Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Nuu kɛ Yoo Amɛ Fɛɛ Amɛyɛ Gbɛnaa Nii ní Yɔɔ Nyam

Nuu kɛ Yoo Amɛ Fɛɛ Amɛyɛ Gbɛnaa Nii ní Yɔɔ Nyam

Nuu kɛ Yoo Amɛ Fɛɛ Amɛyɛ Gbɛnaa Nii ní Yɔɔ Nyam

YEHOWA NYƆŊMƆ bɔ Adam klɛŋklɛŋ, no sɛɛ ni ebɔ Hawa. Dani abaabɔ Hawa lɛ, no mli lɛ Adam ená shihilɛ mli niiashikpamɔ saŋŋ. Yehowa kɛ gbɛtsɔɔmɔi komɛi ha lɛ. (1 Mose 2:15-20) Adam baadamɔ Nyɔŋmɔ najiaŋ koni eha eŋa lɛ ale gbɛtsɔɔmɔi nɛɛ. Belɛ, nilee yɛ mli akɛ Adam baanyiɛ hiɛ yɛ saji fɛɛ ni kɔɔ jamɔ he lɛ amli.

Ayɛ gbɛjianɔtoo ni tamɔ nakai nɔŋŋ yɛ Kristofoi asafo lɛ mli, ni enɛ mli ni wɔɔpɛi lɛ he baanyɛ aba sɛɛnamɔ kɛha wɔ. Bɔfo Paulo ŋma akɛ: “Shi mihaaa yoo hegbɛ akɛ . . . eye nuu nɔ, shi moŋ efee dioo. Ejaakɛ Adam tsutsu abɔ, no sɛɛ lɛ Hawa.” (1 Timoteo 2:12, 13) Enɛ etsɔɔɔ akɛ esaaa ni yoo wieɔ kwraa yɛ Kristofoi asafoŋ kpeei ashishi. Esa akɛ efee dioo kɛ shishinumɔ akɛ esaaa akɛ ebɔɔ mɔdɛŋ akɛ ebaatsɔɔ asafo lɛ nii loo ekɛ nuu taa saji anaa. Esaaa akɛ ebaa hegbɛ ni aha nuu yɛ asafo lɛ mli lɛ shi. Hii ji mɛi ni akɛ hegbɛ eha akɛ amɛkwɛ asafo lɛ nɔ ni asaŋ amɛtsɔɔ amɛ nii. Kɛlɛ, yei kɛ yelikɛbuamɔ babaoo haa yɛ Kristofoi akpeei ashishi kɛtsɔ amɛhe ni amɛkɛwoɔ mli yɛ gbɛ̀i srɔtoi anɔ lɛ nɔ.

Beni bɔfo Paulo tsɔɔ gbɛnaanii ni hii kɛ yei tsuɔ he nii yɛ Nyɔŋmɔ gbɛjianɔtoo lɛ mli lɛ, eŋma akɛ: “Nuu jɛɛɛ yoo mli, shi yoo moŋ jɛ nuu mli . . . Tsɛbelɛ nuu akashi yoo, ni yoo hu akashi nuu, yɛ Nuŋtsɔ lɛ mli [mɔ nɛ yeɔ buaa mɔ nɛ]; ejaakɛ taakɛ bɔ ni yoo jɛ nuu mli lɛ, nakai nɔŋŋ kɛ̃ nuu hu tsɔ̃ yoo mli kɛba; shi nii fɛɛ jɛ Nyɔŋmɔ mli.”—1 Korintobii 11:8-12.

Yei yɛ Hegbɛi ni Nɔ̃ Bɛ

Yɛ Mla ni Nyɔŋmɔ kɛha Israelbii lɛ mli lɛ aha yei hegbɛi babaoo, ni no ha amɛ diɛŋtsɛ amɛkpɛ amɛyiŋ yɛ nɔ ni amɛbaafee he. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, Abɛi 31:10-31 lɛ wieɔ “yoo kpakpa” ni yahéɔ mama kpakpa ni ekɛkpɛɔ atade fɛfɛo ehaa eshĩabii lɛ he. Hɛɛ, “ekpɛɔ klala atadei ni ehɔ̃ɔ”! (Kukuji 13, 21-24) Yoo kpakpa nɛɛ “tamɔ jarayeli lɛji” ejaakɛ eyataoɔ niyenii ni sa, ni efeɔ nakai kɛ́ no baabi ni efã gbɛ kɛya shɔŋŋ po. (Kuku 14) “Ejwɛŋɔ abɔɔ he, ni eheɔ; eninenaa nitsumɔ nii ekɛfeɔ weintrom.” (Kuku 16) Akɛni “eguɔyeli lɛ hi” hewɔ lɛ, enáa nɔ ni etsuɔ lɛ he sɛɛ. (Kuku 18) Yoo ni sheɔ Yehowa gbeyei nɛɛ ‘kwɛɔ eshĩabii lɛ ayaa kɛ baa jogbaŋŋ,’ ni eyeɔ ebuaa mɛi krokomɛi hu. (Kuku 20, 27) Ebɛ naakpɛɛ akɛ mɛi jieɔ eyi!—Kuku 31.

Mlai ni Yehowa tsɔ Mose nɔ ekɛha lɛ ha yei ná hegbɛi saŋŋ amɛkɛná ehe nilee babaoo. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, wɔkaneɔ yɛ Yoshua 8:35 lɛ akɛ: “Wiemɔ ko bɛ yɛ nii ni Mose wo he kitã lɛ fɛɛ mli, ni Yoshua kaneee yɛ Israel asafo lɛ kɛ yei kɛ gbekɛbii kɛ gbɔi ni yɔɔ amɛteŋ lɛ ahiɛ.” Beni Biblia lɛ wieɔ osɔfo Ezra he lɛ, ekɛɛ akɛ: “[E]kɛ mla lɛ ba asafo lɛ hiɛ, hii kɛ yei kɛ mɛi fɛɛ ni kɛ́ amɛnu ni amɛaanu shishi lɛ yɛ jɛi, yɛ nyɔŋ ni ji kpawo lɛ nɔ klɛŋklɛŋ gbi lɛ nɔ. Ni ekane yɛ blohu ni yɔɔ nu agbó lɛ hiɛ lɛ mli kɛjɛ leebi kɛyashi shwane fintiŋŋ, yɛ hii kɛ yei kɛ mɛi ni aaanyɛ shishi anu lɛ ahiɛ, ni maŋ muu lɛ fɛɛ miibo mla wolo lɛ mli wiemɔi atoi.” (Nehemia 8:2, 3) Mla lɛ ni no mli lɛ akaneɔ lɛ he ba sɛɛnamɔ kɛha yei. Amɛkɛ amɛhe wo jamɔŋ gbii juji hu ayeli mli. (5 Mose 12:12, 18; 16:11, 14) Nɔ ni fe fɛɛ lɛ, yei ni hi shi yɛ blema Israel lɛ ná hegbɛ amɛkɛ Yehowa Nyɔŋmɔ bɔ naanyo, ni asaŋ amɛkɛ lɛ gba sane yɛ sɔlemɔ mli.—1 Samuel 1:10.

Yei ni sheɔ Nyɔŋmɔ gbeyei ni hi shi yɛ klɛŋklɛŋ afii 100 Ŋ.B. lɛ ná hegbɛ akɛ amɛsɔmɔ Yesu. (Luka 8:1-3) Be ko gbɛkɛ beni ekɛ mɛi yeɔ nii yɛ Betania lɛ, yoo ko fɔse mu eshwie eyiteŋ kɛ enaji ahe. (Mateo 26:6-13; Yohane 12:1-7) Yei fata mɛi ni Yesu jie ehe kpo etsɔɔ amɛ beni atée lɛ shi lɛ ahe. (Mateo 28:1-10; Yohane 20:1-18) Beni Yesu ekwɔ kɛtee ŋwɛi ní mɛi aaafee 120 naa yakpe shi lɛ, no mli lɛ ‘yei komɛi kɛ Yesu nyɛ Maria’ fata amɛhe. (Bɔfoi lɛ Asaji 1:3-15) Beni afɔse mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ ashwie Yesu kaselɔi lɛ anɔ yɛ Pentekoste afi 33 Ŋ.B. yɛ ŋwɛitsũ lɛ nɔ yɛ Yerusalem ní amɛbɔi lilɛi srɔtoi awiemɔ yɛ naakpɛɛ gbɛ nɔ lɛ, no mli lɛ ekã shi faŋŋ akɛ yei nɛɛ ateŋ mɛi babaoo loo amɛ fɛɛ amɛyɛ jɛmɛ.—Bɔfoi lɛ Asaji 2:1-12.

Gbalɛ ni yɔɔ Yoel 2:28, 29 ní bɔfo Petro tsɛ́ yisɛɛ yɛ Pentekoste gbi lɛ nɔ lɛ ba mli yɛ hii kɛ yei fɛɛ agbɛfaŋ. Ewie akɛ: “Mafɔse mi [Yehowa] Mumɔ lɛ mashwie heloo fɛɛ nɔ, ni nyɛbihii kɛ nyɛbiyei lɛ aaagba . . . Ni asaŋ tsuji hii kɛ tsuji yei lɛ hu, mafɔse mi-Mumɔ lɛ mashwie amɛnɔ yɛ nakai gbii lɛ amli.” (Bɔfoi lɛ Asaji 2:13-18) Yɛ Pentekoste afi 33 Ŋ.B. sɛɛ lɛ, aduro Kristofoi yei ni hi shi yɛ nakai beaŋ lɛ nikeenii ni ji mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ eko. Amɛwie maŋsɛɛ wiemɔi ni amɛgba kɛ shishinumɔ akɛ amɛtsɔɔ Ŋmalɛi lɛ amli anɔkwalei lɛ amli shi etsɔɔɔ doo akɛ amɛwie nibii ni baaba wɔsɛɛ ahe.

Beni bɔfo Paulo ŋma Kristofoi ni hi Roma lɛ wolo ní ekɛwie Foibe he ekpakpa etsɔɔ amɛ lɛ, etsɛ́ lɛ “wɔnyɛmiyoo Foibe.” Ewie Trifaina kɛ Trifosa hu he akɛ amɛji “yei ni bɔɔ mɔdɛŋ yɛ Nuŋtsɔ lɛ mli.” (Romabii 16:1, 2, 12) Eyɛ mli akɛ yei nɛɛ ni hi mra be mli Kristofoi asafo lɛ mli lɛ sɔmɔɔɔ akɛ nɔkwɛlɔi loo asafoŋ sɔɔlɔi moŋ, shi amɛfata yei babaoo ni Nyɔŋmɔ ehala amɛ koni amɛkɛ e-Bi Yesu Kristo aye nɔ yɛ ŋwɛi Maŋtsɛyeli lɛ mli lɛ ahe.—Romabii 8:16, 17; Galatabii 3:28, 29.

Kwɛ hegbɛ kpele ni yei ní sheɔ Nyɔŋmɔ gbeyei ŋmɛnɛ lɛ yɔɔ! Lala 68:12 lɛ kɛɔ akɛ: “Nuŋtsɔ [Yehowa] lɛ ha anu hewalɛ wiemɔ; yei ni shiɛɔ kunimyeli [loo “sanekpakpa,” NW] lɛ fa babaoo.” Yei nɛɛ sa yijiemɔ. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, hesaa ni amɛkɛfeɔ Biblia mli nikasemɔi lɛ eha mɛi babaoo emɔ anɔkwa tsɔɔmɔi ni saa Nyɔŋmɔ hiɛ lɛ mli. Kristofoi ŋamɛi ní yeɔ buaa amɛbii kɛbatsɔmɔɔ heyelilɔi, ní asaŋ amɛfĩɔ amɛwumɛi ni asafoŋ sɔ̃i babaoo jwere amɛnɔ lɛ asɛɛ lɛ hu sa yijiemɔ. (Abɛi 31:10-12, 28) Yei ni boteko gbalashihilɛ mli lɛ hu yɛ hegbɛ ni yɔɔ nyam yɛ Nyɔŋmɔ gbɛjianɔtoo lɛ mli, ni awoɔ Kristofoi hii aŋaa akɛ ‘amɛwie amɛtsɔɔ yei onukpai lɛ akɛ nyɛmɛi; kɛ oblayei lɛ hu akɛ nyɛmimɛi yei yɛ hetsemɔ fɛɛ mli.’—1 Timoteo 5:1, 2.

Sɔ̃i Srɔtoi ni Jwere Hii Anɔ

Nyɔŋmɔ kɛ nitsumɔ ewo Kristofoi hii adɛŋ, ni eekpa gbɛ akɛ amɛtsu he nii. Paulo wie akɛ: “Miisumɔ akɛ nyɛle akɛ nuu fɛɛ nuu yitso ji Kristo, ni yoo fɛɛ yoo hu yitso ji nuu, ni Kristo yitso ji Nyɔŋmɔ.” (1 Korintobii 11:3) Nuu hu yɛ yitso—lɛ ji Kristo. Yɛ anɔkwale mli lɛ, hii baabu amɛyitsoyeli lɛ he akɔntaa amɛha Kristo kɛ mɔ ni fe fɛɛ lɛ Nyɔŋmɔ. Nyɔŋmɔ miikpa hii agbɛ akɛ amɛtsu amɛyitsoyeli lɛ he nii yɛ suɔmɔ mli. (Efesobii 5:25) Adesai abɔɔ mli tɔ̃ɔ akpa gbɛ akɛ nuu baatsu eyitsoyeli lɛ he nii yɛ suɔmɔ mli.

Biblia lɛ haa wɔnaa akɛ Nyɔŋmɔ kɛ nitsumɔ woɔ hii adɛŋ akɛni amɛji weku yitsei lɛ hewɔ. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, Yehowa ha Noa kpɛ adeka ni akɛhere mɛi ayiwala yɛ Nu Afua lɛ mli. (1 Mose 6:9–7:24) Awo nuu ni ji Abraham lɛ shi akɛ eseshi mli abaajɛ ajɔɔ wekui kɛ jeŋmaji fɛɛ ni yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ. Mɔ titri ni seshi lɛ kɔɔ ehe ji Kristo Yesu. (1 Mose 12:3; 22:18; Galatabii 3:8-16) Nyɔŋmɔ hala nuu ni ji Mose ni enyiɛ Israelbii lɛ ahiɛ kɛshi Mizraim. (2 Mose 3:9, 10, 12, 18) Mose nɔ Yehowa tsɔ ekɛ Mla kpaŋmɔ loo Mose Mla lɛ ha. (2 Mose 24:1-18) Kɛfata he lɛ, hii sɔŋŋ ni ŋma Biblia lɛ.

Ákɛ Kristofoi asafo lɛ Yitso lɛ, Yesu kɛ ‘gbɔmɛi ha akɛ nikeenii.’ (Efesobii 1:22; 4:7-13) Beni Paulo wieɔ nibii ni ataoɔ yɛ asafoŋ nɔkwɛlɔi adɛŋ lɛ he lɛ, no mli lɛ hii ekɛwieɔ lɛ. (1 Timoteo 3:1-7; Tito 1:5-9) No hewɔ lɛ, yɛ Yehowa Odasefoi asafoi lɛ amli lɛ, hii ji mɛi ni sɔmɔɔ akɛ nɔkwɛlɔi loo asafoŋ onukpai, kɛ asafoŋ sɔɔlɔi. (Filipibii 1:1, 2; 1 Timoteo 3:8-10, 12) Hii pɛ esa akɛ amɛsɔmɔ yɛ Kristofoi asafo lɛ mli akɛ nɔkwɛlɔi. (1 Petro 5:1-4) Shi taakɛ wɔna kɛtsɔ hiɛ lɛ, Nyɔŋmɔ eduro yei hegbɛi komɛi ni yɔɔ nyam.

Amɛyɛ Hegbɛi ni Aha Amɛ lɛ Ahe Miishɛɛ

Kɛ́ hii kɛ yei fɛɛ tsu hegbɛi ni Nyɔŋmɔ kɛha amɛ lɛ ahe nii lɛ, amɛ fɛɛ amɛnáa miishɛɛ. Kɛji wumɛi kɛ ŋamɛi fɛɛ kase bɔ ni Kristo kɛ esafo lɛ hi shi ha lɛ, no haa miishɛɛ hiɔ amɛgbalashihilɛ lɛ mli. Paulo ŋma akɛ: “Nyɛ wumɛi lɛ, nyɛsumɔa nyɛ diɛŋtsɛ nyɛŋamɛi, taakɛ bɔ ni Kristo hu sumɔ asafo lɛ ni eŋɔ lɛ diɛŋtsɛ ehe eha yɛ ehewɔ . . . Sa akɛ nyɛ hu nyɛteŋ mɔ fɛɛ mɔ asumɔ lɛ diɛŋtsɛ eŋa nakai, tamɔ lɛ diɛŋtsɛ ehe.” (Efesobii 5:25-33) No hewɔ lɛ, aabi ni wumɛi atsu amɛyitsoyeli lɛ he nii yɛ suɔmɔ mli, shi jeee kɛ pɛsɛmkunya. Mɛi ni feɔ Kristo asafo lɛ ateŋ mɔ ko mɔ ko yeee emuu. Ni kɛlɛ, Yesu sumɔɔ amɛ ni edɔɔ amɛhe. Nakai nɔŋŋ esa akɛ Kristofonyo wu asumɔ eŋa ní edɔ ehe.

Esa akɛ ŋa ni ji Kristofonyo lɛ “ashe ewu.” (Efesobii 5:33) Ebaanyɛ ekase nɔkwɛmɔnɔ kpakpa ni asafo lɛ feɔ lɛ kɛha enɛ he nitsumɔ. Efesobii 5:21-24 lɛ kɛɔ akɛ: “Ni nyɛbabaa nyɛhe shi nyɛhaa nyɛhe yɛ Kristo gbeyeishemɔ mli. Nyɛ yeigbayei lɛ, nyɛbaa nyɛhe shi nyɛhaa nyɛ diɛŋtsɛ nyɛwumɛi lɛ, tamɔ bɔ ni nyɛfeɔ nyɛhaa Nuŋtsɔ lɛ, ejaakɛ wu lɛ ji ŋa lɛ yitso, taakɛ bɔ ni Kristo hu ji asafo lɛ yitso, ni lɛ nɔŋŋ ji gbɔmɔtso lɛ yiwalaherelɔ lɛ. Shi taakɛ bɔ ni asafo lɛ baa ehe shi ehaa Kristo lɛ, nakai nɔŋŋ yei lɛ hu afee aha amɛ diɛŋtsɛ amɛwumɛi lɛ yɛ nɔ fɛɛ nɔ mli.” Eyɛ mli akɛ bei komɛi lɛ ebaawa kɛha ŋa ko akɛ eeeba ehe shi eha ewu moŋ, shi nakai ni eeefee lɛ “sa yɛ Nuŋtsɔ lɛ mli.” (Kolosebii 3:18) Kɛ́ eha ehi ejwɛŋmɔ mli akɛ ehe shi ni eeeba eha ewu lɛ saa Nuŋtsɔ Yesu Kristo hiɛ lɛ, no lɛ ewaŋ kɛhaŋ lɛ akɛ eeefee nakai.

Esa akɛ ŋa ni ji Kristofonyo lɛ aba ehe shi eha ewu kɛ́ nuu lɛ jeee heyelilɔ po. Bɔfo Petro kɛɛ akɛ: “Nakai nɔŋŋ nyɛ yeigbayei lɛ hu, nyɛbaa nyɛhe shi nyɛhaa nyɛ diɛŋtsɛ nyɛwumɛi lɛ, koni, kɛ́ mɛi komɛi booo wiemɔ lɛ toi tete lɛ, ashi wiemɔ lɛ sɛɛ ni atsɔ yei lɛ ajeŋba nɔ ni nine ashɛ amɛnɔ, ejaakɛ amɛnaa nyɛjeŋba ni hetsemɔ kɛ gbeyeishemɔ yɔɔ mli lɛ.” (1 Petro 3:1, 2) Sara ní jie bulɛ kpo etsɔɔ ewu Abraham lɛ ná hegbɛ akɛ etsɔ Isak nyɛ kɛ Yesu Kristo blemanyɛ. (Hebribii 11:11, 12; 1 Petro 3:5, 6) Nyɔŋmɔ baajɔɔ ŋamɛi ni baa amɛhe shi taakɛ Sara fee lɛ.

Kɛ́ hii kɛ yei fɛɛ tsu hegbɛi ní Nyɔŋmɔ kɛha amɛ lɛ ahe nii lɛ, ehaa amɛhiɔ shi yɛ toiŋjɔlɛ kɛ ekomefeemɔ mli. Enɛ haa amɛtsui nyɔɔ amɛmli ni amɛmii shɛɔ amɛhe. Kɛfata he lɛ, kɛ́ amɛkɛ Ŋmalɛ naa taomɔ nii tsu nii lɛ, ehaa amɛteŋ mɔ fɛɛ mɔ náa hegbɛ ni yɔɔ nyam yɛ Nyɔŋmɔ gbɛjianɔtoo lɛ mli.

[Akrabatsa ni yɔɔ baafa 7]

Bɔ ni Amɛbuɔ Hegbɛ ni Nyɔŋmɔ Kɛha Amɛ lɛ Amɛhaa

Susan kɛɛ akɛ: “Miwu kɛ suɔmɔ kɛ mlihilɛ tsuɔ eyitsoyeli lɛ he nii. Wɔfeɔ ekome kɛsusuɔ nibii ahe, ni kɛji no sɛɛ ni ekpɛ eyiŋ yɛ nibii ni wɔbaafee kɛ nɔ ni wɔfeŋ he lɛ, mile akɛ wɔhilɛ-kɛhamɔ hewɔ emu saji anaa nakai. Gbɛjianɔ ni Yehowa eto eha Kristofoi ŋamɛi lɛ haa mimii shɛɔ mihe waa, ni ewajeɔ wɔgbalashihilɛ lɛ hu. Suɔmɔ ni mli wa yɛ wɔteŋ, ni wɔfeɔ ekome kɛtiuɔ otii ni kɛ Nyɔŋmɔ suɔmɔnaa nii kpãa gbee asɛɛ.”

Yoo ko ni atsɛ́ɔ lɛ Mindy wie akɛ: “Hegbɛ ni Yehowa kɛha etsuji ni ji yei lɛ maa nɔ mi akɛ esumɔɔ wɔ. Minuɔ he akɛ kɛ́ mikɛ woo kɛ bulɛ ha miwu ni mifĩ esɛɛ yɛ asafoŋ sɔ̃i ni jwere enɔ lɛ ahe nitsumɔ mli lɛ, mikɛ no feemɔ daa Yehowa shi yɛ gbɛjianɔ ni tamɔ nɛkɛ ni eto lɛ hewɔ.”

[Mfonirii ni yɔɔ baafa 5]

Nyɔŋmɔ kɛ nitsumɔi srɔtoi wo Noa, Abraham kɛ Mose dɛŋ akɛni amɛji weku yitsei lɛ hewɔ

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 7]

“Yei ni shiɛɔ sanekpakpa lɛ fa babaoo”