Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Jeŋ Ni Yeee Jalɛ Sane

Jeŋ Ni Yeee Jalɛ Sane

Jeŋ Ni Yeee Jalɛ Sane

ANI okpɛlɛɔ nɔ akɛ wɔyɛ jeŋ ko ni jalɛsaneyeli bɛ mli lɛ mli? Ŋwanejee ko bɛ he akɛ okpɛlɛɔ nɔ nakai. Yɛ anɔkwale mli lɛ, ekɔɔɔ he eko bɔ ni wɔnyɛmɔi ji ha kɛ bɔ ni wɔkɛ nilee baato wɔshihilɛ he gbɛjianɔ wɔha lɛ, wɔnyɛŋ wɔná nɔmimaa akɛ wɔbaaná nii loo wɔbaaye omanye loo akɛ wɔbaaná wɔdaaŋ ŋmaa tete po. Bei pii lɛ nɔ ni nilelɔ Maŋtsɛ Salomo ni hi shi yɛ blema lɛ kɛɛ lɛ baa mli anɔkwale yɛ wɔgbɛfaŋ akɛ: “Jeee nilelɔi anɔ̃ ji aboloo, ni asaŋ jeee sanesɛɛkɔlɔi anɔ̃ ji nii, ni asaŋ jeee ŋaalɔi anɔ̃ ji hiɛnyam.” Mɛni hewɔ? Salomo tsa nɔ akɛ, ejaakɛ “nibii ni baanyɛ aba trukaa yɛ be ko mli lɛ baa mɛi fɛɛ anɔ.”—Jajelɔ 9:11, The New English Bible.

‘Kɛ́ Bei Fɔji Ba Trukaa’

Hɛɛ, “nibii ni baanyɛ aba trukaa yɛ be ko mli,” ní bei pii lɛ etsɔɔ akɛ wɔyajeɔ hei ni ehiii yɛ bei ni ehiii amli lɛ, fiteɔ nibii ni wɔto he gbɛjianɔ jogbaŋŋ lɛ kɛ wɔhiɛnɔkamɔi ni wɔsumɔɔ waa lɛ yɛ bei babaoo mli. Salomo tsɔɔ akɛ wɔtamɔ “loo ni adũ yɛ yaa mli, loo loofɔlɔ ni adũ yɛ tsɔne mli, . . . kɛ́ bei fɔji ba trukaa lɛ.” (Jajelɔ 9:12, NE) Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, mɛi akpekpei abɔ kɛ amɛhiɛ latsaa hũɔ shikpɔŋ bɔni afee ni amɛná niyenii ni amɛkɛlɛ̀ amɛwekui lɛ, shi kɛ́ nugbɔ enɛɛɛ ni nuhɔmɔ ha amɛŋmɔshi nibii ahiɛ kpata lɛ, ehaa amɛyajeɔ “bei fɔji” amli trukaa.

Mɛi krokomɛi bɔɔ mɔdɛŋ akɛ amɛye amɛbua, shi bei pii lɛ etamɔ nɔ ni yelikɛbuamɔ po ni maji krokomɛi kɛhaa mɛi ni eyaje “bei fɔji” amli lɛ faaa kwraa. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, nitsumɔhe ko ni ehe gbɛi waa ni kɛ yelikɛbuamɔ haa mɛi ni eyaje fimɔ mli lɛ tsɔɔ akɛ, yɛ nyɛsɛɛ afi ko mli lɛ, “aha [Afrika] shikpɔŋ muu lɛ fɛɛ shika ni afo afɔ shi kɛha Gulf ta ni awu lɛ mlijaa enumɔ mli ekome pɛ” bɔni afee ni akɛmɔ hɔmɔ naa. Ani eji nifeemɔ ni ja akɛ maji ni yɔɔ nii lɛ fite shika ní akɛwu ta yɛ maŋ kome mli ni amɛkɛ shika nɛɛ mlijaa enumɔ mli ekome pɛ ajie piŋmɔ kɛ amanehulu ni hɔmɔ kɛba lɛ yɛ shikpɔŋ muu ko nɔ? Ni ani eja gbɛ akɛ be mli ni mɛi babaoo ená nii waa lɛ, mɛi ni yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ 100 mlijaa 25 akã he aye ohia futaa, loo akɛ helai ni kulɛ abaanyɛ atsĩ naa lɛ agbe gbekɛbii akpekpei abɔ daa afi? Ekã shi faŋŋ akɛ dabi!

Yɛ anɔkwale mli lɛ, jeee “nibii ni baanyɛ aba trukaa yɛ be ko mli” lɛ pɛ ji nɔ ni haa ‘bei fɔji baa trukaa.’ Nibii ni naa wa ni wɔnyɛɛɛ he nɔ ko wɔfee lɛ hu náa wɔshihilɛi anɔ hewalɛ, ni amɛtsɔɔ nɔ ni baaba wɔnɔ. Nakai ji bɔ ni eba lɛ yɛ Beslan, ni yɔɔ Alania lɛ yɛ afi 2004 gbo be mli, beni agbe gbɔmɛi ohai abɔ ní amɛteŋ mɛi babaoo ji gbekɛbii bibii ní tee skul klɛŋklɛŋ kwraa yɛ nakai gbi lɛ nɔ lɛ, yɛ ta ni awuiyelɔi kɛ asraafoi wu lɛ mli. Eji anɔkwale akɛ mɛi abɔ ni gboi kɛ mɛi abɔ ni ná yibaamɔ yɛ nakai oshara lɛ mli lɛ ji nifeemɔ ni ba trukaa diɛŋtsɛ—shi adesai ateŋ béi ji nɔ̃ titri ni kɛ nakai “bei fɔji” lɛ ba.

Ani Nɛkɛ Ji Bɔ ni Nibii Baaya lɛ Daa?

Kɛ́ mɛi komɛi miiwie jalɛ sane ni ayeee he lɛ, amɛwieɔ akɛ: “Shi nakai ji bɔ ni shihilɛ yɔɔ. Nɛkɛ ji bɔ ni eyɔɔ kɛjɛ teteete, ni ebaakã he ehi shi nɛkɛ daa.” Amɛwieɔ akɛ mɛi ni yɔɔ hewalɛ lɛ baakã he awa mɛi ni bɛ hewalɛ lɛ ayi daa, ni shikatsɛmɛi lɛ baakã he atsɔ gbɛ fɔŋ nɔ aná ohiafoi lɛ ahe sɛɛ daa. Amɛkɛɔ akɛ enɛ kɛ agbɛnɛ hu “nibii ni baanyɛ aba trukaa yɛ be ko mli” lɛ baaba wɔnɔ bei abɔ ni adesai aweku lɛ yɔɔ shihilɛ mli nɛɛ.

Ani nɛkɛ ji bɔ ni esa akɛ nibii aba lɛ diɛŋtsɛ? Ani be ko baaba ni mɛi ni kɛ amɛnyɛmɔi tsuɔ nii yɛ nilee diɛŋtsɛ mli lɛ baaná nitsumɔi ni amɛkɛ amɛhewalɛ tsuɔ lɛ fɛɛ ahe sɛɛ jogbaŋŋ? Ani mɔ ko baanyɛ afee nɔ ko ni ekɛtsake jeŋ ni yeee jalɛ sane lɛ kwraa kɛya naanɔ? Susumɔ nɔ ni sane ni nyiɛ sɛɛ lɛ baakɛɛ yɛ sane nɛɛ he lɛ he okwɛ.

[He ni Mfoniri ni yɔɔ baafa 2 lɛ Jɛ]

MFONIRI NI YƆƆ WOLO LƐ HIE: Nuu ni hiɛ gbekɛ: UN PHOTO 148426/McCurry/Stockbower

[He ni Mfoniri ni yɔɔ baafa 3 lɛ Jɛ]

MAXIM MARMUR/AFP/Getty Images