Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

‘Nyɛyaa Nɔ Nyɛsaraa’!

‘Nyɛyaa Nɔ Nyɛsaraa’!

‘Nyɛyaa Nɔ Nyɛsaraa’!

“Shi nɔ ni mikɛɛɔ nyɛ nɛɛ, mɛi fɛɛ mikɛɛɔ: Nyɛsaraa!”—Marko 13:37.

1, 2. (a) Mɛni nuu ko kase yɛ enibii ni eeebu he lɛ he? (b) Mɛni wɔkaseɔ kɛjɛɔ Yesu nɔkwɛmɔnɔ ni kɔɔ julɔ he lɛ mli yɛ kpe ni wɔɔshi he?

JUAN kɛ enibii ni jara wa kɛha lɛ lɛ toɔ shia. Ekɛtoɔ esaatso shishi—yɛ esusumɔ naa lɛ jɛmɛ ji he ni yɔɔ shweshweeshwe fe fɛɛ yɛ shia lɛ mli. Shi gbɛkɛ ko, beni ekɛ eŋa ewɔ lɛ, julɔ ko bote pia lɛ mli. Eyɛ faŋŋ akɛ julɔ lɛ le hé pɔtɛɛ ni esa akɛ etao. Efee blɛoo ni ejie nibii ni jara wawai lɛ fɛɛ kɛjɛ saatso lɛ shishi kɛ agbɛnɛ hu shika ni Juan kɛwo drɔwa ni kpɛtɛ saatso lɛ he lɛ mli lɛ. Enɔ jetsɛremɔ lɛ, Juan na ákɛ aju lɛ. Ebaaya nɔ ekai nikasemɔ ni dɔɔ mɔ waa ni ekase kɛjɛ enɛ mli lɛ: Adesa ni ewɔ nyɛŋ abu enibii ahe.

2 Nakai nɔŋŋ eji anɔkwale yɛ mumɔŋ shishinumɔ naa. Wɔnyɛŋ wɔbu wɔhiɛnɔkamɔ kɛ wɔhemɔkɛyeli he kɛji akɛ wɔwɔ. No hewɔ lɛ, Paulo ŋaawoo ji akɛ: “Nyɛkahaa wɔmiiwɔa tamɔ mɛi ni eshwɛ lɛ, shi moŋ nyɛhaa wɔshia kpe ni wɔhiɛ akãa shi.” (1 Tesalonikabii 5:6) Bɔni afee ni Yesu atsɔɔ bɔ ni ehe hiaa waa akɛ ashi kpe lɛ, ekɛ nɔkwɛmɔnɔ ko ni kɔɔ julɔ he tsu nii. Etsɔɔ saji ni baaba mli ni baatsɔ ba ni ebaa akɛ Kojolɔ lɛ hiɛ lɛ mli, kɛkɛ ni ebɔ kɔkɔ akɛ: “No hewɔ lɛ nyɛsaraa, ejaakɛ nyɛleee nɔ ŋmɛlɛtswaa nɔ ni nyɛ-nuŋtsɔ lɛ baa. Shi nyɛnáa nyɛlea akɛ, kɛ́ shiatsɛ ko le nɔ̃ ŋmɛlɛtswaa nɔ ni julɔ baa lɛ, kulɛ eeesara ni eŋmɛŋ gbɛ ni agbu ewe lɛ awoŋ. No hewɔ lɛ nyɛ hu nyɛsaa nyɛhe nyɛtoa, ejaakɛ nɔ̃ ŋmɛlɛtswaa ni nyɛsusuuu lɛ nɔ gbɔmɔ bi lɛ baa.” (Mateo 24:42-44) Julɔ tsɔɔɔ hiɛ etswaaa be ni ebaaba he adafi. Ehiɛ kaa nɔ akɛ ebaaba yɛ be mli ni mɔ ko kpaaa lɛ gbɛ. Taakɛ Yesu kɛɛ lɛ, nakai nɔŋŋ hu gbɛjianɔtoo nɛɛ naagbee baaba yɛ ‘ŋmɛlɛtswaa ni wɔkpaaa gbɛ lɛ mli.’

“Nyɛbua, Nyɛfia Shi Shiŋŋ yɛ Hemɔkɛyeli lɛ Mli”

3. Mɛɛ gbɛ nɔ Yesu kɛ nɔkwɛmɔnɔ ni kɔɔ tsuji ni miimɛ amɛ-nuŋtsɔ sɛɛkuu kɛmiijɛ yookpeemɔ ko shishi lɛ he lɛ tsu nii ni ekɛtsɔɔ bɔ ni ehe hiaa ni ashi kpe lɛ mli?

3 Yesu kɛ Kristofoi to tsuji ni miimɛ amɛ-nuŋtsɔ sɛɛkuu kɛmiijɛ yookpeemɔ ko shishi lɛ he yɛ wiemɔi ni aŋmala ashwie shi yɛ Luka Sanekpakpa lɛ mli lɛ mli. Ehe miihia ni amɛhiɛ ahi amɛhe nɔ koni kɛ eba lɛ amɛfee mɛi ni miishi kpe, ni amɛfee klalo akɛ amɛaakpee lɛ atuu. Yɛ nakai gbɛ nɔ nɔŋŋ lɛ, Yesu kɛɛ akɛ: “Ŋmɛlɛtswaa ni nyɛhiɛ kãaa nɔ lɛ nɔ gbɔmɔ bi lɛ baaba.” (Luka 12:40) Ekolɛ, mɛi komɛi ni kɛ afii babaoo esɔmɔ Yehowa lɛ baaŋmɛɛ amɛ hehiamɔ henumɔ ni kɔɔ bei ni wɔyɔɔ mli lɛ ahe lɛ he. Ekolɛ amɛbaamu sane naa po akɛ, naagbee lɛ baanyɛ afee nɔ ni yɔɔ shɔŋŋ. Shi, susumɔ ni tamɔ nɛkɛ baanyɛ agbala wɔjwɛŋmɔ kɛjɛ mumɔŋ nibii anɔ kɛya heloonaa otii anɔ, nibii ni gbalaa mɔ jwɛŋmɔ ni baanyɛ ahã wɔwɔ wɔdɔi yɛ mumɔŋ.—Luka 8:14; 21:34, 35.

4. Mɛɛ hekɛnɔfɔɔ baakanya wɔ koni wɔsara, ni Yesu tsɔɔ enɛ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

4 Wɔbaanyɛ wɔkase nɔ kroko hu kɛjɛ Yesu nɔkwɛmɔnɔ lɛ mli. Eyɛ mli akɛ tsuji lɛ leee nɔ̃ ŋmɛlɛtswaa nɔ ni amɛ-nuŋtsɔ lɛ baaba moŋ, shi eyɛ faŋŋ akɛ amɛle nɔ̃ gbɛkɛ ni ebaaba lɛ. Ebaawa akɛ amɛaashi kpe gbɛkɛ muu lɛ fɛɛ, kɛji akɛ amɛsusu akɛ gbɛkɛ kroko ko nɔ amɛ-nuŋtsɔ lɛ baaba. Shi dabi, amɛle nɔ̃ gbɛkɛ ni ebaaba lɛ, ni enɛ kanya amɛ waa koni amɛshi kpe. Yɛ gbɛ ni tamɔ nakai nɔŋŋ nɔ lɛ, Biblia gbalɛi jieɔ lɛ kpo faŋŋ akɛ naagbee be lɛ mli wɔyɔɔ lɛ; shi amɛkɛɛɛ wɔ naagbee gbi lɛ loo ŋmɛlɛtswaa lɛ diɛŋtsɛ. (Mateo 24:36) Hé ni wɔheɔ wɔyeɔ akɛ naagbee lɛ miiba lɛ yeɔ ebuaa wɔ ni wɔshiɔ kpe, shi kɛ́ wɔheɔ wɔyeɔ diɛŋtsɛ akɛ Yehowa gbi lɛ ebɛŋkɛ lɛɛlɛŋ lɛ, ebaakanya wɔ waa ni wɔsara.—Zefania 1:14.

5. Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔtsu Paulo ŋaawoo akɛ “nyɛbua” lɛ he nii?

5 Beni Paulo ŋmaa wolo eyaha Korintobii lɛ, ewo amɛ hewalɛ akɛ: “Nyɛbua, [nyɛfia, NW] shi shiŋŋ yɛ hemɔkɛyeli lɛ mli.” (1 Korintobii 16:13) Hɛɛ, bu ni wɔɔbu lɛ kɔɔ shi ni wɔɔfi shi shiŋŋ yɛ Kristofoi ahemɔkɛyeli lɛ mli lɛ he. Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔbu hu? Kɛtsɔ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli nilee ni mli kwɔ ni wɔɔná lɛ nɔ. (2 Timoteo 3:14, 15) Teemɔŋ nikasemɔ sui kpakpai kɛ kpee ni ayaa daa yeɔ ebuaa ni ewajeɔ wɔhemɔkɛyeli, ni Yehowa gbi lɛ ni wɔɔha ahi wɔjwɛŋmɔ mli waa lɛ ji wɔhemɔkɛyeli lɛ fã ko ni he hiaa. No hewɔ lɛ, Ŋmalɛ mli odaseyeli ni tsɔɔ akɛ wɔbɛŋkɛ nibii agbɛjianɔtoo nɛɛ naagbee lɛ he lɛ ni wɔɔti mli yɛ be kɛ beaŋ lɛ baaye abua wɔ ni wɔhiɛ akakpa anɔkwalei ni he hiaa ni kɔɔ nakai naagbee ni baa lɛ he lɛ nɔ. * Sɛɛnamɔ yɛ he hu akɛ wɔɔkadi je lɛŋ saji ni baa ni haa Biblia mli gbalɛ baa mli lɛ. Nyɛminuu ko ni yɔɔ Germany ŋma akɛ: “Be fɛɛ be ni mabo saji ni yaa nɔ—tai, shikpɔŋ hosomɔi, awuiyeli, kɛ shibɔlemɔ ŋulami lɛ nɔ mujiwoo—lɛ toi lɛ, emaa naagbee lɛ ni ebɛŋkɛ lɛ nɔ mi kɛhaa mi.”

6. Mɛɛ gbɛ nɔ Yesu tsɔ efee bɔ ni wɔhiɛ baanyɛ aje wɔhe nɔ yɛ mumɔŋ beni be lɛ yaa nɔ lɛ he nɔkwɛmɔnɔ yɛ?

6 Wɔnaa Yesu ŋaawoo kroko hu ni ekɛha esɛɛnyiɛlɔi lɛ akɛ amɛbu lɛ yɛ Marko yitso 13. Bɔ ni yitso nɛɛ tsɔɔ lɛ, Yesu kɛ amɛshihilɛ lɛ to agbonaa kwɛlɔ ni miimɛ ní enuŋtsɔ ajɛ egbɛfaa yɛ maŋsɛɛ lɛ mli aba lɛ he. Agbonaa kwɛlɔ lɛ leee ŋmɛlɛtswaa nɔ ni enuŋtsɔ lɛ baaba. Esa akɛ eya nɔ esara kɛkɛ. Yesu wie saramɔi srɔtoi ejwɛ, nɔ̃ mli ni nuŋtsɔ lɛ baanyɛ aba lɛ he. Saramɔ be ni ji ejwɛ lɛ jeɔ shishi kɛjɛɔ aaafee maŋkɛ ŋmɛji etɛ kɛyashiɔ be mli ni hulu baate shi. Wɔ baanyɛ aye agbonaa kwɛlɔ lɛ yɛ gbɛ ni waaa kwraa nɔ yɛ nakai naagbee saramɔ be lɛ mli. Abɔɔ amaniɛ akɛ, asraafoi buɔ ŋmɛlɛtswaa ni tsɔɔ leebi maŋkpa hiɛ lɛ akɛ nɔ ni hi fe fɛɛ ni akɛaamɔ henyɛlɔ ko trukaa. Nakai nɔŋŋ hu, yɛ naagbee ŋmɛlɛtswaa nɛɛ mli, beni yɛ mumɔŋ shishinumɔ naa lɛ jeŋ ni ebɔle wɔhe lɛ wɔɔ vii lɛ mli lɛ, wɔkɛ be ni esa akɛ wɔpele waa diɛŋtsɛ koni wɔshi kpe lɛ baakpe. (Romabii 13:11, 12) No hewɔ lɛ, Yesu tee nɔ ewo hewalɛ shii abɔ yɛ enɔkwɛmɔnɔ lɛ mli akɛ: “Nyɛkwɛa jogbaŋŋ, nyɛshia kpe . . . No hewɔ lɛ nyɛsaraa . . . Nɔ ni mikɛɛɔ nyɛ nɛɛ, mɛi fɛɛ mikɛɛɔ: Nyɛsaraa!”—Marko 13:32-37.

7. Mɛɛ oshara ni naa wa waa diɛŋtsɛ yɔɔ, ni yɛ enɛ hewɔ lɛ, mɛɛ hewalɛwoo wɔfɔɔ kanemɔ yɛ Biblia lɛ mli?

7 Yesu wo hewalɛ shii abɔ yɛ esɔɔmɔ be lɛ mli kɛ eshitee lɛ sɛɛ hu ní hiɛ ahi he nɔ jogbaŋŋ. Yɛ anɔkwale mli lɛ, etamɔ nɔ ni be fɛɛ be ni Ŋmalɛi lɛ wieɔ nibii agbɛjianɔtoo nɛɛ naagbee lɛ he lɛ, wɔnaa kɔkɔbɔɔ ni tsɔɔ akɛ esa akɛ hiɛ atsɛ̃ loo aya nɔ asara. * (Luka 12:38, 40; Kpojiemɔ 3:2; 16:14-16) Eyɛ faŋŋ akɛ, mumɔŋ wɔdɔiwɔɔ ji oshara ni naa wa waa diɛŋtsɛ. Nakai kɔkɔbɔi lɛ ahe miihia wɔ fɛɛ!—1 Korintobii 10:12; 1 Tesalonikabii 5:2, 6.

Bɔfoi Etɛ ni Nyɛɛɛ Ashi Kpe

8. Te Yesu bɔfoi lɛ ateŋ mɛi etɛ here enibimɔ akɛ amɛshi kpe yɛ Getsemane abɔɔ lɛ mli lɛ nɔ amɛha tɛŋŋ?

8 Kpe ni ashiɔ lɛ biɔ babaoo fe jwɛŋmɔ kpakpa kɛkɛ ni ayɔɔ yɛ nɔ ko he, taakɛ wɔnaa yɛ Petro, Yakobo, kɛ Yohane nɔkwɛmɔnɔ lɛ mli lɛ. Mɛnɛɛmɛi ji mumɔŋ gbɔmɛi ni kɛ anɔkwayeli nyiɛ Yesu sɛɛ, ni yɔɔ hedɔɔ ni mli wa kɛha lɛ. Kɛlɛ, yɛ Nisan 14, afi 33 Ŋ.B. gbɛkɛ lɛ, amɛnyɛɛɛ ni amɛshi kpe. Beni amɛshi ŋwɛitsu ni amɛye Hehoo lɛ yɛ mli lɛ mli lɛ, bɔfoi etɛ lɛ fata Yesu he kɛtee Getsemane abɔɔ lɛ mli. Yesu kɛɛ amɛ yɛ jɛmɛ akɛ: “Misusuma miihao kɛyashi gbele mli po; nyɛhia shi yɛ biɛ ni nyɛkɛ mi ashia kpe!” (Mateo 26:38) Yesu kɛ hiɛdɔɔ sɔle shii etɛ eha eŋwɛi Tsɛ lɛ, ni eku esɛɛ eba shii etɛ ebanina enanemɛi lɛ ní amɛmiiwɔ.—Mateo 26:40, 43, 45.

9. Mɛni ekolɛ no ha wɔ ye bɔfoi lɛ?

9 Mɛni hewɔ nɛkɛ hii anɔkwafoi nɛɛ ha Yesu nine nyɛ shi nakai gbɛkɛ lɛ nakai lɛ? Gbɔmɔtsoŋ tɔlɛ fata he. Je ena waa, ekolɛ nyɔɔŋteŋ po eho, ni “amɛhiŋmɛii etsii” kɛ wɔɔ. (Mateo 26:43) Kɛlɛ, Yesu kɛɛ akɛ: “Nyɛshia kpe ni nyɛsɔlea, koni nyɛkabote kaa mli, mumɔ lɛ miikpɛlɛ moŋ, shi heloo lɛ egbede.”—Mateo 26:41.

10, 11. (a) Yɛ Yesu tɔlɛ lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, mɛni ye bua lɛ ni enyɛ eshi kpe yɛ Getsemane abɔɔ lɛ mli lɛ? (b) Mɛni wɔbaanyɛ wɔkase kɛjɛ nɔ ni ba bɔfoi etɛ lɛ anɔ lɛ mli beni Yesu kɛɛ amɛ akɛ amɛshi kpe lɛ?

10 Ŋwanejee ko bɛ he akɛ, etɔ Yesu hu yɛ nakai gbɛkɛ ni sa kadimɔ lɛ nɔ. Shi, yɛ nɔ̃ najiaŋ ni eeewɔ lɛ, ekɛ nakai naagbee heyeli be ni he hiaa waa lɛ sɔle kɛ hiɛdɔɔ. Etsɔ hiɛ ewo esɛɛnyiɛlɔi lɛ hewalɛ yɛ gbii fioo ni tsɔ hiɛ lɛ mli akɛ amɛsɔle, beni ekɛɛ akɛ: “No hewɔ lɛ nyɛsaraa be fɛɛ be ní nyɛsɔlea, koni nyɛnyɛ nii ni baaba nɛɛ fɛɛ mli nyɛje, ní nyɛnyɛ gbɔmɔ bi lɛ hiɛ nyɛdamɔ.” (Luka 21:36; Efesobii 6:18) Kɛji akɛ wɔbo Yesu ŋaawoo lɛ toi, ni wɔnyiɛ enɔkwɛmɔnɔ kpakpa yɛ sɔlemɔ mli lɛ sɛɛ lɛ, wɔsɔlemɔi ni jɛ tsuiŋ ni wɔsɔleɔ wɔhaa Yehowa lɛ baaye abua wɔ koni wɔshi kpe yɛ mumɔŋ.

11 Shi, Yesu nu shishi—eyɛ mli akɛ ekaselɔi lɛ nuuu shishi yɛ nakai be lɛ mli—akɛ etsɛŋ ni abaamɔ lɛ, ni abu lɛ gbele fɔ. Ekaai lɛ baashɛ he ni naa wa fe fɛɛ yɛ sɛŋmɔtso nɔ piŋmɔ mli. Yesu etsɔ hiɛ ebɔ ebɔfoi lɛ kɔkɔ yɛ nɛkɛ nibii nɛɛ ahe, shi amɛyanuuu nɔ ni ekɛɔ lɛ shishi. No hewɔ lɛ amɛwɔ, yɛ be mli ni lɛ lɛ eeshi kpe ni eesɔle. (Marko 14:27-31; Luka 22:15-18) Taakɛ eji yɛ bɔfoi lɛ agbɛfaŋ lɛ, wɔ hu wɔheloo lɛ egbede, ni nibii komɛi yɛ ni wɔleko lolo. Ni kɛlɛ, kɛji akɛ wɔyooo bɔ ni be ni wɔyɔɔ mli lɛ he hiaa ha lɛ, wɔbaanyɛ wɔwɔ yɛ mumɔŋ shishinumɔ naa. Wɔhiɛ ni aaahi wɔhe nɔ lɛ pɛ nɔ wɔbaatsɔ ni wɔshi kpe.

Sui Kpakpai Etɛ ni He Hiaa

12. Mɛɛ sui kpakpai etɛ Paulo kɛto wɔhiɛ ni aaakã shi lɛ he?

12 Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔhiɛ wɔ hehiamɔ henumɔ lɛ mli lɛ? Wɔtsɔ hiɛ wɔna bɔ ni sɔlemɔ he hiaa ha kɛ bɔ ni ehe hiaa ni wɔha Yehowa gbi lɛ ahi wɔjwɛŋmɔ mli lɛ momo. Kɛfata he lɛ, Paulo tsĩɔ sui kpakpai etɛ ni he hiaa ni esa akɛ wɔná lɛ atã. Ekɛɔ akɛ: “Shi wɔ lɛ, akɛni shwane bii ji wɔ hewɔ lɛ, nyɛhaa wɔhiɛ akãa shi, ni wɔwo hemɔkɛyeli kɛ suɔmɔ dama lɛ, ni wɔbumɔ dadefai ni ji yiwalaheremɔ nɔhiɛkamɔ lɛ.” (1 Tesalonikabii 5:8) Nyɛhaa wɔsusua nɔ ni hemɔkɛyeli, hiɛnɔkamɔ, kɛ suɔmɔ tsuɔ yɛ kpe ni ehaa wɔshiɔ yɛ mumɔŋ lɛ he kuku.

13. Mɛni hemɔkɛyeli tsuɔ yɛ wɔhiɛ ni wɔhaa ehiɔ wɔhe nɔ lɛ mli?

13 Esa akɛ wɔná hemɔkɛyeli ni yɔɔ shiŋŋ akɛ Yehowa yɛ, ni ákɛ “eji mɛi ni taoɔ esɛɛgbɛ lɛ anyɔmɔwolɔ hu.” (Hebribii 11:6) Yesu gbalɛ ni kɔɔ naagbee be lɛ he ni ná eshishijee mlibaa yɛ klɛŋklɛŋ afii oha lɛ mli lɛ wajeɔ wɔhemɔkɛyeli yɛ emlibaa ni da yɛ wɔbe nɛɛ mli lɛ mli. Ni wɔhemɔkɛyeli haa wɔkɛ hehiamɔ kpaa Yehowa gbi lɛ gbɛ, kɛ nɔmimaa akɛ “[gbalɛ ninaa lɛ] ebaaba lɛɛlɛŋ, ekpeŋ sɛɛ!”—Habakuk 2:3.

14. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ hiɛnɔkamɔ he hiaa kɛ́ wɔɔya nɔ wɔshi kpe?

14 Wɔhiɛnɔkamɔ ni ma shi shiŋŋ lɛ tamɔ “wɔsusuma sɛkɛ” ni haa wɔnyɛɔ wɔŋmɛɔ wɔtsui shi yɛ shihilɛi ni mli wawai amli, kɛji akɛ ebiɔ ni wɔmɛ Nyɔŋmɔ shiwoi lɛ amlibaa diɛŋtsɛ po. (Hebribii 6:18, 19) Margaret, ni ji nyɛmi yoo ko ni akɛ mumɔ efɔ lɛ mu ni eye fe afii 90 kɛyaa, ní abaptisi lɛ nɔ ni fe afii 70 nɛ lɛ kpɛlɛɔ nɔ akɛ: “Beni miwu gboɔ kɛ kansa hela yɛ afi 1963 mli lɛ, minu he akɛ kɛ naagbee lɛ ba oya lɛ ebaafee miishɛɛ sane waa. Shi miyɔse amrɔ nɛɛ akɛ no mli lɛ miijwɛŋ nibii ni he hiaa mi diɛŋtsɛ mihe lɛ ahe titri. No mli lɛ wɔbɛ he ni nitsumɔ lɛ mli baalɛɛ kɛyashɛ yɛ jeŋ fɛɛ lɛ he jwɛŋmɔ ko. Amrɔ nɛɛ po, hei pii yɛ ni kpaako nitsumɔ lɛ jeɔ shishi yɛ jɛmɛ. No hewɔ lɛ, eŋɔɔ minaa akɛ Yehowa eto etsui shi.” Bɔfo Paulo maa nɔ mi kɛhaa wɔ akɛ: ‘Tsuishiŋmɛɛ tsɛ́ɔ nɔkpɛlɛmɔ shihilɛ kɛbaa; ni nɔkpɛlɛmɔ shihilɛ hu tsɛ́ɔ hiɛnɔkamɔ kɛbaa, ni hiɛnɔkamɔ lɛ wooo mɔ hiɛgbele.’—Romabii 5:3-5.

15. Mɛɛ gbɛ nɔ suɔmɔ baatsirɛ wɔ yɛ, kɛji akɛ etamɔ nɔ ni wɔmɛ yɛ be kpalaŋŋ mli po?

15 Kristofoi asuɔmɔ ji su ko ni ekaaa, ejaakɛ no ji jwɛŋmɔ ni hɔ nɔ fɛɛ nɔ ni wɔfeɔ lɛ sɛɛ. Wɔsɔmɔɔ Yehowa ejaakɛ wɔsumɔɔ lɛ, ni be ni eto eha ehe lɛ kɔɔɔ he eko. Suɔmɔ kɛha naanyo tsirɛɔ wɔ koni wɔshiɛ Maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa lɛ, ní be kakadaŋŋ mli ni eeefee Nyɔŋmɔ suɔmɔnaa nii akɛ wɔfee nakai kɛyashi, kɛ shii abɔ ni wɔɔku wɔsɛɛ kɛaaya nakai shiai lɛ nɔŋŋ mli lɛ kɔɔɔ he eko. Taakɛ Paulo ŋma lɛ, “hemɔkɛyeli, hiɛnɔkamɔ, suɔmɔ, nɛkɛ nii etɛ nɛɛ hiɔ shi; shi suɔmɔ ji amɛteŋ nɔ ni fe fɛɛ.” (1 Korintobii 13:13) Suɔmɔ haa wɔyaa nɔ wɔŋmɛɔ wɔtsui shi, ni eyeɔ ebuaa wɔ koni wɔshi kpe. “[Suɔmɔ] ehiɛ kãa nii fɛɛ nɔ, etoɔ etsui shi yɛ nii fɛɛ mli. Suɔmɔ sɛɛ efooo gbi ko gbi ko.”—1 Korintobii 13:7, 8.

“Hiɛmɔ Nɔ ni Oyɔɔ lɛ Mli ni Awa”

16. Yɛ nɔ najiaŋ ni wɔɔgbɔjɔ wɔnijiaŋ lɛ, mɛɛ su esa akɛ wɔná?

16 Wɔyɛ bei ni he hiaa waa lɛ mli, beni jeŋ saji ni baa lɛ kaiɔ wɔ be fɛɛ be akɛ naagbee gbii lɛ amli naagbee fã kwraa lɛ mli wɔyɔɔ lɛ. (2 Timoteo 3:1-5) Jeee be ni akɛgbɔjɔɔ nijiaŋ nɛ, shi moŋ be ni ‘esa akɛ wɔya nɔ wɔhiɛ nɔ ni wɔyɔɔ lɛ mli ni awa.’ (Kpojiemɔ 3:11) Kɛji akɛ ‘wɔha wɔhiɛ kã shi kɛha sɔlemɔ’ ni wɔná hemɔkɛyeli, hiɛnɔkamɔ, kɛ suɔmɔ lɛ, wɔbaajie wɔhe kpo akɛ mɛi ni efee klalo kɛha kaa ŋmɛlɛtswaa lɛ. (1 Petro 4:7) Wɔyɛ babaoo feemɔ yɛ Nuŋtsɔ lɛ nitsumɔ lɛ mli. Dekã ni wɔbɛ yɛ Nyɔŋmɔjamɔ hetuu-kɛhamɔ nitsumɔi amli lɛ baaye abua wɔ koni wɔshi kpe kwraa kɛmɔ shi.—2 Petro 3:11.

17. (a) Mɛni hewɔ esaaa akɛ hiɛnɔkamɔi ni baaa mli yɛ bei komɛi amli lɛ jeɔ wɔnijiaŋ wui lɛ? (Kwɛmɔ gbɛhe ni yɔɔ baafa 21 lɛ.) (b) Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔkase Yehowa, ni mɛɛ jɔɔmɔi mɛɔ mɛi ni feɔ nakai lɛ?

17 Yeremia ŋma akɛ: “Yehowa ji migbɛfaŋnɔ, hewɔ lɛ mihiɛ kã enɔ. Yehowa mli hi ha mɛi ní kwɛɔ lɛ gbɛ lɛ, kɛ susuma ní taoɔ esɛɛgbɛ lɛ. Ehi akɛ afee dioo amɛ Yehowa yiwalaheremɔ.” (Yaafo 3:24-26) Wɔteŋ mɛi komɛi emɛ yɛ be kuku pɛ mli. Mɛi krokomɛi emɛ afii babaoo koni amɛna Yehowa yiwalaheremɔ lɛ. Shi kwɛ bɔ ni nɛkɛ mɛ ni amɛɔ nɛɛ ji be kuku kɛkɛ, kɛ akɛto naanɔ shihilɛ ni kã wɔhiɛ lɛ he lɛ! (2 Korintobii 4:16-18) Ni yɛ be mli ni wɔmɛɔ Yehowa be ni sa lɛ, wɔbaanyɛ wɔná Kristofoi asui ni he hiaa lɛ koni wɔye wɔbua mɛi krokomɛi ni amɛmɔ hegbɛ ni Yehowa tsuishitoo lɛ kɛhaa lɛ mli, koni amɛkpɛlɛ anɔkwale lɛ nɔ. Belɛ, eba akɛ wɔ fɛɛ wɔɔya nɔ wɔshi kpe. Nyɛhaa wɔkasea Yehowa ni wɔŋmɛ wɔtsui shi, kɛ shidaa kɛha hiɛnɔkamɔ ni ekɛha wɔ lɛ. Ni yɛ be mli ni wɔhaa wɔhiɛ hiɔ wɔhe nɔ yɛ anɔkwayeli mli lɛ, eba akɛ wɔɔmɔ naanɔ wala he hiɛnɔkamɔ lɛ mli kpɛŋŋ. Kɛkɛ lɛ, nɛkɛ gbalɛ shiwoi nɛɛ baaba mli diɛŋtsɛ yɛ wɔgbɛfaŋ, akɛ: “[Yehowa] eeewo onɔ, koni shikpɔŋ lɛ atsɔ onɔ; beni aaafolɔ mɛi fɔji lɛ, ooona.”—Lala 37:34.

[Shishigbɛ niŋmai]

^ kk. 5 Ebaanyɛ eye ebua akɛ aaati odaseyelii ekpaa ni tsɔɔ akɛ “naagbee gbii lɛ” amli wɔyɔɔ lɛ ni atsɔɔ mli yɛ January 15, 2000 Buu-Mɔɔ lɛ baafa 12 kɛyashi 13 lɛ mli lɛ mli.—2 Timoteo 3:1.

^ kk. 7 Beni W. E. Vine ní ŋmalaa wiemɔ komekomei ashishitsɔɔmɔ woji lɛ wieɔ Hela feemɔ wiemɔ ni atsɔɔ shishi akɛ “nyɛshia kpe” lɛ he lɛ, etsɔɔ mli akɛ, eshishitsɔɔmɔ pɔtɛɛ ji ‘ashwie wɔɔ,’ ni “enɛ etsɔɔɔ kpe kɛkɛ ni ashiɔ, shi saramɔ ni mɛi ni jwɛŋmɔ yɔɔ nɔ ko nɔ lɛ saraa.”

Te Obaaha Hetoo Oha Tɛŋŋ?

• Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔwaje wɔ yiŋtsɔmɔ akɛ nibii agbɛjianɔtoo nɛɛ naagbee lɛ ebɛŋkɛ?

• Mɛni abaanyɛ akase kɛjɛ Petro, Yakobo, kɛ Yohane nɔkwɛmɔnii lɛ amli?

• Mɛɛ sui kpakpai etɛ baaye abua wɔ ni wɔhi shi akɛ mɛi ni hiɛ yɔɔ amɛhe nɔ yɛ mumɔŋ?

• Mɛni hewɔ be nɛɛ ji be ni ‘wɔkɛaaya nɔ wɔmɔ nɔ ni wɔyɔɔ lɛ mli waa’ lɛ?

[Nikasemɔ lɛ he Sanebimɔi]

[Akrabatsa/Mfoniri ni yɔɔ baafa 21]

Miishɛɛ Ji Mɔ ni Yaa Nɔ Esaraa Lɛ.’—Daniel 12:12

Ŋɔɔ lɛ akɛ bulɔ ko susuɔ akɛ julɔ ko miito gbɛjianɔ koni ebaju nii yɛ shia ni ebuɔ he lɛ mli. Kɛ́ je na lɛ, bulɔ lɛ boɔ gbɛɛmɔ fɛɛ gbɛɛmɔ ni baanyɛ atsɔɔ akɛ julɔ lɛ eba jɛmɛ lɛ toi jogbaŋŋ. Eteeɔ eninumɔ kɛ ninamɔ henumɔi ashi ŋmɛlɛtswaa fɛɛ ŋmɛlɛtswaa. Ewaaa akɛ abaanyɛ anu bɔ ni gbɛɛmɔ ko ni jeee anɔkwale lɛ baanyɛ alaka lɛ lɛ shishi—kɔɔyɔɔ ko ni tswaa waa shikome yɛ tsei amli loo alɔnte ko ni kɛ ehe eshi nɔ ko kɛtswa shi lɛ.—Luka 12:39, 40.

Nɔ ko ni tamɔ nakai baanyɛ aba mɛi ni ‘kɛ hehiamɔ kwɛɔ wɔ-Nuŋtsɔ Yesu Kristo kpojiemɔ lɛ gbɛ lɛ.’ (1 Korintobii 1:7) Bɔfoi lɛ susu akɛ Yesu ‘baatee maŋtsɛyeli lɛ ema shi eha Israel’ yɛ eshitee lɛ sɛɛ nɔŋŋ. (Bɔfoi lɛ Asaji 1:6) Afii komɛi asɛɛ lɛ, ehe bahia ni akai Kristofoi ni yɔɔ Tesalonika lɛ akɛ be ni Yesu eba lɛ ji nɔ ko ni baaba yɛ wɔsɛɛ be mli. (2 Tesalonikabii 2:3, 8) Kɛlɛ, apasa gbɛkpamɔi ni kɔɔ Yehowa gbi lɛ he lɛ haaa nakai mra be mli Yesu sɛɛnyiɛlɔi lɛ ashĩ gbɛ ni kɛ mɔ yaa wala mli lɛ nɔ.—Mateo 7:13.

Yɛ wɔgbii nɛɛ amli lɛ, esaaa akɛ hiɛnɔkamɔ ni tamɔ nɔ ni miihe afee efolo, yɛ nibii agbɛjianɔtoo nɛɛ naagbee ni baa lɛ he lɛ, ni tamɔ nɔ ni esɛɛ miitsɛ lɛ haa wɔŋmɛɛɔ wɔhiɛ ni yɔɔ wɔhe nɔ lɛ he. Apasa gbɛɛmɔ ko baanyɛ alaka bulɔ ni hiɛ yɔɔ ehe nɔ lɛ, ni kɛlɛ, esa akɛ eya nɔ eshi kpe! No ji enitsumɔ. Nakai nɔŋŋ eji yɛ Kristofoi agbɛfaŋ.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 18]

Ani oyiŋ etsɔ akɛ Yehowa gbi lɛ ebɛŋkɛ?

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 19]

Kpeei, sɔlemɔ, kɛ nikasemɔ sui kpakpai yeɔ ebuaa wɔ ni wɔyaa nɔ wɔshiɔ kpe

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 22]

Taakɛ Margaret ji lɛ, eba akɛ wɔkɛ tsuishiŋmɛɛ kɛ ekãa aaashi kpe lɛ