Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Ní Aaale Nɔ Ni Ja Ní Atsu He Nii

Ní Aaale Nɔ Ni Ja Ní Atsu He Nii

Wala Shihilɛ He Sane

Ní Aaale Nɔ Ni Ja Ní Atsu He Nii

TAAKƐ HADYN SANDERSON GBA

Be ko lɛ, Yesu kɛɛ ebɔfoi lɛ akɛ: “Kɛji nyɛle nii nɛɛ ni nyɛye nɔ lɛ, ajɔɔ nyɛ.” (Yohane 13:17) Hɛɛ, ekolɛ wɔbaale nɔ ni ja, shi yɛ bei komɛi amli lɛ, ewaa akɛ wɔɔtsu he nii! Ni kɛlɛ, nɔ ni fa fe afii 80 ni mikɛhi shihilɛ mli, ní mikɛ emli afii 40 etsu maŋsɛɛ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ eha miná nɔmimaa akɛ Yesu wiemɔi lɛ ji anɔkwale. Ní aaatsu nɔ ni Nyɔŋmɔ kɛɔ lɛ he nii lɛ haa anáa miishɛɛ lɛɛlɛŋ. Ha matsɔɔ mli.

YƐ AFI 1925 beni miye afii etɛ lɛ, mifɔlɔi lɛ tee amɛyabo Biblia mli wiemɔ ko ni aha yɛ wɔmaŋ ni ji Newcastle yɛ Australia lɛ toi. Wiemɔ ni yitso ji “Mɛi Akpekpei Abɔ ni Yɔɔ Bianɛ lɛ Gboiŋ Gbi ko Gbi Ko” lɛ kɔne minyɛ yiŋ akɛ ena anɔkwale lɛ, ni ebɔi Kristofoi akpeei yaa daa. Shi kɛlɛ, anɔkwale lɛ he miishɛɛ ni mitsɛ yɔɔ lɛ bɔi shibaa oyayaayai. Ekpɛlɛɛɛ hemɔkɛyeli hee ni Awo ená lɛ nɔ, ni ebɔ lɛ kɔkɔ akɛ kɛ́ eŋmɛɛɛ hemɔkɛyeli nɛɛ he lɛ, ebaashi lɛ. Awo sumɔɔ mitsɛ, ni esumɔɔɔ ni weku lɛ mli gbálaa. Shi kɛlɛ, ele akɛ Nyɔŋmɔ toi ní aaabo lɛ ji nɔ titri ni he hiaa, ni etswa efai shi akɛ ebaafee nɔ ni ja yɛ Nyɔŋmɔ hiɛ. (Mateo 10:34-39) Mitsɛ shi etee, ni yɛ no sɛɛ lɛ, mifɔɔɔ lɛ namɔ.

Kɛ mikwɛ bei ni eho lɛ, mináa anɔkwa ni minyɛ ye Nyɔŋmɔ lɛ he miishɛɛ waa. Mi kɛ minyɛmi yoo nukpa ni atsɛ́ɔ lɛ Beulah lɛ ená mumɔŋ jɔɔmɔi babaoo yɛ shihilɛ mli yɛ eyiŋ ni ekpɛ lɛ hewɔ. Eha wɔkase nɔ ko ni he hiaa waa hu—kɛ́ wɔle nɔ ni ja lɛ, esa akɛ wɔbɔ mɔdɛŋ akɛ wɔbaatsu he nii.

Hemɔkɛyeli He Kaai

Biblia Kaselɔi, taakɛ atsɛɔ Yehowa Odasefoi yɛ no beaŋ lɛ fee ekome kɛye amɛbua wɔweku lɛ waa. Minaa kɛ wɔ bahi shi, ni lɛ hu ekpɛlɛ Biblia mli anɔkwale lɛ nɔ. Lɛ kɛ Awo batsɔmɔ nanemɛi ni feɔ ekome waa kɛtsuɔ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ, ni bɔ ni amɛfeɔ amɛnii amɛhaa yɛ bulɛ mli kɛ naanyobɔɔ su ni amɛjieɔ lɛ kpo lɛ ha amɛhiɛ ba nyam yɛ mɛi ahiɛ.

Yɛ nakai beaŋ nɔŋŋ lɛ, nyɛmimɛi hii Kristofoi ni edara lɛ gbala amɛjwɛŋmɔ kɛba minɔ ni amɛtsɔse mi jogbaŋŋ. Etsɛɛɛ ni mikase bɔ ni akɛ wolo ni aŋmala shiɛmɔ wiemɔi yɛ nɔ lɛ tsuɔ nii ahaa, ni mikɛ shiɛmɔ wiemɔi kukuji yeɔ mɛi odase yɛ amɛshĩai amli. Mitswa Biblia mli maŋshiɛmɔi hu ni amɔmɔ awo kpãai anɔ lɛ yɛ gramafon bibioo ko nɔ, ni wɔtsotsoroɔ woji ni aŋmala shiɛmɔ wiemɔi yɛ nɔ ní akɛyeɔ mɛi odase lɛ kɛnyiɛɔ gbɛjegbɛ wulu ni yɔɔ maŋ lɛ mli lɛ nɔ. Akɛni misheɔ gbɔmɔ hiɛ gbeyei hewɔ lɛ, enɛ feemɔ wa kɛha mi. Shi kɛlɛ, mile nɔ ni ja, ni mitswa mifai shi akɛ matsu he nii.

Beni migbe skul naa lɛ, mibɔi nitsumɔ yɛ shikatoohe ko, ni nɔ ni fata minitsumɔ lɛ he ji akɛ mifãa gbɛ kɛyaa shikatoohe nitsumɔhe lɛ niji srɔtoi ni yɔɔ New South Wales lɛ fɛɛ mli. Eyɛ mli akɛ Odasefoi fioo pɛ yɔɔ nakai maŋ lɛ mli moŋ, shi tsɔsemɔ ni miná lɛ ye ebua mi ni mitee nɔ mihiɛ mihemɔkɛyeli lɛ mli. Awo ŋmala mi woji ni kanyaa mɔ kɛwo mi hewalɛ yɛ mumɔŋ.

Nakai woji lɛ ye bua mi yɛ be ni sa mli. Jeŋ Ta II lɛ je shishi, ni anyɛ minɔ koni mikɛ mihe awo asraafoi anitsumɔ mli. Shikatoohe lɛ nɔkwɛlɔ lɛ ji mɔ ko ni yaa sɔlemɔ waa, ni eji asraafonyo nukpa hu yɛ he ni wɔyɔɔ lɛ. Beni migbála mli mitsɔɔ lɛ ákɛ mikɛ mihe wooo asraafoi anitsumɔ mli akɛni Kristofonyo ji mi hewɔ lɛ, ekɛ nibii enyɔ shwie mihiɛ—ákɛ maŋmɛɛ mijamɔ lɛ he loo mashi shikatoohe lɛ! Nibii amli bawo wu beni abi ni mikɛ mihe ayatsɔɔ yɛ he ni aheɔ asraafoi heei awoɔ asraafoi anitsumɔ mli yɛ lɛ. Shikatoohe lɛ nɔkwɛlɔ lɛ yɛ jɛmɛ, ni egbɛ ehiŋmɛiiaŋ kɛkwɛ bɔ ni mafee minii maha beni mibɛŋkɛ gbɛiŋmaa okpɔlɔ lɛ he lɛ. Beni mikpoo akɛ mikɛ miwaonaa gbɛi aaawo woji ni akɛheɔ mɛi heei lɛ ashishi lɛ, onukpai lɛ amli wo la. Eji be ni mli wa kɛha mi, shi mitswa mifai shi akɛ mafee nɔ ni ja. Yehowa ye ebua mi, ni mito mitsui shi ni mifee shiŋŋ yɛ saji ahe. Beni miná mile sɛɛ mli akɛ niseniianiifeelɔi komɛi miitao mi lɛ, oyá nɔŋŋ kɛkɛ ni miloo minibii, ni miyatá oketeke mli kɛshi maŋ lɛ mli!

Beni miku misɛɛ kɛtee Newcastle lɛ, akɛ mi tee koni miyajie minaa yɛ saneyelihe ko, ni mɛi ni fata he hu ji nyɛmimɛi krokomɛi kpawo ni kpoo akɛ amɛaatsu asraafoi anitsumɔ lɛ. Kojolɔ lɛ bu wɔ fɔ́, ni awo wɔ tsuŋ nyɔji etɛ, ni aha wɔtsu nii dɛŋdɛŋ. Eyɛ mli akɛ eŋɔɔɔ mɔ ko naa akɛ aaawo lɛ tsuŋ moŋ, shi nɔ ni ja ni mifee lɛ ha miná jɔɔmɔi babaoo. Beni ajie wɔ kɛjɛ tsuŋwoo mli lɛ, naanyo Odasefonyo ko ni atsɛ́ɔ lɛ Hilton Wilkinson, ní mi kɛ lɛ hi gboklɛfoi atsu lɛ mli lɛ kɛɛ mibatsu nii miha lɛ yɛ efonirishamɔ nitsumɔhe lɛ. Mikɛ Melody ni tsuɔ nii yɛ nitsumɔhe lɛ akɛ mɔ ni hereɔ mɛi lɛ kpe yɛ jɛmɛ, ni lɛ ji mɔ ni mikɛ lɛ bote gbalashihilɛ mli yɛ sɛɛ mli. Beni ajie mi kɛjɛ tsuŋwoo mli lɛ, etsɛɛɛ ni abaptisi mi kɛfee mihenɔjɔɔmɔ kɛha Yehowa lɛ he okadi.

Mibɔ Mɔdɛŋ Koni Matsɔ Be-Fɛɛ Sɔɔlɔ

Beni wɔbote gbalashihilɛ mli sɛɛ lɛ, mi kɛ Melody fɛɛ gbele wɔ diɛŋtsɛ wɔfonirishamɔhe yɛ Newcastle. Etsɛɛɛ ni wɔná nitsumɔ ni fa babaoo aahu akɛ egba wɔgbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ naa, ni wɔmumɔŋ shidaamɔ hu bɔi shibaa. Aaafee nakai beaŋ nɔŋŋ lɛ, Ted Jaracz ni no mli lɛ, esɔmɔɔ yɛ Yehowa Odasefoi anitsumɔhe nine ni yɔɔ Australia lɛ, ni amrɔ nɛɛ eji Nɔyeli Kuu lɛ mlinyo lɛ kɛ wɔ wie mumɔŋ otii ni wɔkɛmamɔ wɔhiɛ lɛ ahe. Beni ekɛ wɔ gba sane egbe naa lɛ, wɔkpɛ wɔyiŋ akɛ wɔbaahɔ̃ɔ wɔnitsumɔhe lɛ, ní wɔha wɔshihilɛ afee mlɛo. Yɛ afi 1954 mli lɛ, wɔhé tsũ shwiili bibioo ko, ni wɔfã kɛtee Ballarat maŋtiase ni yɔɔ Victoria maŋ lɛ mli lɛ, ni wɔbɔi sɔɔmɔ akɛ gbɛgbalɔi, loo be-fɛɛ sanekpakpa jajelɔi.

Be mli ni wɔfataa asafo bibioo ni yɔɔ Ballarat lɛ he kɛtsuɔ nii lɛ, Yehowa jɔɔ wɔmɔdɛŋbɔi lɛ anɔ. Yɛ nyɔji 18 mli lɛ, mɛi ni baa kpeei lɛ ayibɔ tee hiɛ kɛjɛ 17 kɛyashɛ 70. No sɛɛ lɛ aha wɔ hegbɛ koni wɔyatsu gbɛfãa nitsumɔ, loo kpokpaa nɔ nitsumɔ lɛ yɛ Australia Wuoyigbɛ kpokpaa lɛ mli. Wɔkɛ afii etɛ ni nyiɛ sɛɛ kɛba lɛ ná miishɛɛ yɛ saramɔ ni wɔsaraa asafoi ni yɔɔ Adelaide maŋtiase lɛ mli lɛ kɛ kpokpaai ni afeɔ wein ni adũɔ akutui kɛ amɛhenɔi yɛ mli lɛ anɔ, yɛ Murray Faa lɛ naa. Kwɛ bɔ ni wɔshihilɛ tsake kwraa! Eŋɔɔ wɔnaa akɛ wɔfata nyɛmimɛi hii kɛ yei ni yɔɔ suɔmɔ lɛ ahe kɛmiisɔmɔ. Kwɛ bɔ ni eji miishɛɛ sane kɛha wɔ akɛ wɔfee nɔ ni wɔle akɛ eja!

Maŋsɛɛ Shiɛmɔ Nitsumɔ

Yɛ afi 1958 lɛ, wɔha Australia nitsumɔhe nine lɛ le akɛ wɔto wɔyiŋ akɛ kɛ́ eshwɛ fioo ni afi lɛ baaba naagbee lɛ, wɔbaaya “Nyɔŋmɔ Suɔmɔnaa Nifeemɔ” Majimaji Ateŋ Kpee ni abaafee yɛ New York City lɛ. Amɛha hetoo kɛtsɔ gbɛbimɔ woji kɛha Gilead maŋsɛɛ shiɛmɔ skul ni abaafee yɛ United States lɛ ní amɛkɛmaje wɔ lɛ nɔ. Akɛni wɔye aaafee afii 35 hewɔ lɛ, wɔsusu akɛ wɔdara tsɔ̃ fe mɛi ni sa akɛ amɛya Gilead skul lɛ. Enɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, wɔkɛ wɔgbɛbimɔ woji lɛ maje ni aha wɔ hegbɛ koni wɔya klas ni ji 32 lɛ. Beni nikasemɔ lɛ shɛ teŋgbɛ lɛ, atsɔɔ wɔ he ni wɔbaayasɔmɔ yɛ akɛ maŋsɛɛ shiɛlɔi lɛ—ni ji India! Yɛ bɔ ni wɔhao yɛ shishijee lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, wɔmiisumɔ ni wɔfee nɔ ni ja, ni wɔkɛ miishɛɛ kpɛlɛ wɔnitsumɔ lɛ nɔ.

Leebi maŋkpa ko yɛ afi 1959 lɛ, wɔkɛ meele fã gbɛ kɛtee Bombay (amrɔ nɛɛ Mumbai). Apaafoi ohai abɔ kamɔ shi ni amɛwɔwɔi yɛ meelei adaamɔhe lɛ. Kɔɔyɔɔ lɛ mli ejeee ŋma kwraa. Beni hulu lɛ je lɛ, eha wɔle nɔ ni wɔkɛbaakpe yɛ no sɛɛ. Wɔnuko jeŋ dɔlɛ ni tamɔ nɛkɛ he pɛŋ! Lynton kɛ Jenny Dower ni ji maŋsɛɛ shiɛlɔi, ni amɛji gbalashihilɛ mli hefatalɔi ni kɛ wɔ etsu gbɛgbamɔ nitsumɔ lɛ yɛ Ballarat lɛ ba ni amɛbahere wɔ. Amɛkɛ wɔ tee India nitsumɔhe nine ni ji Betel Shĩa lɛ, ní yɔɔ ŋwɛitsu ko ni jɛmɛ efee fintɔŋŋ lɛ nɔ, ni jɛmɛ bɛŋkɛ maŋtiase lɛ teŋgbɛ. Betel nitsulɔi ekpaa ni kɛ amɛhe eha lɛ ji mɛi ni yɔɔ shĩa lɛ mli. Nyɛminuu Edwin Skinner ni esɔmɔ akɛ maŋsɛɛ shiɛlɔ yɛ India kɛjɛ afi 1926 lɛ wo wɔ ŋaa koni wɔhé gbɛfãa baagii enyɔ dani wɔfã kɛyatsu nitsumɔ ni akɛwo wɔdɛŋ lɛ. Bei pii lɛ, enɛɛmɛi ji nibii ni afɔɔ namɔ yɛ India oketekei amli, ni amɛhe ba sɛɛnamɔ jogbaŋŋ diɛŋtsɛ yɛ gbɛfãai krokomɛi ni wɔná mli gbɛfaŋnɔ yɛ sɛɛ mli lɛ amli.

Beni wɔkɛ oketeke efã gbɛ gbii enyɔ sɛɛ lɛ, wɔyashɛ Tiruchchirappalli ni ji wɔshikpɔŋkuku ni akɛha wɔ lɛ mli, ni eji maŋ ni yɔɔ Madras (amrɔ nɛɛ Tamil Nadu) wuoyigbɛ maŋtiase lɛ mli. Wɔyafata gbɛgbalɔi krɛdɛɛi etɛ ni jɛ India ní yeɔ maŋbii ni yibɔ ji 250,000 lɛ odase lɛ ahe. Jɛmɛ shihilɛ bɛ haŋtsii. Be ko lɛ shika ni shwɛ yɛ wɔdɛŋ lɛ shɛɛɛ U.S. dɔlai 4. Shi kɛlɛ, beni shika lɛ tã lɛ, Yehowa kwaaa wɔ. Mɔ ko ni miikase Biblia lɛ fa wɔ shika ni wɔkɛhai shĩa ni abaanyɛ afee kpeei yɛ mli. Be ko beni wɔniyenii tã lɛ, akutsoŋnyo ko jɛ mlihilɛ mli ebaha wɔ niyenii ko ni lɛ diɛŋtsɛ ehoo. Niyenii lɛ ŋɔɔ minaa waa, shi akɛni shitɔ efo mli hewɔ lɛ, eha shikɔshikɔ shi mi!

Yɛ Shiɛmɔ Nitsumɔ lɛ Mli

Eyɛ mli akɛ mɛi ni yɔɔ Tiruchchirappalli lɛ ateŋ mɛi komɛi wieɔ Blɔfo moŋ, shi maŋbii lɛ ateŋ mɛi pii wieɔ Tamil. Enɛ hewɔ lɛ, wɔbɔ mɔdɛŋ waa akɛ wɔkase shiɛmɔ wiemɔ kuku yɛ nakai wiemɔ lɛ mli ní wɔkɛtsu nii yɛ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli. Enɛ ha maŋbii lɛ ateŋ mɛi pii ná wɔhe miishɛɛ.

Wɔná shĩa kɛ shĩa shiɛmɔ nitsumɔ lɛ he miishɛɛ waa diɛŋtsɛ. Yɛ fɔmɔ su naa lɛ, Indiabii lɛ jieɔ gbɔfeemɔ su kpo, ni amɛteŋ mɛi pii fɔ̃ɔ wɔ nine kɛha nɔ ko fioo yeli. Akɛni bei pii lɛ jɛmɛ jeŋ dɔlɛ kãa he ehiɔ degree Celsius 40 hewɔ lɛ, wɔnáa amɛgbɔfeemɔ lɛ he miishɛɛ waa. Eji nifeemɔ ni bulɛ yɔɔ mli akɛ wɔkɛ mɛi aaagba saji ni kɔɔ wɔ diɛŋtsɛ wɔshihilɛ he dani wɔkɛ wɔshɛɛ sane lɛ aha. Bei pii lɛ shiatsɛmɛi lɛ biɔ mi kɛ miŋa akɛ: “Nɛgbɛ nyɛjɛ? Ani nyɛyɛ bii? Mɛni hewɔ nyɛfɔɔɔ bii lɛ?” Kɛji amɛná amɛle akɛ wɔbɛ bii lɛ, amɛfɔɔ wɔ kɛɛmɔ akɛ amɛbaatsɔɔ wɔ datrɛfonyo ko ni he esa koni wɔyana lɛ! Shi kɛlɛ, saji ni tamɔ nɛkɛ ni amɛkɛ wɔ gbaa lɛ haa wɔnáa hegbɛi ni wɔkɛtsɔɔ amɛ mɛi ni wɔji, kɛ agbɛnɛ hu bɔ ni wɔnitsumɔ ni ji akɛ wɔtsɔɔ mɛi Biblia lɛ mli saji he hiaa waa ha lɛ.

Mɛi ni wɔyeɔ amɛ odase lɛ ateŋ mɛi babaoo ji Hindubii—ni esoro amɛhemɔkɛyelii lɛ kwraa yɛ Kristojamɔ he. Yɛ nɔ najiaŋ ni wɔkɛ amɛ aaataa bɔ ni Hindubii ahemɔkɛyelii lɛ yɔɔ haŋtsii ha lɛ naa lɛ, wɔshiɛɔ Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa lɛ wɔtsɔɔ amɛ tɛ̃ɛ—ni enɛ yeɔ omanye. Yɛ nyɔji ekpaa mli lɛ, aaafee mɛi 20 bɔi kpeei ni wɔfeɔ yɛ wɔmaŋsɛɛ shiɛlɔi ashĩa lɛ mli lɛ baa. Atsɛ́ɔ mɛi nɛɛ ateŋ mɔ kome akɛ Nallathambi, ni eji tsũmaa he nilelɔ. Sɛɛ mli lɛ, lɛ kɛ ebinuu ni atsɛ́ɔ lɛ Vijayalayan lɛ ye amɛbua mɛi aaafee 50 ni amɛbatsɔmɔ Yehowa tsuji. Vijayalayan sɔmɔ fioo hu yɛ India nitsumɔhe nine lɛ.

Wɔbɔi Gbɛfãa

Beni wɔhi India nɔ ni shɛɛɛ nyɔji ekpaa sɛɛ lɛ, ahala mi akɛ misɔmɔ akɛ maŋ lɛ klɛŋklɛŋ kpokpaa wulu nɔkwɛlɔ ní baaya nɔ etsu nitsumɔ nɛɛ daa. Enɛ babi ni mafã gbɛ kɛkpa India maŋ lɛ mli fɛɛ, ni mato kpeei ahe gbɛjianɔ, ní masɔmɔ wiemɔ kui srɔtoi nɛɛhu. Eji nitsumɔ ni wa waa diɛŋtsɛ. Wɔto wɔtadei kɛ nibii ni wɔkɛbaatsu nii yɛ nyɔji ekpaa mli lɛ wɔwo dade adekai etɛ kɛ wɔbaagii ni wɔkɛfɔɔ gbɛfãa lɛ amli, ni wɔta oketeke mli kɛshi Madras (amrɔ nɛɛ Chennai) maŋtiase lɛ mli. Akɛni wɔkpokpaa wulu shikpɔŋkuku lɛ dalɛ aaafee kilomitai 6,500 kɛbɔle hewɔ lɛ, wɔfãa gbɛ be fɛɛ be. Be ko lɛ wɔfee kpee ko yɛ Bangalore wuoyigbɛ maŋtiase lɛ mli Hɔgbaa. No sɛɛ lɛ wɔfã gbɛ kɛtee Darjeeling yɛ kooyigbɛ, yɛ he ni gɔji bibii ni yɔɔ Himalayan gɔŋ lɛ he lɛ yɔɔ lɛ, ni wɔyafee kpee kroko yɛ otsi ni nyiɛ sɛɛ lɛ mli. Gbɛfãa kɛmiiya Darjeeling lɛ bi ni wɔfã gbɛ aaafee kilomitai 2,700, ní wɔtara oketekei srɔtoi enumɔ amli dani wɔyashɛ.

Beni wɔje gbɛfãa lɛ shishi lɛ, wɔná he miishɛɛ akɛ wɔɔjie sini ni ji The New World Society in Action lɛ wɔtsɔɔ. Sini nɛɛ ha mɛi le nitsumɔ ni Yehowa asafo ni yɔɔ shikpɔŋ nɛɛ nɔ lɛ tsuɔ kɛ bɔ ni amɛnitsumɔ lɛ yaa nɔ ehaa. Bei pii lɛ mɛi ohai abɔ bakwɛɔ sini ni wɔjieɔ nɛɛ. Be ko lɛ, wɔjie sini lɛ wɔtsɔɔ mɛi komɛi ni ebua amɛhe naa yɛ gbɛjegbɛ ko he. Beni wɔjieɔ sini lɛ, jeŋ bɔi oblɔtu shĩi kɛnina wɔ oyayaayai. Akɛni kuu ko efee wɔ basabasa pɛŋ beni afo sini lɛ jiemɔ mli hewɔ lɛ, mikpɛ miyiŋ akɛ maya nɔ majie sini lɛ ní mawo lɛ foi moŋ. Miishɛɛ sane ji akɛ, sini lɛ ba naagbee ni nɔ ko nɔ ko efooo mli dani nugbɔ lɛ bɔi nɛmɔ.

Yɛ afii ni nyiɛ sɛɛ kɛba lɛ amli lɛ, mi kɛ Melody fã gbɛ kɛtee India maŋ lɛ mli hei srɔtoi babaoo. Akɛni esoro kpokpaa fɛɛ kpokpaa nɔ niyenii, atadewoo, wiemɔ, kɛ jɛmɛ shikãmɔ hewɔ lɛ, kɛ́ wɔfã gbɛ kɛjɛ kpokpaa kome nɔ kɛtee ekroko nɔ lɛ, efeɔ tamɔ nɔ ni wɔtee maŋ kroko nɔ. Mɛɛ Yehowa adebɔɔ mli nibii srɔtoisrɔtoi ni yɔɔ naakpɛɛ po nɛ! Nakai nɔŋŋ eji yɛ koo mli kooloi ni yɔɔ India lɛ hu agbɛfaŋ. Be ko lɛ, wɔna kootsɛ agbo ko kpetekpelee beni wɔyɔɔ Nepalbii akoo lɛ mli lɛ. Eji kooloo ni he yɔɔ fɛo waa diɛŋtsɛ. Kooloo nɛɛ ni wɔna lɛ lɛ ha shwelɛ ni wɔyɔɔ akɛ wɔɔhi Paradeiso ni ji he ni adesai kɛ kooloi baahi shi wɔsɛɛ yɛ toiŋjɔlɛ mli lɛ mli bawa waa.

Gbɛjianɔtoi Amli Tsakemɔi ni Afee

Yɛ nakai gbii ni tsɔ hiɛ lɛ amli lɛ, ehe bahia ni nyɛmimɛi ni yɔɔ India lɛ ale bɔ ni amɛaafee amɛkɛ Yehowa asafoŋ gbɛjianɔtoi atsu nii jogbaŋŋ. Yɛ asafoi komɛi amli lɛ, hii taraa afã kome ni yei hu taraa afã kroko yɛ tsũ ni afeɔ kpee yɛ mli lɛ mli. Bei pii lɛ ajeee kpeei ashishi yɛ be naa. Yɛ asafo ko mli lɛ, atswaa ŋmɛlɛ ni gbɛɛɔ waa kɛtsɛ́ɔ Maŋtsɛyeli shiɛlɔi lɛ kɛbaa asafoŋ kpeei. Yɛ hei krokomɛi lɛ, shiɛlɔi lɛ nyiɛɔ bɛlɛoo kɛbaa kpeei lɛ kɛ́ amɛkwɛ he ni hulu lɛ eshɛ yɛ atatu lɛ mli lɛ. Afɔɔɔ kpokpaa nɔ kpeei afeemɔ, ni kpokpaa nɔkwɛlɔi hu efɔɔɔ asafoi lɛ asaramɔ. Nyɛmimɛi lɛ miisumɔ ni amɛfee nɔ ni ja, shi ehe miihia ni amɛná tsɔsemɔ.

Yɛ afi 1959 lɛ, Yehowa asafo lɛ to Maŋtsɛyeli Sɔɔmɔ Skul lɛ he gbɛjianɔ. Nɛkɛ jeŋ muu fɛɛ tsɔsemɔ he gbɛjianɔtoo nɛɛ ye ebua kpokpaa nɔkwɛlɔi, gbɛgbalɔi krɛdɛɛi, maŋsɛɛ shiɛlɔi, kɛ asafoŋ onukpai koni amɛtsu Ŋmalɛ naa sɔ̃i ni jwere amɛnɔ lɛ ahe nii jogbaŋŋ kɛmɔ shi. Beni aje skul lɛ shishi yɛ India yɛ December 1961 lɛ, misɔmɔ akɛ skul lɛ tsɔɔlɔ. Fiofio lɛ, akɛ nibii ni atsɔɔ yɛ skul lɛ bɔi nitsumɔ yɛ asafoi lɛ amli yɛ maŋ lɛ mli fɛɛ, ni enɛ feemɔ ha amɛtee hiɛ oyayaayai. Beni nyɛmimɛi hii lɛ ná amɛle nɔ ni ja lɛ, Nyɔŋmɔ mumɔ lɛ tsirɛ amɛ ni amɛtsu he nii.

Kpeei wuji ni afee lɛ hu wo nyɛmimɛi lɛ hewalɛ ni eha amɛfee ekome. Kpeei nɛɛ ateŋ ekome ni sa kadimɔ waa ji “Naanɔ Sanekpakpa” Majimaji Ateŋ Kpee ni afee yɛ New Delhi yɛ afi 1963 lɛ. Odasefoi ni yɔɔ India hei srɔtoi fɛɛ lɛ fã gbɛ kilomitai akpei abɔ kɛba nɛkɛ kpee nɛɛ, ni amɛteŋ mɛi babaoo kɛ amɛshika fɛɛ ni amɛkɛto lɛ tsu enɛ he nii. Akɛni maŋsɛɛbii 583 ni jɛ maji krokomɛi 27 anɔ lɛ hu ba kpee lɛ hewɔ lɛ, ebafee klɛŋklɛŋ be ni Odasefoi ni yɔɔ India kɛ nyɛmimɛi ni yi fa babaoo ni ebasara amɛ lɛ kpe ni amɛkɛ amɛ bɔ.

Yɛ afi 1961 lɛ, afɔ̃ mi kɛ Melody nine koni wɔbatsɔmɔ Betel weku lɛ ni yɔɔ Bombay lɛ mli bii, ni yɛ sɛɛ mli lɛ, misɔmɔ akɛ Nitsumɔhe Nine Ajinafoi Akuu lɛ mlinyo yɛ jɛmɛ. Miná sɔɔmɔ hegbɛi krokomɛi hu. Mikɛ afii babaoo sɔmɔ akɛ shikpɔŋ wulu nɔkwɛlɔ yɛ maji komɛi ni yɔɔ Asia lɛ amli kɛ agbɛnɛ hu yɛ Middle East. Akɛni atsĩ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ naa yɛ maji nɛɛ ateŋ babaoo amli hewɔ lɛ, ehe bahia ni shiɛlɔi ni yɔɔ jɛmɛ lɛ ‘ahiɛ atɛ̃ tamɔ onufui, ni amɛfee kpoo tamɔ okpoi.’—Mateo 10:16.

Mlilɛɛmɔi kɛ Tsakemɔi ni Afee

Beni wɔtee India klɛŋklɛŋ kwraa yɛ afi 1959 lɛ, no mli lɛ shiɛlɔi 1,514 ji mɛi ni shiɛɔ yɛ maŋ lɛ mli. Ŋmɛnɛ, yibɔ lɛ efa fe 24,000. Bɔni afee ni wɔnyɛ wɔtsu mɛi ayifalɛ nɛɛ he nii lɛ, wɔfã shii enyɔ sɔŋŋ kɛtee Betel shĩai heei amli yɛ Bombay loo he ni bɛŋkɛ jɛmɛ. Kɛkɛ ni yɛ March 2002 lɛ, asaa ajie Betel weku lɛ kɛtee he kroko ekoŋŋ—yɛ be ni tamɔ nɛkɛ mli lɛ, kɛtee tsũi wuji heei ni bɛŋkɛ Bangalore yɛ India wuoyigbɛ lɛ amli. Amrɔ nɛɛ, Betel nitsulɔi 240 ji mɛi ni yɔɔ tsũi heei nɛɛ amli, ni amɛteŋ mɛi komɛi ji mɛi ni tsɔɔ Biblia he woji ashishi kɛyaa wiemɔi 20 amli.

Eyɛ mli akɛ mi kɛ Melody kpa gbɛ waa akɛ wɔbaafata he kɛya Bangalore moŋ, shi yɛ afi 1999 lɛ, hela ha wɔku wɔsɛɛ kɛtee Australia. Amrɔ nɛɛ wɔmiisɔmɔ akɛ Betel weku lɛ mli bii yɛ Sydney. Eyɛ mli akɛ wɔshĩ India moŋ, shi suɔmɔ ni wɔyɔɔ kɛha wɔnanemɛi kɛ wɔmumɔŋ bii ni wɔsumɔɔ amɛsane ní yɔɔ nakai maŋ lɛ mli lɛ mli wa lolo. Kwɛ miishɛɛ ni wɔnáa kɛ́ wɔnine shɛ woji ni amɛŋmalaa wɔ lɛ anɔ!

Kɛ mi kɛ Melody kwɛ nɔ ni fe afii 50 ni eho ni wɔkɛsɔmɔ yɛ be-fɛɛ sɔɔmɔ lɛ mli lɛ, wɔnuɔ he akɛ ajɔɔ wɔ waa diɛŋtsɛ. Be ko ni eho lɛ, nitsumɔ ni wɔtsu ji mfoniri ni wɔsháa mɛi kɛwoɔ woji anɔ, shi nii ni wɔtsuɔ koni wɔkɛha mɛi ahi Nyɔŋmɔ jwɛŋmɔ mli ni ekai amɛ lɛ hi kwraa fe no. Mɛɛ niiashikpamɔi ni yɔɔ miishɛɛ waa po ejɛ wɔyiŋ ni wɔkpɛ akɛ wɔkɛ Nyɔŋmɔ suɔmɔnaa nifeemɔ baaye klɛŋklɛŋ gbɛhe yɛ wɔshihilɛ mli lɛ mli kɛba nɛkɛ! Hɛɛ, nɔ ni Nyɔŋmɔ kɛɔ akɛ eja ní aaafee lɛ haa anáa miishɛɛ diɛŋtsɛ!

[Shikpɔŋ he mfonirii babaoo ni yɔɔ baafa 15]

(Kɛ́ ootao ona bɔ ni saji nɛɛ ji diɛŋtsɛ lɛ, no lɛ kwɛmɔ wolo lɛ mli)

INDIA

New Delhi

Darjeeling

Bombay (Mumbai)

Bangalore

Madras (Chennai)

Tiruchchirappalli

[Mfonirii ni yɔɔ baafa 13]

Hadyn kɛ Melody yɛ afi 1942

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 16]

Betel weku ni yɔɔ India, yɛ afi 1975