiɛ atua ni elaka Adam kɛ Hawa lɛ. Abonsam tamɔ mɛi ni tse Yehowa hiɛ atua yɛ Mose gbii lɛ amli lɛ. Wɔkaneɔ yɛ amɛhe akɛ: “Amɛye lɛ sane fɔŋ, jeee ebii ni, amɛ diɛŋtsɛ amɛhe kpa ni.” (5 Mose 32:5) Abaanyɛ akɛɛ nakai nɔŋŋ yɛ Satan he. Ebatsɔ “gbɔmɔgbelɔ” beni etse atua lɛ, ni ebafee mɔ ni kɛ gbele ba Adam kɛ Hawa nɔ, ni yɛ anɔkwale mli lɛ, kɛ adesai aweku lɛ fɛɛ nɔ.—Romabii 5:12.

Bɔfoi Toigbolɔi

Bɔfoi krokomɛi yafata Satan he yɛ etuatsemɔ lɛ mli. (Luka 11:14, 15) Nɛkɛ bɔfoi nɛɛ ‘shi amɛ diɛŋtsɛ amɛ shihilɛhe lɛ’ ni amɛkɔ adesai agbɔmɔtso bɔni afee ni amɛkɛ “gbɔmɛi abiyei” ni yɔɔ Noa gbii lɛ amli lɛ aná bɔlɛnamɔ mli ŋɔɔmɔ. (Yuda 6; 1 Mose 6:1-4; 1 Petro 3:19, 20) “Ŋwɛi ŋulamii amlijaai etɛ mli ekome,” loo mumɔŋ bɔɔ nii fioo ko kɔ nɛkɛ gbɛ nɛɛ.—Kpojiemɔ 12:4.

Kpojiemɔ ni ji mfonirifeemɔŋ wolo ni fe fɛɛ lɛ fee Abonsam he mfoniri akɛ “drako tsuru kpeteŋkpele.” (Kpojiemɔ 12:3) Mɛni hewɔ? Jeee akɛ eyɛ gbɔmɔtso ni yɔɔ gbeyei, ni he yɔɔ taŋ hewɔ. Yɛ anɔkwale mli lɛ, wɔleee gbɔmɔtso ni mumɔŋ bɔɔ nii lɛ yɔɔ moŋ, shi eka shi faŋŋ akɛ, esorooo Satan yɛ mumɔŋ bɔɔ nii krokomɛi lɛ ahe yɛ enɛ gbɛfaŋ. Shi kɛlɛ, “drako tsuru kpeteŋkpele” lɛ ji Satan mlitsɔɔmɔ ni sa yɛ fulɔ, gbeyei, hewalɛ, kɛ hiɛkpatamɔ mumɔ ni eji lɛ hewɔ.

Amrɔ nɛɛ, atsĩ Satan kɛ edaimonioi lɛ anaa kwraa. Amɛnyɛɛɛ amɛtsake amɛhe taakɛ amɛnyɛ amɛfee be ko lɛ dɔŋŋ. Be fioo ko sɛɛ beni ato Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli ni yɔɔ Kristo dɛŋ lɛ ama shi yɛ afi 1914 lɛ, ashɛrɛ amɛ ashwie shikpɔŋ lɛ nɔ.—Kpojiemɔ 12:7-9.

Abonsam Ji Henyɛlɔ ni He Wa

Yɛ fɛɛ sɛɛ po lɛ, Abonsam kã he eji henyɛlɔ ni he wa. ‘Enyiɛ tamɔ jata ni hũuɔ eetao mɔ ni emi.’ (1 Petro 5:8) Ejeee efɔŋ susumɔ ko ni hiɔ shi yɛ wɔheloo ni yeee emuu lɛ mli. Eji anɔkwale akɛ, wɔkɛ wɔ diɛŋtsɛ wɔ eshafeemɔ sui lɛ shiɔ mpele gbi fɛɛ gbi. (Romabii 7:18-20) Shi mɛi ní wɔkɛshiɔ mple diɛŋtsɛ lɛ ji “onukpayelii kɛ hegbɛi kɛ je nɛŋ lumɛi ni yɔɔ benɛ be duŋ lɛ mli lɛ, kɛ mumɔi fɔji asafo ni yɔɔ ŋwɛiniiaŋ lɛ.”—Efesobii 6:12.

Nɛgbɛ Abonsam hewalɛnamɔ lɛ egbɛ eshwã kɛyashi? Bɔfo Yohane kɛɛ akɛ: “Jeŋ muu lɛ fɛɛ kã mɔ fɔŋ lɛ mli.” (1 Yohane 5:19) Yɛ anɔkwale mli lɛ, wɔsumɔŋ ni wɔkɛ Abonsam he sane ko loo ehe gbɛyeishemɔ ni damɔ apasa hemɔkɛyeli nɔ ahao wɔjwɛŋmɔ. Shi kɛlɛ, wɔɔfee nilelɔi kɛji wɔha wɔhiɛ hi wɔhe nɔ yɛ mɔdɛŋ ni ebɔɔ koni eshwila wɔ yɛ anɔkwale lɛ gbɛfaŋ, ni eku hemɔkɛyeli mli ni wɔhiɛ kɛha Nyɔŋmɔ lɛ mli lɛ.

Jeee be fɛɛ be Abonsam tsɔɔ yiwaa nɔ etutuaa mɛi ni taoɔ ni amɛfee Nyɔŋmɔ suɔmɔnaa nii lɛ. Bei komɛi lɛ, efeɔ ehe tamɔ “la bɔfo.” Bɔfo Paulo bɔ Kristofoi lɛ enɛ he kɔkɔ beni eŋma akɛ: “Miishe gbeyei akɛ aleee nɔ, taakɛ bɔ ni onufu lɛ kɛ ekutumpɔo lɛ laka Hawa lɛ, nakai nɔŋŋ aaafite nyɛ hu nyɛjwɛŋmɔi kɛjɛ krɔŋŋfeemɔ ni nyɛjie nyɛtsɔɔ Kristo lɛ mli.”—2 Korintobii 11:3, 14.

No hewɔ lɛ, ehe miihia ni ‘wɔhiɛ akã shi, wɔsara, ni wɔdamɔ shi shiŋŋ wɔshi lɛ, ni wɔhe awa yɛ hemɔkɛyeli lɛ mli.’ (1 Petro 5:8, 9; 2 Korintobii 2:11) Nyɛkahaa wɔfea nɔ ko ni kɛ teemɔŋ jamɔ kuu ko yɔɔ tsakpaa ni ha efee mlɛo kɛha Satan akɛ eeelaka wɔ. (5 Mose 18:10-12) Feemɔ mɔ ni kɛ mɔdɛŋbɔɔ kaseɔ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ, ni okai akɛ Yesu Kristo tsɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ sɛɛ shii abɔ beni Abonsam ka lɛ lɛ. (Mateo 4:4, 7, 10) Sɔlemɔ obi Nyɔŋmɔ mumɔ lɛ. Eyibii lɛ baanyɛ aye abua bo koni otsi ohe kɛjɛ heloo lɛ yibii lɛ ahe, nɔ ni Satan woɔ he hewalɛ babaoo lɛ. (Galatabii 5:16-24) Agbɛnɛ hu, kɛ oyaje Abonsam kɛ edaimonioi lɛ anɔnyɛɛ shishi yɛ gbɛ ko nɔ lɛ, sɔlemɔ waa kɛha Yehowa.—Filipibii 4:6, 7.

Ehe ehiaaa ni oshe Abonsam gbeyei. Yehowa woɔ shi akɛ ebaabu wɔhe kɛjɛ nɔ fɛɛ nɔ ni Satan baanyɛ afee lɛ he. (Lala 91:1-4; Abɛi 18:10; Yakobo 4:7, 8) Bɔfo Paulo kɛɛ akɛ: “Minyɛmimɛi, nyɛhe awaa yɛ Nuntsɔ lɛ kɛ ehewalɛ nyɛmɔ lɛ mli.” Kɛkɛ lɛ, ‘obaanyɛ Abonsam ŋaatsɔɔi lɛ anaa odamɔ.’—Efesobii 6:10, 11.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 5]

Yesu le akɛ Abonsam ji mɔ ko ni yɔɔ diɛŋtsɛ

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 6]

“Jeŋ muu lɛ fɛɛ kã mɔ fɔŋ lɛ mli”

[He ni Sane lɛ Jɛ]

NASA photo

[Mfonirii ni yɔɔ baafa 7]

Daamɔ shi shiŋŋ oshi Abonsam kɛtsɔ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ ni oookase daa kɛ sɔlemɔ ni ooosɔle daa lɛ nɔ