Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Mɛɛ Hewalɛ Yesu Kristo Ená yɛ Onɔ?

Mɛɛ Hewalɛ Yesu Kristo Ená yɛ Onɔ?

Mɛɛ Hewalɛ Yesu Kristo Ená yɛ Onɔ?

KƐ́ WƆSUSU sane ni wɔsusu he kɛtsɔ hiɛ lɛ he lɛ, ani abaanyɛ aje hewalɛ ni Yesu tsɔɔmɔi lɛ ená yɛ mɛi anɔ yɛ je lɛŋ fɛɛ lɛ he ŋwane? Shi kɛlɛ, sanebimɔ ko ni he hiaa waa ji akɛ, “Mɛɛ hewalɛ Yesu tsɔɔmɔi lɛ ená yɛ mi diɛŋtsɛ minɔ?”

Yesu wie saji srɔtoi babaoo he yɛ enitsɔɔmɔi lɛ amli. Nibii babaoo ni he yɔɔ sɛɛnamɔ ni akaseɔ kɛjɛɔ mli lɛ baanyɛ asa oshihilɛ mli nɔ fɛɛ nɔ he. Nyɛhaa wɔsusua Yesu tsɔɔmɔi ni kɔɔ nibii ni he hiaa titri ní aaato he gbɛjianɔ yɛ shihilɛ mli, mɔ kɛ Nyɔŋmɔ teŋ naanyobɔɔ ni aaaná, wekukpãa kpakpa ní mɔ aaaha ehi ekɛ mɛi krokomɛi ateŋ, naagbai ahe nitsumɔ, kɛ awuiyeli nifeemɔi ni aaatsi he kɛjɛ he lɛ ahe wɔkwɛa.

Too Nibii ni He Hiaa Titri yɛ Shihilɛ Mli lɛ Ahe Gbɛjianɔ

Ŋmɛnɛŋmɛnɛ jeŋ ni dekã bɛ mli lɛ heɔ wɔbe kɛ hewalɛ babaoo aahu akɛ bei pii lɛ wɔnáaa be ni wɔkɛsusu mumɔŋ nibii ahe. Susumɔ nuu ko ni kpaako ebaaná afii 30 ní wɔbaatsɛ́ lɛ akɛ Jerry lɛ sane lɛ he okwɛ. Eyɛ mli akɛ Jerry sumɔɔ sanegbaa ni kɔɔ mumɔŋ nibii ahe, ni ebuɔ nibii ni ekaseɔ kɛjɛɔ sanegbaai nɛɛ amli lɛ waa moŋ, shi eye ŋkɔmɔ akɛ: “Mináaa be ni mikɛ mihe awo sanegbaai nɛɛ amli daa. Mikɛ gbii ekpaa tsuɔ nii yɛ otsi mli. Hɔgbaa pɛ miyaaa nitsumɔ. Ni beni makɛɛ migbeɔ nibii ni esa akɛ matsu he nii lɛ anaa lɛ, etɔ mi.” Kɛ́ oyɛ shihilɛ ni tamɔ nɛkɛ mli lɛ, nibii ni Yesu tsɔɔ yɛ Gɔŋ nɔ Shiɛmɔ lɛ mli lɛ ahe baanyɛ aba sɛɛnamɔ kɛha bo.

Yesu kɛɛ asafo ni ebabua amɛhe naa koni amɛbolɛ toi lɛ akɛ: “Nyɛkafea yeyeeye yɛ nyɛwala hewɔ, nɔ ni nyɛaaye kɛ nɔ ni nyɛaanu, aloo nyɛgbɔmɔtso lɛ hewɔ, nɔ ni nyɛaawo. Ani wala efeee ŋmaa, ni gbɔmɔtso efeee atade? Nyɛkwɛa ŋwɛi loofɔji lɛ: amɛduuu nii, asaŋ amɛkuuu, asaŋ amɛbuaaa naa amɛwooo aboŋoi amli; shi nyɛtsɛ ni yɔɔ ŋwɛi lɛ lɛɔ amɛ kɛ̃. Ani nyɛhiii aahu fe amɛ? . . . No hewɔ lɛ nyɛkahaoa nyɛhe nyɛkɛɛa akɛ: Mɛni wɔɔye, aloo mɛni wɔɔnu, mɛni hu wɔɔŋɔha wɔhe? Ejaakɛ nii nɛɛ fɛɛ sɛɛ jeŋmajiaŋbii lɛ diɔ. Shi nyɛtsɛ lɛ ni yɔɔ ŋwɛi lɛ le akɛ nii nɛɛ fɛɛ he miihia nyɛ. Shi nyɛtaoa Nyɔŋmɔ maŋtsɛyeli lɛ kɛ ejalɛ lɛ tsutsu, ni akɛ nii nɛɛ fɛɛ aaafata he aha nyɛ.” (Mateo 6:25-33) Mɛni wɔkaseɔ kɛjɛɔ enɛ mli?

Yesu etsɔɔɔ akɛ wɔku wɔhiɛ wɔfɔ̃ wɔheloonaa hiamɔ nibii kɛ wɔweku lɛ mli bii lɛ anɔ̃ lɛ nɔ. Biblia lɛ kɛɔ akɛ: “Kɛ́ mɔ ko kwɛɛɛ lɛ diɛŋtsɛ emɛi, titri lɛ lɛ diɛŋtsɛ eshiabii lɛ, ekpa yɛ hemɔkɛyeli lɛ sɛɛ, ni efaŋ mɔ ni heee yeee fe lɛ.” (1 Timoteo 5:8) Shi Yesu wo shi akɛ kɛji akɛ wɔto nibii ni he hiaa lɛ ahe gbɛjianɔ jogbaŋŋ, ni wɔkɛ mumɔŋ nibii ye klɛŋklɛŋ gbɛhe lɛ, Nyɔŋmɔ baakwɛ koni wɔnine ashɛ nibii krokomɛi ni he hiaa wɔ lɛ anɔ. Nɔ ni wɔkaseɔ yɛ Yesu wiemɔi lɛ amli ji akɛ, esa akɛ wɔto nibii ni he hiaa titri lɛ ahe gbɛjianɔ jogbaŋŋ. Ŋaawoo nɛɛ kɛ nitsumɔ haa mɔ náa miishɛɛ, ejaakɛ ‘ajɔɔ mɛi ni hiɛ yɔɔ amɛmumɔŋ hiamɔ nii anɔ lɛ.’—Mateo 5:3.

Ná Okɛ Nyɔŋmɔ Teŋ Naanyobɔɔ

Mɛi ni hiɛ yɔɔ amɛmumɔŋ hiamɔ nii anɔ lɛ naa bɔ ni ehe hiaa akɛ amɛaaná amɛ kɛ Nyɔŋmɔ teŋ wekukpãa kpakpa. Mɛɛ gbɛ nɔ wɔtsɔɔ wɔhaa wekukpãa kpakpa bakãa wɔ kɛ mɔ ko teŋ? Ani wɔbɔɔɔ mɔdɛŋ akɛ wɔɔle nakai mɔ lɛ jogbaŋŋ? Esa akɛ wɔná be ni wɔkɛle mɔ lɛ susumɔi, esui, enyɛmɔi, nibii ní enyɛ efee, nibii ni esumɔɔ, kɛ nibii ni ehiɔ. Nakai nɔŋŋ eji kɛji mɔ miitao ni ekɛ Nyɔŋmɔ abɔ naanyo. Ebiɔ ni mɔ lɛ aná ehe anɔkwa nilee. Beni Yesu sɔleɔ ehaa Nyɔŋmɔ yɛ ekaselɔi lɛ ahewɔ lɛ, ekɛɛ akɛ: “Enɛ ji naanɔ wala lɛ, ákɛ amɛle bo, anɔkwa Nyɔŋmɔ kome lɛ, kɛ Yesu Kristo, mɔ ni otsu lɛ.” (Yohane 17:3) Hɛɛ, ní wɔɔná wɔ kɛ Nyɔŋmɔ teŋ naanyobɔɔ lɛ biɔ ni wɔle lɛ. Nyɔŋmɔ Wiemɔ ni jɛ mumɔŋ ni ji Biblia lɛ nɔ pɛ wɔbaanyɛ wɔtsɔ wɔná nilee ni tamɔ enɛ. (2 Timoteo 3:16) Esa akɛ wɔto be ni wɔkɛkase Ŋmalɛi lɛ.

Shi kɛlɛ, nilee ni wɔɔná lɛ pɛ kɛkɛ faaa. Yesu kɛɛ yɛ nakai sɔlemɔ lɛ nɔŋŋ mli akɛ: “[Ekaselɔi lɛ] amɛye owiemɔ lɛ nɔ.” (Yohane 17:6) Esaaa akɛ wɔnáa Nyɔŋmɔ he nilee kɛkɛ, shi moŋ esa akɛ wɔhi shi yɛ nakai nilee lɛ kɛ gbeekpamɔ naa hu. Kulɛ, ani gbɛ kroko yɛ enɛ sɛɛ ni wɔɔtsɔ nɔ wɔbatsɔmɔ Nyɔŋmɔ nanemɛi? Ani wɔbaanyɛ wɔkɛ nɔmimaa akpa gbɛ akɛ naanyobɔɔ ni kã wɔ kɛ mɔ ko teŋ lɛ baakã he ahi shi kɛji akɛ wɔje gbɛ wɔfee nii ni kɛ nakai mɔ lɛ susumɔi kɛ eshishitoo mlai kpãaa gbee? Belɛ, esa akɛ wɔha Nyɔŋmɔ susumɔi kɛ eshishitoo mlai akudɔ wɔ yɛ wɔshihilɛ mli nifeemɔi fɛɛ amli. Susumɔ bɔ ni eshishitoo mlai lɛ ateŋ enyɔ kɔɔ wɔ kɛ mɛi krokomɛi ateŋ wekukpãa he ehaa lɛ he okwɛ.

Hã Wekukpaa Kpakpa Ahi Okɛ Mɛi Krokomɛi Ateŋ

Be ko lɛ, Yesu gba sane kuku ko bɔni afee ni ekɛha mɛi akase nɔ ko ni he yɔɔ sɛɛnamɔ waa ní kɔɔ adesai ateŋ wekukpaai ahe. Ewie maŋtsɛ ko ni taoɔ ekɛ etsuji abu akɔntaa lɛ he. Tsuji nɛɛ ateŋ mɔ kome hiɛ lɛ nyɔmɔ agbo, ni ebɛ nɔ ko ni ekɛaawo nyɔmɔ nɛɛ. Enuŋtsɔ lɛ fã koni amɔ tsulɔ nɛɛ, eŋa, kɛ bii ni eyɔɔ lɛ ni ayahɔ̃ɔ amɛ ni akɛwo nyɔmɔ lɛ. Tsulɔ ni hiɛ nyɔmɔ nɛɛ ho kula shi, ni ekpa fai ekɛɛ: “Nuŋtsɔ, too otsui shi oha mi, ni mawoo nyɔmɔ lɛ fɛɛ!” Enuŋtsɔ lɛ musuŋ tsɔ̃ lɛ, ni ekɛ enyɔmɔ lɛ ke lɛ. Shi tsulɔ nɛɛ shi enuŋtsɔ lɛ hiɛ ni eyana enaanyo tsulɔ ko ni hiɛ lɛ nyɔmɔ bibioo ko, ni ebi lɛ nyɔmɔ. Eyɛ mli akɛ enaanyo tsulɔ lɛ kpa lɛ fai koni ená lɛ mɔbɔ moŋ, shi tsulɔ nɛɛ ekpɛlɛɛɛ, ni eha ayawo enaanyo tsulɔ lɛ tsuŋ kɛyashi beyinɔ ni eeewo lɛ nyɔmɔ ni ehiɛ lɛ lɛ fɛɛ. Beni maŋtsɛ lɛ nu sane nɛɛ he lɛ, emli fũ. Ebi nakai tsulɔ lɛ akɛ: “Ani kulɛ jeee bo hu ogbɛnaa ji akɛ ona onaanyo tsulɔ lɛ mɔbɔ, bɔ ni mi hu minao mɔbɔ lɛ?” Eha ayawo tsulɔ ni enáaa mɔ mɔbɔ nɛɛ tsuŋ kɛyashi eeewo nyɔmɔ fɛɛ ni ehiɛ lɛ lɛ. Beni Yesu gbalaa jwɛŋmɔ kɛbaa nikasemɔ ni yɔɔ sane nɛɛ mli lɛ nɔ lɛ, ekɛɛ akɛ: “Nakai nɔŋŋ mitsɛ ni yɔɔ ŋwɛi lɛ hu aaaŋɔfee nyɛ, kɛji nyɛteŋ mɔ fɛɛ mɔ eŋɔɔɔ enyɛmi nɔtɔ̃mɔ ekeee lɛ kɛjɛɛɛ etsuiŋ lɛ.”—Mateo 18:23-35.

Ákɛ adesai ni yeee emuu lɛ, wɔyɛ fãtɔɔi babaoo. Wɔnyɛŋ wɔwo tɔmɔi ní wɔtɔ̃ɔ Nyɔŋmɔ nɔ lɛ ahe nyɔmɔ agbo ni wɔhiɛ lɛ lɛ kɔkɔɔkɔ. Nɔ pɛ ni wɔbaanyɛ wɔfee ji ni wɔbi edɛŋ eshaifaa. Ni Yehowa Nyɔŋmɔ efee klalo akɛ ekɛ wɔnɔtɔmɔi lɛ aaake wɔ kɛji akɛ wɔkɛ wɔnyɛmimɛi lɛ anɔ̃ ke amɛ. Kwɛ nikasemɔ ni mɔɔ shi ni enɛ ji! Yesu tsɔɔ esɛɛnyiɛlɔi lɛ ni amɛsɔle akɛ: “Okɛ wɔnyɔji lɛ ake wɔ, tamɔ bɔ ni wɔ hu wɔkɛkeɔ mɛi ni hiɛ wɔ nyɔji lɛ.”—Mateo 6:12.

Tsu Naagbai Ahe Nii Kɛtsɔ Nɔ ni Kɛbaa lɛ Naa ní Oooku Nɔ

Yesu ji mɔ ko ni he esa jogbaŋŋ yɛ adesai anifeemɔi ashishinumɔ mli. Ŋaa ni ewo yɛ naagbai ahe nitsumɔ mli lɛ yaa shɔŋŋ kɛshɛɔ nɔ̃ diɛŋtsɛ ni kɛ naagbai lɛ baa lɛ he. Susumɔ nɔkwɛmɔnii enyɔ ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ ahe okwɛ.

Yesu kɛɛ akɛ: “Nyɛnu akɛ, akɛɛ blemabii lɛ akɛ: ‘Kaagbe gbɔmɔ!’ shi mɔ fɛɛ mɔ ni aaagbe gbɔmɔ lɛ, eeeye kojomɔ lɛŋ fɔ. Shi mi lɛ, miikɛɛ nyɛ akɛ: Mɔ fɛɛ mɔ ni mli fuɔ enyɛmi (yaka) lɛ, eeeye kojomɔ lɛŋ fɔ.” (Mateo 5:21, 22) Yesu miitsɔɔ yɛ biɛ akɛ, nɔ̃ diɛŋtsɛ ni kɛ gbɔmɔgbee baa lɛ yɛ hiɛdɔɔ kwraa fe yiwalɛ nifeemɔ lɛ diɛŋtsɛ. No ji su ni heɔ shi yɛ gbɔmɔgbelɔ lɛ tsuiŋ lɛ. Kɛji mɛi tsi amɛhe kɛjɛ mɔ ni abɛɔ awoɔ mli loo mlifu he lɛ, ehaŋ amɛsusu awuiyeli he. Kwɛ bɔ ni tsɔɔmɔ nɛɛ kɛ nitsumɔ baaha mɔ aye ehe kɛjɛ lá yi sɔ̃yeli he eha!

Kadimɔ bɔ ni Yesu tsɔɔ nɔ̃ diɛŋtsɛ ni kɛ naagba kroko ni kumɔɔ mɔ tsui baa lɛ mli eha. Ekɛɛ gbɔmɛi babaoo ni ebabua shi lɛ akɛ: “Nyɛnu akɛ akɛɛ blemabii lɛ akɛ: “Kaafite gbala!” Shi mi lɛ, miikɛɛ nyɛ akɛ: Mɔ fɛɛ mɔ ni kwɛɔ yoo ni ehe feɔ lɛ akɔnɔ lɛ, ekɛ lɛ efite gbala momo yɛ etsui mli. Shi kɛji ohiŋmɛi jurɔ miitɔ̃tɔ̃ onane lɛ, fãa, ni oshɛ ofɔ̃.” (Mateo 5:27-29) Yesu tsɔɔ akɛ nɔ ni kɛ naagba lɛ baa lɛ yɛ hiɛdɔɔ fe jeŋba shara nifeemɔ lɛ ni akɛhe woɔ mli lɛ. Nɔ ni kɛbaa ji nibii ni tsɔɔ nifeemɔ lɛ hiɛ—ni ji jeŋba shara he akɔnɔi ni anáa. Kɛ́ mɔ kpoo akɛ eeesusu akɔnɔi gbohii ahe ní ‘efamɔ’ kɛjɛ ejwɛŋmɔ mli eshwie lɛ, no lɛ ebaaye ehe kɛjɛ naagba ní baanyɛ ajɛ jeŋba shara nifeemɔ mli kɛba lɛ he.

“Ŋɔɔ Oklante lɛ Oto Etoohe”

Yesu kaselɔi lɛ ateŋ mɔ kome gbala klante koni ekɛfã Yesu he yɛ gbi gbɛkɛ ni atsɔɔ esɛɛgbɛ ní amɔ lɛ lɛ mli. Yesu fã lɛ akɛ: “Ŋɔɔ oklante lɛ oto etoohe; ejaakɛ mɛi fɛɛ ni kɔlɔɔ klante lɛ, klante nɔŋŋ akɛaakpata amɛhiɛ.” (Mateo 26:52) Enɔ jetsɛremɔ lɛ, Yesu kɛɛ Pontio Pilato akɛ: “Mimaŋtsɛyeli lɛ jɛɛɛ je nɛŋ; mimaŋtsɛyeli lɛ jɛ je nɛɛ mli jikulɛ, misɔɔlɔi lɛ aaapele he, koni akaŋɔ mi aha Yudafoi lɛ; shi enɛ lɛ, mimaŋtsɛyeli lɛ jɛɛɛ biɛ.” (Yohane 18:36) Ani nilee bɛ nitsɔɔmɔ nɛɛ mli?

Te mra be mli Kristofoi lɛ fee amɛnii yɛ nɔ ni Yesu tsɔɔ yɛ yiwalɛ nifeemɔ ni esaaa ákɛ akɛ he woɔ mli lɛ he amɛha tɛŋŋ? Wolo ni ji The Early Christian Attitude to War lɛ kɛɔ akɛ: “Akɛni [Yesu tsɔɔmɔi lɛ] eguɔ yiwalɛ nifeemɔ kɛ awui ni ayeɔ mɛi hewɔ lɛ, etsɔɔ faŋŋ akɛ ejaaa ákɛ akɛ he woɔ tawuu mli . . . Mra be mli Kristofoi lɛ kɛ nɔ ni Yesu wie lɛ tsu nii, ni amɛnu etsɔɔmɔi lɛ ashishi akɛ eetsɔɔ akɛ esa akɛ amɛhi shi akɛ mɛi ni he jɔ ni amɛtsi amɛhe kɛjɛ yiwalɛ nifeemɔi ahe diɛŋtsɛ. Amɛha ayoo amɛjamɔ lɛ akɛ nɔ ni toiŋjɔlɛ yɔɔ mli; ni amɛkɛ hiɛdɔɔ wieɔ amɛshiɔ tawuu yɛ lashishwiemɔ ni ekɛbaa lɛ hewɔ.” Eji mɛi fɛɛ ni tsɛ́ɔ amɛhe Kristofoi lɛ kɛ tsɔɔmɔi nɛɛ tsuɔ nii diɛŋtsɛ kulɛ, kwɛ bɔ ni nibii ni tee nɔ yɛ yinɔsane mli lɛ baafee srɔto aha!

Obaanyɛ Oná Yesu Tsɔɔmɔi lɛ Fɛɛ Ahe Sɛɛ

Yesu tsɔɔmɔi ní wɔsusu he lɛ yɛ miishɛɛ, amɛshishinumɔ yɛ mlɛo, ni enáa mɔ nɔ hewalɛ kpakpa. Etsɔɔmɔi lɛ ní adesai aweku lɛ aaakase ni amɛkɛtsu nii lɛ he baanyɛ aba sɛɛnamɔ kɛha amɛ. *

Yehowa Odasefoi ni yɔɔ he ni oyɔɔ lɛ baaná he miishɛɛ akɛ amɛaaye amɛbua bo koni ona gbɛ nɔ ni oootsɔ oná tsɔɔmɔi ni nilee yɔɔ mli fe fɛɛ eko ni adesa ko etsɔɔ pɛŋ lɛ ahe sɛɛ. Wɔkɛ miishɛɛ miibi ni otsi obɛŋkɛ amɛ, loo okɛ adrɛs ni yɔɔ wolo tɛtrɛɛ nɛɛ baafa 2 lɛ atsu nii ni okɛŋma amɛ.

[Shishigbɛ niŋmaa]

^ kk. 22 Kɛ ootao Yesu tsɔɔmɔi lɛ fɛɛ ni ato naa asusu he jogbaŋŋ lɛ, no lɛ kwɛmɔ wolo ni ji Gbɔmɔ ni Fe Mɔ Fɛɛ Mɔ ni Ehi Shi Pɛŋ ni Yehowa Odasefoi fee lɛ mli.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 5]

“Nyɛtsɛ ni yɔɔ ŋwɛi lɛ lɛɔ amɛ”

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 7]

Yesu tsɔɔmɔi lɛ baanyɛ aná oshihilɛ nɔ hewalɛ kpakpa