Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Sanebimɔi ni Jɛ Kanelɔi Adɛŋ

Sanebimɔi ni Jɛ Kanelɔi Adɛŋ

Sanebimɔi ni Jɛ Kanelɔi Adɛŋ

Ani bɔ ni Yesu kɛ enyɛ wie yɛ yookpeemɔ okpɔlɔŋmɛɛ lɛ shishi yɛ Kana lɛ esaaa loo etsɔɔ akɛ ebuuu lɛ?—Yohane 2:4.

Beni abaptisi Yesu sɛɛ etsɛɛɛ nɔŋŋ lɛ, afɔ̃ lɛ kɛ ekaselɔi lɛ anine kɛtee yookpeemɔ okpɔlɔŋmɛɛ ko shishi yɛ Kana. Enyɛ awo hu tee eko. Beni wein lɛ shɛɛɛ lɛ, Maria kɛɛ Yesu akɛ: “Amɛbɛ wein.” Yesu ha enyɛ hetoo akɛ: “Mɛɛ sane mikɛo yɔɔ, awó [yoo]? Miŋmɛlɛtswaa lɛ shɛko.”—Yohane 2:1-4.

Ŋmɛnɛ, kɛ mɔ ko tsɛ enyɛ “yoo” ni ekɛɛ lɛ hu akɛ “mɛɛ sane mikɛo yɔɔ?” lɛ, abaabu mɔ lɛ akɛ ebuuu mɔ, ákɛ ekwɛ enyɛ hiɛ po. Shi kɛ́ awie ashi Yesu akɛ ebuuu mɔ loo ekwɛ enyɛ hiɛ lɛ, no tsɔɔ akɛ aku hiɛ ashwie Yudafoi ni yɔɔ nakai beaŋ lɛ akusum kɛ amɛwiemɔ he mla nɔ. Bɔ ni akɛ wiemɔi nɛɛ tsu nii yɛ Biblia lɛ mli lɛ shishi ni wɔɔnu lɛ baaye abua wɔ koni wɔna sane nɛɛ naa.

Wolo ni ji Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words lɛ kɛɛ yɛ wiemɔ ni ji “yoo” lɛ he akɛ: “Kɛ atsɛ yoo ko nakai lɛ, no etsɔɔɔ akɛ awie ehiɛ loo akɛ lɛ ewie bɔ ni esaaa, shi moŋ etsɔɔ hedɔɔ loo bulɛ kpojiemɔ.” Woji krokomɛi hu fĩɔ susumɔ nɛɛ sɛɛ. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, wolo ni ji The Anchor Bible lɛ kɛɛ akɛ: “Wiemɔ nɛɛ jeee mɔ hiɛ kamɔ loo wiemɔ ni bulɛ bɛ he, ni asaŋ etsɔɔɔ akɛ Yesu bɛ hedɔɔ . . . Eji wiemɔ ni bulɛ yɔɔ he ni ekɛfɔɔ nitsumɔ kɛ ekɛ yei miigba sane.” Wolo ni ji The New International Dictionary of New Testament Theology lɛ tsɔɔ mli akɛ “wiemɔ nɛɛ ehiɛɛɛ shishinumɔ kroko ni tsɔɔ bulɛ ni abɛ kɛha mɔ ni akɛ wieɔ lɛ.” Ni Gerhard Kittel wolo ni ji Theological Dictionary of the New Testament lɛ tsɔɔ mli akɛ kɛ́ akɛ wiemɔ nɛɛ tsu nii lɛ, “etsɔɔɔ mɔ ni abuuu loo mɔ he guɔ ni agbeɔ kɔkɔɔkɔ.” No hewɔ lɛ, esaaa akɛ wɔmuɔ sane naa akɛ Yesu ebuuu enyɛ loo ekɛ lɛ wie bɔ ni esaaa beni etsɛ lɛ akɛ “yoo” lɛ.—Mateo 15:28; 26:13; Luka 7:44; 13:12.

Ni wiemɔ “mɛɛ sane mikɛo yɔɔ” lɛ hu? Eeenyɛ efee akɛ eji Yudafoi abɛbuaŋ wiemɔ ko ni afɔɔ kɛ nitsumɔ, ni epue shii abɔ yɛ Biblia lɛ mli. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, beni David kuɔ Abishai naa yɛ 2 Samuel 16:10 koni ekayagbe Shimei lɛ, ekɛɛ lɛ akɛ: “Te mafee nyɛhe tɛŋŋ [loo mɛɛ sane mikɛ nyɛ yɔɔ], nyɛ Zeruiabii nɛɛ? Hã elomɔ kɛkɛ, ejaakɛ kɛ Yehowa ekɛɛ lɛ akɛ: Loomɔ David! lɛ, namɔ aaakɛɛ akɛ: Mɛɛ hewɔ ni ofee nakai?” Wɔkaneɔ yɛ 1 Maŋtsɛmɛi 17:18 lɛ hu akɛ beni yoo okulafo ni yɔɔ Zarefat lɛ na akɛ ebinuu lɛ egbo lɛ, ekɛɛ Elia akɛ: “Mɛɛ sane mikɛo yɔɔ, bo Nyɔŋmɔ gbɔmɔ? Ani oba miŋɔɔ ni ohã akai mihe esha lɛ ni agbe mibinuu lɛ?”

Biblia mli nɔkwɛmɔnii enyɔ nɛɛ haa wɔnaa akɛ kɛ́ akɛ wiemɔ “mɛɛ sane mikɛo yɔɔ?” tsu nii yɛ Biblia lɛ mli lɛ, bei pii lɛ etsɔɔɔ mɔ nyaŋemɔ loo hepupuumɔ, shi moŋ etsɔɔ kpoomɔ ni akpoɔ ákɛ akɛ he aaawo nifeemɔ ko ni akɛfɔ̃ mɔ hiɛ lɛ mli. Ni ebaanyɛ etsɔɔ gbee hu ni akɛ mɔ ko kpaaa yɛ susumɔ ko loo jwɛŋmɔ ko he. Belɛ, mɛɛ shishinumɔ naa Yesu kɛ Maria wie yɛ lɛ?

Beni Maria kɛɛ Yesu akɛ “Amɛbɛ wein” lɛ, eeenyɛ efee akɛ jeee amaniɛ kɛkɛ ebɔɔ Yesu, shi moŋ eekɛɛ lɛ ni efee nɔ ko yɛ sane lɛ he. Yesu kɛ abɛbuaŋ wiemɔ ni afɔɔ kɛ nitsumɔ yɛ ebeaŋ lɛ tsu nii kɛkpoo nibimɔ ni Maria tsɔ ŋaa gbɛ nɔ ekɛfɔ̃ ehiɛ lɛ, ni wiemɔ ni ekɛfata he akɛ, “Miŋmɛlɛtswaa lɛ shɛko” lɛ yeɔ ebuaa wɔ ni wɔnaa nɔ hewɔ ni efee nakai lɛ.

Kɛjɛ beni abaptisi Yesu ni afɔ lɛ mu yɛ afi 29 Ŋ.B. ákɛ shiwoo Mesia lɛ, ele akɛ Yehowa miisumɔ ni eye anɔkwa kɛyashi egbele mli, koni E-tee lɛ shi ni E-wo ehiɛ nyam. Yesu kɛɛ akɛ: “Gbɔmɔ bi lɛ baaa ni asɔmɔ lɛ, shi eba sɔɔmɔ moŋ, ni eŋɔ esusuma lɛ eha yɛ mɛi pii akpɔmɔ hewɔ.” (Mateo 20:28) Beni ŋmɛlɛtswaa ni Yesu baagbo lɛ shɛɔ lɛ, ehã enɛ fee faŋŋ akɛ: “Ŋmɛlɛtswaa . . . lɛ eshɛ.” (Yohane 12:1, 23; 13:1) No hewɔ lɛ, beni Yesu sɔleɔ yɛ gbi gbɛkɛ ni tsɔ egbele lɛ hiɛ lɛ, ekɛɛ akɛ: “Ataa, ŋmɛlɛtswaa lɛ eshɛ: wo obi lɛ hiɛ nyam, koni obi lɛ hu awo ohiɛ nyam.” (Yohane 17:1) Ni naagbee kwraa beni asafo kuu lɛ ba koni amɛbamɔ Yesu yɛ Getsemane lɛ, etsĩɛ bɔfoi lɛ ahiɛ yɛ wɔ̀ mli ni ekɛɛ: “Ŋmɛlɛtswaa lɛ eshɛ, naa, aaŋɔ gbɔmɔ bi lɛ aawo eshafeelɔi adɛŋ.”—Marko 14:41.

Shi beni afeɔ yookpeemɔ okpɔlɔŋmɛɛ lɛ yɛ Kana lɛ, no mli lɛ kpaako Yesu eje esɔɔmɔ nitsumɔ ákɛ Mesia lɛ shishi, ni ‘eŋmɛlɛtswaa’ lɛ nako ashɛ. Oti titri ni ma ehiɛ ji ni efee e-Tsɛ suɔmɔnaa nii yɛ gbɛ kɛ be ni e-Tsɛ lɛ efã lɛ akɛ efee lɛ nɔ, ni mɔ ko mɔ ko nyɛŋ atsĩ efai shi ni etswa akɛ eeetsu nitsumɔ ni akɛwo edɛŋ lɛ naa. Yesu kɛ nɔmimaa tsĩ anɔkwale nɛɛ tã etsɔɔ enyɛ, shi no etsɔɔɔ akɛ ebuuu lɛ loo ekɛ lɛ wie bɔ ni esaaa. Maria hu nuuu he akɛ ebi lɛ ewo lɛ hiɛgbele loo ekwɛ hiɛ. Yɛ anɔkwale mli lɛ, akɛni Maria kɔ sane ni Yesu wieɔ lɛ sɛɛ hewɔ lɛ, ekɛɛ mɛi ni sɔmɔɔ yɛ yookpeemɔ lɛ shishi lɛ akɛ: “Nɔ fɛɛ nɔ ni eeekɛɛ nyɛ lɛ, nyɛfea.” Yɛ nɔ najiaŋ ni Yesu aaakpoo enyɛ nibimɔ lɛ, efee eklɛŋklɛŋ naakpɛɛ nii akɛ Mesia lɛ—eha nu tsɔ wein kpakpa—ni nifeemɔ nɛɛ eteee shi ewooo e-Tsɛ suɔmɔnaa nii, ni yɛ nakai beaŋ nɔŋŋ lɛ etsu enyɛ nibimɔ lɛ he nii.—Yohane 2:5-11.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 31]

Yesu kɛ enyɛ wie yɛ mlihilɛ kɛ nɔmimaa mli