Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Jiemɔ Heshibaa Diɛŋtsɛ Kpo

Jiemɔ Heshibaa Diɛŋtsɛ Kpo

Jiemɔ Heshibaa Diɛŋtsɛ Kpo

“Mɛi ni baa amɛhe shi lɛ, ohereɔ amɛyiwala.”—2 SAMUEL 22:28, NW.

1, 2. Mɛɛ subaŋ je lɛŋ nɔyelɔi babaoo ejie lɛ kpo?

TƐ TSŨI komɛi ni yɔɔ Mizraim ní afũɔ nɔyelɔi yɛ mli lɛ haa akaiɔ nɔyelɔi komɛi ní ye nakai maŋ lɛ nɔ lɛ. Sanherib ni jɛ Ashur, Alexander Kpeteŋkple ni jɛ Hela, kɛ Julius Caesar ni jɛ Roma lɛ fata mɛi krokomɛi ní akaiɔ amɛ yɛ yinɔsane mli lɛ ahe. Nɔyelɔi nɛɛ fɛɛ jie subaŋ kome kpo. Ale amɛ akɛ mɛi komɛi ni amɛjieee heshibaa diɛŋtsɛ kpo.—Mateo 20:25, 26.

2 Ani osusuɔ akɛ nɔyelɔi ni atsĩ amɛtã kɛtsɔ hiɛ lɛ ateŋ mɔ ko baate shi ni eyakpa shi yɛ enɔyeli lɛ mli kɛtao eshishibii ni ji ohiafoi ní miishɛjemɔ he hiaa amɛ lɛ? Ekã shi faŋŋ akɛ dabi! Ni ebaŋ lɛ hu akɛ amɛaabɛŋkɛ amɛmaŋbii ni abuuu amɛ lɛ yɛ amɛshiai amli koni amɛshɛje amɛmii. Kwɛ bɔ ni subaŋ ni amɛjie lɛ kpo yɛ bɔɔ nii ni ji adesai ní baa shi lɛ ahe lɛ yɔɔ srɔto yɛ Yehowa Nyɔŋmɔ ni ji jeŋ muu fɛɛ Nɔyelɔ ni Nɔ Kwɔ Fe Fɛɛ lɛ nɔ̃ lɛ he!

Heshibaa He Nɔkwɛmɔnɔ ni Fe Fɛɛ

3. Te Nɔyelɔ ni Nɔ Kwɔ Fe Fɛɛ lɛ kɛ eshishibii ni ji adesai lɛ yeɔ ehaa tɛŋŋ?

3 Anyɛŋ akɛ nɔ ko ato Yehowa agbojee kɛ enɔkwɔlɛ lɛ he, ni kɛlɛ, “ehiŋmɛii kpaa shikpɔŋ muu lɛ fɛɛ nɔ, ni ejieɔ ehewalɛ kpo ehaa mɛi ni amɛtsui ehi kɛwula shi yɛ egbɛfaŋ lɛ.” (2 Kronika 16:9) Mɛni Yehowa feɔ kɛ́ ena ejálɔi ni baa shi ní kaai srɔtoi ni amɛkɛkpeɔ lɛ eha amɛtsui ekumɔ lɛ? Kɛ́ wɔɔkɛɛ lɛ, etsɔɔ emumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ nɔ ekɛ mɛi ni tamɔ nɛkɛ lɛ ‘hiɔ shi koni ewo heshibalɔi lɛ hewalɛ, ni eshɛje mɛi ni tswiaa shi kɛ dɔlɛ lɛ hu amii.’ (Yesaia 57:15) Enɛ haa ejálɔi lɛ náa hewalɛ hee, ni amɛkɛ miishɛɛ yaa nɔ amɛsɔmɔɔ lɛ. Kwɛ heshibaa ni enɛ ji yɛ Nyɔŋmɔ gbɛfaŋ!

4, 5. (a) Te lalatsɛ lɛ bu gbɛ ni Nyɔŋmɔ tsɔɔ nɔ eyeɔ nɔ lɛ eha tɛŋŋ? (b) Kɛ́ akɛɛ Nyɔŋmɔ “maa ehiɛ shi ni ekwɛɔ” koni eye ebua “humi” lɛ, te atsɔɔ tɛŋŋ?

4 Mɔ ko mɔ ko bɛ je lɛŋ ní eba ehe shi kɛye ebua adesai eshafeelɔi taakɛ Jeŋ Muu Fɛɛ Maŋtsɛ lɛ fee lɛ. Enɛ ha lalatsɛ lɛ ŋma akɛ: “Yehowa kwɔ gojoo kɛteke jeŋmaji fɛɛ, ni enunyam lɛ teke ŋwɛi. Namɔ tamɔ Yehowa, wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ, mɔ ni eshitamɔhe yɔɔ ŋwɛi lɛ, mɔ ni maa ehiɛ shi ni ekwɛɔ nii ni yɔɔ ŋwɛi kɛ shikpɔŋ lɛ nɔ fɛɛ lɛ? Eteeɔ humi shi kɛjɛɔ sũ mli, ni ewoɔ ohiafo nɔ kɛjɛɔ tumu nɔ.”—Lala 113: 4-7.

5 Kadimɔ wiemɔ ni ji “maa ehiɛ shi ni ekwɛɔ” lɛ. Kɛ́ akɛ wiemɔ nɛɛ tsu nii yɛ adesai agbɛfaŋ lɛ, ehiɛɛɛ shishinumɔ kpakpa, ejaakɛ etsɔɔ ‘he nɔ ní awoɔ yɛ mɔ ko ni baa shi loo ebɛ nɔ ko lɛ nɔ.’ Anyɛŋ akɛ henɔwomɔ su ni tamɔ nɛkɛ awie Yehowa Nyɔŋmɔ he, ejaakɛ ehe tse, ni eyɛ krɔŋkrɔŋ, ni no hewɔ lɛ, ‘ewooo ehe nɔ.’ (Marko 7:22, 23) Shi wiemɔ ni ji “maa ehiɛ shi ni ekwɛɔ” lɛ baanyɛ ahiɛ shishinumɔ kroko ní tsɔɔ mɔ ko ni nɔ kwɔ ní baa ehe shi ekɛ mɔ ni baa shi fe lɛ lɛ hiɔ ŋɛlɛ nɔ, loo mɔ ko ni hiɛ gbɛnaa ní asaŋ eje agbo ní baa ehe shi kɛ́ ekɛ mɛi ni ehiɛɛɛ gbɛnaa ko miiye. No hewɔ lɛ, yɛ Bibliai komɛi amli lɛ, atsɔɔ Lala 113:6 lɛ shishi akɛ Nyɔŋmɔ baa ehe shi. Kwɛ bɔ ni esa jogbaŋŋ ákɛ aaawie wɔ-Nyɔŋmɔ ní baa ehe shi etsuɔ ejálɔi ni ji adesai ni yeee emuu lɛ ahiamɔ nii ahe nii ehaa amɛ lɛ he yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ!—2 Samuel 22:36.

Nɔ Hewɔ ni Yesu Ba Ehe Shi

6. Mɛni ji nibii ni Yehowa efee ní tsɔɔ akɛ ebaa ehe shi lɛ ateŋ ewulu fe fɛɛ?

6 Nibii ni Nyɔŋmɔ efee ní tsɔɔ akɛ ebaa ehe shi, ni eyɛ suɔmɔ hu lɛ ateŋ ewulu fe fɛɛ ji e-Bi kromɔ ni esumɔɔ esane lɛ ní etsu kɛba shikpɔŋ nɔ, ní afɔ́ lɛ akɛ adesa koni ebahere adesai aweku lɛ yiwala lɛ. (Yohane 3:16) Yesu tsɔɔ wɔ anɔkwalei ni kɔɔ e-Tsɛ ni yɔɔ ŋwɛi lɛ he, ni no sɛɛ lɛ ekɛ ewala ni yeɔ emuu lɛ fɔ̃ shi koni ekɛwo ‘je lɛ he esha lɛ kɛya.’ (Yohane 1:29; 18:37) Akɛni Yesu jieɔ sui ni e-Tsɛ yɔɔ lɛ akpo jogbaŋŋ hewɔ lɛ, ená he miishɛɛ ákɛ eeefee nɔ ni Nyɔŋmɔ kɛɛ efee lɛ. Nɔ ni efee nɛɛ ji heshibaa he nɔkwɛmɔnɔ ni fe fɛɛ ni Nyɔŋmɔ bɔɔ nii lɛ ateŋ mɔ ko efee efɔ̃ shi pɛŋ. Jeee mɛi fɛɛ ná heshibaa ni Yesu jie lɛ kpo lɛ he miishɛɛ, ni ehenyɛlɔi lɛ po bu lɛ akɛ eji “gbɔmɛi amliwoo.” (Daniel 4:17) Fɛɛ sɛɛ lɛ, bɔfo Paulo yɔse akɛ esa akɛ enanemɛi heyelilɔi lɛ akase Yesu, ní amɛkɛ amɛhe aye yɛ heshibaa mli.—1 Korintobii 11:1; Filipibii 2:3, 4.

7, 8. (a) Mɛɛ gbɛ nɔ Yesu tsɔ ekase bɔ ni abaa he shi? (b) Mɛɛ nibimɔ Yesu kɛfɔ̃ mɛi ni baanyɛ abatsɔmɔ ekaselɔi lɛ ahiɛ?

7 Beni Paulo maa nɔkwɛmɔnɔ ni nɔ̃ bɛ ni Yesu fee lɛ nɔ mi lɛ, eŋma akɛ: “Nɔ ni Kristo Yesu hu jwɛŋ lɛ, no nɔŋŋ nyɛjwɛŋa yɛ nyɛmli, mɔ ni Nyɔŋmɔ su lɛŋ eyɔɔ moŋ, shi ebuuu egbɔ ní ekɛ Nyɔŋmɔ ye lɛ akɛ nihaa nii; shi moŋ ejie yɛ ehe efɔ̃ shi, eŋɔ tsulɔ su efɔ̃ enɔ, etsɔ tamɔ gbɔmɔ, ni eshihilɛ gbɛfaŋ hu ana lɛ taakɛ gbɔmɔ; eba ehe shi ni ebo toi kɛtee gbele mli, kɛtee sɛŋmɔtso nɔ gbele mli tete.”—Filipibii 2:5-8.

8 Ekolɛ mɛi komɛi baabi akɛ, ‘Mɛɛ gbɛ nɔ Yesu tsɔ ekase bɔ ni abaa he shi?’ Nɔ ni ye bua lɛ ni enyɛ efee nakai lɛ jɛ afii akpekpei abɔ ni ekɛ e-Tsɛ ni yɔɔ ŋwɛi lɛ bɔ beni etsuɔ nii ákɛ Nyɔŋmɔ “ŋaalɔ” kɛbɔɔ nibii krokomɛi lɛ. (Abɛi 8:30) Beni atse atũa yɛ Eden abɔɔ lɛ mli sɛɛ lɛ, Nyɔŋmɔ kromɔ Bi lɛ na heshibaa gbɛ nɔ ní e-Tsɛ tsɔ ekɛ adesai eshafeelɔi lɛ ye eha lɛ. Enɛ hewɔ lɛ, beni Yesu yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ, eba ehe shi tamɔ e-Tsɛ, ni ekɛ nibimɔ ko fɔ̃ mɛi ahiɛ akɛ: “Nyɛwoa mipã lɛ nyɛfɔ̃a nyɛnɔ, ni nyɛkasea mi; shi mihe jɔ, ni mibaa mihe shi kɛjɛ mitsui mli; ni nyɛaaná hejɔɔmɔ nyɛaaha nyɛsusumai lɛ.”—Mateo 11:29; Yohane 14:9.

9. (a) Mɛni Yesu ná he miishɛɛ yɛ gbekɛbii ahe? (b) Mɛni Yesu ha akase kɛjɛ gbekɛ ko ni ekɛ lɛ tsu nii yɛ enitsɔɔmɔ mli lɛ mli?

9 Akɛni Yesu jieɔ heshibaa diɛŋtsɛ kpo hewɔ lɛ, gbekɛbii sheee gbeyei akɛ amɛaabɛŋkɛ lɛ. Nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, amɛsumɔɔ ni amɛhi emasɛi. Lɛ hu ejie miishɛɛ kpo yɛ gbekɛbii ahe, ni ená be hu eha amɛ. (Marko 10:13-16) Mɛni Yesu ná he miishɛɛ yɛ gbekɛbii ahe? Yɛ anɔkwale mli lɛ, amɛyɛ sui kpakpai komɛi ní jeee be fɛɛ be ekaselɔi ní amɛji onukpai lɛ jieɔ lɛ kpo. Jeŋ fɛɛ le akɛ gbekɛbii buɔ onukpai akɛ amɛnɔ kwɔlɔ fe amɛ. Obaanyɛ ona enɛ yɛ sanebimɔi babaoo ni amɛbiɔ lɛ amli. Hɛɛ, kɛ́ akɛ gbekɛbii to onukpai ahe lɛ, gbekɛbii sumɔɔ nikasemɔ, ni amɛfɔɔɔ amɛhe nɔ womɔ hu taakɛ onukpai feɔ lɛ. Be ko lɛ, Yesu tsɛ́ gbekɛ ko kɛbadamɔ shi, ni ekɛɛ E-kaselɔi lɛ akɛ: “Kɛji nyɛtsakeee ni nyɛtsɔmɔ tamɔ gbekɛbii bibii lɛ, nyɛboteŋ ŋwɛi maŋtsɛyeli lɛ mli kwraa.” Kɛkɛ ni ekɛfata he akɛ: “Mɔ fɛɛ mɔ ni baa ehe shi tamɔ gbekɛ nɛɛ lɛ, lɛ ji agbo yɛ ŋwɛi maŋtsɛyeli lɛ mli.” (Mateo 18:3, 4) Yesu kɛɛ akɛ: “Mɔ fɛɛ mɔ ni aaawó ehe nɔ lɛ, aaaba lɛ shi, ni mɔ fɛɛ mɔ ni aaaba ehe shi lɛ, aaawó enɔ.”—Luka 14:11; 18:14; Mateo 23:12.

10. Mɛɛ sanebimɔi wɔbaasusu he?

10 Nakai anɔkwa sane lɛ teeɔ sanebimɔi komɛi ni he hiaa ashi. Yɛ gbɛ ko nɔ lɛ, wɔnaanɔ wala he gbɛkpamɔ lɛ damɔ heshibaa diɛŋtsɛ ní wɔɔjie lɛ kpo lɛ nɔ, ni kɛ́ nakai ni lɛ, belɛ mɛni hewɔ ni bei komɛi lɛ ewaa kɛhaa Kristofoi akɛ amɛaaba amɛhe shi lɛ? Mɛni hewɔ ewaa kɛhaa wɔ akɛ wɔkɛ heshibaa aaadamɔ kaai anaa lɛ? Ni mɛni baaye abua wɔ koni wɔnyɛ wɔjie heshibaa diɛŋtsɛ kpo?—Yakobo 4:6, 10.

Nɔ Hewɔ ni Ewaa Kɛhaa Wɔ akɛ Wɔɔba Wɔhe Shi

11. Mɛni hewɔ ebɛ naakpɛɛ akɛ etɔɔ wɔ waa dani wɔnyɛɔ wɔbaa wɔhe shi lɛ?

11 Kɛ́ oji mɔ ko ni miimia ehiɛ koni eba ehe shi lɛ, no lɛ na ole akɛ jeee bo pɛ oyɔɔ shihilɛ ni tamɔ nakai mli. Yɛ afi 1920 lɛ mli beni wolo tɛtrɛɛ nɛɛ wieɔ ŋaawoo ni Biblia lɛ kɛhaa yɛ nɔ hewɔ ni heshibaa he hiaa lɛ he lɛ, ekɛɛ akɛ: “Akɛni wɔna akɛ Nuŋtsɔ lɛ buɔ heshibaa waa hewɔ lɛ, esa akɛ no awo anɔkwa Kristofoi fɛɛ hewalɛ koni amɛjie su nɛɛ kpo daa.” Kɛkɛ ni wolo lɛ kpɛlɛ nɔ akɛ: “Yɛ ŋaawoi ni Ŋmalɛi lɛ kɛhaa nɛɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, akɛni adesai yeee emuu hewɔ lɛ, etamɔ nɔ ni mɛi ni batsɔmɔɔ Nuŋtsɔ lɛ webii, ní amɛkpɛɔ amɛyiŋ akɛ amɛbaanyiɛ gbɛ ni ekɔ lɛ sɛɛ lɛ kɛ naagbai babaoo kpeɔ, ni sui fɛɛ ní esa akɛ amɛjie lɛ kpo lɛ ateŋ nɔ ni biɔ hiɛmiamɔ waa ji heshibaa.” Sane nɛɛ maa yiŋtoi ahewɔ ni etɔɔ Kristofoi waa dani amɛnyɛɔ amɛbaa amɛhe shi lɛ ateŋ ekome nɔ mi, ni nakai yiŋtoo lɛ ji akɛ, ákɛ adesai eshafeelɔi lɛ, wɔyɛ su ko ní haa wɔtaoɔ hiɛnyam ni esaaa. Ni nakai eji, ejaakɛ wɔji Adam kɛ eŋa Hawa ní amɛji eshafeelɔi ní yadi pɛsɛmkunya akɔnɔi asɛɛ lɛ aseshibii.—Romabii 5:12.

12, 13. (a) Jeŋ ni Satan yeɔ nɔ lɛ haa ewaa kɛhaa Kristofoi akɛ amɛaaba amɛhe shi yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? (b) Namɔ haa ewaa kɛhaa wɔ babaoo akɛ wɔɔba wɔhe shi lɛ?

12 Yiŋtoo kroko hu hewɔ ní ekolɛ ewaa kɛhaa wɔ akɛ wɔɔba wɔhe shi ji akɛ, wɔyɛ jeŋ ko ni emlibii lɛ woɔ mɛi hewalɛ koni amɛmia amɛhiɛ ni amɛha amɛnɔ akwɔlɔ fe amɛnanemɛi mli. Otii srɔtoi ni mɛi ni yɔɔ je nɛŋ lɛ kɛmamɔ amɛhiɛ lɛ ateŋ ekome ji ní amɛtsu “heloo [ni feɔ esha] lɛ sɛɛdii nii lɛ kɛ hiŋmɛii lɛ asɛɛdii nii lɛ kɛ shihilɛ lɛ mli hewoo lɛ” he akɔnɔ ni amɛyɔɔ lɛ he nii. (1 Yohane 2:16) Esa akɛ Yesu kaselɔi lɛ aha amɛhiŋmɛi nɔ atse, ni amɛkɛ amɛjwɛŋmɔ ama Nyɔŋmɔ suɔmɔnaa nifeemɔ nɔ fe nɔ ni amɛaaha je lɛŋ akɔnɔi ni tamɔ nomɛi aná amɛnɔ hewalɛ.—Mateo 6:22-24, 31-33; 1 Yohane 2:17.

13 Yiŋtoo ni ji etɛ hewɔ ní ewaa kɛhaa wɔ akɛ wɔɔba wɔhe shi ji akɛ, Satan Abonsam ni ji mɔ mli ní henɔwomɔ jɛ lɛ ni yeɔ je lɛ nɔ. (2 Korintobii 4:4; 1 Timoteo 3:6) Satan woɔ esui gbohii lɛ ahe hewalɛ. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ekɛɛ Yesu akɛ, kɛ́ E-já lɛ lɛ, ebaaŋɔ “jeŋ maŋtsɛyelihei fɛɛ kɛ amɛnunyam lɛ” eha lɛ. (Mateo 4:8, 10) Ákɛ mɔ ni baa ehe shi lɛ, Yesu kpoo nii ni Abonsam kɛɛ ekɛbaaha lɛ lɛ. (Mateo 4:8, 10) Nakai nɔŋŋ Satan kaa Kristofoi koni amɛtao anunyam amɛha amɛhe. Kristofoi ni baa amɛhe shi lɛ efeee nakai, shi moŋ amɛbɔɔ mɔdɛŋ koni amɛnyiɛ Yesu nɔkwɛmɔnɔ lɛ sɛɛ kɛtsɔ yijiemɔ kɛ woo fɛɛ ni amɛkɛhaa Nyɔŋmɔ lɛ nɔ.—Marko 10:17, 18.

Ní Wɔɔjie Heshibaa Diɛŋtsɛ Kpo

14. Mɛni ji ‘osato heshibaa’?

14 Beni bɔfo Paulo ŋma wolo eyaha Kolosebii lɛ, ebɔ amɛ kɔkɔ yɛ kwa ni akwaa abaa he shi bɔni afee ni akɛsa mɛi ahiɛ lɛ he. Paulo wie enɛ he akɛ ‘eji osato heshibaa.’ Mɛi ni kwaa amɛfeɔ amɛhe heshibalɔi lɛ ji abifabii yɛ Nyɔŋmɔ henilee gbɛfaŋ. Yɛ amɛsatofeemɔ lɛ mli lɛ, amɛ diɛŋtsɛ amɛkpaa amɛhe mama akɛ amɛji ‘henɔwolɔi’ diɛŋtsɛ, ni amɛfeɔ enɛ ní amɛleee. (Kolosebii 2:18, 23) Yesu gbala jwɛŋmɔ kɛtee osato heshibaa ni tamɔ nakai lɛ nɔ. Ewie eshi Farisifoi lɛ yɛ maŋ jaanɔ ní amɛyadamɔɔ amɛsɔleɔ koni mɛi ana amɛ lɛ he, ni ewie eshi amɛ hu yɛ amɛhiɛ ni amɛfeɔ mɔbɔmɔbɔ bɔni afee ni mɛi fɛɛ ana akɛ amɛmiihi ŋmaa lɛ he. Nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, kɛ́ Nyɔŋmɔ baabo wɔsɔlemɔi atoi lɛ, no lɛ esa akɛ wɔkɛ heshibaa asɔle.—Mateo 6:5, 6, 16.

15. (a) Mɛni wɔbaanyɛ wɔfee bɔni afee ni wɔya nɔ wɔba wɔhe shi? (b) Namɛi obaanyɛ otsĩ amɛtã akɛ amɛfee heshibaa he nɔkwɛmɔ kpakpa?

15 Heshibaa he nɔkwɛmɔnɔ ní nɔ̃ bɛ ní Yehowa Nyɔŋmɔ kɛ Yesu Kristo fee lɛ ahe ní Kristofoi susuɔ lɛ yeɔ ebuaa amɛ ni amɛhumiɔ shi. Enɛ feemɔ biɔ ni akase Biblia lɛ kɛ Biblia kasemɔ woji ni atsɔɔ “tsulɔ anɔkwafo kɛ nilelɔ” lɛ nɔ akɛhaa lɛ daa. (Mateo 24:45) Ehe miihia ni Kristofoi nɔkwɛlɔi kɛ amɛhe awo nikasemɔ ni tamɔ nɛkɛ mli “koni [amɛ]tsui akawo ehe nɔ fe [amɛ]nyɛmimɛi lɛ.” (5 Mose 17:19, 20; 1 Petro 5:1-3) Susumɔ nɔkwɛmɔnii srɔtoi ni kɔɔ mɛi tamɔ Rut, Hana, Elisabet, kɛ mɛi krokomɛi babaoo ní ajɔɔ amɛ yɛ heshibaa kpo ni amɛjie lɛ hewɔ lɛ ahe. (Rut 1:16, 17; 1 Samuel 1:11, 20; Luka 1:41-43) No sɛɛ lɛ, susumɔ nɔkwɛmɔnɔ kpakpa ní hii ni ehé gbɛi tamɔ David, Yosia, Yohane Baptisilɔ lɛ, kɛ bɔfo Paulo ní ba amɛhe shi yɛ Yehowa sɔɔmɔ mli lɛ hu fee lɛ he. (2 Kronika 34:1, 2, 19, 26-28; Lala 131:1; Yohane 1:26, 27; 3:26-30; Bɔfoi lɛ Asaji 21:20-26; 1 Korintobii 15:9) Ni wɔyɛ mɛi babaoo hu yɛ Kristofoi asafo lɛ mli ŋmɛnɛ ni feɔ nɔkwɛmɔnɔ kpakpa yɛ heshibaa mli, aloo jeee nakai? Kɛ́ anɔkwa Kristofoi jwɛŋ nɔkwɛmɔnii srɔtoi nɛɛ anɔ lɛ, no baaye abua amɛ ní ‘amɛba amɛhe shi amɛha amɛhe.’—1 Petro 5:5.

16. Kristofoi ashiɛmɔ nitsumɔ lɛ yeɔ buaa wɔ ni wɔbaa wɔhe shi yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

16 Shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli ni wɔkɛ wɔhe aaawo daa lɛ hu baanyɛ aye abua wɔ ni wɔba wɔhe shi. Heshibaa baanyɛ aye abua koni wɔnyɛ wɔtsi wɔbɛŋkɛ mɛi ni wɔkɛ amɛ ekpeko pɛŋ ní wɔkɛkpeɔ yɛ shia kɛ shia nitsumɔ lɛ mli kɛ hei krokomɛi lɛ ni wɔkɛ amɛ agba sane. Kɛ́ wɔkɛ shiatsɛ ko kpe klɛŋklɛŋ kwraa ni efee shikpilikpii yɛ Maŋtsɛyeli shɛɛ sane lɛ he loo ekɛ mlifu kɛ jɛmɔ kpee wɔ lɛ, nakai beaŋ heshibaa he baa sɛɛnamɔ babaoo kɛhaa wɔ. Bei pii lɛ, mɛi jeɔ nibii ni wɔheɔ wɔyeɔ ákɛ Kristofoi lɛ he ŋwane, shi heshibaa baanyɛ aye abua wɔ koni wɔya nɔ wɔkɛ “mlijɔlɛ kɛ gbeyeishemɔ [bulɛ, NW]” aha saji ni amɛbiɔ wɔ lɛ ahetoo. (1 Petro 3:15) Nyɔŋmɔ tsuji ni baa amɛhe shi eshi kɛtee shikpɔŋkukuji krokomɛi anɔ, ni amɛye amɛbua mɛi srɔtoi ni esoro amɛkusum nifeemɔi kɛ shihilɛ lɛ. Esa akɛ sɔɔlɔi nɛɛ kɛ heshibaa atsu nifeemɔ ni wa ni ji wiemɔ hee kasemɔ he nii bɔni afee ni amɛnyɛ amɛye amɛbua mɛi ni amɛtaoɔ koni amɛkɛ sanekpakpa lɛ aha amɛ lɛ. Kwɛ bɔ ni amɛsa yijiemɔ!—Mateo 28:19, 20.

17. Mɛɛ sɔ̃i komɛi ni jwere Kristofoi anɔ lɛ ahe nitsumɔ biɔ ni amɛba amɛhe shi?

17 Heshibaa eye kɛbua mɛi babaoo ni amɛnyɛ amɛtsu Kristofoi asɔ̃i ni jwere amɛnɔ lɛ ahe nii kɛtsɔ mɛi krokomɛi ahiamɔ nii ni amɛtsuɔ he nii tsutsu lɛ nɔ. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ebiɔ heshibaa yɛ Kristofonyo ni ji tsɛ gbɛfaŋ bɔni afee ni enyɛ eto bei ni ekɛtiu lɛ diɛŋtsɛ enibii asɛɛ lɛ he gbɛjianɔ koni ená eko ni ekɛ ebii afee Biblia mli nikasemɔ ni mɔɔ shi. Heshibaa yeɔ buaa gbekɛbii hu ni amɛkɛ woo haa amɛfɔlɔi ni yeee emuu lɛ, ni amɛboɔ amɛ toi hu. (Efesobii 6:1-4) Bei pii lɛ, kɛ́ ŋamɛi ní wumɛi heee yeee lɛ miibɔ mɔdɛŋ koni amɛtsɔ “[amɛ]jeŋba ni hetsemɔ kɛ gbeyeishemɔ yɔɔ mli” lɛ nɔ amɛnine ashɛ amɛwumɛi lɛ anɔ lɛ, amɛkɛ shihilɛi komɛi kpeɔ ní biɔ ni amɛkɛ heshibaa atsu he nii. (1 Petro 3:1, 2) Heshibaa kɛ suɔmɔ ní haa akɛhe shãa afɔle hu yeɔ buaa wɔ beni wɔjɛɔ suɔmɔ mli wɔtsuɔ wɔfɔlɔi ni bɛ hewalɛ kɛ amɛteŋ mɛi ni egbɔlɔ lɛ ahiamɔ nii ahe nii lɛ.—1 Timoteo 5:4.

Heshibaa Yeɔ Buaa Kɛtsuɔ Naagbai Ahe Nii

18. Mɛɛ gbɛ nɔ heshibaa baanyɛ aye abua wɔ ni wɔtsu naagbai ahe nii?

18 Nyɔŋmɔ tsuji ni ji adesai lɛ ateŋ mɔ ko bɛ ni yeɔ emuu. (Yakobo 3:2) Bei komɛi lɛ, naagbai kɛ béi nyɛɔ eteɔ shi yɛ Kristofoi enyɔ ateŋ. Mɔ mli baanyɛ afũ enaanyo yɛ nɔ ko ni enaanyo lɛ fee lɛ lɛ hewɔ. Bei pii lɛ, anyɛɔ atsuɔ naagbai ni tamɔ nɛkɛ lɛ ahe nii kɛ́ akɛ ŋaawoo ni kɛɔ akɛ: “Ni kɛji mɔ ko kɛ mɔ ko ná sane ko lɛ, nyɛnanaa nyɛhaa nyɛhe ni nyɛkɛfafaa nyɛhe, taakɛ bɔ ni [Yehowa, NW] hu ŋɔfa nyɛ lɛ, nakai nyɛ hu nyɛfea” lɛ tsu nii. (Kolosebii 3:13) Yɛ anɔkwale mli lɛ, ŋaawoo nɛɛ kɛ nitsumɔ bɛ mlɛo, shi heshibaa yeɔ buaa ni anyɛɔ atsuɔ he nii.

19. Kɛ́ wɔkɛ mɔ ko ní etɔ̃ wɔnɔ miiwie lɛ, mɛni esa akɛ wɔkai?

19 Bei komɛi lɛ, Kristofonyo ko baanu he akɛ nɔ ko ni afee lɛ lɛ yɛ hiɛdɔɔ fe nɔ ni ebaanyɛ eku ehiɛ eshwie nɔ. Kɛ́ eba lɛ nakai lɛ, heshibaa baaye abua lɛ koni eyana nakai ashimashi ni esusuɔ akɛ etɔ̃ enɔ lɛ bɔni afee ni amɛsaa naagba lɛ, ni toiŋjɔlɛ ahi amɛteŋ. (Mateo 18:15) Nibii ni haa naagbai yaa nɔ ehiɔ Kristofoi ateŋ lɛ ekome ji akɛ, amɛteŋ mɔ kome loo ekolɛ amɛyi enyɔ lɛ fɛɛ kɛ henɔwomɔ ekpɛlɛɛɛ amɛtɔmɔ nɔ. Kɛ́ jeee nakai lɛ, eeenyɛ eba lɛ akɛ ekolɛ mɔ ni tsɔ hiɛ eyana enaanyo bɔni afee ni amɛsaa naagba lɛ yawie enaanyo lɛ hiɛ nyanyaanya loo gbɛ ni etsɔ nɔ ekɛ lɛ yawie lɛ tsɔɔ akɛ eebu ehe jalɔ. Nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, heshibaa diɛŋtsɛ ní akɛaatsu nii lɛ baaye abua ni anyɛ atsu naagbai babaoo ahe nii.

20, 21. Mɛni ji nibii ni yeɔ buaa mɔ waa ni ebaa ehe shi lɛ ateŋ ekome?

20 Sɔlemɔ ni wɔɔsɔle kɛbi Nyɔŋmɔ dɛŋ yelikɛbuamɔ kɛ emumɔ lɛ hu eko ji nɔ̃ titri ni baaye abua wɔ koni wɔjie heshibaa kpo. Shi kaimɔ akɛ “Nyɔŋmɔ lɛ, . . . heshibalɔi eduroɔ [emumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ fata eduromɔkeenii lɛ ahe].” (Yakobo 4:6) No hewɔ lɛ, kɛ́ naagba yɛ okɛ onaanyo heyelilɔ ko teŋ lɛ, no lɛ sɔlemɔ obi Yehowa koni eye ebua bo ni okɛ heshibaa akpɛlɛ otɔmɔ lɛ nɔ, ekɔɔɔ he eko kɛ́ eji tɔmɔ wulu loo tɔmɔ ni hiɛdɔɔ bɛ he. Ni kɛ́ bo onɔ atɔ̃, ni mɔ ni tɔ̃ onɔ lɛ jɛ etsuiŋ ekpa bo fai akɛ “Ofainɛ, okɛ mihe ake mi” lɛ, no lɛ bo hu jɛɛ heshibaa mli ni okɛke lɛ. Kɛ́ enɛ feemɔ wa kɛha bo lɛ, no lɛ sɔlemɔ obi Yehowa ni eye ebua bo koni ojie henɔwomɔ ni ehé shi yɛ otsui mli lɛ kɛje jɛmɛ.

21 Esa akɛ sɛɛnamɔi babaoo ni yɔɔ heshibaa he ní wɔbale lɛ akanya wɔ koni wɔya nɔ wɔjie su ni he hiaa waa nɛɛ kpo. Kwɛ nɔkwɛmɔnɔ ni nɔ̃ bɛ ni Yehowa Nyɔŋmɔ kɛ Yesu Kristo efee amɛfɔ̃ shi kɛha wɔ bɔni afee ni wɔnyɛ wɔjie su nɛɛ kpo! Ohiɛ akakpa nɔ kɔkɔɔkɔ akɛ Nyɔŋmɔ kɛ nɔmimaa ehã akɛ: “Heshibaa kɛ Yehowa gbeyeishemɔ nyɔmɔwoo ji nii kɛ hiɛnyam kɛ wala.”—Abɛi 22:4.

Saji Otii Kɛha Sane Nɔjwɛŋmɔ

• Namɛi fee heshibaa he nɔkwɛmɔnɔ ni fe fɛɛ amɛfɔ̃ shi?

• Mɛni hewɔ ewa akɛ wɔɔjie heshibaa kpo lɛ?

• Mɛni baanyɛ aye abua wɔ ni wɔba wɔhe shi?

• Mɛni hewɔ ehe hiaa ákɛ wɔya nɔ wɔba wɔhe shi lɛ?

[Nikasemɔ lɛ he Sanebimɔi]

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 26]

Yesu jie heshibaa diɛŋtsɛ kpo

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 28]

Mɛi ni yɔɔ je lɛŋ lɛ woɔ mɛi hewalɛ koni amɛmia amɛhiɛ ni amɛha amɛnɔ akwɔlɔ fe amɛnanemɛi

[He ni Sane lɛ Jɛ]

WHO photo by L. Almasi/K. Hemzǒ

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 29]

Heshibaa yeɔ buaa wɔ ni wɔnyɛɔ wɔbɛŋkɛɔ mɛi ni wɔkɛ amɛ ekpeko pɛŋ lɛ ni wɔkɛ amɛ wieɔ

[Mfonirii ni yɔɔ baafa 30]

Wɔbaanyɛ wɔjɛ heshibaa mli wɔkɛ suɔmɔ atsu naagbai ahe nii yɛ bei babaoo mli

[Mfonirii ni yɔɔ baafa 31]

Kristofoi jieɔ heshibaa kpo yɛ gbɛ̀i srɔtoi anɔ