Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Ani Ehe Miihia ni Osusu Jamɔ Ní Ohalaa Lɛ He?

Ani Ehe Miihia ni Osusu Jamɔ Ní Ohalaa Lɛ He?

Ani Ehe Miihia ni Osusu Jamɔ Ní Ohalaa Lɛ He?

WƆTEŊ mɛi pii lɛ, kɛ́ wɔyaahe nii lɛ, wɔsumɔɔ ni wɔya he ni wɔbaaná pii yɛ, koni wɔnyɛ wɔhala ekpakpai lɛ. Kɛ́ aduawai srɔtoi babaoo yɛ jara lɛ nɔ lɛ, wɔbaanyɛ wɔhala nɔ ni ŋɔɔ wɔnaa fe fɛɛ ni hi kɛha wɔweku lɛ. Kɛ́ aahɔ̃ɔ atadei fɛfɛji srɔtoi babaoo ní jara waaa yɛ shwapo ko mli lɛ, wɔbaanyɛ wɔhala amɛteŋ nɔ ni baasa wɔ fe fɛɛ lɛ. Nibii babaoo ni wɔhalaa yɛ shihilɛ mli lɛ ji nibii ni wɔ diɛŋtsɛ wɔsumɔɔ. Shi kɛlɛ, nibii krokomɛi ni wɔhalaa yɛ shihilɛ mli, tamɔ niyenii kpakpai loo nanemɛi kpakpai lɛ náa wɔnɔ hewalɛ yɛ gbɛ kpakpa nɔ. Ni jamɔ ní wɔhalaa lɛ hu? Ani esa akɛ wɔjamɔ lɛ afee nɔ ni wɔsumɔɔ kɛkɛ? Aloo eji hiɛdɔɔ sane ni kɔɔ wɔhilɛ kɛhamɔ he?

Jamɔi babaoo yɛ ni wɔbaanyɛ wɔhala emli nɔ ni wɔsumɔɔ. Amrɔ nɛɛ maji babaoo ŋmɛɔ gbɛ koni mɔ fɛɛ mɔ ahala jamɔ ni esumɔɔ, ni no hewɔ lɛ mɛi pii nyɛɔ amɛshiɔ jamɔ mli ni amɛfɔlɔi yɔɔ lɛ ní agbaaa amɛnaa. Niiamlitaomɔ ko ni afee yɛ United States lɛ tsɔɔ akɛ Amerikabii oha mlijaa 80 “heɔ amɛyeɔ akɛ jeee jamɔ kome pɛ baanyɛ ekɛ mɔ aya yiwalaheremɔ mli.” Nakai niiamlitaomɔ lɛ nɔŋŋ tsɔɔ akɛ, “yɛ mɛi enumɔ fɛɛ mɛi enumɔ ni abibii amɛ saji lɛ ateŋ lɛ, mɔ kome tsake ejamɔ beni eda sɛɛ.” Niiamlipɛimɔ ko hu ni afee yɛ Brazil lɛ tsɔɔ akɛ Brazilbii aaashɛ 100 mlijaa 25 eshi jamɔ kome mli kɛtee ekroko mli.

Tsutsu ko lɛ, mɛi gbáa kadaa waa yɛ tsɔɔmɔi ni haa esoroɔ jamɔ ko yɛ ekrokomɛi ahe lɛ he. Amrɔ nɛɛ, mɛi pii asusumɔ ji akɛ, ‘obaanyɛ ohala jamɔ fɛɛ jamɔ ni osumɔɔ.’ Shi ani nakai eji? Ani jamɔ mli ni oyɔɔ lɛ baanyɛ aye bo awui?

Kɛ́ nihelɔi ni yɔɔ nilee baahé nii lɛ, amɛtaoɔ akɛ amɛle he ni nibii lɛ jɛ. Nakai nɔŋŋ nilee yɛ mli akɛ ooobi akɛ: ‘Te fee tɛŋŋ ni aná jamɔi srɔtoi nɛɛ fɛɛ lɛ, ni mɛni hewɔ ebalɛ nakai?’ Biblia lɛ haa hetoo.

Te Fee Tɛŋŋ ni Aná Jamɔi Srɔtoi Lɛ?

Maŋtsɛ Yerobeam to jamɔ hee ko shishi yɛ blema Israel kɛ hooo kwraa lɛ afii 1000 sɛɛ dani Yesu ba shikpɔŋ lɛ nɔ. Yerobeam ji Israel kooyigbɛ maŋtsɛyeli ni tse ehe lɛ klɛŋklɛŋ maŋtsɛ. Enáaa lɛ mlɛo akɛ eeebua mɛi anaa koni amɛbanyiɛ esɛɛ. “Maŋtsɛ lɛ tee ajina, ni efee shika tsinabii enyɔ, ni ekɛɛ amɛ akɛ: Nyɛ Yerusalem yaa lɛ efá! Israel, naa onyɔŋmɔi.” (1 Maŋtsɛmɛi 12:28) Eyɛ faŋŋ akɛ maŋtsɛ lɛ miisumɔ ni etsɔ jamɔ nɔ eha maŋbii lɛ ahi enɔyeli lɛ shishi koni amɛkaya Yerusalem he ni amɛyajáa yɛ lɛ. Jamɔ ni Yerobeam to shishi lɛ hi shi afii ohai abɔ, ni eha mɛi babaoo ahiɛ kpata beni Nyɔŋmɔ kojo nakai Israel maŋ ni kwa lɛ lɛ. Yiŋtoo hewɔ ni Yerobeam to ejamɔ lɛ shishi ji ni eha maŋbii lɛ ahi enɔyeli lɛ shishi. Yɛ maji komɛi anɔ lɛ, jamɔi komɛi ní ato shishi kɛ yiŋtoo ni tamɔ nakai nɔŋŋ, ní maŋbii lɛ titri yɔɔ mli lɛ kã he amɛyɛ lolo kɛbashi bianɛ.

Bɔfo Paulo tsɔɔ yiŋtoo kroko hewɔ ni mɛi jeɔ jamɔ hee shishi lɛ beni ekɛɛ akɛ: “Ejaakɛ mile akɛ, kɛ mikpa mihe lɛ, klaji fulɔi baabote nyɛteŋ, ni amɛbaaŋ tooiku lɛ yi; ni nyɛ diɛŋtsɛ nyɛteŋ hu lɛ, hii ni wieɔ nii ni ejaaa aaate shi, ni amɛaakpala kaselɔi lɛ amɛshwie amɛsɛɛ.” (Bɔfoi lɛ Asaji 20:29, 30) Bei pii lɛ hiɛnyiɛlɔi henɔwolɔi jeɔ jamɔ gbɛjianɔtoo shishi koni amɛkɛgbala jwɛŋmɔ kɛba amɛ diɛŋtsɛ amɛnɔ. Nibii srɔtoi babaoo egbála sɔlemɔi ni kwaa amɛtsɛɔ amɛhe Kristofoi lɛ amli.

Namɔ Hiɛ Jamɔi lɛ Sumɔɔ ákɛ Amɛsa?

Akɛni mɛi komɛi sumɔɔ akɛ amɛfee mɛi pii asuɔmɔnaa nii hewɔ lɛ, ehaa amɛjeɔ jamɔ heei ashishi. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, wolo tɛtrɛɛ ko ni atsɛɔ lɛ Economist lɛ bɔ amaniɛ yɛ sɔlemɔi ní akɛɛ amɛji sɔlemɔi wuji yɛ United States lɛ ahe. Amaniɛbɔɔ lɛ tsɔɔ akɛ nɔ hewɔ ni sɔlemɔi nɛɛ shwereɔ ji akɛ amɛkɛ “guɔyelɔi ni yeɔ omanye lɛ fɛɛ hiɛ yiŋtoo kome: ákɛ amɛfee amɛkpelɔi lɛ asuɔmɔnaa nii tsutsu.” Sɔlemɔi nɛɛ ekomɛi “shwɛɔ joo, amɛjieɔ vidioi kɛ dramai srɔtoi, ni amɛtswaa lalai heei ni eba nɔ.” Sɔlemɔi nɛɛ amli osɔfoi lɛ ekomɛi kɛɔ akɛ amɛtsɔɔ amɛsɔlemɔi lɛ amli bii lɛ gbɛ nɔ ni amɛaatsɔ “amɛná nii, amɛná gbɔmɔtsoŋ hewalɛ, ni amɛkana naagba ko kwraa.” Nakai wolo tɛtrɛɛ lɛ nɔŋŋ tsɔɔ akɛ, eyɛ mli akɛ atswaa sɔlemɔi ni tamɔ nɛkɛ lɛ asɛɛ akɛ amɛji mɛi ahiɛtserɛjielɔi loo “mɛi ni miifee sɔlemɔ lɛ yɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛsɛɛnamɔ hewɔ” moŋ, shi “amɛmiifee nɔ ni mɛi lɛ taoɔ kɛkɛ.” Amu amaniɛbɔɔ lɛ naa akɛ: “Tsakpãa ni kã jarayeli kɛ jamɔ teŋ lɛ eye omanye waa diɛŋtsɛ.”

Eyɛ mli akɛ ekolɛ jamɔi krokomɛi efeŋ tamɔ nɔ ni akɛmiitao shika tsɔ moŋ, shi sɔlemɔi ni ‘miifee nɔ ni mɛi taoɔ’ lɛ haa wɔkaiɔ kɔkɔbɔɔ ko ni Paulo kɛha. Eŋma akɛ: “Be ko baaba ni amɛkpɛlɛŋ tsamɔ tsɔɔmɔ lɛ dɔŋŋ, shi moŋ amɛaabua tsɔɔlɔi anaa amɛwo amɛhe yɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛkɔnɔi lɛ anaa, ejaakɛ amɛtoiiaŋ miifɛ̃lɛ̃ amɛ; ni amɛaakpala anɔkwale lɛ yɛ amɛtoii asɛɛ, ni amɛkpale amɛyabo adesãi moŋ atoi.”—2 Timoteo 4:3, 4.

Akɛni yiŋtoo hewɔ ni jamɔi pii je shishi ji ni amɛná maŋkwramɔŋ hegbɛi, amɛhé gbɛi, ni mɛi akpɛlɛ amɛnɔ moŋ fe nɔ ni amɛaasa Nyɔŋmɔ hiɛ hewɔ lɛ, ebɛ naakpɛɛ akɛ jamɔ kɛ ehe woɔ nibii fɔji ni afeɔ tamɔ gbekɛbii aniseniianii feemɔ, juu kɛ fɔ̃, ta, kɛ awuiyeli ni akɛ tutua mɛi lɛ amli. Bei babaoo lɛ, akɛ jamɔ shishiuɔ mɛi. Mɛni obaanyɛ ofee koni akalaka bo?

[Wiemɔ ni akɔ ni akɛmiitsu nii ni yɔɔ baafa 4]

Yiŋtoo hewɔ ni jamɔi pii je shishi ji ni amɛná maŋkwramɔŋ hegbɛi, amɛhé gbɛi, ni mɛi akpɛlɛ amɛnɔ moŋ fe nɔ ni amɛaasa Nyɔŋmɔ hiɛ