Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

‘Tsumaa Nitsumɔi Ni Fe Fɛɛ Lɛ Ateŋ Ekome’

‘Tsumaa Nitsumɔi Ni Fe Fɛɛ Lɛ Ateŋ Ekome’

‘Tsumaa Nitsumɔi Ni Fe Fɛɛ Lɛ Ateŋ Ekome’

YƐ MAŊTSƐ SALOMO nɔyeli beaŋ aaafee afii 3,000 ni eho beni ama Yehowa sɔlemɔtsu lɛ yɛ Yerusalem lɛ, afee akɔɔble lalakã fɛfɛo ko ni akɛ nu toɔ mli ni akɛma shinaa ni atsɔɔ mli kɛboteɔ sɔlemɔtsu lɛ mli lɛ naa. Etsiimɔ fe tɔn 30 ni nu litai aaafee 40,000 yaa mli. Atsɛ́ nɛkɛ lalakã wulu nɛɛ akɛ ŋshɔ ni ashwie. (1 Maŋtsɛmɛi 7:23-26) Albert Zuidhof, ni eji tsutsu ŋaalee he nitsulɔ nukpa yɛ National Research Council yɛ Canada lɛ wie yɛ Biblical Archeologist wolo tɛtrɛɛ lɛ mli akɛ: “Ŋwanejee ko bɛ he akɛ eji tsumaa nitsumɔi ni fe fɛɛ ni atsu pɛŋ yɛ Hebri maŋ lɛ mli lɛ ateŋ ekome.”

Te afee ŋshɔ ni ashwie lɛ aha tɛŋŋ? Biblia lɛ kɛɔ akɛ: “Yordan ŋa lɛ nɔ maŋtsɛ lɛ ha ashwie [akɔɔble nibii] . . . yɛ nishɔ̃ɔ sũ . . . lɛ mli.” (1 Maŋtsɛmɛi 7:45, 46) Zuidhof kɛɛ akɛ: “Ekolɛ, gbɛ nɔ ni atsɔ afee ŋshɔ ni ashwie lɛ tamɔ bɔ ni afeɔ akɔɔble ŋmɛji wuji lɛ nɔŋŋ, ni eji nifeemɔ gbɛ ko ni akɛmiitsu nii lolo.” Etsɔɔ mli akɛ: “Kɛ hooo lɛ, enɛ baabi ni asere kɛnɛrɛ ashwie nishɔ̃ɔ nɔ̃ ko ni egbi waa, ni su tamɔ ŋshɔ ni ashwie lɛ nɔŋŋ lɛ nɔ. . . . Beni agbe enɛ naa lɛ, ebaabi ni nishɔ̃lɔi lɛ kɛ sɛɛgbɛ nishɔ̃ɔ nɔ̃ lɛ abu kɛnɛrɛ lɛ nɔ koni aha egbi. Yɛ naagbee lɛ, ajieɔ kɛnɛrɛ lɛ kɛjɛɔ nishɔ̃ɔ nii enyɔ lɛ ateŋ kɛtsɔ seremɔ ni asereɔ lɛ lɛ nɔ, ni atsɔ̃ɔ akɔɔble ni asere lɛ awoɔ gbɛ ni ebakã teŋ lɛ mli.”

Bɔ ni ŋshɔ ni ashwie lɛ dalɛ kɛ etsiimɔ yɔɔ ha lɛ baabi ŋaalee kpele diɛŋtsɛ kɛha efeemɔ. Ebaabi ni shɔ̃ɔnɔ ni yɔɔ mligbɛ kɛ nɔ ni yɔɔ sɛɛgbɛ lɛ afee nɔ ni baanyɛ akpee akɔɔble ni asere ni tsiimɔ miihe ashɛ tɔn 30 lɛ naa, ni ebaabi ni atsɔ̃ akɔɔble ni asere lɛ kɛtsara nɔ yɛ be kome too lɛ nɔŋŋ mli bɔni afee ni ekagbála, loo fɔji akaba mli. Ekolɛ, enɛ baabi ni atsara flɔnɔɔi srɔtoi babaoo ni baasere dade ni abaatsɔ awo shɔ̃ɔnii lɛ amli lɛ. Nitsumɔ kpele diɛŋtsɛ nɛ!

Beni Maŋtsɛ Salomo sɔleɔ yɛ sɔlemɔtsu lɛ naagbelemɔ lɛ shishi lɛ, ekɛ nitsumɔi fɛɛ ni atsu yɛ sɔlemɔtsu lɛ he lɛ ahe yijiemɔi ni sa lɛ ha Yehowa Nyɔŋmɔ ni ekɛɛ akɛ: “Okɛ onaabu wie, ni okɛ onine eha eba mli.”—1 Maŋtsɛmɛi 8:24.