Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Wajemɔ Onijiaŋ

Wajemɔ Onijiaŋ

Wajemɔ Onijiaŋ

ATSĨ niji atã yɛ Biblia lɛ mli nɔ ni fa fe shii 1,800. Akɛ abɛbua wiemɔi ni kɔɔ nine he lɛ tsuɔ nii yɛ gbɛ̀i srɔtoi anɔ. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, niji ni he tse lɛ damɔ shi kɛha bemyeli. (2 Samuel 22:21; Lala 24:3, 4) Dɛŋ ni agbɛɔ lɛ tsɔɔ mlihilɛ kpo ni ajieɔ atsɔɔ mɛi krokomɛi. (5 Mose 15:11; Lala 145:16) Awieɔ yɛ mɔ ni kɛ ewala woɔ oshara mli lɛ he akɛ mɔ ni hiɛ ewala yɛ edɛŋ. (1 Samuel 19:5) Mɔ nijiaŋ ni eeegbɔjɔ mli lɛ tsɔɔ enijiaŋ ni eje wui. (2 Kronika 15:7) Ni wajemɔ ni mɔ aaawaje enijiaŋ lɛ ji ni ená kanyamɔ kɛ hewalɛwoo kɛha nitsumɔ.—1 Samuel 23:16.

Ehe miihia waa ŋmɛnɛ akɛ wɔɔwaje wɔnijiaŋ. Wɔyɛ “jaramɔ bei” amli. (2 Timoteo 3:1) Kɛ́ wɔnijiaŋ je wui lɛ, adesai asu lɛ ji ni wɔŋmɛɛ nibii ahe, ni wɔgbɔjɔ wɔnijiaŋ. Eji nɔ ni fɔɔ kaa akɛ gbekɛbii ni yeko afii nyɔŋmai enyɔ lɛ kpaa skulyaa, wumɛi shĩɔ amɛwekui, ni nyɛmɛi kpooɔ amɛbii. Ákɛ Kristofoi lɛ, ehe miihia ni wɔwaje wɔnijiaŋ bɔni afee ni wɔkpee kaai ni wɔkɛkpeɔ yɛ wɔsɔɔmɔ ni wɔkɛhaa Nyɔŋmɔ lɛ naa. (Mateo 24:13) Kɛ wɔfee nakai lɛ, wɔhãa Yehowa tsui nyaa.—Abɛi 27:11.

Bɔ ni Afeɔ Awajeɔ Nijiaŋ

Ehe bahia ni Yudafoi ni hi shi yɛ Ezra gbii lɛ amli lɛ awaje amɛnijiaŋ bɔni afee ni amɛgbe Yehowa sɔlemɔtsu ni yɔɔ Yerusalem ni asaa amaa ekoŋŋ lɛ naa. Mɛɛ gbɛ nɔ atsɔ awaje amɛnijiaŋ? Amaniɛbɔɔ lɛ kɛɔ akɛ: “Ni amɛye akpiti gbi jurɔ gbii kpawo kɛ nyamɔ; ejaakɛ Yehowa eha amɛmli efili amɛ, ni eha Ashur maŋtsɛ lɛ tsui emɔ amɛ, koni ewo amɛnijiaŋ yɛ Nyɔŋmɔ ní ji Israel Nyɔŋmɔ lɛ we lɛ he nitsumɔ lɛ mli.” (Ezra 6:22) Eka shi faŋŋ akɛ, Yehowa tsɔ̃ enitsumɔ hewalɛ lɛ nɔ etée “Ashur maŋtsɛ lɛ” shi koni ehã Nyɔŋmɔ webii lɛ aku amɛsɛɛ, ni E-kanya gbɔmɛi lɛ bɔni afee ni amɛgbe nitsumɔ ni amɛje shishi lɛ naa.

Yɛ sɛɛ mli beni ehe bahia ni asaa Yerusalem gbogboi lɛ, Yeremia waje enanemɛi lɛ anijiaŋ kɛha nitsumɔ lɛ. Wɔkaneɔ akɛ: “Migba amɛ mi-Nyɔŋmɔ lɛ nine ní mli hi yɛ minɔ lɛ, kɛ maŋtsɛ lɛ wiemɔi lɛ hu ní ekɛɛ mi lɛ. Kɛkɛ ni amɛkɛɛ: Nyɛhaa wɔtea shi ní wɔmaa! Ni amɛwaje amɛnijiaŋ amɛha nitsumɔ kpakpa lɛ.” Nehemia kɛ enanemɛi Yudafoi lɛ ni awaje amɛnijiaŋ lɛ nyɛ amɛtswa Yerusalem gbogboi lɛ ekoŋŋ yɛ gbii 52 ni sa kadimɔ waa lɛ mli!—Nehemia 2:18; 6:9, 15.

Nakai nɔŋŋ Yehowa wajeɔ wɔnijiaŋ koni wɔshiɛ Maŋtsɛyeli sanekpakpa lɛ. (Mateo 24:14) Efeɔ enɛ kɛtsɔ ‘saamɔ ni esáa wɔ ehaa nitsumɔ kpakpa fɛɛ nitsumɔ kpakpa, koni wɔfee esuɔmɔnaa nii’ lɛ nɔ. (Hebribii 13:21) Eha wɔ nitsumɔ dadei ni hi fe fɛɛ. Wɔyɛ Biblia lɛ kɛ Biblia kasemɔ woji, woji tɛtrɛbii, woji bibii, dɛhiɛmɔ woji, kɛ kasɛt kɛ vidiokasɛt ni wɔkɛaatsu nii ní wɔnine ashɛ mɛi anɔ yɛ je lɛŋ fɛɛ. Eji anɔkwale akɛ, wɔwoji lɛ yɛ wiemɔi ni fe 380 mli. Kɛfata he lɛ, Yehowa kɛ teokrase tsɔsemɔ kɛ bɔ ni wɔkɛ nɛkɛ dɛŋdade ni hi jogbaŋŋ nɛɛ baatsu nii kɛgbe wɔsɔɔmɔ nitsumɔ lɛ naa lɛ he tsɔsemɔ hãa kɛtsɔ asafoŋ kpeei, kpeei bibii, kɛ kpeei wuji anɔ.

Eyɛ mli akɛ Yehowa wajeɔ wɔnijiaŋ yɛ gbɛ̀i srɔtoi anɔ moŋ, shi lɛ hu eekpa gbɛ akɛ wɔbaakanya wɔhe. Kaimɔ nɔ ni gbalɔ Elisha kɛɛ Maŋtsɛ Yoash ni ba Elisha ŋɔɔ kɛha yelikɛbuamɔ koni enyɛ ewuu eshi Arambii tutualɔi lɛ. Elisha kɛɛ maŋtsɛ lɛ koni ekɔlɔ gaimlibii ni etsɛ̃ kɛmɔ shikpɔŋ. Biblia mli amaniɛbɔɔ lɛ kɛɔ akɛ: “Etsɛ̃ shii etɛ ni efɔ̃ɔ edamɔ shi. Kɛkɛ ni Nyɔŋmɔ gbɔmɔ lɛ mli fu lɛ ni ekɛɛ: Eji otsɛ̃ shii enumɔ loo shii ekpaa kulɛ, no lɛ obaatswia Arambii anii aahu kɛyashi beyinɔ ni oooplene amɛ; shi enɛ lɛ shii etɛ pɛ obaatswia Aram nii.” (2 Maŋtsɛmɛi 13:18, 19) Yɛ kpoomɔ ni Yoash kpoo akɛ ekɛ mɔdɛŋbɔɔ aaakanya ehe hewɔ lɛ, enyɛɛɛ eye Arambii lɛ anɔ kunim kwraa kɛmɔ shi.

Nɛkɛ shishitoo mla nɛɛ saa wɔhe kɛji wɔmiitao ni wɔgbe nɔ ni Yehowa etuu ewo wɔdɛŋ lɛ naa lɛ. Yɛ nɔ najiaŋ ni wɔɔye wɔtsui yɛ gbɛtsii nii ni wɔkɛkpeɔ lɛ he loo yɛ bɔ ni ekolɛ nitsumɔ lɛ baawa eha lɛ he lɛ, esa akɛ wɔjɛ wɔtsui muu fɛɛ mli wɔtsu he nii kɛ ekãa. Ehe miihia ni wɔwaje wɔnijiaŋ ni wɔkɛ wɔhe afɔ̃ Yehowa nɔ kɛha yelikɛbuamɔ.—Yesaia 35:3, 4.

Yehowa Baawaje Wɔnijiaŋ

Yehowa baaye ebua wɔ ni ewaje wɔnijiaŋ koni wɔfee esuɔmɔnaa nii. Eka shi faŋŋ akɛ, Nyɔŋmɔ efeŋ naakpɛɛ nɔ ko koni efee nɔ fɛɛ nɔ eha wɔ. Eekpa gbɛ akɛ wɔtsu wɔgbɛfaŋ nɔ—Biblia lɛ ni wɔɔkane daa, wɔhe ni wɔɔsaa kɛha kpeei kɛ eshishi ni wɔɔya daa, wɔhe ni wɔkɛaawo sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli shii abɔ ni wɔɔnyɛ, kɛ sɔlemɔ ni wɔɔsɔle wɔha lɛ be fɛɛ be. Kɛ wɔkɛ anɔkwayeli kɛ ekãa tsu wɔgbɛfaŋ nɔ be mli ni wɔyɔɔ hegbɛ lɛ, no lɛ Yehowa baawo wɔ hewalɛ ni wɔfee nɔ ni ekpaa gbɛ kɛjɛɔ wɔdɛŋ lɛ.—Filipibii 4:13.

Susumɔ Kristofonyo ko ni eŋa kɛ enyɛ fɛɛ je mli yɛ afi kome mli lɛ sane lɛ he okwɛ. Ekã he eeye awerɛho lolo beni eshaayoo kɛ ebinuu tse gbala mli ni ekwa Kristofoi ashihilɛ gbɛ lɛ. Nɛkɛ nyɛmi nuu nɛɛ kɛɛ akɛ: “Mikase akɛ wɔnyɛŋ wɔtsɔɔ kaai ni wɔsumɔɔ, loo ni wɔtsɔɔ bei kɛ shii abɔ ni esa akɛ amɛba.” Mɛɛ gbɛ nɔ etsɔ̃ɔ enáa hewalɛwoo ni ekɛaafi shi? “Sɔlemɔ kɛ teemɔŋ nikasemɔ efee yibaamɔ nɔ̃ kɛha mi, ni eye ebua mi ni minyɛ mikpee shihilɛ lɛ naa. Ni mimumɔŋ nyɛmimɛi hii kɛ yei lɛ asɛɛfimɔ lɛ eha miná miishɛɛ waa. Nɔ ni fe fɛɛ lɛ, mibayɔse bɔni ehe hiaa ni wekukpaa kpakpa akã mɔ kɛ Yehowa teŋ dani shihilɛi ni mli wawai aba lɛ.”

Bɔ fɛɛ bɔ ni shihilɛ ni okɛkpeɔ ji hã lɛ, tswaa ofai shi akɛ okɛ ohiɛ baafɔ̃ Yehowa nɔ kwraa kɛmɔ shi ní okɛ gbɛjianɔi fɛɛ ni etoɔ koni ekɛwaje onijiaŋ lɛ atsu nii jogbaŋŋ. Kɛkɛ lɛ, obaanyɛ okɛ sɔɔmɔ ni sa jogbaŋŋ aha Yehowa, ni kɛtsɔ no nɔ lɛ, okɛ yijiemɔ kɛ woo bahaa egbɛi krɔŋkrɔŋ lɛ.—Hebribii 13:15.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 31]

Yɛ kpoomɔ ni Yoash kpoo akɛ ekɛ mɔdɛŋbɔɔ aaakanya ehe lɛ hewɔ lɛ, enyɛɛɛ ewuu kɛye Arambii lɛ anɔ kunim kwraa kɛmɔ shi