Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Berleburg Biblia Lɛ

Berleburg Biblia Lɛ

Berleburg Biblia Lɛ

PIETISM ji jamɔŋ kuu ko ni atse kɛjɛ Luther Sɔlemɔ ni yɔɔ Germany lɛ mli yɛ afii ohai 17 kɛ afii ohai 18 afii lɛ amli. Aye kuu nɛɛ mli bii lɛ ekomɛi ahe fɛo yɛ amɛhemɔkɛyeli lɛ hewɔ, ni awa amɛyi po. Pietbii woloŋlelɔi babaoo yaba abo yɛ Berleburg, ni kɛ Frankfurt am Main maŋ ni yɔɔ Germany lɛ kooyigbɛ gbɛ jɛkɛmɔ shɛɔ kilomitai 150 lɛ mli. Count Casimir von Wittgenstein Berleburg ni jɛ Berleburg ní abuɔ lɛ ní yɔɔ Nyɔŋmɔjamɔ he miishɛɛ waa lɛ here amɛ hiɛmɛɛ ni eha amɛ abobaahe. Shiɛlɔi kɛ woloŋlelɔi nɛɛ ni bahi shi yɛ Berleburg lɛ ha abaná Biblia shishitsɔɔmɔ ni ale lɛ ŋmɛnɛ akɛ Berleburg Biblia lɛ. Te fee tɛŋŋ ni afee Biblia shishitsɔɔmɔ nɛɛ?

Johann Haug ní jo foi kɛshi eshia ni yɔɔ Strasbourg lɛ yɛ jamɔŋ woloŋlelɔi ni yɔɔ jɛmɛ lɛ ní eyanaaa ehe tsui hewɔ lɛ, fata abobalɔi nɛɛ ahe. Haug ji woloŋlelɔ kpanaa ni le wiemɔi ahe nii jogbaŋŋ. Eha enanemɛi woloŋlelɔi ni kɛ lɛ yɔɔ Berleburg lɛ le bɔ ni eshweɔ waa akɛ “efee Biblia shishitsɔɔmɔ ko ni ja, ní akɛ saji krokomɛi futuko mli, ní ekɛjaje Luther shishitsɔɔmɔ lɛ, ní etsɔɔ wiemɔi lɛ ashishi ni ekɛ shishinumɔ diɛŋtsɛ ni yɔɔ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli lɛ akpãa gbee.” (Die Geschichte der Berlenburger Bibel [Berleburg Biblia lɛ He Yinɔsane]) Oti ni ma ehiɛ ji koni efee Biblia ní efãi komɛi gbálaa saji amli fitsofitso, ní mɛi ni woloŋlee fioo ko pɛ amɛyɔɔ lɛ po baanyɛ anu shishi. Haug bi ní woloŋlelɔi ni jɛ Europa shikpɔji krokomɛi anɔ lɛ aye abua lɛ, ni ekɛ afii 20 tsu nitsumɔ nɛɛ. Abɔi Berleburg Biblia lɛ kalamɔ kɛjɛ afi 1726. Akɛni saji babaoo ni akɛtsɔɔ nii amli fata he hewɔ lɛ, afee Biblia nɛɛ kpoi kpaanyɔ.

Yɛ anɔkwale mli lɛ, Berleburg Biblia lɛ mli saji lɛ ekomɛi sa kadimɔ waa. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, 2 Mose 6:2, 3 kaneɔ yɛ mli akɛ: “Ni Nyɔŋmɔ kɛ Mose wie ekoŋŋ ni ekɛɛ lɛ akɛ: Miji NUŊTSƆ lɛ! Ni mijie mihe kpo mitsɔɔ Abraham/Isak kɛ agbɛnɛ Yakob hu/ákɛ Nyɔŋmɔ ofe ni nɔ ko nɔ ko eshwɛɛɛ lɛ: shi migbɛi YEHOWA lɛ mihako amɛle no.” Sanemlitsɔɔmɔ ko ni akɛfata he lɛ tsɔɔ mli akɛ: “Gbɛi YEHOWA lɛ . . . , ji gbɛi krɛdɛɛ lɛ/loo/gbɛi ni ahã ale lɛ.” Anaa Nyɔŋmɔ gbɛi diɛŋtsɛ ni ji Yehowa lɛ hu yɛ wiemɔi ni akɛgbála saji ni yɔɔ 2 Mose 3:15 kɛ 2 Mose 34:6 lɛ amli lɛ mli.

Enɛ hã Berleburg Biblia lɛ batsɔ Germany Bibliai babaoo ni kɛ gbɛi Yehowa lɛ tsuɔ nii yɛ niŋmaai lɛ diɛŋtsɛ amli, loo yɛ shishigbɛ niŋmaai lɛ amli, loo yɛ saji ni akɛtsɔɔ nii amli ni fata he lɛ amli lɛ ateŋ ekome. Ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ Biblia shishitsɔɔmɔi ni kɛ woo ni sa Nyɔŋmɔ gbɛi diɛŋtsɛ lɛ hãa lɛ lɛ mli ekome ji New World Translation of the Holy Scriptures, ni Yehowa Odasefoi fee lɛ.