Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Wu Oshi Susumɔi ní Ejaaa!

Wu Oshi Susumɔi ní Ejaaa!

Wu Oshi Susumɔi ní Ejaaa!

BENI blematsɛ Hiob naa amanehulu lɛ, enanemɛi etɛ ni ji Elifaz, Bildad, kɛ Zofar yasara lɛ. Amɛtee koni amɛyaye lɛ ŋkɔmɔ, ní amɛshɛje emii hu. (Hiob 2:11) Elifaz ji nanemɛi etɛ nɛɛ ateŋ mɔ ni abuɔ fe fɛɛ, ni ekolɛ lɛ ji amɛteŋ onukpa hu. Lɛ tsutsu eje sanegbaa lɛ shishi, ni ewie babaoo hu fe mɛi krokomɛi lɛ. Shi mɛɛ susumɔ nɛkɛ Elifaz jie lɛ kpo yɛ saji ni ewie yɛ bei srɔtoi etɛ mli lɛ amli?

Beni Elifaz wieɔ niiashikpamɔ ko ni yɔɔ naakpɛɛ ní be ko ená lɛ he lɛ, ekɛɛ akɛ: “Mumɔ ko bafo mli yɛ mihiɛ, mihetsɔi fɛɛ te shi damɔ shi. Ewá edamɔ shi, shi miyooo esu, subaŋ ko badamɔ mihiɛ; efee krãnãa, shi kɛlɛ minu gbee ko.” (Hiob 4:15, 16) Mɛɛ mumɔ ná Elifaz susumɔi anɔ hewalɛ lɛ? Heguɔgbee wiemɔi ní jɛ enaa yɛ eniiashikpamɔ nɛɛ sɛɛ lɛ tsɔɔ akɛ nakai mumɔ lɛ jeee Nyɔŋmɔ ŋwɛibɔfoi anɔkwafoi lɛ ateŋ eko. (Hiob 4:17, 18) Eji mumɔŋ bɔɔ nɔ̃ fɔŋ. Kɛ́ jeee nakai lɛ, te aaafee tɛŋŋ ní Yehowa aaakã Elifaz kɛ enanemɛi enyɔ lɛ ahiɛ ákɛ amɛji amalelɔi lɛ? (Hiob 42:7) Hɛɛ, daimonio kudɔ Elifaz. Wiemɔi ni jɛ enaa lɛ jie susumɔi ní Nyɔŋmɔ gbeyeishemɔ bɛ mli kpo.

Mɛɛ susumɔi abaanyɛ akadi yɛ Elifaz wiemɔi lɛ amli? Mɛni hewɔ ehe hiaa akɛ wɔkwɛ wɔhe nɔ jogbaŋŋ yɛ susumɔi ni ejaaa ahe lɛ? Ni mɛni wɔbaanyɛ wɔfee koni wɔwu wɔshi susumɔi nɛɛ?

“Etsuji lɛ Tete Ekɛ Ehe Efɔ̃ɔɔ Amɛnɔ”

Yɛ saji ni Elifaz wie he yɛ bei srɔtoi etɛ lɛ fɛɛ amli lɛ mli lɛ, ejie susumɔ ní tsɔɔ akɛ Nyɔŋmɔ yɛ veveeve aahu akɛ etsuji lɛ anifeemɔ ko bɛ ni saa ehiɛ. Elifaz kɛɛ Hiob akɛ: “Naa, etsuji lɛ tete ekɛ ehe efɔ̃ɔɔ amɛnɔ, ni ebɔfoi lɛ hu, enaa tɔmɔ yɛ amɛhe.” (Hiob 4:17, 18) Sɛɛ mli lɛ, Elifaz wie Nyɔŋmɔ he akɛ: “Emɛi krɔŋkrɔŋi lɛ tete eŋɔɔɔ ehe efɔ̃ɔɔ amɛnɔ, ni ŋwɛi tete he tseee yɛ ehiɛ.” (Hiob 15:15) Ni etee nɔ ebi akɛ: “Ani kɛ́ jalɔ jio lɛ, Ofe lɛ náa sɛɛ ko yɛ mli?” (Hiob 22:3) Bildad kɛ lɛ kpã gbee yɛ susumɔ nɛɛ gbɛfaŋ ejaakɛ ekɛɛ akɛ: “Nyɔɔŋtsere tete kpɛ́ɛɛ, ni ŋulamii hu ahe tseee yɛ [Nyɔŋmɔ] ehiɛ.”—Hiob 25:5.

Esa akɛ wɔkwɛ wɔhe nɔ jogbaŋŋ koni susumɔi ni tamɔ enɛɛmɛi akaná wɔnɔ hewalɛ. Susumɔi ni tamɔ enɛɛmɛi baanyɛ aha wɔnu he akɛ Nyɔŋmɔ miibi babaoo tsɔ kɛmiijɛ wɔdɛŋ. Susumɔ ni tamɔ nɛkɛ fiteɔ wekukpãa diɛŋtsɛ ní kã wɔ kɛ Yehowa teŋ lɛ. Kɛfata he lɛ, kɛ́ wɔkpɛlɛ susumɔ ni tamɔ nɛkɛ nɔ lɛ, no lɛ kɛ́ akɛ tsɔsemɔ ko ní he hiaa wɔ miiha wɔ lɛ, te wɔɔfee wɔnii wɔha tɛŋŋ? Kɛ́ eba lɛ nakai lɛ, yɛ nɔ najiaŋ ní wɔɔkpɛlɛ tsɔsemɔ ni akɛhaa wɔ lɛ nɔ lɛ, ‘wɔtsui mli baawo la awo Yehowa’ moŋ, ni wɔbaanyɛ̃ lɛ. (Abɛi 19:3) Kwɛ mumɔŋ oshara ní enɛ aaaji!

“Ani Adesa ko He Yɛ Sɛɛnamɔ Ha Mawu?”

Susumɔ ní ahiɛ akɛ Nyɔŋmɔ yɛ veveeve tsɔ lɛ kɛ jwɛŋmɔ ní ahiɛ akɛ ebuɔ adesai akɛ mɛi ni he bɛ sɛɛnamɔ lɛ yɛ tsakpãa kpaakpa. Beni Elifaz wieɔ nɔ ni ji shii etɛ nɔ lɛ, ebi akɛ: “Ani adesa ko he yɛ sɛɛnamɔ ha Mawu? Moŋ nilelɔ lɛ, lɛ diɛŋtsɛ enáa ehe sɛɛ!” (Hiob 22:2) Nɔ ni Elifaz tsɔɔ yɛ biɛ ji akɛ adesai ahe bɛ sɛɛnamɔ ko kɛha Nyɔŋmɔ. Bildad hu jie susumɔ ni tamɔ nakai nɔŋŋ kpo beni etaa sane naa akɛ: “Te adesa aaafee tɛŋŋ aja yɛ Mawu hiɛŋ? loo mɔ ni yoo fɔ́ lɛ lɛ he atse hu?” (Hiob 25:4) Nɔ ni sane naataamɔ nɛɛ taoɔ atsɔɔ ji akɛ, ákɛ adesa lɛ, Hiob nyɛŋ efee nii ni ja yɛ Nyɔŋmɔ hiɛ kɔkɔɔkɔ.

Gbɔmɛi ni yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ ateŋ mɛi komɛi ehiɛɛɛ jwɛŋmɔ kpakpa yɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛhe, ni enɛ haa amɛhaoɔ. Nibii ni baanyɛ ekɛ enɛ aba lɛ ateŋ ekomɛi ji weku mli ní atsɔse mɔ yɛ, shihilɛ mli nɔnyɛɛi anaadamɔ, kɛ nii amli ní ajieɔ yɛ hewolo nɔ su loo maŋ nɔ ní mɔ jɛ ní ekolɛ aŋkro lɛ kɛkpe pɛŋ lɛ hewɔ. Shi Satan kɛ edamonioi lɛ hu náa he miishɛɛ akɛ amɛaakumɔ mɛi atsui. Kɛ́ ámɛnyɛ amɛha aŋkro ko nu he akɛ nɔ ko kwraa bɛ ní ebaafee ni baasa Nyɔŋmɔ Ofe hiɛ lɛ, no lɛ ewaŋ akɛ nakai mɔ lɛ nijiaŋ aaaje wui. Yɛ be ko sɛɛ lɛ, ekolɛ aŋkro ni tamɔ nɛkɛ lɛ baakpalaŋ loo ekpale kɛjɛ Nyɔŋmɔ hiɛkalɔ lɛ he.—Hebribii 2:1; 3:12.

Afii ní yaa hiɛ kɛ gbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ mli naagbai haaa wɔnyɛ wɔkɛ wɔhe awo nifeemɔi komɛi amli kɛmɔ shi. Ekolɛ wɔnáaa hegbɛ wɔkɛ wɔhe awo Maŋtsɛyeli sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli babaoo tamɔ wɔfeɔ beni wɔ ji oblahii kɛ oblayei ní yɔɔ hewalɛ kɛ gbɔmɔtsoŋ hewalɛ kpakpa hu lɛ. Belɛ, kwɛ bɔ ni ehi jogbaŋŋ akɛ wɔɔle akɛ Satan kɛ edaimonioi lɛ miitao koni wɔnu he akɛ nɔ ni wɔtsuɔ lɛ esaaa Nyɔŋmɔ hiɛ! Esa akɛ wɔwu wɔshi susumɔ ni tamɔ nɛkɛ.

Bɔ ni Ooofee Owu Oshi Susumɔi Gbohii

Yɛ piŋmɔ ni Satan Abonsam kɛba Hiob nɔ lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, Hiob kɛɛ akɛ: “Mibemyeli lɛ miŋmɛŋ he kɛyashi beyinɔ ní magbo.” (Hiob 27:5) Akɛni Hiob sumɔɔ Nyɔŋmɔ hewɔ lɛ, etswa efai shi akɛ ebaaya nɔ eye lɛ anɔkwa ekɔɔɔ he eko nɔ ni baaba, ni eŋmɛɛɛ gbɛ ni nɔ ko afite efaishitswaa nɛɛ. Sane nɛɛ haa wɔnaa nɔ̃ titri ni baaye abua wɔ ni wɔwu wɔshi susumɔi gbohii. No ji akɛ, esa akɛ wɔnu suɔmɔ ni Nyɔŋmɔ yɔɔ lɛ shishi jogbaŋŋ, ni wɔjɛ wɔtsui mli wɔjie hiɛsɔɔ kpo yɛ he. Esa akɛ wɔha suɔmɔ ni wɔyɔɔ kɛha lɛ lɛ hu mli awa. Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ ní wɔɔkase daa kɛ sɔlemɔ hu ní wɔkɛaajwɛŋ nɔ ni wɔkaseɔ lɛ nɔ lɛ ji gbɛ ní wɔɔtsɔ nɔ wɔfee enɛ.

Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, Yohane 3:16 lɛ kɛɔ akɛ: “Nyɔŋmɔ sumɔ je lɛ, akɛ eŋɔ ebi koome lɛ eha.” Yehowa yɛ suɔmɔ ni mli kwɔ kɛha je lɛ ni ji adesai aweku lɛ, ni bɔ ni ekɛ adesai yeɔ ehaa lɛ maa suɔmɔ ni eyɔɔ kɛha amɛ lɛ nɔ mi. Saji ni aŋmala ashwie shi ni kɔɔ bɔ ni Yehowa kɛ mɛi ye eha yɛ blema beaŋ lɛ anɔ ní wɔɔjwɛŋ lɛ baaha wɔná hiɛsɔɔ wɔha lɛ, ni suɔmɔ ni wɔyɔɔ kɛha lɛ lɛ hu mli baawa, ni enɛ baaye abua wɔ koni wɔwu wɔshi susumɔi gbohii.

Susumɔ bɔ ni Yehowa kɛ Abraham ye eha beni Sodom kɛ Gomora maji lɛ ahiɛkpatamɔ bɛŋkɛɔ lɛ he okwɛ. Abraham bi Yehowa saji shii kpaanyɔ sɔŋŋ yɛ E-kojomɔi lɛ ahe. Ni ebaaa mli shikome po ákɛ Yehowa mli aaafu loo emli aaawo la. Nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, hetooi ni eha Abraham lɛ shɛje emii, ni eha ená nɔmimaa hu. (1 Mose 18:22-33) Sɛɛ mli beni Yehowa jie Lot kɛ eweku lɛ kɛjɛ Sodom lɛ, Lot bi koni eha eyahi maŋ ko ni bɛŋkɛ lɛ mli fe nɔ ni eeeyahi gɔji lɛ anɔ. Yehowa kɛɛ lɛ akɛ: “Naa, miwo ohiɛ nyam yɛ nɛkɛ sane nɛɛ hu mli, ni mibutuŋ maŋ ni owie he nɛɛ.” (1 Mose 19:18-22) Ani saji nɛɛ tsɔɔ akɛ Yehowa ji mɔ ko ni yɔɔ veveeve ní nii esaaa ehiɛ, ní bɛ suɔmɔ, ní asaŋ eji yiwalɔ nɔyelɔ? Dabi. Yɛ no najiaŋ lɛ, ehaa anaa nɔ̃ mɔ diɛŋtsɛ ni eji, ákɛ eji mɔ ko ni yɔɔ suɔmɔ, ní mli hi, ní naa mɔbɔ, kɛ agbɛnɛ hu ákɛ eji Nɔyelɔ ni nuɔ mɔ shishi.

Nɔkwɛmɔnii ni kɔɔ Aaron, David, kɛ Manase ni ji hii ni hi shi yɛ blema Israel lɛ ahe lɛ tsɔɔ akɛ susumɔ ni ahiɛ akɛ Nyɔŋmɔ ji mɔ ko ní taoɔ mɛi ahe tɔmɔi, ní ákɛ mɔ ko mɔ ko nifeemɔ esaaa ehiɛ lɛ ejaaa. Aaron tɔ̃ tɔmɔi etɛ komɛi ni yɔɔ hiɛdɔɔ. Ekɛ shika fee tsinabi amaga, ekɛ enyɛmiyoo Miriam fee ekome ni amɛwie amɛshi Mose, ni agbɛnɛ hu beni amɛshɛ Meriba lɛ, efeee Nyɔŋmɔ krɔŋkrɔŋ, ni ekɛ wooo hu haaa lɛ. Yɛ tɔmɔi nɛɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, Yehowa na akɛ eyɛ sui kpakpa komɛi, ni eŋmɛ lɛ gbɛ ni eye osɔfonukpa kɛyashi egbo.—2 Mose 32:3, 4; 4 Mose 12:1, 2; 20:9-13.

Beni Maŋtsɛ David yeɔ nɔ lɛ, efee eshai komɛi ni yɔɔ hiɛdɔɔ waa. Eshai ni efee lɛ ateŋ ekomɛi ji gbalafitemɔ, etsɔ̃ ŋaa ní agbe mɔ ko ni efeko nɔ ko, ni eha akane maŋbii lɛ hu ní mla eŋmɛɛɛ gbɛ. Ni kɛlɛ, Yehowa na akɛ David shwa ehe, ni no hewɔ lɛ, E-ŋmɛ lɛ gbɛ ní eye nɔ kɛyashi egbo, ni E-tsɔ enɛ feemɔ nɔ etsu Maŋtsɛyeli he kpaŋmɔ ni amɛfee lɛ he nii.—2 Samuel 12:9; 1 Kronika 21:1-7.

Yuda Maŋtsɛ Manase mamɔ afɔleshãalatɛi eha Baalim, ni eha ebii tsɔ la mli, ni eha mumɔi atsɛmɔ nifeemɔi shwere, ni agbɛnɛ hu emamɔ afɔleshãalatɛi eha apasa nyɔŋmɔi yɛ sɔlemɔwe lɛ kpoi lɛ anɔ. Shi beni eshwa ehe yɛ nifeemɔi gbohii nɛɛ ahe lɛ, Yehowa kɛ ehe eshai ke lɛ, ni eha eku esɛɛ kɛjɛ nomŋɔɔ mli, ni ekɛ emaŋtsɛyeli lɛ wo edɛŋ ekoŋŋ. (2 Kronika 33:1-13) Eji Nyɔŋmɔ ji mɔ ko ni mɛi anifeemɔi esaaa ehiɛ kulɛ, ani nɛkɛ ebaatsu saji ahe nii eha? Ekã shi faŋŋ akɛ dabi!

Amale Naafolɔlɔ lɛ Diɛŋtsɛ Eye Fɔ

Esaaa akɛ efeɔ wɔ naakpɛɛ akɛ sui ni ehiii ní Satan folɔɔ Yehowa naa yɛ he lɛ ji sui diɛŋtsɛ ní lɛ moŋ ejieɔ lɛ kpo. Satan yitsoŋ wa, ni nii esaaa ehiɛ hu. Enɛ jieɔ kpo faŋŋ yɛ gbekɛbii ni akɛshã afɔle yɛ apasa jamɔi amli yɛ be ni eho lɛ mli lɛ mli. Israelbii hemɔkɛyeli kwalɔi lɛ shãshãa amɛbihii kɛ amɛbiyei yɛ la mli—eji nifeemɔ ko ní bako Yehowa yiŋ pɛŋ.—Yeremia 7:31.

Satan moŋ ji mɔ ni taoɔ mɛi ahe tɔmɔi, shi jeee Yehowa. Kpojiemɔ 12:10 lɛ wieɔ Satan he akɛ eji “wɔnyɛmimɛi lɛ anaafolɔlɔ . . . ni folɔɔ amɛnaa yɛ wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ hiɛ nyɔɔŋ kɛ shwane.” Nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, beni lalatsɛ lɛ láa kɛkɔɔ Yehowa he lɛ, elá akɛ: “Kɛji bo, Yehowa, okɛɛ ooodi nishaianii asɛɛ lɛ, kulɛ, Nuŋtsɔ, namɔ po aaanyɛ shi adamɔ? Shi bo odɛŋ eshaifaa yɔɔ.”—Lala 130:3, 4.

Be ni Mɔ ko Mɔ ko Naŋ Susumɔ ni Ejaaa

Beni ashɛrɛ Satan Abonsam kɛ edaimonioi lɛ ashwie kɛjɛ ŋwɛi lɛ, kwɛ bɔ ni mumɔŋ bɔɔ nii ni ji ŋwɛibɔfoi lɛ amii baashɛ amɛhe aha! (Kpojiemɔ 12:7-9) Kɛjɛ no sɛɛ kɛbaa nɛɛ, nɛkɛ mumɔi fɔji nɛɛ nyɛɛɛ ána Yehowa weku ni ji bɔfoi ni yɔɔ ŋwɛi lɛ anifeemɔi anɔ hewalɛ dɔŋŋ.—Daniel 10:13.

Eshwɛ fioo kɛkɛ ní adesai ni yɔɔ shikpɔŋ nɔ lɛ hu baaná miishɛɛ ni tamɔ nakai nɔŋŋ. Etsɛŋ ni bɔfo ni hiɛ bu kwɔŋkwɔŋ lɛ naa samfee lɛ baamɔ Satan kɛ edaimonioi lɛ ní efĩmɔ amɛ ewo bu kwɔŋkwɔŋ lɛ mli, ni tsɔɔ akɛ abaaha amɛyaje shihilɛ ko ni haŋ amɛnyɛ amɛfee nɔ ko nɔ ko mli. (Kpojiemɔ 20:1-3) Kɛ́ atsu enɛ he nii lɛ, kwɛ bɔ ni no baaha wɔmii ashɛ wɔhe aha!

Shi dani nakai be lɛ aaashɛ lɛ, esa akɛ wɔkwɛ wɔhe nɔ jogbaŋŋ yɛ susumɔi ni ejaaa ahe. Be fɛɛ be ní wɔɔyɔse akɛ wɔmiiná susumɔi ni ejaaa loo susumɔi gbohii lɛ, esa akɛ wɔwu wɔshi enɛɛmɛi kɛtsɔ Yehowa suɔmɔ lɛ ní wɔɔsusu he lɛ nɔ. Kɛkɛ lɛ, ‘Nyɔŋmɔ hejɔlɛ ni fe jwɛŋmɔi fɛɛ lɛ baabu wɔtsuii kɛ wɔjwɛŋmɔi ahe.’—Filipibii 4:6, 7.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 26]

Hiob wu eshi susumɔi gbohii

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 28]

Lot ná le ákɛ Yehowa ji Nɔyelɔ ni nuɔ mɔ shishi