Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Kunim ni Aye yɛ Gbɛ Krɛdɛɛ ko Nɔ

Kunim ni Aye yɛ Gbɛ Krɛdɛɛ ko Nɔ

Kunim ni Aye yɛ Gbɛ Krɛdɛɛ ko Nɔ

ANI okɛ ohemɔkɛyeli lɛ he shitee-kɛ-woo kpeɔ—ekolɛ yɛ nitsumɔhe, yɛ skul, yɛ weku lɛ mli, loo naatsĩi ni Maŋ lɛ kɛbaa lɛ hewɔ? Kɛ nakai ni lɛ, belɛ onijiaŋ akaje wui. Yehowa Odasefoi pii kɛ kaai ni tamɔ nakai ekpe, ni kɛlɛ amɛye kunim. Susumɔ Erna Ludolph nɔkwɛmɔnɔ lɛ he okwɛ.

Afɔ́ Erna yɛ Lübeck, yɛ Germany, yɛ afi 1908. No mli lɛ, lɛ pɛ ji mɔ ni yɔɔ eweku lɛ mli ni sɔmɔɔ Yehowa. Beni Hitler bɔi nɔyeli yɛ afi 1933 lɛ, shihilɛ mli bawa kɛha Yehowa Odasefoi. Erna nanemɛi nitsulɔi lɛ yafolɔ enaa akɛ ekɛ ŋamɔ ni atsɔɔ nɔ akɛ bulɛ haa Hitler lɛ tsuuu nii, ni enɛ ha Nazibii lɛ mɔ lɛ. Eye afii kpaanyɔ yɛ tsuŋwoohei srɔtoi amli kɛ yiwalɛ ŋsarai amli yɛ Hamburg-Fuhlsbüttel, Moringen, Lichtenburg, kɛ Ravensbrück. Beni Erna yɔɔ Ravensbrück lɛ, nɔ ko ba, ni no ha eye kunim.

Shiakwɛlɔ ko ni Yɔɔ Srɔto Kwraa

Nilelɔ Kpanaa Friedrich Holtz kɛ eŋa Alice hi shi yɛ Berlin. Amɛjeee Nazi maŋkwramɔŋ kuu lɛ mlibii, ni amɛfiii esusumɔi lɛ hu asɛɛ. Shi kɛlɛ, amɛwekunyo ji SS asraafonyo nukpa ni kwɛɔ yiwalɛ ŋsarai komɛi amlibii lɛ anɔ. No hewɔ lɛ, beni nilelɔ kpanaa lɛ kɛ eŋa lɛ kɛɛ akɛ amɛmiitao shiakwɛlɔ ko lɛ, nɛkɛ SS asraafonyo nukpa nɛɛ ŋmɛ amɛ gbɛ koni amɛhala gboklɛfonyo yoo ko akɛ shiakwɛlɔ. No hewɔ lɛ, yɛ March 1943 lɛ, Alice tee Ravensbrück koni eyahala mɔ ko ni ebasɔmɔ ákɛ shiakwɛlɔ. Namɔ ji mɔ ni ehala? Erna Ludolph. Erna kɛ Holtz weku lɛ yahi shi, ni amɛkɛ lɛ ye jogbaŋŋ. Beni ta lɛ ba naagbee lɛ, ekɛ nakai weku lɛ nɔŋŋ fã kɛtee Halle yɛ Saale faa lɛ naa. Erna kɛ shitee-kɛ-woo kpe yɛ jɛmɛ ekoŋŋ, ni mɛi ni kɛba enɔ yɛ jɛmɛ lɛ ji Socialist onukpai ni yɔɔ East Germany lɛ. Yɛ afi 1957 lɛ, ashwie Holtz weku lɛ kɛtee West Germany, ni Erna kɛ amɛ tee. Agbɛnɛ Erna ená heyeli ní ekɛaatsu ehemɔkɛyeli lɛ he nii.

Mɛɛ gbɛ nɔ Erna tsɔ eye kunim yɛ gbɛ krɛdɛɛ ko nɔ lɛ? Yɛ Erna jeŋba kpakpa kɛ Biblia mli shɛɛ sane lɛ ni ekɛ hesaa shiɛɔ hewɔ lɛ, Alice Holtz kɛ ebii enumɔ lɛ fɛɛ batsɔmɔ Yehowa Odasefoi. Kɛfata he lɛ, Alice nabii lɛ ateŋ mɛi 11 hu ji Odasefoi. Amɛteŋ mɛi enyɔ miisɔmɔ amrɔ nɛɛ yɛ Yehowa Odasefoi anitsumɔhe nine ni yɔɔ Selters yɛ Germany lɛ. Susanne ni ji Alice biyei lɛ ateŋ mɔ kome lɛ kɛɛ akɛ: “Erna nɔkwɛmɔnɔ lɛ titri hewɔ wɔweku lɛ yɔɔ anɔkwale lɛ mli lɛ.” Awo Erna tsuishiŋmɛɛ lɛ he nyɔmɔ jogbaŋŋ diɛŋtsɛ. Ni oshihilɛ lɛ hu? Anɔkwayeli ni okɛŋmɛɔ otsui shi yɛ shihilɛi ni mli wawai amli lɛ baanyɛ awo yibii ni tamɔ nakai nɔŋŋ. Hɛɛ, jeŋba kpakpa kɛ hesaa ni okɛshiɛɔ lɛ baanyɛ aye abua bo koni oye kunim yɛ gbɛ krɛdɛɛ ko nɔ. *

[Shishigbɛ niŋmaa]

^ kk. 6 Yɛ be mli ni atoɔ sane nɛɛ he gbɛjianɔ koni akala lɛ, Erna Ludolph tsɔ esɛɛ beni eye afii 96. Eye anɔkwa kɛyashi naagbee.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 31]

Erna Ludolph (ni ta shi lɛ) kɛ Holtz weku lɛ mlibii