Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Awui ní Gbele Yeɔ

Awui ní Gbele Yeɔ

Awui ní Gbele Yeɔ

“GBEKƐ YOO FIOO KO NI EYE AFII EKPAA LƐ EGBE EHE.” Saneyitso ni haa mɔ naa kpɛɔ ehe nɛɛ kɔɔ gbekɛ yoo fioo ko ni atsɛ́ɔ lɛ Jackie lɛ gbele ni yɔɔ awerɛho lɛ he. No mli lɛ gbele hela ko ebaŋɔ enyɛ kɛtee etsɛko. Dani Jackie aaayadamɔ oketeke ko ni baa lɛ hiɛ lɛ, nɔ ni ekɛɛ enyɛmimɛi lɛ ji akɛ, eesumɔ ‘ni etsɔ ŋwɛibɔfo koni eyafata enyɛ awo he.’

Ian eye afii 18 beni ekpá amɛsɔfo lɛ fai koni etsɔɔ lɛ nɔ hewɔ ni kansa gbe lɛ Ian lɛ tsɛ. Nɔ ni osɔfo lɛ kɛɛ ji akɛ Ian tsɛ ji gbɔmɔ kpakpa, ni no hewɔ lɛ, Nyɔŋmɔ miisumɔ ni ebahi ŋwɛi. Beni Ian nu sanemlitsɔɔmɔ nɛɛ, ekpɛ eyiŋ akɛ esumɔŋ ni ekɛ Nyɔŋmɔ ní yitsoŋ wa tamɔ nɛkɛ abɔ. Akɛni Ian nu he akɛ shishinumɔ ko bɛ shihilɛ mli ni ayɔɔ lɛ sɛɛ hewɔ lɛ, etiu miishɛɛnamɔ sɛɛ. Miishɛɛ ni etiu sɛɛ nɛɛ ha ekɛ ehe wo dãanumɔ, tsofai ni akɛtsuɔ nii yɛ gbɛ fɔŋ nɔ kɛ jeŋba shara hu mli. Eshihilɛ he afite kwraa.

“Hiɛkalɔi Le akɛ Amɛbaagboi”

Saji enyɔ ni ba ní haoɔ mɔ waa nɛɛ tsɔɔ bɔ ni gbele baanyɛ aye mɔ awui aha yɛ shihilɛ mli, titri lɛ kɛ́ enɛ ba trukaa. Yɛ anɔkwale mli lɛ, mɔ fɛɛ mɔ le anɔkwa sane ni aŋma yɛ Biblia lɛ mli, ní kɛɔ akɛ: “Hiɛkalɔi le akɛ amɛbaagboi” lɛ. (Jajelɔi 9:5) Shi mɛi babaoo sumɔɔ ni amɛku amɛhiɛ amɛfɔ anɔkwa sane ni yɔɔ dɔlɛ waa nɛɛ nɔ. Te bo hu ofeɔ onii yɛ he ohaa tɛŋŋ? Shihilɛ héɔ wɔbe kɛ wɔjwɛŋmɔ aahu akɛ ekolɛ wɔnaa gbele akɛ nɔ ko ni yɔɔ shɔŋŋ, ni enɛ haa wɔjieɔ wɔjwɛŋmɔ yɛ nɔ kwraa akɛ wɔbaagboi.

The World Book Encyclopedia lɛ kɛɔ akɛ: “Mɛi babaoo sheɔ gbele gbeyei ni amɛbɔɔ mɔdɛŋ koni amɛjie amɛjwɛŋmɔ yɛ nɔ.” Shi kɛlɛ, oshara ko ni naa wa loo ekolɛ hela ko ni woɔ mɔ wala he gbeyei baaha wɔkɛ gbele akpe hiɛ kɛ hiɛ. Aloo ekolɛ wɔnaanyo loo wekunyo ko yarafeemɔ baaha wɔkai nɔ̃ ni mɛɔ adesai fɛɛ nɛɛ.

Shi kɛlɛ, nɔ ni yarafeelɔi fɔɔ kɛɛmɔ yɛ yarafeemɔi ashishi ji akɛ, “Akɛɛɛ nɔ ko.” Ni yɛ anɔkwale mli lɛ, nɔ ko bɛ ni aaakɛɛ. Yɛ anɔkwale mli lɛ, etamɔ nɔ ni wala afii hoɔ oyayaayai aahu akɛ etsɛɛɛ ni mɔ gbɔɔ, ni ekɛ gbɔlɛ mli naagbai kpeɔ. Yɛ gbɔlɛ beaŋ lɛ, mɔ susuuu gbele he akɛ nɔ ko ni yɔɔ shɔŋŋ dɔŋŋ. Yarafeemɔi ni ebaabi ni aya shishi lɛ faa, ni ebaabi ni adamɔ nanemɛi babaoo ni akɛje nɔ lɛ hu agbele naa. Sane ni haoɔ mɔ ni mɛi ni egbɔlɔ fɔɔ bimɔ ji, “Mɛɛ be ebaashɛ minɔ?”

Sane ko ni Ahiɛ Susumɔi Srɔtoi yɛ He

Eyɛ mli akɛ mɔ ko mɔ ko ejeee he ŋwane akɛ gbele yɛ moŋ, shi nɔ ni baa yɛ gbele sɛɛ lɛ baanyɛ afee tamɔ sane ko ni anyɛŋ anu shishi. Ekolɛ sane nɛɛ mlitsɔɔmɔi ni kɛ amɛhe kpãaa gbee lɛ baaha mɔ ko ni jeɔ ŋwane lɛ ana sanemlitsɔɔmɔi nɛɛ fɛɛ akɛ eji yaka saji anaataamɔ yɛ nɔ ko ni aleee he. Ni ekolɛ mɔ ni tsuɔ saji ahe nii bɔ ni enaa lɛ ehaa lɛ hu baamu saji anaa akɛ, akɛni “agbooo ayeee” hewɔ lɛ, esa akɛ omii ashɛ ohe yɛ shihilɛ mli bɔ ni obaanyɛ.

Nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, mɛi krokomɛi heee amɛyeee akɛ gbele ji nɔ ni kɛ nibii fɛɛ baa naagbee. Kɛlɛ, amɛleee nɔ diɛŋtsɛ ni baa yɛ gbele sɛɛ. Mɛi komɛi susuɔ akɛ kɛ́ mɔ gbo lɛ, eyatsaa shihilɛ nɔ yɛ he ko ni yɔɔ miishɛɛ kɛyaa naanɔ, yɛ be mli ni mɛi krokomɛi hu susuɔ akɛ amɛbaasaa amɛhi shi ekoŋŋ yɛ wɔsɛɛ be ko mli, ekolɛ ákɛ mɛi krokomɛi.

Wekumɛi ni agboi yɛ amɛnɔ lɛ biɔ amɛhe bɛ fɛɛ be akɛ, “Nɛgbɛ gbohii lɛ yɔɔ?” Afii babaoo ni eho nɛ lɛ, bɔɔltswalɔi akuu ko tá amɛbɔɔs mli kɛmiiya amɛyatswa bɔɔl, kɛkɛ ni trukaa lɛ tsɔne ko bashi amɛbɔɔs lɛ kɛje gbɛ lɛ nɔ kɛyagbee shi. Kuu lɛ mlibii enumɔ gboi. Nyɛ ko ni binuu gbo yɛ nakai oshara lɛ mli lɛ nyɛɛɛ ehe nɔ ko kwraa efee kɛjɛ no sɛɛ. Eebɔ mɔdɛŋ koni ele he ni ebinuu lɛ yɔɔ. Eyasaraa egbonyobu lɛ be fɛɛ be, ni ekɛ lɛ wieɔ kɛ gbeewalɛ ŋmɛlɛtswai babaoo. Eyeɔ ŋkɔmɔ akɛ: “Miheɔ miyeɔ akɛ jeee gbele muɔ nɔ fɛɛ nɔ naa, tsɛbelɛ mileee kɛji nakai sane lɛ ji.”

Eyɛ faŋŋ akɛ, bɔ ni wɔfeɔ wɔnii yɛ gbele he wɔhaa lɛ baanyɛ aná wɔshihilɛi anɔ hewalɛ ŋmɛnɛ. Bɔ ni mɛi feɔ amɛnii yɛ gbelei ni yɔɔ awerɛho lɛ ahe lɛ teeɔ sanebimɔi babaoo ashi. Kwɛmɔ akɛ te obaaha sanebimɔi nɛɛ ahetoo oha tɛŋŋ. Ani esa akɛ wɔjie wɔjwɛŋmɔ yɛ gbele nɔ kwraa, ni wɔha wɔjwɛŋmɔ ahi wɔshihilɛ moŋ nɔ? Ani esa akɛ wɔkpata wɔwala hiɛ akɛni wɔle akɛ bɔ fɛɛ bɔ ni fee lɛ wɔbaagboi lɛ hewɔ? Ani esa akɛ wekumɛi aya nɔ aye awerɛho yɛ he ni amɛsuɔlɔi ni egboi lɛ yɔɔ lɛ he? Ani esa akɛ gbele aya nɔ afee sane ni anuuu shishi?