Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Mɛɛ Be Mli Esa akɛ Omli Afũ yɛ Nɔ ko He?

Mɛɛ Be Mli Esa akɛ Omli Afũ yɛ Nɔ ko He?

Mɛɛ Be Mli Esa akɛ Omli Afũ yɛ Nɔ ko He?

BIBLIA lɛ kɛɔ yɛ Jajelɔ 7:9 lɛ akɛ: ‘Mlifu lɛ, kwashiai amiinaa eyɔɔ.’ Ŋmalɛ nɛɛ tsɔɔ akɛ esaaa akɛ wɔhaoɔ fe nine kɛ́ mɔ ko tɔ̃ wɔnɔ; shi moŋ, esa akɛ wɔkɛ sane ake.

Shi ani Jajelɔ 7:9 lɛ miikɛɛ akɛ esaaa akɛ wɔhaa nɔ ko nɔ ko dɔɔ wɔ loo wɔhaa nɔ ko ni mɔ ko efee wɔ lɛ gbaa wɔnaa, ni ákɛ wɔkɛ tɔmɔi fɛɛ ake ni ekɔɔɔ he eko bɔ ni tɔmɔ lɛ mli wa ha loo shii abɔ ni atɔ̃ɔ wɔnɔ ní wɔfeee he nɔ ko? Akɛni wɔle akɛ esa akɛ mɛi ni atɔ̃ amɛnɔ lɛ kɛ tɔmɔi ake hewɔ lɛ, ani esaaa akɛ wɔhaa wɔnifeemɔi loo wɔwiemɔi ni wɔkɛhaa mɛi krokomɛi amli fuɔ lɛ gbaa wɔnaa? Esa akɛ enɛ agba wɔnaa.

Yehowa Nyɔŋmɔ ji suɔmɔ, mɔbɔnalɛ, eshaifaa, kɛ tsuishiŋmɛɛ he nɔkwɛmɔnɔ ni fe fɛɛ. Ni kɛlɛ, awie ehe yɛ Biblia lɛ mli shii abɔ akɛ eji mɔ ni atɔ̃ɔ enɔ. Kɛ tɔmɔ lɛ mli wa lɛ, ekɛ toigbalamɔ baa efɔŋfeelɔi lɛ anɔ. Susumɔ nɔkwɛmɔnii komɛi ahe okwɛ.

Yehowa Mlila ni Awo

Sane ni yɔɔ 1 Maŋtsɛmɛi 15:30 lɛ tsɔɔ eshai ni Yerobeam fee ni “ekɛha Israel hu fee esha lɛ . . . , kɛ Yehowa . . . mlila ni ewo lɛ.” Biblia lɛ wie yɛ Yuda Maŋtsɛ Ahaz he yɛ 2 Kronika 28:35 lɛ akɛ: “Efee hei grɔŋŋi . . . koni ashã tsofa-kɛ-ŋma aha nyɔŋmɔi krokomɛi, ni ewo Yehowa, etsɛmɛi a-Nyɔŋmɔ lɛ, mlila.” Nɔkwɛmɔnɔ kroko hu yɛ Kojolɔi 2:11-14 ni kɛɔ akɛ: “Israelbii fee efɔŋ yɛ Yehowa hiɛ, ni amɛyasɔmɔ Baalim . . . , ni amɛkɛwo Yehowa mlila. . . . Yehowa mli wo Israel la, ni ekɛ amɛ wo nihalɔi adɛŋ.”

Nibii krokomɛi hu yɛ ni wo Yehowa mlila ní ha ekɛ toigbalamɔ ba. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, wɔkaneɔ yɛ 2 Mose 22:18-20 lɛ akɛ: “Kaaŋmɛ yoo ŋkunyaayelɔ gbɛ, ní ehi jeŋ. Mɔ fɛɛ mɔ ni kɛ kooloo aaawɔ lɛ, ja agbe lɛ. Mɔ fɛɛ mɔ ni aaashã afɔle aha nyɔŋmɔ ko yɛ Yehowa sɛɛ lɛ, etsɔ musu.”

Jeee daa Yehowa kɛ tɔmɔi wuji ni blema Israel fee lɛ keɔ be mli ni amɛyaa nɔ amɛtɔ̃ɔ enɔ ni amɛjieee anɔkwa tsuitsakemɔ kpo lɛ. Kɛ efɔŋfeelɔi lɛ tsakeee amɛtsui diɛŋtsɛ, ní amɛfeee nɔ ko ni tsɔɔ akɛ amɛtsake amɛshihilɛ gbɛ koni amɛbo Yehowa toi lɛ, Nyɔŋmɔ kpataa nɔtɔlɔi nɛɛ ahiɛ yɛ naagbee mli. Enɛ ba maŋ muu lɛ fɛɛ nɔ yɛ afi 607 D.Ŋ.B. beni aha Babilonbii lɛ kpata amɛhiɛ lɛ, ni enɛ ba mli shikome ekoŋŋ yɛ afi 70 Ŋ.B. beni aha Romabii lɛ kpata amɛhiɛ lɛ.

Hɛɛ, nibii gbohii ni gbɔmɛi kɛɔ ni amɛfeɔ lɛ haa Yehowa mli fũɔ, ni egbeɔ nɔtɔlɔi ni efee eshai ni yɔɔ hiɛdɔɔ ní tsakeee amɛtsui lɛ po. Shi ani enɛ haa abuɔ lɛ ashiɔ mɛi ni Jajelɔ 7:9 lɛ wieɔ amɛhe lɛ ahe? Dabi kwraa. Esane ja akɛ emli aaafũ yɛ eshai ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli lɛ ahe, ni ekojoɔ daa yɛ jalɛ naa. Biblia lɛ wieɔ Yehowa he akɛ: “Enitsumɔi hi pɛ; ejaakɛ egbɛ̀i fɛɛ jalɛ ni. Anɔkwa Mawu ji lɛ, nɔ̃ sha bɛ lɛ; jalɔ ji lɛ ni esa pɛ.”—5 Mose 32:4.

Tɔmɔi ni Hiɛdɔɔ Yɔɔ He ni Afeɔ Ashiɔ Aŋkroaŋkroi

Yɛ Mla ni Nyɔŋmɔ kɛha blema Israel lɛ naa lɛ, akɛ toigbalamɔi ni hiɛdɔɔ yɔɔ he lɛ haa yɛ tɔmɔi wuji ni atɔ̃ɔ ashiɔ aŋkroaŋkroi lɛ hewɔ. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ julɔ ko ba shia ko nyɔɔŋ ni shiatsɛ lɛ gbe lɛ lɛ, shiatsɛ lɛ yeee la yi sɔ̃. Eyɛ mli akɛ egbe gbɔmɔ moŋ, shi kɛlɛ eyeee fɔ́. No hewɔ lɛ wɔkaneɔ akɛ: “Kɛji amɔ julɔ ko ni eegbu gbogbo ewo mli, ni atswa lɛ nɔ̃ ni egbo lɛ, akashwie [shiatsɛ lɛ] lá shi aha lɛ.”—2 Mose 22:2.

Yoo ni ato lɛ kabonaa lɛ yɛ hegbɛ akɛ emli aaafũ waa diɛŋtsɛ, ejaakɛ kabonaatoo ji esha ni mli wa yɛ Nyɔŋmɔ hiɛ. Yɛ Mose Mla lɛ mli lɛ, esa akɛ agbe nuu ni toɔ yoo kabonaa lɛ “tamɔ bɔ ni mɔ ko teɔ shi yɛ enaanyo nɔ ni egbeɔ lɛ lɛ.” (5 Mose 22:25, 26) Eyɛ mli akɛ wɔbɛ Mla lɛ shishi dɔŋŋ moŋ, shi ehaa wɔnuɔ bɔ ni Yehowa nuɔ kabonaatoo he ehaa lɛ shishi jogbaŋŋ—akɛ eji tɔmɔ ni ehiii kwraa.

Yɛ wɔŋmɛnɛŋmɛnɛ be nɛɛ mli lɛ, kabonaatoo hu ji efɔŋ ko ni hiɛdɔɔ he ni ehe toigbalamɔ lɛ naa wa waa. Mɔ ni ato lɛ kabonaa lɛ yɛ hegbɛ akɛ eeebɔ sane lɛ he amaniɛ eha polisifoi lɛ. Kɛtsɔ gbɛ ni tamɔ nɛkɛ nɔ lɛ, hegbɛi ni tsuɔ sane ni tamɔ nɛkɛ he nii lɛ baanyɛ agbala nɔtɔlɔ lɛ toi. Ni kɛ́ gbekɛ ji mɔ ni ato lɛ kabonaa lɛ, no lɛ efɔlɔi baanyɛ abɔ enɛ he amaniɛ.

Tɔmɔi Bibii

Shi kɛlɛ, jeee tɔmɔi fɛɛ biɔ ni akɛha hegbɛi ni tsuɔ sane ni tamɔ nɛkɛ he nii lɛ koni amɛtsu he nii. No hewɔ lɛ, wɔsumɔŋ koni wɔmli afũ bɔ ni esaaa yɛ nɔ ni tamɔ tɔmɔi bibii ni mɛi krokomɛi tɔ̃ɔ lɛ ahe, shi esa akɛ wɔkɛke. Shii enyiɛ esa akɛ wɔkɛ sane ake? Bɔfo Petro bi Yesu akɛ: “Nuŋtsɔ, shii enyiɛ minyɛmi atɔ̃ minɔ ni miŋɔfa lɛ? kɛyashi shii kpawo lo?” Yesu ha hetoo akɛ: “Mikɛɛɛo akɛ kɛyashi shii kpawo; shi moŋ shii kpawo toi nyɔŋmai kpawo.”—Mateo 18:21, 22.

Yɛ gbɛ kroko nɔ lɛ, ehe miihia ní be fɛɛ be lɛ wɔha wɔ-Kristofoi asui ni wɔyɔɔ lɛ aya hiɛ, koni wɔba mɛi krokomɛi amli ní wɔɔha efu lɛ shi. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ okɛ mɛi krokomɛi miifee nii lɛ, ani bei komɛi lɛ owieɔ kpookpoo, ní mlijɔlɛ bɛ mli, ní jɛmɔ wiemɔi yɔɔ mli? Nifeemɔi ni tamɔ nɛkɛ baanyɛ aha mɔ mli afu. Yɛ nɔ najiaŋ ni mɔ ni etɔ̃ lɛ aaashwa mɔ ni mli efu lɛ, ní enu he akɛ mɔ ni mli efu lɛ moŋ ji mɔ ni esa akɛ ekɛ sane lɛ ake lɛ lɛ, esa akɛ eyɔse akɛ lɛ ji mɔ ni tɔ̃ mɔ lɛ nɔ, ni no ha mɔ lɛ ná ehe mlifu lɛ. Kulɛ esa akɛ mɔ ni etɔ̃ lɛ moŋ akudɔ enifeemɔi kɛ ewiemɔi bɔni afee ni ekatee mlifu shi. Nifeemɔ ni tamɔ nɛkɛ baaha shii abɔ ni wɔkɛyeɔ mɛi krokomɛi awui yɛ henumɔŋ lɛ aba shi. Biblia lɛ kaiɔ wɔ akɛ: “Mɔ ko yɛ ni wieɔ bambam, tamɔ adumɔɔ klante; shi nilelɔ lilɛi tsáa mɔ.” (Abɛi 12:18) Kɛ wɔtɔ̃ mɛi krokomɛi anɔ, ní jeee gbɛ wɔje po lɛ, fai ni wɔɔkpá lɛ jajeɔ shihilɛ lɛ jogbaŋŋ diɛŋtsɛ.

Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ tsɔɔ akɛ esa akɛ ‘wɔtiu hejɔlɛ nibii kɛ nibii ni wɔkɛaaha wɔnanemɛi anane amɔ shi moŋ.’ (Romabii 14:19) Kɛ wɔkɛ mlijɔlɛ kɛ mɔbɔnalɛ tsu nii lɛ, no lɛ wɔkɛ abɛbua nɛɛ miitsu nii akɛ: “Wiemɔ ni awie yɛ be ni sa mli lɛ, etamɔ shika akutui yɛ jwiɛtɛi kpanyai amli.” (Abɛi 25:11) Kwɛ bɔ ni enɛ baaha aná ohe jwɛŋmɔ kpakpa ni hi jogbaŋŋ! Mlijɔlɛ wiemɔ ni mɔ he susumɔ yɔɔ mli lɛ baanyɛ atsake mɛi krokomɛi anifeemɔi ni yɔɔ kpɛŋŋ lɛ po: “Lilɛi ni naa jɔ lɛ, ekũɔ wú.”—Abɛi 25:15.

No hewɔ lɛ, Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ woɔ ŋaa akɛ: “Nyɛhaa nyɛwiemɔ he abaa nyam daa, ni ŋoo ahi mli, ni nyɛle bɔ ni sa akɛ nyɛhaa mɔ fɛɛ mɔ hetoo.” (Kolosebii 4:6) Wiemɔ ni ji “ŋoo ahi mli” lɛ tsɔɔ akɛ esa akɛ wɔha wɔwiemɔi lɛ aŋɔɔ mɛi krokomɛi anaa, ni kɛtsɔ no nɔ lɛ, ebaaha mlifu ni aaanyɛ aba lɛ nɔ agbɔ. Kristofoi bɔɔ mɔdɛŋ koni amɛkɛ Biblia mli ŋaawoo nɛɛ atsu nii yɛ wiemɔ kɛ nifeemɔ mli, nɔ ni kɛɔ akɛ: ‘Taomɔ hejɔlɛ ni onyiɛ no sɛɛ.’—1 Petro 3:11.

No hewɔ lɛ, Jajelɔ 7:9 lɛ tsɔɔ akɛ esa akɛ wɔtsi wɔhe kɛjɛ mlifu ni wɔɔná yɛ mɛi krokomɛi atɔmɔi bibii lɛ ahe. Enɛɛmɛi baanyɛ afee nɔ ni jɛ emuu ni adesai yeee loo ebaanyɛ efee nɔ ni mɔ lɛ je gbɛ efee po, ni kɛlɛ, ejeee nɔ ni hiɛdɔɔ yɔɔ he. Shi kɛ́ tɔmɔ ko ji esha ni hiɛdɔɔ yɔɔ he lɛ, no lɛ shishinumɔ yɛ he akɛ mɔ ni atɔ̃ enɔ lɛ mli baanyɛ afũ, ni ekolɛ ebaasumɔ koni etsu he nii yɛ gbɛ ni ja nɔ.—Mateo 18:15-17.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 14]

Yehowa ha Romabii lɛ kpata Israelbii ni tsakeee amɛtsui lɛ ahiɛ yɛ afi 70 Ŋ.B.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 15]

“Wiemɔ ni awie yɛ be ni sa mli lɛ, etamɔ shika akutui”