Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Rebeka Yoo Ni Sheɔ Nyɔŋmɔ Gbeyei Ni Tsuɔ Nii Waa

Rebeka Yoo Ni Sheɔ Nyɔŋmɔ Gbeyei Ni Tsuɔ Nii Waa

Rebeka Yoo Ni Sheɔ Nyɔŋmɔ Gbeyei Ni Tsuɔ Nii Waa

ŊƆƆ lɛ akɛ bo diɛŋtsɛ obaanyɛ ohala ŋa oha obinuu. Mɛɛ gbɔmɔ nɛkɛ obaahala? Mɛɛ hesaai ehe baahia ni yoo lɛ aná? Ani obaatao mɔ ko ni he yɔɔ fɛo, ni le nii, ni mli jɔ, ni hiɛ wa kɛ nitsumɔ? Aloo kulɛ obaatao nɔ kroko klɛŋklɛŋ?

Abraham kɛ naagba nɛɛ kpe. Yehowa ewo shi akɛ ebaatsɔ ebinuu Isak nɔ ejɔɔ eseshibii lɛ. Be mli ni wɔsusuɔ sane lɛ he lɛ, amrɔ nɛɛ Abraham egbɔ, shi ebinuu lɛ kã he eji oshijafonyo lolo. (1 Mose 12:1-3, 7; 17:19; 22:17, 18; 24:1) Akɛni Isak, kɛ yoo ni ekɛbaahi shi kpaako lɛ kɛ bii fɛɛ ni amɛbaafɔ lɛ baaná jɔɔmɔi amli gbɛfaŋnɔ hewɔ lɛ, Abraham to gbɛjianɔ koni etao ŋa ni sa eha Isak. Nɔ ni fe fɛɛ lɛ, esa akɛ yoo lɛ afee Yehowa sɔɔlɔ. Akɛni anáaa yoo ni tamɔ nakai yɛ Kanaan, he ni Abraham yɔɔ lɛ hewɔ lɛ, esa akɛ eyatao eko yɛ he kroko. Mɔ ni ahala lɛ yɛ naagbee mli ji Rebeka. Te fee tɛŋŋ ni nine shɛ enɔ? Ani eji yoo ni yɔɔ mumɔŋ shidaamɔ? Mɛni wɔbaanyɛ wɔkase kɛjɛ enɔkwɛmɔnɔ lɛ hesusumɔ mli?

Yoo ni Sa lɛ Taomɔ

Abraham tsu etsulɔ nukpa lɛ, eeenyɛ efee Eliezer, kɛtee Mesopotamia ni yɔɔ shɔŋŋ lɛ koni eyatao ayemforo kɛjɛ Abraham wekumɛi, ni ji nanemɛi Yehowa jalɔi lɛ ateŋ ebaha Isak. Hiɛdɔɔ yɛ sane lɛ he aahu akɛ aha Eliezer kã kita akɛ ewɛŋ Kanaannyo ehaŋ Isak. Bɔ ni Abraham ekpɛlɛɛɛ yɛ sane nɛɛ he lɛ sa kadimɔ waa.—1 Mose 24:2-10.

Beni Eliezer yashɛ Abraham wekumɛi lɛ amaŋ lɛ mli lɛ, ekɛ eyomai nyɔŋma lɛ tee nubu ko he. Feemɔ shihilɛ lɛ he mfoniri okwɛ! Je ena, ni Eliezer sɔle akɛ: “Naa, midamɔ nubu nɛɛ he, ni maŋ lɛŋ bii abiyei lɛ miije kpo miiba nuyɛɛ: ni ha aba mli akɛ oblayoo mɔ ni makɛɛ lɛ akɛ: Miikpao fai, too ogbɛ́ lɛ kɛba shi, ní manu nu lɛ eko, ní eeekɛɛ akɛ: Nuu, ni maha oyomai lɛ hu eko amɛnu lɛ, ha lɛ nɔŋŋ etsɔ mɔ ni ojie oha otsulɔ Isak.”—1 Mose 24:11-14.

Taakɛ yoo fɛɛ yoo ni jɛ jɛmɛ lɛ baanyɛ ale lɛ, yoma ni kumai miiye lɛ nuɔ nu (nɔ ni shɛɔ litai 100) babaoo. No hewɔ lɛ, esa akɛ yoo ni kɛ ehe haa akɛ ebaaha yomai nyɔŋma nu ni amɛnu lɛ afee klalo akɛ ebaatsu nitsumɔ ni wa. Nakai ni efeɔ be mli ni mɛi krokomɛi damɔ shi ni amɛkwɛɔ lɛ ni amɛyeee amɛbuaaa lɛ lɛ baafee odaseyeli ni tsɔɔ akɛ eyɛ hewalɛ, tsuishitoo, heshibaa, kɛ mlihilɛ tsui kɛha gbɔmɔ kɛ kooloo.

Mɛni ba? “Enaa náaa anyɔ shi, kɛkɛ lɛ naa, Rebeka, mɔ ni afɔ aha Betuel ni ji Abraham nyɛmi Nahor ŋa Milka lɛ bi lɛ je kpo ba, ni egbɛ́ tswa ekɔŋ. Ni kɛ ona oblayoo lɛ, ehe yɛ fɛo naakpa, oblayoofro ni, . . . ni ekpeleke shi kɛtee bu lɛ mli, ni eyawo egbɛ́ lɛ obɔ̃, ni eje kpo eba. Ni tsulɔ lɛ sha foi ekɛlɛ yakpe ni ekɛɛ: Miikpao fai ni oha manu ogbɛ́ lɛ mli nu lɛ fioo! Ni ekɛɛ: Nuu minuŋtsɔ! Ni ehe fee oya ni eto egbɛ́ lɛ ehiɛ edɛŋ ni eha enu.”—1 Mose 24:15-18.

Ani Rebeka Shɛɔ Taomɔ Nii lɛ Ahe?

Rebeka ji Abraham nyɛminuu nabi, ni yɛ ehe fɛo lɛ sɛɛ lɛ, eyɛ jeŋba kpakpa. Eshashaooo shi akɛ ekɛ gbɔ aaawie, ni ejieee naanyobɔɔ su kpo fe nine. Beni Eliezer bi lɛ nu lɛ, eha lɛ. Nakai feemɔ ji nɔ pɛ ni abaakpa gbɛ, akɛni eji nifeemɔ ni mɔ bulɛ yɔɔ mli he okadi lɛ hewɔ. Ni nibimɔ ni ji enyɔ lɛ hu?

Rebeka kɛɛ akɛ: “Nuu minuŋtsɔ.” Shi ekɛwaaa jɛmɛ kɛkɛ. Rebeka tee nɔ akɛ: “Mayɛ eko maha oyomai lɛ hu kɛyashi beyinɔ ni amɛaanu amɛgbe naa.” Efee babaoo fe bɔ ni afɔɔ gbɛkpamɔ. ‘Ehe fee oya kɛ miishɛɛ ni etsɔ egbɛ́ lɛ mli nu lɛ ewo nu numɔnɔ lɛ mli, ni esha foi etee bu lɛŋ ekoŋŋ eyayɛ nu lɛ eha eyomai lɛ fɛɛ.’ Eji mɔ ko ni hiɛ wa kɛ nitsumɔ. Sane lɛ kɛɔ akɛ: “Ni nuu lɛ naa kpɛ ehe yɛ ehewɔ.”—1 Mose 24:19-21.

Beni Eliezer ná ele akɛ Abraham wekunyo ji oblayoo lɛ, ekoto shi ni eda Yehowa shi. Ebi kɛji akɛ gbɛ yɛ etsɛ we lɛ ni ebaanyɛ ekɛ mɛi ni fata ehe lɛ awɔ jɛi. Rebeka kpɛlɛ nɔ ni esha foi ekɛ gbɔi lɛ ahe adafitswaa tee shia.—1 Mose 24:22-28.

Beni Rebeka nyɛminuu Laban, kɛ etsɛ Betuel, ebo Eliezer sane lɛ toi lɛ, amɛyoo akɛ Nyɔŋmɔ miikudɔ nibii. Lɛɛlɛŋ, ahala Rebeka aha Isak. Amɛkɛɛ akɛ: “Ŋɔɔ lɛ ni okɛ lɛ aya, ni eyatsɔ onuŋtsɔ bi lɛ ŋa, taakɛ bɔ ni Yehowa ekɛɛ lɛ.” Te Rebeka nu he eha tɛŋŋ? Beni abi lɛ kɛji ebaaya amrɔ nɔŋŋ lɛ, ekɛ wiemɔ kome, ni shishi ji “matee” ha hetoo yɛ Hebri wiemɔ mli. Anyɛɛɛ enɔ koni ekpɛlɛ gbalashihilɛ nɛɛ nɔ. Abraham ha enɛ fee faŋŋ kɛtsɔ Eliezer ni ebaaha eye ehe kɛjɛ ekitakamɔ lɛ mli “kɛji yoo lɛ sumɔɔɔ” akɛ eshiɔ lɛ nɔ. Shi Rebeka hu na Nyɔŋmɔ nine ni yɔɔ sane lɛ mli lɛ. No hewɔ lɛ, eshashaoo shi ni eshi eweku lɛ koni ekɛ nuu ni enako lɛ pɛŋ lɛ ayabote gbalashihilɛ mli. Nakai yiŋkpɛɛ ni ekãa yɔɔ mli lɛ ji hemɔkɛyeli kpojiemɔ ni ekaaa. Eji ŋa ni sa lɛɛlɛŋ!—1 Mose 24:29-59.

Beni Rebeka kɛ Isak kpe lɛ, ekɛ hiɛhaanɔ hà ehiɛ akɛ heshibaa kpojiemɔ. Isak ŋɔ lɛ akɛ eŋa, ni ŋwanejee ko bɛ he akɛ ená suɔmɔ eha Rebeka yɛ esui kpakpai lɛ ahewɔ.—1 Mose 24:62-67.

Bihii Haaji

Rebeka hi shi akɛ mɔ ni bɛ bi aaafee afii 19. Yɛ naagbee mli lɛ, eŋɔ haaji ahɔ, shi hɔŋɔɔ lɛ wa ehe, ejaakɛ gbekɛbii lɛ shimɔshimɔɔ amɛhe yɛ emusuŋ, ni enɛ ha Rebeka bolɔ tsɛ Nyɔŋmɔ. Wɔ hu wɔbaanyɛ wɔfee nakai nɔŋŋ yɛ wɔshihilɛ mli haomɔ bei ni mli wa mli. Yehowa bo Rebeka toi ni eha ená hekɛnɔfɔɔ. Ebaafɔ maji enyɔ, ni “onukpa lɛ aaasɔmɔ gbɛkɛ lɛ.”—1 Mose 25:20-26.

Nakai wiemɔi lɛ efeŋ yiŋtoo pɛ hewɔ ni Rebeka sumɔɔ ebinuu gbekɛ Yakob sane waa lɛ. Gbekɛbii lɛ yɛ srɔto. “Mlɛfo” ji Yakob, shi Esau ji mɔ ko ni jeee ehe sane ji nɔ ko yɛ mumɔŋ nibii ahe, aahu akɛ ehɔ̃ɔ efɔmɔ gbɛnaa, ni ji hegbɛ ni eyɔɔ akɛ enine ashɛ Nyɔŋmɔ shiwoi anɔ lɛ eha Yakob, ni ekɛhe shikome niyenii. Yei enyɔ ni ji Hitbii ni Esau kɛbote gbalashihilɛ mli lɛ tsɔɔ bulɛ ni ebɛ—heguɔgbee po—kɛha mumɔŋ nibii ni jara wa, ni enɛ hao efɔlɔi lɛ waa diɛŋtsɛ.—1 Mose 25:27-34; 26:34, 35.

Jɔɔmɔ lɛ Hemɔ kɛ Yakob Hamɔ

Biblia lɛ etsɔɔɔ kɛji akɛ Isak le akɛ esa akɛ Esau asɔmɔ Yakob. Yɛ fɛɛ mli lɛ, Rebeka kɛ Yakob fɛɛ le akɛ jɔɔmɔ lɛ ji Yakob nɔ̃. Rebeka fee enii oya beni enu akɛ Isak ekpɛ eyiŋ akɛ ebaajɔɔ Esau kɛji ekɛ niyenii ni milɛloo yɔɔ mli baha etsɛ lɛ. Rebeka hiɛ faishitswaa kɛ ekãa ni eyɔɔ kɛjɛ eblayeiaŋ lɛ mli lolo. ‘Efã’ Yakob ni ekɛ toobii enyɔ aba. Ebaahoo niyenii ni ewu sumɔɔ waa lɛ. Kɛkɛ lɛ esa akɛ Yakob akwa afee ehe Esau koni enine ashɛ jɔɔmɔ lɛ nɔ. Yakob kpoo akɛ eefee nakai. Etsɛ baanyɛ ena ŋaatsɔɔ lɛ ni ebaalomɔ lɛ. Rebeka nyɛ enɔ doo. Ekɛɛ akɛ: “Minɔ oloomɔ lɛ aba, mibi.” Kɛkɛ ni ehoo niyenii lɛ, eha Yakob kwa efee ehe Esau, ni eha etee ewu lɛ ŋɔɔ.—1 Mose 27:1-17.

Atsɔɔɔ nɔ hewɔ ni Rebeka fee enii yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ. Mɛi babaoo buɔ enifeemɔ lɛ fɔ́, shi Biblia lɛ ebuuu lɛ fɔ́, ni Isak hu efeee nakai beni ená ele akɛ Yakob nine eshɛ jɔɔmɔ lɛ nɔ lɛ. Yɛ no najiaŋ lɛ, Isak kɛ jɔɔmɔi babaoo fata ejɔɔmɔ lɛ he. (1 Mose 27:29; 28:3, 4) Rebeka le nɔ ni Yehowa gba efɔ̃ shi yɛ ebihii lɛ ahe. No hewɔ lɛ, efee enii koni eha Yakob nine ashɛ jɔɔmɔ ni ji enɔ lɛ nɔ. Eka shi faŋŋ akɛ, enɛ kɛ Yehowa suɔmɔnaa nii kpãa gbee.—Romabii 9:6-13.

Aha Yakob Tee Haran

Rebeka fite Esau yiŋtoi kɛtsɔ ŋaa ni ewo Yakob akɛ ejo foi kɛyashi beyinɔ ni enyɛmi lɛ mlifu lɛ sɛɛ baafo lɛ nɔ. Ebi gbɛ kɛjɛ Isak dɛŋ dani eha Yakob shi, shi ekɛ mlihilɛ etsĩii ta akɛ Esau mli efu Yakob. Yɛ no najiaŋ lɛ, etsɔ ŋaa gbɛ nɔ ni etsɔɔ bɔ ni kɛ́ Yakob wɛ Kanaannyo lɛ ebaagba enaa eha. Nakai susumɔ lɛ ná Isak nɔ hewalɛ ni efã Yakob ni ekpoo gbalashihilɛ ni tamɔ nɛkɛ ni ewo lɛ gbɛ kɛtee Rebeka wekumɛi lɛ aŋɔɔ koni eyatao ŋa ni sheɔ Yehowa gbeyei. Nɔ ko kwraa bɛ ni aŋma afɔ̃ shi ni tsɔɔ akɛ Rebeka na Yakob ekoŋŋ, shi enifeemɔ lɛ kɛ nyɔmɔwoo kpele baha Israel maŋ lɛ yɛ sɛɛ mli.—1 Mose 27:43–28:2.

Nɔ ni wɔle yɛ Rebeka he lɛ haa wɔnáa ehe miishɛɛ. Ehe yɛ fɛo waa diɛŋtsɛ, shi ehe fɛo lɛ diɛŋtsɛ ji Nyɔŋmɔ gbeyeishemɔ ni eyɔɔ lɛ. No ji nɔ ni Abraham tao yɛ eshaayoo he. Ekolɛ Rebeka sui kpakpai krokomɛi lɛ fe nɔ ni Abraham hiɛ kã nɔ lɛ po. Hemɔkɛyeli kɛ ekãa ni eyɔɔ yɛ ŋwɛi gbɛtsɔɔmɔi asɛɛnyiɛmɔ mli, hiɛdɔɔ, hiɛshikamɔ, kɛ gbɔfeemɔ su ni mlihilɛ yɔɔ mli ni eyɔɔ lɛ ji sui ni esa akɛ Kristofoi yei fɛɛ akase. Enɛɛmɛi ji sui ni Yehowa diɛŋtsɛ taoɔ yɛ yoo ni feɔ nɔkwɛmɔnɔ kpakpa lɛɛlɛŋ lɛ dɛŋ.