Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Mɛni Baanyɛ Aye Abua Wɔ Koni Wɔja Anɔkwale Wiemɔ lɛ Mli Pɛpɛɛpɛ?

Mɛni Baanyɛ Aye Abua Wɔ Koni Wɔja Anɔkwale Wiemɔ lɛ Mli Pɛpɛɛpɛ?

Mɛni Baanyɛ Aye Abua Wɔ Koni Wɔja Anɔkwale Wiemɔ lɛ Mli Pɛpɛɛpɛ?

BE KO ni eho lɛ, mɔ ko ní wieɔ shiɔ mɛi ahiɛtserɛjiemɔ ni etsuɔ nii ehaa adafitswaa wolo ko lɛ yakwɛ shwɛmɔ ko. Enáaa he miishɛɛ ni eŋma yɛ sɛɛ mli akɛ: “Kɛ́ nɔ ko ni he bɛ sɛɛnamɔ ni eŋɔɔɔ ji nɔ ni otaoɔ lɛ, no lɛ bɔ fɛɛ bɔ ni fee lɛ yaa ni oyakwɛ shwɛmɔ nɛɛ.” Sɛɛ mli lɛ, mɛi ni toɔ shwɛmɔ lɛ gbɛɛ-kɛ-shwamɔ he gbɛjianɔ lɛ tswa adafi ko ni miitsɛ wiemɔi ayisɛɛ kɛmiijɛ mɔ ni wieɔ eshiɔ nii nɛɛ wiemɔ lɛ mli. Wiemɔi ni atsɛ yisɛɛ lɛ kɛɔ akɛ: “Bɔ fɛɛ bɔ ni fee lɛ yaa ni oyakwɛ shwɛmɔ nɛɛ”! Adafitswaa lɛ tsɛ mɔ ni wieɔ shiɔ nii lɛ wiemɔi lɛ ayisɛɛ pɛpɛɛpɛ, shi amɛjie kɛjɛ wiemɔi ni fata wiemɔ kuku lɛ he lɛ mli, ni no hewɔ lɛ, amɛtsake esusumɔ lɛ kwraa.

Nakai nɔkwɛmɔnɔ lɛ tsɔɔ bɔ ni wiemɔi ni fata wiemɔ kuku ko he lɛ he hiaa ha lɛ mli. Kɛ́ ajie wiemɔi kɛjɛ wiemɔi ni fata wiemɔ kuku ko he lɛ mli lɛ, enyɛɔ etsakeɔ eshishinumɔ lɛ, taakɛ bɔ ni Satan tsake Ŋmalɛ lɛ hiɛ beni ebɔ mɔdɛŋ koni elaka Yesu lɛ. (Mateo 4:1-11) Yɛ gbɛ kroko nɔ lɛ, kɛ́ asusu wiemɔi ni fata wiemɔ kuku ko he lɛ, eyeɔ ebuaa wɔ ni wɔnáa eshishinumɔ ni ja jogbaŋŋ. Enɛ hewɔ lɛ, kɛ́ wɔkase Biblia kuku ko lɛ, nilee yɛ mli be fɛɛ be akɛ wɔɔsusu nɔ̃ he ni nakai kuku lɛ wieɔ yɛ wiemɔi ni fata he lɛ mli, bɔni afee ni wɔnu nɔ ni Biblia ŋmalɔ lɛ wieɔ he lɛ shishi jogbaŋŋ.

Hiɛmɔ lɛ Jogbaŋŋ

Wiemɔ komekomei ashishitsɔɔmɔ wolo ko tsɔɔ wiemɔi ni fata wiemɔ kuku ko he lɛ mli akɛ “eji wiemɔ ko ni aŋma loo ni awie lɛ fã ni tsɔɔ wiemɔ pɔtɛɛ ko loo ŋmalɛ ko hiɛ aloo enyiɛɔ no sɛɛ, ni bei babaoo lɛ enáa nakai wiemɔ lɛ loo ŋmalɛ lɛ shishinumɔ loo hewalɛ ni enáa yɛ mɔ nɔ lɛ nɔ hewalɛ.” Wiemɔi ni fata wiemɔ kuku ko he lɛ baanyɛ afee “shihilɛi krokomɛi loo anɔkwalei ni kɔɔ sane pɔtɛɛ ko, shihilɛ pɔtɛɛ ko kɛ ekrokomɛi ni fata he lɛ hu he. Yɛ sɛɛkpee shishinumɔ nɛɛ naa lɛ, wiemɔ kroko ni abaanyɛ akɛ damɔ shi aha “wiemɔi ni fata wiemɔ kuku ko he lɛ” baanyɛ afee “shihilɛi ni nakai kuku lɛ kɔɔ he.” Wiemɔi ni fata ŋmalɛ mli wiemɔ ko he ní aaasusu he lɛ he hiaa, titri lɛ yɛ nɔ ni Bɔfo Paulo ŋma Timoteo lɛ hewɔ akɛ: “Bɔɔ mɔdɛŋ ni okɛ ohe adamɔ Nyɔŋmɔ hiɛ, akɛ mɔ ko ni sa, nitsulɔ ni hiɛ gbooo, ni jaa anɔkwale wiemɔ lɛ mli pɛpɛɛpɛ.” (2 Timoteo 2:15) Bɔni afee ni wɔja Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli pɛpɛɛpɛ lɛ, esa akɛ wɔnu shishi jogbaŋŋ koni agbɛnɛ wɔjɛ anɔkwale mli wɔtsɔɔ mli wɔha mɛi krokomɛi jogbaŋŋ. Bulɛ ni wɔyɔɔ kɛha Yehowa, ni ji Biblia lɛ Ŋmalɔ lɛ baatsirɛ wɔ ni wɔbɔ nakai feemɔ he mɔdɛŋ, ni wiemɔi ni fata wiemɔ kuku ko he lɛ he ni wɔɔsusu lɛ baafee yelikɛbuamɔ nɔ̃ kpele.

Saji ni Kɔɔ Timoteo Wolo ni Ji Enyɔ lɛ He

Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, nyɛhaa wɔpɛia Biblia mli wolo ni ji Timoteo Wolo ni Ji Enyɔ lɛ mli wɔkwɛa. * Kɛha wɔniiamlipɛimɔ lɛ shishijee lɛ, wɔbaanyɛ wɔtao saji ni kɔɔ Timoteo Wolo ni Ji Enyɔ lɛ mli. Namɔ ŋma Timoteo Wolo ni Ji Enyɔ lɛ? Mɛɛ be mli aŋma? Yɛ mɛɛ shihilɛi amli? No sɛɛ lɛ wɔbaanyɛ wɔbi akɛ, Mɛɛ shihilɛ mli “Timoteo,” mɔ ni gbɛi kã wolo lɛ nɔ lɛ hi? Mɛni hewɔ sane ni yɔɔ wolo lɛ mli lɛ he hiaa lɛ lɛ? Hetooi ni wɔɔná wɔha sanebimɔi nɛɛ baaha hiɛsɔɔ ni wɔyɔɔ kɛha wolo lɛ mli awa waa, ni ebaaye ebua wɔ koni wɔna bɔ ni wɔbaanyɛ wɔná wolo lɛ he sɛɛ ŋmɛnɛ.

Timoteo Wolo ni Ji Enyɔ lɛ shishijee kukuji lɛ tsɔɔ akɛ, eji wolo ni bɔfo Paulo ŋma kɛyaha Timoteo. Kukuji krokomɛi lɛ tsɔɔ akɛ, beni Paulo ŋma wolo lɛ, no mli lɛ awo lɛ tsuŋ yɛ sanekpakpa lɛ hewɔ. Akɛni mɛi babaoo ekwa Paulo hewɔ lɛ, enu he akɛ etsɛŋ ni ewala baaba naagbee. (2 Timoteo 1:15, 16; 2:8-10; 4:6-8) No hewɔ lɛ, ekolɛ eŋma wolo lɛ yɛ etsuŋwoo ni ji enyɔ lɛ mli yɛ Roma yɛ aaafee afi 65 Ŋ.B. Eyɛ faŋŋ akɛ, no sɛɛ etsɛɛɛ ni Nero bu lɛ gbele fɔ.

Enɛ ji saji ni kɔɔ Timoteo Wolo ni Ji Enyɔ lɛ he. Ni kɛlɛ, eji nɔ ni sa kadimɔ akɛ Paulo eŋmaaa wolo lɛ eyahaaa Timoteo ní ekɛwie lɛ diɛŋtsɛ enaagbai ahe. Yɛ no najiaŋ lɛ, ebɔ kɔkɔ akɛ jaramɔ shihilɛi kã Timoteo hiɛ, ni ewo enaanyo lɛ hewalɛ ni etsi ehe kɛjɛ nibii ni gbalaa mɔ jwɛŋmɔ lɛ ahe, ni eya nɔ ‘ehe awa,’ ni ekɛ gbɛtsɔɔmɔi fɛɛ ni Paulo kɛha lɛ lɛ aha mɛi krokomɛi hu. Yɛ nakai feemɔ mli lɛ, mɛnɛɛmɛi hu baafee mɛi ni asaa amɛ jogbaŋŋ ni baanyɛ aye abua mɛi krokomɛi. (2 Timoteo 2:1-7) Mɛɛ mɛi krokomɛi ahe ni asusuɔ ni pɛsɛmkunya bɛ mli yɛ shihilɛi ni mli wawai amli po he nɔkwɛmɔnɔ ni nɔ bɛ nɛ! Ni mɛɛ ŋaawoo kpakpa eji kɛha wɔ ŋmɛnɛ nɛkɛ!

Paulo tsɛ Timoteo akɛ “esuɔmɔ bi.” (2 Timoteo 1:2) Afɔɔ oblanyo fioo lɛ tatsii yɛ Kristofoi a-Hela Ŋmalɛi lɛ amli akɛ Paulo naanyo nitsulɔ. (Bɔfoi lɛ Asaji 16:1-5; Romabii 16:21; 1 Korintobii 4:17) Beni Paulo ŋma wolo nɛɛ eyaha Timoteo lɛ, no mli lɛ etamɔ nɔ ni eye aaafee afi 30 kɛyaa—ni abuɔ lɛ lolo akɛ eji oblanyo. (1 Timoteo 4:12) Ni kɛlɛ, etsɔ hiɛ efee anɔkwayeli he nɔkwɛmɔnɔ kpakpa efɔ̃ shi momo, ni ‘ekɛ Paulo esɔmɔ’ ekolɛ afii 14. (Filipibii 2:19-22) Yɛ oblanyo fioo ni Timoteo ji lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, Paulo tuu nitsumɔ ewo edɛŋ ni ewo onukpai krokomɛi aŋaa “koni amɛkawuu naabu ta” shi moŋ amɛha amɛjwɛŋmɔ ahi nibii ni he hiaa, tamɔ hemɔkɛyeli kɛ tsuishitoo lɛ nɔ. (2 Timoteo 2:14) Aha Timoteo hegbɛ hu koni ekwɛ asafoŋ nɔkwɛlɔi kɛ asafoŋ sɔɔlɔi lɛ ahalamɔ nɔ. (1 Timoteo 5:22) Shi kɛlɛ, ekolɛ enáaa hekɛnɔfɔɔ akɛ ebaanyɛ etsu hegbɛ ni eyɔɔ lɛ he nii.—2 Timoteo 1:6, 7.

Oblanyo fioo ni ji asafoŋ onukpa lɛ kɛ kaai ni mli wawai kpe. Kaai nɛɛ ateŋ ekome ji akɛ, mɛi aŋkroaŋkroi enyɔ ni ji Himeneo kɛ Fileto ‘miibutu mɛi komɛi ahemɔkɛyeli lɛ,’ ni amɛmiitsɔɔ akɛ ‘gbohiiashitee lɛ eba momo.’ (2 Timoteo 2:17, 18) Ekã shi faŋŋ akɛ, amɛhé amɛye akɛ gbohiiashitee kome pɛ ní yɔɔ lɛ ji mumɔŋ nɔ̃, ni akɛ Kristofoi anine eshɛ nɔ momo. Ekolɛ amɛmiitsɛ Paulo wiemɔ akɛ Kristofoi batsɔmɔ gbohii yɛ amɛhe eshai lɛ amli, shi atée amɛ shi kɛtsɔ Nyɔŋmɔ mumɔ lɛ nɔ lɛ yisɛɛ yɛ gbɛ ni ejaaa nɔ. (Efesobii 2:1-6) Paulo bɔ kɔkɔ akɛ, hewalɛ ni tamɔ nɛkɛ ni hemɔkɛyeli kwalɔi náa yɛ mɛi anɔ lɛ mli baawo wu. Eŋma akɛ: “Be ko baaba ni amɛkpɛlɛŋ tsamɔ tsɔɔmɔ lɛ nɔ dɔŋŋ, . . . ni amɛaakpala anɔkwale lɛ yɛ amɛtoii asɛɛ, ni amɛkpale amɛyabo adesãi moŋ atoi.” (2 Timoteo 4:3, 4) Paulo ŋaawoo ni etsɔ hiɛ ekɛha lɛ tsɔɔ akɛ, ehe miihia ni Timoteo kɛ eŋaawoo lɛ atsu nii.

Sɛɛnamɔ ni Yɔɔ Wolo lɛ He Ŋmɛnɛ

Wɔnaa kɛjɛɔ sane ni etsɔ hiɛ lɛ mli akɛ, Paulo ŋma Timoteo Wolo ni Ji Enyɔ lɛ kɛ hoo lɛ yɛ yiŋtoi ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ ahewɔ: (1) Ele akɛ enaagbee eshɛ, ni eetao ni esaa Timoteo dani eshi jeŋ ni ekɛye ebua Timoteo. (2) Eesumɔ ni esaa Timoteo ni ebu asafoi ni yɔɔ ekwɛmɔ shishi lɛ he kɛjɛ hemɔkɛyeli kwalɔi kɛ hewalɛi krokomɛi ni yeɔ awui ni náa mɔ nɔ hewalɛ lɛ ahe. (3) Eetao ni ewo Timoteo hewalɛ ni etsɔ mɔ ni bɛ dekã yɛ Yehowa sɔɔmɔ mli, ni ekɛ ehe afɔ̃ anɔkwa nilee ni yɔɔ Ŋmalɛ ni jɛ mumɔŋ lɛ nɔ yɛ efaishitwaa akɛ ebaate shi eshi apasa tsɔɔmɔi lɛ amli.

Yiŋtoo hewɔ ni aŋma Timoteo Wolo ni Ji Enyɔ nɛɛ shishi ni wɔɔnu lɛ baaha shishinumɔ babaoo aba he kɛha wɔ. Ŋmɛnɛ hu, ayɛ hemɔkɛyeli kwalɔi tamɔ Himeneo kɛ Fileto ni woɔ amɛ diɛŋtsɛ amɛsusumɔi ahe hewalɛ, ni baasumɔ koni amɛfite wɔhemɔkɛyeli lɛ. Kɛfata he lɛ, “jaramɔ bei” ni Paulo gba yɛ he efɔ̃ shi lɛ eba. Mɛi babaoo eyɔse anɔkwale ni Paulo kɔkɔbɔɔ lɛ ji akɛ: “Shi mɛi fɛɛ hu ni taoɔ akɛ amɛaahi shi yɛ Nyɔŋmɔjamɔ naa yɛ Kristo Yesu mli lɛ, aaawa amɛ yi.” (2 Timoteo 3:1, 12) Te wɔɔfee tɛŋŋ ni wɔfi shi shiŋŋ? Taakɛ Timoteo ji lɛ, esa akɛ wɔbo ŋaawoi ni mɛi ni kɛ afii babaoo esɔmɔ Yehowa lɛ kɛhaa lɛ toi. Ni kɛtsɔ teemɔŋ nikasemɔ, sɔlemɔ, kɛ Kristofoi anaanyobɔɔ nɔ lɛ, wɔbaanyɛ ‘wɔha wɔhe awa’ yɛ Yehowa duromɔ ni esaaa wɔ lɛ naa. Kɛfata he lɛ, yɛ hekɛnɔfɔɔ ni wɔyɔɔ yɛ hewalɛ ni anɔkwa nilee lɛ yɔɔ lɛ mli hewɔ lɛ, wɔbaanyɛ ni wɔbo Paulo ŋaawoo lɛ toi akɛ: “Hiɛmɔ tsamɔ wiemɔi lɛ akadi lɛ mli.”—2 Timoteo 1:13.

“Tsamɔ Wiemɔi lɛ Akadi Lɛ”

Mɛni ji “tsamɔ wiemɔi” ni Paulo wie he lɛ? Ekɛ nakai wiemɔ lɛ tsu nii ni ekɛkɔ anɔkwa Kristofoi atsɔɔmɔ he. Yɛ klɛŋklɛŋ wolo ni Paulo ŋma Timoteo lɛ mli lɛ, etsɔɔ mli akɛ “tsamɔ wiemɔi” lɛ diɛŋtsɛ ji “wɔ-Nuŋtsɔ Yesu Kristo wiemɔi” lɛ. (1 Timoteo 6:3) Nɔ ni jɛɔ tsamɔ wiemɔi lɛ akadi lɛ kasemɔ mli baa ji jwɛŋmɔ ni mli tse ni aaaná, suɔmɔ ni ajieɔ lɛ kpo, kɛ mɛi krokomɛi ahe ni asusuɔ. Akɛni Yesu sɔɔmɔ kɛ tsɔɔmɔi lɛ kɛ tsɔɔmɔi krokomɛi fɛɛ ni anaa yɛ Biblia lɛ mli fɛɛ lɛ kpãa gbee hewɔ lɛ, abaanyɛ ni akɛ wiemɔ “tsamɔ wiemɔi” lɛ atsu nii ni akɛkɔ Biblia mli tsɔɔmɔi lɛ fɛɛ ahe yɛ gbɛ ni mli lɛɛ nɔ.

Kɛha Timoteo, kɛ taakɛ eji yɛ Kristofoi onukpai fɛɛ agbɛfaŋ lɛ, tsamɔ wiemɔi lɛ akadi lɛ ji ‘nii kpakpai ni atuu awo amɛdɛŋ’ ni esa akɛ amɛbu he lɛ. (2 Timoteo 1:13, 14) Esa akɛ Timoteo ‘ashiɛ wiemɔ lɛ, ekã he, dekã yɛ jio, dekã bɛ jio, ekã hiɛ, ewo ŋaa, ebɔ kɔkɔ yɛ tsuishitoo kɛ nitsɔɔmɔ fɛɛ mli.’ (2 Timoteo 4:2) Kɛji wɔyoo akɛ hemɔkɛyeli kwalɔi atsɔɔmɔi lɛ miigbɛ kɛmiishwã yɛ Timoteo gbii lɛ amli lɛ, wɔnuɔ nɔ hewɔ ni Paulo ma hiamɔ ni yɔɔ tsamɔ wiemɔi lɛ ni aaatsɔɔ lɛ nɔ mi lɛ shishi. Wɔnaa hu akɛ, esa akɛ Timoteo abu tookuu lɛ he kɛtsɔ ‘kãmɔ, kɔkɔbɔɔ, kɛ ŋaawoo’ yɛ tsuishitoo mli nɔ, ní ekɛ nitsɔɔmɔ hesaai kpakpai atsu nii.

Namɛi esa akɛ Timoteo ashiɛ wiemɔ lɛ atsɔɔ? Wiemɔi ni fata wiemɔ kuku lɛ he lɛ tsɔɔ akɛ, ákɛ onukpa lɛ, Timoteo baashiɛ wiemɔ lɛ yɛ Kristofoi asafo lɛ mli. Yɛ nɔnyɛɛ ni shitee-kɛ-wolɔi kɛaaba lɛ hewɔ lɛ, esa akɛ Timoteo ahiɛ emumɔŋ pɛpɛɛpɛ ŋmɛɛ lɛ mli ni ekɛ ekãa ajaje Nyɔŋmɔ wiemɔ lɛ, shi jeee adesai anilee, mɔ diɛŋtsɛ susumɔi, loo yaka yiŋsusumɔi. Eji anɔkwale akɛ, enɛ baanyɛ atee shitee-kɛ-woo shi kɛjɛ mɛi ni ekolɛ amɛhiɛɛɛ jwɛŋmɔ ni ja lɛ aŋɔɔ. (2 Timoteo 1:6-8; 2:1-3, 23-26; 3:14, 15) Shi kɛlɛ, kɛtsɔ Paulo ŋaawoo lɛ kɛ nitsumɔ nɔ lɛ, Timoteo baaya nɔ efee gbɛtsii nii kɛha hemɔkɛyeli kwamɔ, taakɛ Paulo diɛŋtsɛ hu fee lɛ.—Bɔfoi lɛ Asaji 20:25-32.

Ani Paulo wiemɔi ni kɔɔ wiemɔ lɛ ni aaashiɛ lɛ he lɛ kɔɔ shiɛmɔ ni aaashiɛ yɛ Kristofoi asafo lɛ sɛɛ hu he? Hɛɛ, amɛkɔɔ he taakɛ wiemɔi ni fata wiemɔ kuku lɛ he lɛ tsɔɔ lɛ. Paulo tee nɔ ewie akɛ: “Shi bo lɛ, ohiɛ akã shi yɛ nibii fɛɛ mli, miamɔ ohiɛ yɛ amanehului amli, tsu sanekpakpa jajelɔ nitsumɔ lɛ, gbee osɔɔmɔ lɛ naa kwraa.” (2 Timoteo 4:5) Sanekpakpa jajemɔ—yiwalaheremɔ he sanekpakpa lɛ shiɛmɔ kɛha mɛi ni heee yeee lɛ—ji nɔ titri ni he hiaa yɛ Kristofoi asɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Ni taakɛ ashiɛɔ Nyɔŋmɔ wiemɔ lɛ yɛ asafo lɛ mli yɛ “haomɔ bei amli” po lɛ, nakai nɔŋŋ wɔyaa nɔ wɔshiɛɔ wiemɔ lɛ wɔtsɔɔ mɛi ni yɔɔ asafo lɛ sɛɛ lɛ hu yɛ shihilɛi ni mli wawai po mli.—1 Tesalonikabii 1:6.

Wɔshiɛmɔ kɛ nitsɔɔmɔ lɛ fɛɛ damɔ Nyɔŋmɔ Wiemɔ ni jɛ mumɔŋ lɛ nɔ. Wɔyɛ hekɛnɔfɔɔ kwraa yɛ Biblia lɛ mli. Paulo kɛɛ Timoteo akɛ: “Ŋmalɛ fɛɛ ŋmalɛ ni jɛ Nyɔŋmɔ mumɔ lɛŋ lɛ ehi ha nitsɔɔmɔ kɛ hiɛkamɔ kɛ mɔsaamɔ kɛ tsɔsemɔ ni yɔɔ jalɛ mli lɛ.” (2 Timoteo 3:16) Bei pii lɛ, atsɛɔ wiemɔi nɛɛ asɛɛ yɛ gbɛ ni ja nɔ ni akɛtsɔɔ akɛ, Biblia lɛ ji Nyɔŋmɔ Wiemɔ ni jɛ mumɔŋ. Shi mɛni ji yiŋtoo hewɔ ni Paulo ŋma wiemɔi nɛɛ?

Paulo kɛ onukpa ko, ni sɔ̃ kã enɔ akɛ ‘ekã hiɛ, esaa mɔ, ekɛ tsɔsemɔ aha yɛ jalɛ mli’ yɛ Kristofoi asafo lɛ mli lɛ miiwie. No hewɔ lɛ, eekai Timoteo ni ená hekɛnɔfɔɔ yɛ Wiemɔ ni jɛ mumɔŋ lɛ mli, nɔ̃ mli ni ajɛ atsɔse Timoteo kɛjɛ egbekɛbiiashi lɛ. Taakɛ Timoteo ji lɛ, bei komɛi lɛ esa akɛ onukpai lɛ akã efɔŋfeelɔi ahiɛ. Beni amɛfeɔ enɛ lɛ, esa akɛ amɛná hekɛnɔfɔɔ yɛ Biblia lɛ mli be fɛɛ be. Kɛfata he lɛ, akɛni Ŋmalɛi lɛ jɛ Nyɔŋmɔ mumɔ lɛ mli hewɔ lɛ, kãmɔi fɛɛ ni adamɔɔ nɔ akɛhaa lɛ ji kãmɔi diɛŋtsɛ ni jɛ Nyɔŋmɔ ŋɔɔ. Jeee adesai asusumɔi komɛi kɛkɛ mɔ fɛɛ mɔ ni kpoɔ kãmɔi ni damɔ Biblia lɛ nɔ lɛ kpoɔ, shi moŋ mumɔŋ ŋaawoo ni jɛ Yehowa diɛŋtsɛ ŋɔɔ lɛ.

Kwɛ bɔ ni Timoteo Wolo ni Ji Enyɔ lɛ eyi obɔ kɛ nilee ni jɛ ŋwɛi! Ni kwɛ shishinumɔ babaoo ni wɔnáa kɛji akɛ wɔsusu emli ŋaawoo lɛ he taakɛ sane muu lɛ fɛɛ jieɔ lɛ kpo lɛ! Saji ni yɔɔ naakpɛɛ ni jɛ mumɔŋ ni yɔɔ Timoteo Wolo ni ji Enyɔ lɛ mli lɛ hiɛkpamɔ kuku ko kɛkɛ ji nɔ ni wɔŋma yɛ sane nɛɛ mli lɛ, shi eji odaseyeli ni fa ni tsɔɔ bɔ ni ehe yɔɔ sɛɛnamɔ kɛ́ wɔsusu wiemɔi ni fata wiemɔ kuku ko ni wɔkaneɔ yɛ Biblia lɛ mli lɛ he lɛ. Yɛ anɔkwale mli lɛ, enɛ baaye abua wɔ ni wɔná nɔmimaa akɛ ‘wɔmiija anɔkwale wiemɔ lɛ mli pɛpɛɛpɛ.’

[Shishigbɛ niŋmaa]

^ kk. 7 Kɛha saji krokomɛi babaoo lɛ, kwɛmɔ Insight on the Scriptures Kpo 2 lɛ baafa 1105-1108, ni Yehowa Odasefoi fee lɛ mli.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 27]

Paulo miisumɔ ni esaa Timoteo koni ebu asafoi lɛ ahe

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 30]

Paulo kai Timoteo koni ená hekɛnɔfɔɔ yɛ nilee ni yɔɔ Wiemɔ ni jɛ mumɔŋ lɛ mli