Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Ani Oyɛ Sanekpakpa lɛ Mli Hemɔkɛyeli Lɛɛlɛŋ?

Ani Oyɛ Sanekpakpa lɛ Mli Hemɔkɛyeli Lɛɛlɛŋ?

Ani Oyɛ Sanekpakpa lɛ Mli Hemɔkɛyeli Lɛɛlɛŋ?

“Nyɔŋmɔ maŋtsɛyeli lɛ enina nyɛ: nyɛtsakea nyɛtsuiiaŋ, ni nyɛhea sanekpakpa lɛ nyɛyea!”—MARKO 1:15.

1, 2. Te obaatsɔɔ Marko 1:14, 15 lɛ mli oha tɛŋŋ?

ENƐ ba mli yɛ afi 30 Ŋ.B. Yesu Kristo eje esɔɔmɔ nitsumɔ ni he hiaa waa lɛ shishi yɛ Galilea. Eeshiɛ “Nyɔŋmɔ maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa lɛ,” ni ewiemɔ akɛ: “Be lɛ eshɛ, ni Nyɔŋmɔ maŋtsɛyeli lɛ enina nyɛ: nyɛtsakea nyɛtsuiiaŋ, ni nyɛhea sanekpakpa lɛ nyɛyea!” lɛ kanya Galileabii pii.—Marko 1:14, 15.

2 “Be” eshɛ ni Yesu baaje esɔɔmɔ nitsumɔ lɛ shishi, ni “be” eshɛ kɛha gbɔmɛi koni amɛfee yiŋkpɛɛ ko ni Nyɔŋmɔ baakpɛlɛ nɔ. (Luka 12:54-56) ‘Nyɔŋmɔ maŋtsɛyeli lɛ enina amɛ’ ejaakɛ Yesu yɛ amɛteŋ akɛ Maŋtsɛ ni Ahala Lɛ. Eshiɛmɔ nitsumɔ lɛ kanya mɛi ni hiɛ tsui ni ja lɛ ni amɛtsake amɛtsui. Shi mɛɛ gbɛ nɔ amɛtsɔɔ yɛ—kɛ wɔ hu—akɛ ‘wɔyɛ hemɔkɛyeli yɛ sanekpakpa lɛ mli’?

3. Mɛni gbɔmɛi efee kɛtsɔɔ akɛ amɛyɛ hemɔkɛyeli yɛ sanekpakpa lɛ mli?

3 Taakɛ Yesu ji lɛ, bɔfo Petro wo mɛi hewalɛ koni amɛtsake amɛtsui. Beni Petro wieɔ etsɔɔ Yudafoi ni yɔɔ Yerusalem yɛ Pentekoste afi 33 Ŋ.B. lɛ, ekɛɛ akɛ: “Nyɛtsakea nyɛtsuii amli ni nyɛteŋ mɔ fɛɛ mɔ aha abaptisi lɛ awo Yesu Kristo gbɛi amli, koni aŋɔ nyɛhe eshai lɛ afa nyɛ, ni nyɛaaná Mumɔ krɔŋkrɔŋ nɔkeenɔ lɛ.” Mɛi akpei abɔ tsake amɛtsui, abaptisi amɛ, ni amɛtsɔmɔ Yesu sɛɛnyiɛlɔi. (Bɔfoi lɛ Asaji 2:38, 41; 4:4) Yɛ afi 36 Ŋ.B. lɛ, Jeŋmajiaŋbii ni etsake amɛtsui lɛ kɔ gbɛ ni tamɔ nakai nɔŋŋ. (Bɔfoi lɛ Asaji 10:1-48) Yɛ wɔgbii nɛɛ amli lɛ, hemɔkɛyeli yɛ sanekpakpa lɛ mli lɛ miikanya mɛi akpei abɔ koni amɛtsake amɛtsui yɛ amɛhe eshai lɛ amli, ni amɛjɔɔ amɛhe nɔ amɛha Nyɔŋmɔ, ni abaptisi amɛ. Ámɛkpɛlɛ yiwalaheremɔ he sanekpakpa lɛ nɔ, ni amɛmiijie hemɔkɛyeli kpo yɛ Yesu kpɔmɔ afɔleshaa lɛ mli. Kɛfata he lɛ, amɛmiitsu jalɛ nii, ni ámɛkɔ shidaamɔ kɛha Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ.

4. Mɛni ji hemɔkɛyeli?

4 Shi mɛni ji hemɔkɛyeli? Bɔfo Paulo ŋma akɛ: “Hemɔkɛyeli ji nii ni mɛi ahiɛ kã nɔ lɛ agbɛkpamɔ kɛ nɔmimaa, nɔ ni ji nibii ni yɔɔ diɛŋtsɛ ni ajieɔ lɛ kpo faŋŋ, tsɛbelɛ anaaa lɛ.” (Hebribii 11:1, NW) Wɔhemɔkɛyeli lɛ haa wɔnáa nɔmimaa akɛ nibii fɛɛ ni Nyɔŋmɔ ewo shi yɛ e-Wiemɔ lɛ mli lɛ tamɔ nɔ ni eba mli momo. Etamɔ nɔ ni wɔyɛ shamaŋsheo ni miiye odase akɛ wɔyɛ gboshinii ko. Hemɔkɛyeli ji “nibii ni ajieɔ lɛ kpo faŋŋ” hu, aloo odaseyeli ni tsɔɔ akɛ ayɛ nɔmimaa yɛ nibii ni anaaa lɛ ahe. Wɔjwɛŋmɔŋ sɛɛyoomɔ kɛ tsuiŋ hiɛsɔɔ tsɔɔ wɔyiŋ akɛ nibii nɛɛ yɛ diɛŋtsɛ, eyɛ mli akɛ wɔnako moŋ.—2 Korintobii 5:7; Efesobii 1:18.

Hemɔkɛyeli He Miihia Wɔ!

5. Mɛni hewɔ hemɔkɛyeli he hiaa waa lɛ?

5 Akɛ mumɔŋ hiamɔ nii fɔ́ wɔ, shi jeee hemɔkɛyeli. Yɛ anɔkwale mli lɛ, “jeee mɛi fɛɛ yɔɔ hemɔkɛyeli.” (2 Tesalonikabii 3:2) Shi kɛlɛ, esa akɛ Kristofoi aná hemɔkɛyeli bɔni afee ni amɛnine ashɛ Nyɔŋmɔ shiwoi lɛ anɔ. (Hebribii 6:12) Beni Paulo etsĩ hemɔkɛyeli he nɔkwɛmɔnii babaoo atã sɛɛ lɛ, eŋma akɛ: “Gbii abɔ ni wɔyɔɔ odasefoi babaoo ni ebɔle wɔ tamɔ atatu nɛɛ, nyɛhaa wɔkɛ jatsu fɛɛ jatsu aŋmɛa shi, kɛ esha ni ebɔle wɔhe kpula lɛ, ní wɔkɛ tsuishitoo ada foi ni kã wɔhiɛ lɛ, ni wɔkwɛ hemɔkɛyeli shishijelɔ kɛ naagbelɔ ni ji Yesu lɛ.” (Hebribii 12:1, 2) Mɛni ji “esha ni ebɔle wɔhe kpula lɛ”? Eji hemɔkɛyeli ni abɛ, loo hemɔkɛyeli po ni be ko ni eho lɛ ayɔɔ shi elaaje. Bɔni afee ni wɔhiɛ hemɔkɛyeli ni mli wa mli lɛ, esa akɛ ‘wɔkwɛ Yesu’ ni wɔnyiɛ enɔkwɛmɔnɔ lɛ sɛɛ. Ehe miihia hu ni wɔkpoo jeŋba shara, wɔwuu wɔshi heloo lɛ nitsumɔi lɛ, ni wɔkwa heloonaa ninamɔ sɛɛdii, jeŋ nileei, kɛ kusumii ni damɔɔɔ ŋmalɛ nɔ lɛ. (Galatabii 5:19-21; Kolosebii 2:8; 1 Timoteo 6:9, 10; Yuda 3, 4) Agbɛnɛ hu, esa akɛ wɔhe wɔye akɛ Nyɔŋmɔ kɛ wɔ yɛ, ni ákɛ ŋaawoo ni yɔɔ e-Wiemɔ lɛ mli lɛ tsuɔ nii diɛŋtsɛ.

6, 7. Mɛni hewɔ eja akɛ aaasɔle abi hemɔkɛyeli lɛ?

6 Wɔ diɛŋtsɛ wɔnyɛŋ wɔjɛ wɔhewalɛ mli wɔná hemɔkɛyeli. Hemɔkɛyeli fata Nyɔŋmɔ mumɔ krɔŋkrɔŋ loo nitsumɔ hewalɛ lɛ yibii lɛ ahe. (Galatabii 5:22, 23) No hewɔ lɛ, kɛji akɛ ehe miihia ni awaje wɔhemɔkɛyeli lɛ, no hu? Yesu kɛɛ akɛ: “Kɛji . . . nyɛle bɔ ni nyɛfeɔ ni nyɛkɛ nikeenii kpakpai keɔ nyɛbii lɛ, enyiɛ nɔŋŋ nyɛtsɛ ni yɔɔ ŋwɛi lɛ eŋɔŋ Mumɔ krɔŋkrɔŋ ehaŋ mɛi ni biɔ lɛ lɛ.” (Luka 11:13) Hɛɛ, nyɛhaa wɔsɔlea wɔbia mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ, ejaakɛ ebaanyɛ eha wɔná hemɔkɛyeli ni he hiaa koni wɔkɛfee Nyɔŋmɔ suɔmɔnaa nii yɛ shihilɛi ni mli wawai po ashishi.—Efesobii 3:20.

7 Eja akɛ aaasɔle abi hemɔkɛyeli babaoo. Beni Yesu baafã mumɔ fɔŋ ko yɛ gbekɛ nuu fioo ko mli lɛ, gbekɛ lɛ tsɛ kpa fai akɛ: “Miihe miiye, Nuŋtsɔ, ye obua mihemɔkɛyeli ni mibɛ lɛ!” (Marko 9:24) Yesu kaselɔi lɛ kɛɛ akɛ: “Fatamɔ wɔhemɔkɛyeli lɛ he oha wɔ!” (Luka 17:5) No hewɔ lɛ, nyɛhaa wɔsɔlea wɔbia hemɔkɛyeli, kɛ hekɛnɔfɔɔ akɛ Nyɔŋmɔ haa sɔlemɔi ni tamɔ nɛkɛ hetoo.—1 Yohane 5:14.

Hemɔkɛyeli yɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ Mli He Miihia

8. Hemɔkɛyeli yɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli baanyɛ aye abua wɔ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

8 Beni eshwɛ fioo ni Yesu afɔleshaa gbele lɛ aaashɛ lɛ, ekɛɛ esɛɛnyiɛlɔi lɛ akɛ: “Nyɛkayea nyɛtsuii; nyɛhea Nyɔŋmɔ nɔ nyɛyea, ni mi hu nyɛhea minɔ nyɛyea.” (Yohane 14:1) Ákɛ Kristofoi lɛ, wɔyɛ hemɔkɛyeli yɛ Nyɔŋmɔ kɛ e-Bi lɛ mli. Shi Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ hu? Ebaanyɛ ená hewalɛ kpakpa yɛ wɔshihilɛi anɔ, kɛji akɛ wɔkase ni wɔkɛtsu nii kɛ nɔmimaa kwraa akɛ, ekɛ ŋaawoo kɛ gbɛtsɔɔmɔ ni fe fɛɛ ni yɔɔ kɛha wɔ lɛ haa wɔ lɛ.—Hebribii 4:12.

9, 10. Te obaatsɔɔ nɔ ni awie yɛ hemɔkɛyeli he yɛ Yakobo 1:5-8 lɛ mli oha tɛŋŋ?

9 Haomɔ eyi wɔshihilɛ akɛ adesai ni yeee emuu lɛ mli obɔ. Shi yɛ anɔkwale mli lɛ, hemɔkɛyeli yɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli baanyɛ aye abua wɔ. (Hiob 14:1) Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ŋɔɔ lɛ akɛ wɔleee bɔ ni wɔɔfee wɔtsu naagba ko he nii. Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ kɛ ŋaawoo nɛɛ haa wɔ akɛ: “Kɛ́ nilee eshwɛ nyɛteŋ mɔ ko lɛ, ékpa Nyɔŋmɔ ni haa mɛi fɛɛ faa ni ewieee mɔ ko hiɛ lɛ fai, ni aaaŋɔha lɛ. Shi ha ní ekpa fai yɛ hemɔkɛyeli mli, ni ekaje nɔ ko nɔ ko he ŋwane; ejaakɛ ŋwanejelɔ lɛ etamɔ ŋshɔke ní kɔɔyɔɔ tswaa kɛyaa kɛbaa. Ejaakɛ nakai gbɔmɔ ko akasusu akɛ eeená nɔ ko yɛ Nuŋtsɔ lɛ dɛŋ; jwɛŋmɔi enyɔnyɔtsɛ ko fiii shi yɛ egbɛi fɛɛ mli.”—Yakobo 1:5-8.

10 Yehowa Nyɔŋmɔ ewieŋ wɔhiɛ yɛ nilee ni wɔbɛ ni wɔsɔleɔ wɔbiɔ lɛ lɛ hewɔ. Yɛ no najiaŋ lɛ, ebaaye ebua wɔ koni wɔná jwɛŋmɔ ni ja yɛ kaa he. Ekolɛ nanemɛi heyelilɔi baatsɛ wɔjwɛŋmɔ yisɛɛ kɛya ŋmalɛi ni baaye abua wɔ lɛ anɔ aloo wɔbaaná enɛ beni wɔkaseɔ Biblia lɛ. Aloo ekolɛ Yehowa mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ baatsɔɔ wɔ gbɛ yɛ gbɛ kroko nɔ. Wɔ ŋwɛi Tsɛ lɛ baaha wɔ nilee koni wɔkɛdamɔ kaai anaa kɛji ‘wɔtee nɔ wɔkpa fai yɛ hemɔkɛyeli mli, ni wɔjeee nɔ ko nɔ ko he ŋwane lɛ.’ Kɛji akɛ wɔtamɔ ŋshɔke ni kɔɔyɔɔ tswaa lɛ lɛ, wɔnyɛŋ wɔkpa gbɛ akɛ wɔnine baashɛ nɔ ko nɔ kɛjɛ Nyɔŋmɔ dɛŋ. Mɛni hewɔ? Ejaakɛ enɛ baatsɔɔ akɛ wɔbɛ nɔmimaa ni wɔfiii shi shiŋŋ yɛ sɔlemɔ mli loo yɛ gbɛ̀i krokomɛi amli—hɛɛ, yɛ hemɔkɛyeli ni wɔjieɔ lɛ kpo lɛ mli po. No hewɔ lɛ, ehe miihia ni wɔná hemɔkɛyeli ni yɔɔ shiŋŋ yɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ kɛ gbɛtsɔɔmɔ ni ekɛhaa lɛ mli. Nyɛhaa wɔsusua nɔkwɛmɔnii komɛi ni tsɔɔ bɔ ni ekɛ yelikɛbuamɔ kɛ gbɛtsɔɔmɔ haa lɛ ahe wɔkwɛa.

Hemɔkɛyeli kɛ Niyenii

11. Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli hemɔkɛyeli kɛ mɛɛ nɔmimaa haa wɔ yɛ wɔdaa gbi hiamɔ nii ahe?

11 Ni kɛji akɛ amrɔ nɛɛ wɔbɛ hiamɔ nibii aloo wɔmiiye ohia hu? Hemɔkɛyeli yɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli haa wɔ nɔmimaa akɛ Yehowa baaha wɔ wɔdaa gbi hiamɔ nii, ni yɛ naagbee mli lɛ ebaakwɛ koni mɛi fɛɛ ni sumɔɔ lɛ lɛ aná nibii kpakpai babaoo. (Lala 72:16; Luka 11:2, 3) Ekolɛ gbɛ ni Yehowa tsɔ nɔ ekɛ niyenii ha egbalɔ Elia yɛ hɔmɔ be mli lɛ he susumɔ baafee hewalɛwoo nɔ kɛha wɔ. Sɛɛ mli lɛ, Nyɔŋmɔ tsɔ naakpɛɛ gbɛ nɔ eha mamu kɛ mu ko hi shi ni etãaa, ni no ha yoo ko, ebi, kɛ Elia hi wala mli. (1 Maŋtsɛmɛi 17:2-16) Nakai nɔŋŋ Yehowa ha gbalɔ Yeremia ehiamɔ nii beni Babilonbii lɛ bawo Yerusalem he ká lɛ. (Yeremia 37:21) Eyɛ mli akɛ nɔ ko fioo pɛ Yeremia kɛ Elia yɔɔ ni amɛaaye moŋ, shi Yehowa kwɛ amɛnɔ. Ŋmɛnɛ, efeɔ nakai nɔŋŋ ehaa mɛi ni náa emli hemɔkɛyeli lɛ.—Mateo 6:11, 25-34.

12. Mɛɛ gbɛ nɔ hemɔkɛyeli baanyɛ aye abua koni aná hiamɔ nii yɛ?

12 Hemɔkɛyeli ni Biblia mli shishitoo mlai kɛ nitsumɔ fata he lɛ haŋ wɔtsɔmɔ niiatsɛmɛi yɛ heloo gbɛfaŋ, shi ebaaye ebua wɔ koni wɔná wɔhiamɔ nii. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ: Biblia lɛ woɔ wɔ ŋaa akɛ wɔfee mɛi ni yeɔ anɔkwa, ni le ŋaa, ni tsuɔ nii waa. (Abɛi 22:29; Jajelɔ 5:17, 18; 2 Korintobii 8:21) Ekaba kɔkɔɔkɔ akɛ wɔɔbu sɛɛnamɔ ni yɔɔ gbɛi kpakpa ni wɔɔná akɛ nitsulɔ lɛ he lɛ akɛ nɔ ko bibioo. Yɛ hei ni ewa akɛ aaaná nitsumɔ ni nyɔmɔwoo hi yɛ po lɛ, nitsulɔi ni yeɔ anɔkwa, ni he esa, ni tsuɔ nii waa lɛ náa hegbɛi ni hi fe mɛi krokomɛi anɔ. Eyɛ mli akɛ ekolɛ nɔ ko fioo pɛ nitsulɔi nɛɛ yɔɔ yɛ heloo gbɛfaŋ moŋ, shi bei pii lɛ amɛyɛ hiamɔ nii ni sa kɛ tsui ni nyɔɔ mɔ mli akɛ amɛmiiye niyenii ni amɛ diɛŋtsɛ amɛgbo he deŋme.—2 Tesalonikabii 3:11, 12.

Hemɔkɛyeli Yeɔ Ebuaa Wɔ Koni Wɔdamɔ Awerɛho Naa

13, 14. Mɛɛ gbɛ nɔ hemɔkɛyeli yeɔ ebuaa wɔ koni wɔdamɔ awerɛho naa yɛ?

13 Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ tsɔɔ yɛ anɔkwale mli akɛ, eji adebɔɔ naa nifeemɔ akɛ aaaye awerɛho kɛ́ suɔlɔ ko gbo. Blematsɛ anɔkwafo Abraham ye esuɔmɔ ŋa, Sara gbele lɛ he ŋkɔmɔ. (1 Mose 23:2) David ye awerɛho waa beni enu akɛ ebinuu Absalom egbo lɛ. (2 Samuel 18:33) Yesu ni ji gbɔmɔ ni eye emuu lɛ po fó yɛ enaanyo Lazaro gbele lɛ hewɔ. (Yohane 11:35, 36) Kɛji suɔlɔ ko gbo lɛ, ekolɛ wɔbaanu dɔlɛ ni tamɔ nɔ ni yeɔ mɔ nɔ he, shi hemɔkɛyeli yɛ shiwoi ni yɔɔ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli lɛ baanyɛ aye abua wɔ ni wɔdamɔ awerɛho nɛɛ naa.

14 Paulo kɛɛ akɛ: “Miyɛ Nyɔŋmɔ nɔ hiɛnɔkamɔ, akɛ gbohiiashitee baaba, ni jalɔi kɛ mɛi ni ejaaa fɛɛ baate shi.” (Bɔfoi lɛ Asaji 24:15) Esa akɛ wɔná hemɔkɛyeli yɛ gbɛjianɔ ni Nyɔŋmɔ eto akɛ ebaatee mɛi babaoo shi kɛba wala mli lɛ mli. (Yohane 5:28, 29) Mɛi ni baafata he ji Abraham kɛ Sara, Isak kɛ Rebeka, Yakob kɛ Lea—mɛi ni amrɔ nɛɛ amɛ fɛɛ amɛmiiwɔ yɛ gbele mli ni amɛmiimɛ gbohiiashitee kɛmiiba Nyɔŋmɔ jeŋ hee lɛ mli lɛ. (1 Mose 49:29-32) Kwɛ miishɛɛ ni eeeji kɛji akɛ atée suɔlɔi ashi kɛjɛ gbele wɔɔ mli koni amɛbahi biɛ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ! (Kpojiemɔ 20:11-15) Dani nakai be lɛ aaashɛ lɛ, hemɔkɛyeli ejieŋ dɔlɛ fɛɛ kɛyaŋ, shi moŋ ebaaha wɔbɛŋkɛ Nyɔŋmɔ ni yeɔ ebuaa wɔ koni wɔdamɔ suɔlɔ ko gbele naa.—Lala 121:1-3; 2 Korintobii 1:3.

Hemɔkɛyeli Woɔ Mɛi ni Ehao lɛ Hewalɛ

15, 16. (a) Mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔkɛɛ akɛ haomɔ jeee nɔ ko hee yɛ mɛi ni jieɔ hemɔkɛyeli kpo lɛ ateŋ lɛ? (b) Mɛni abaanyɛ afee kɛtsu haomɔ he nii?

15 Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ tsɔɔ hu akɛ mɛi ni heɔ Nyɔŋmɔ nɔ amɛyeɔ lɛ po baanyɛ ahao. Beni Hiob kɛ kaa ni naa wa waa kpeɔ lɛ, enu he akɛ Nyɔŋmɔ ekwa lɛ. (Hiob 29:2-5) Bɔ ni Yerusalem kɛ egbogboi lɛ efite eha lɛ ha Nehemia fee enii mɔbɔmɔbɔ. (Nehemia 2:1-3) Beni Petro kwa Yesu shii etɛ sɛɛ lɛ, ehao waa po akɛ “eyafo aahu.” (Luka 22:62) Ni Paulo wo nanemɛi heyelilɔi ni yɔɔ Tesalonika lɛ hewalɛ koni ‘amɛshɛje mɛi ni tsui faa lɛ amii.’ (1 Tesalonikabii 5:14) No hewɔ lɛ, haomɔ ni baa mɛi ni jieɔ hemɔkɛyeli kpo ŋmɛnɛ lɛ anɔ lɛ jeee nɔ ko hee. Belɛ, mɛni wɔbaanyɛ wɔfee kɛdamɔ haomɔ naa?

16 Ekolɛ naagbai babaoo ni mli wawai ni wɔkɛkpeɔ lɛ baaha wɔhao. Yɛ nɔ najiaŋ ni wɔɔbu enɛɛmɛi akɛ naagba kome ni da lɛ, ekolɛ wɔbaanyɛ wɔtsu amɛhe nii fiofio kɛtsɔ Biblia shishitoo mlai ni wɔkɛaatsu nii lɛ nɔ. Ekolɛ enɛ baaye abua koni wɔhaomɔ lɛ naa aba shi. Pɛpɛɛpɛ ni aaaŋmɛ yɛ nifeemɔi amli kɛ hejɔɔmɔ ni sa baanyɛ aye abua. Nɔ kome ji anɔkwale: Hemɔkɛyeli yɛ Nyɔŋmɔ kɛ e-Wiemɔ lɛ mli lɛ haa wɔmumɔŋ hilɛ-kɛhamɔ lɛ yaa hiɛ, ejaakɛ ewoɔ hekɛnɔfɔɔ ni wɔyɔɔ akɛ esusuɔ wɔhe lɛɛlɛŋ lɛ mli hewalɛ.

17. Te wɔfeɔ tɛŋŋ wɔleɔ akɛ Yehowa susuɔ wɔhe lɛ?

17 Petro kɛ nɔmimaa ni shɛjeɔ mɔ mii nɛɛ haa wɔ akɛ: “Nyɛbaa nyɛhe shi yɛ Nyɔŋmɔ nine ni wa lɛ shishi, koni ewo nyɛnɔ yɛ be ni sa mli. Nyɛŋɔa nyɛhaomɔ fɛɛ nyɛfɔa enɔ, ejaakɛ lɛ ejwɛŋɔ nyɛnɔ.” (1 Petro 5:6, 7) Lalatsɛ lɛ lá akɛ: “Yehowa sɔoɔ mɛi fɛɛ ni gbeeɔ shi lɛ, ni eholeɔ mɛi fɛɛ ni edɔrɔ kɔmɔɔ lɛ anɔ.” (Lala 145:14) Esa akɛ wɔhe nɛkɛ nɔmimaa wiemɔi nɛɛ wɔye, ejaakɛ anaa yɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli. Yɛ be mli ni ekolɛ haomɔ baaya nɔ ahi shi lɛ, kwɛ bɔ ni eji nɔ ni woɔ mɔ hemɔkɛyeli hewalɛ akɛ wɔɔle akɛ wɔbaanyɛ wɔshɛ́ wɔhaomɔi fɛɛ wɔfɔ wɔŋwɛi Tsɛ ni yɔɔ suɔmɔ lɛ nɔ!

Hemɔkɛyeli kɛ Kaai Krokomɛi

18, 19. Mɛɛ gbɛ nɔ hemɔkɛyeli yeɔ ebuaa wɔ koni wɔdamɔ hela naa ni wɔshɛje nanemɛi heyelilɔi ni he yeɔ lɛ amii yɛ?

18 Ekolɛ wɔkɛ wɔhemɔkɛyeli he kaa ko ni naa wa baakpe kɛji wɔ loo wɔsuɔlɔ ko he miiye waa. Eyɛ mli akɛ Biblia lɛ ebɔɔɔ naakpɛɛ gbɛ nɔ ni atsɔ atsa Kristofoi tamɔ Epafrodito, Timoteo, kɛ Trofimo he amaniɛ moŋ, shi ŋwanejee ko bɛ he akɛ Yehowa ye ebua amɛ ni amɛdamɔ naa. (Filipibii 2:25-30; 1 Timoteo 5:23; 2 Timoteo 4:20) Agbɛnɛ hu, yɛ nɔ ni kɔɔ “mɔ ni jwɛŋɔ ohiafo nɔ” he lɛ, lalatsɛ lɛ lá akɛ: “Yehowa aaatsɔmɔ lɛ yɛ hela saa nɔ; ni kɛ́ ehe miiye lɛ, oootsake esaa lɛ fɛɛ.” (Lala 41: 2-4) Mɛɛ gbɛ nɔ lalatsɛ lɛ wiemɔi lɛ baaye abua wɔ koni wɔshɛje nanemɛi heyelilɔi ni he yeɔ lɛ amii yɛ?

19 Gbɛ kome ni wɔɔtsɔ nɔ wɔye wɔbua mɛi ni he yeɔ yɛ mumɔŋ lɛ ji ni wɔkɛ amɛ afee ekome kɛsɔle ni wɔkai amɛ yɛ sɔlemɔ mli. Yɛ be mli ni wɔbiii ni atsɔ naakpɛɛ gbɛ nɔ atsa amɛ lɛ, wɔbaanyɛ wɔbi ni Nyɔŋmɔ aha amɛ jwɛŋmɔŋ nyɛmɔ ni amɛkɛdamɔ amɛhela lɛ naa, kɛ mumɔŋ hewalɛ ni he baahia amɛ koni amɛdamɔ gbɔjɔmɔ bei nɛɛ anaa. Yehowa baawaje amɛ, ni be ni “maŋbii lɛ ateŋ mɔ ko ekɛɛŋ akɛ: Migbɔjɔ!” lɛ he ni amɛaasusu lɛ baawo amɛhemɔkɛyeli lɛ mli hewalɛ. (Yesaia 33:24) Mɛɛ miishɛɛ po eji nɛkɛ akɛ aaale akɛ kɛtsɔ Yesu Kristo ni atee lɛ shi lɛ kɛ Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ nɔ lɛ, adesai ni feɔ toiboo baaye amɛhe kwraa kɛjɛ esha, hela, kɛ gbele mli! Wɔdaa Yehowa ‘ni baatsa wɔhelai fɛɛ kwa’ lɛ shi yɛ gbɛkpamɔi ni yɔɔ nyam nɛɛ ahewɔ.—Lala 103:1-3; Kpojiemɔ 21:1-5.

20. Mɛni hewɔ abaanyɛ akɛɛ akɛ hemɔkɛyeli baanyɛ aye abua wɔ koni wɔdamɔ gbɔlɛ mli “gbii fɔji” lɛ anaa lɛ?

20 Hemɔkɛyeli baanyɛ aye abua wɔ hu koni wɔdamɔ gbɔlɛ mli “gbii fɔji” lɛ anaa, beni gbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ kɛ hewalɛ diɛŋtsɛ naa baa shi lɛ. (Jajelɔ 12:1-7) No hewɔ lɛ, mɛi ni egbɔlɔ ni yɔɔ wɔteŋ lɛ baanyɛ asɔle taakɛ lalatsɛ ni egbɔ lɛ sɔle lɛ, akɛ: “Bo, Nuŋtsɔ Yehowa, ji mihiɛnɔkamɔ, . . . Kaashɛ́ mi ofɔ̃ yɛ migbɔlɛ be lɛŋ; kɛ́ mihewalɛ tã lɛ, kaakwa mi!” (Lala 71:5, 9) Lalatsɛ lɛ nu bɔ ni ehe hiaa ni ená Yehowa sɛɛfimɔ he, tamɔ bɔ ni wɔnanemɛi Kristofoi ni kɛ afii babaoo ehi Nyɔŋmɔ sɔɔmɔ lɛ mli ni amrɔ nɛɛ amɛgbɔlɔ lɛ nuɔ he lɛ. Yɛ amɛ hemɔkɛyeli lɛ hewɔ lɛ, amɛbaanyɛ amɛná nɔmimaa akɛ amɛyɛ Yehowa naanɔ niji lɛ asɛɛfimɔ ni yɔɔ daa.—5 Mose 33:27.

Hiɛmɔ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ Mli Hemɔkɛyeli lɛ Mli

21, 22. Kɛ́ wɔyɛ hemɔkɛyeli lɛ, te no saa wɔkɛ Nyɔŋmɔ teŋ wekukpaa lɛ he ehaa tɛŋŋ?

21 Hemɔkɛyeli yɛ sanekpakpa lɛ kɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli yeɔ ebuaa wɔ koni wɔtsi wɔbɛŋkɛ Yehowa he gbagbalii. (Yakobo 4:8) Yɛ anɔkwale mli lɛ, lɛ ji wɔ-Nuŋtsɔ Maŋtsɛ, shi eji wɔ-Bɔlɔ kɛ Tsɛ hu. (Yesaia 64:7; Mateo 6:9; Bɔfoi lɛ Asaji 4:24) Lalatsɛ lɛ lá akɛ: “Bo ji mitsɛ, mi-Mawu kɛ miyiwalaheremɔ tɛsaa!” (Lala 89:27) Kɛ wɔná hemɔkɛyeli yɛ Yehowa kɛ e-Wiemɔ ni ajɛ mumɔŋ aŋma lɛ mli lɛ, wɔ hu wɔbaanyɛ wɔbu lɛ akɛ ‘wɔyiwalaheremɔ Tɛsaa.’ Mɛɛ hegbɛ ni haa mɔ tsui nyaa po nɛ!

22 Yehowa ji Kristofoi ni akɛ mumɔ efɔ amɛ mu lɛ kɛ amɛnanemɛi ni yɔɔ shikpɔŋ nɔ hiɛnɔkamɔ lɛ hu a-Tsɛ. (Romabii 8:15) Ni hemɔkɛyeli yɛ wɔŋwɛi Tsɛ lɛ mli lɛ haaa wɔnine anyɛ shi kɔkɔɔkɔ. David kɛɛ akɛ: “Shi mitsɛ kɛ minyɛ eshi mi moŋ, shi Yehowa hereɔ mi atuu.” (Lala 27:10) Kɛfata he lɛ, wɔyɛ nɔmimaa nɛɛ akɛ: “Yehowa gbɛi kpeteŋkpele lɛ hewɔ lɛ ekwaŋ emaŋ lɛ.”—1 Samuel 12:22.

23. Mɛni ebiɔ koni wɔná wɔkɛ Yehowa teŋ wekukpaa ni sɛɛ tsɛɔ?

23 Yɛ anɔkwale mli lɛ, kɛ́ wɔbaaná wɔkɛ Yehowa teŋ wekukpaa ni sɛɛ tsɛɔ lɛ, esa akɛ wɔná hemɔkɛyeli yɛ sanekpakpa lɛ mli ni wɔkpɛlɛ Ŋmalɛi lɛ anɔ yɛ nɔ ni amɛji diɛŋtsɛ lɛ naa—ákɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ. (1 Tesalonikabii 2:13) Esa akɛ wɔná hemɔkɛyeli kwraa yɛ Yehowa mli ni wɔha e-Wiemɔ lɛ mli la lɛ akpɛ yɛ wɔtempɔŋ nɔ. (Lala 119:105; Abɛi 3:5, 6) Wɔhemɔkɛyeli lɛ baada beni wɔkɛ hekɛnɔfɔɔ ni wɔyɔɔ yɛ emɔbɔnalɛ, emlihilɛ, kɛ eyelikɛbuamɔ mli lɛ sɔleɔ wɔhaa lɛ lɛ.

24. Mɛɛ susumɔ ko ni yɔɔ miishɛɛ akɛhaa yɛ Romabii 14:8 lɛ?

24 Hemɔkɛyeli tsirɛ wɔ koni wɔjɔɔ wɔhe nɔ wɔha Nyɔŋmɔ kɛya naanɔ. Akɛni wɔyɔɔ hemɔkɛyeli ni mli wa hewɔ lɛ, kɛ́ eeeba akɛ wɔɔgboi po lɛ, wɔji etsuji ni ejɔɔ amɛhe nɔ ni yɔɔ gbohiiashitee he hiɛnɔkamɔ. Hɛɛ, “kɛji wɔhiɛ kã jio, wɔgboi jio, Nuŋtsɔ lɛ nii ji wɔ.” (Romabii 14:8) Nyɛhãa wɔhãa nakai susumɔ ni yɔɔ miishɛɛ lɛ ahia wɔtsuii amli yɛ be mli ni wɔhiɛɔ wɔ hekɛnɔfɔɔ yɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli lɛ mli, ni wɔyaa nɔ wɔnáa hemɔkɛyeli yɛ sanekpakpa lɛ mli lɛ.

Te Obaaha Hetoo Oha Tɛŋŋ?

• Mɛni ji hemɔkɛyeli, ni mɛni hewɔ su nɛɛ he hiaa wɔ lɛ?

• Mɛni hewɔ ehe hiaa ni wɔná sanekpakpa lɛ kɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ fɛɛ mli hemɔkɛyeli lɛ?

• Mɛɛ gbɛ nɔ hemɔkɛyeli yeɔ ebuaa wɔ koni wɔdamɔ kaai srɔtoi anaa yɛ?

• Mɛni baaye abua wɔ koni wɔhiɛ hemɔkɛyeli mli?

[Nikasemɔ lɛ he Sanebimɔi]

[Mfonirii ni yɔɔ baafa 12]

Yehowa ye ebua Yeremia kɛ Elia yɛ hemɔkɛyeli ni amɛyɔɔ lɛ hewɔ

[Mfonirii ni yɔɔ baafa 13]

Hiob, Petro, kɛ Nehemia yɛ hemɔkɛyeli ni mli wa

[Mfonirii ni yɔɔ baafa 15]

Kɛ wɔbaaná wɔkɛ Yehowa teŋ wekukpaa ni sɛɛ tsɛɔ lɛ, esa kɛ wɔná hemɔkɛyeli yɛ sanekpakpa lɛ mli