Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

“Nyɛdamɔa Shi Shiŋŋ, Ní Nyɛkwɛa Nyɛyiwala Ní Yehowa Baahere Lɛ”

“Nyɛdamɔa Shi Shiŋŋ, Ní Nyɛkwɛa Nyɛyiwala Ní Yehowa Baahere Lɛ”

“Nyɛdamɔa Shi Shiŋŋ, Ní Nyɛkwɛa Nyɛyiwala Ní Yehowa Baahere Lɛ”

“Yehowa yɛ misɛɛ, misheee gbeyei; mɛni gbɔmɔ aaanyɛ mi afee?” —LALA 118:6.

1. Mɛɛ shihilɛi ni yɔɔ gbeyei adesai kɛbaakpe?

ETSƐŊ adesai ni yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ kɛ nifeemɔi ní akɛkpeko pɛŋ baakpe. Beni Yesu gbaa kɛkɔɔ wɔgbii nɛɛ ahe lɛ, ebɔ esɛɛnyiɛlɔi lɛ kɔkɔ akɛ: “Amanehulu babaoo aaaba, ní anako nɔ dã kɛjɛ je lɛŋ shishijee mli kɛbashi ŋmɛnɛŋmɛnɛ, ni asaŋ anaŋ enɔ gbi ko gbi ko dɔŋŋ. Ni kɛ́ afooo no gbii lɛ anɔ kpitioo lɛ, kulɛ ahereŋ heloo ko heloo ko yiwala; shi mɛi ni ahala lɛ ahewɔ lɛ aaafo no gbii lɛ anɔ kpitioo.”—Mateo 24:21, 22.

2. Mɛni tsĩɔ amanehulu kpeteŋkpele lɛ fɛ́mɔ naa?

2 Eyɛ mli akɛ adesai enaaa kɛ amɛhiŋmɛi moŋ, shi ŋwɛibɔfoi miitsi amanehulu kpeteŋkpele lɛ naa be fioo ko. Aha bɔfo Yohane na nɔ hewɔ ni ŋwɛibɔfoi lɛ miifee nakai lɛ kɛtsɔ ninaa ni Yesu jie etsɔɔ lɛ lɛ nɔ. Bɔfo Yohane ni no mli lɛ egbɔ lɛ tsɔɔ mli akɛ: “Mina ŋwɛibɔfoi ejwɛ damɔ shikpɔŋ koji ejwɛ lɛ nɔ, ni amɛhiɛ shikpɔŋ lɛ nɔ kɔɔyɔi ejwɛ lɛ mli . . . Ni mina bɔfo kroko miikwɔ kɛmiijɛ hulu shiteehe kɛmiiba, ni ehiɛ Nyɔŋmɔ hiɛkalɔ lɛ naasɔomɔ nɔ; ni ebolɔ kɛ gbee waa ekɛɛ bɔfoi ejwɛ lɛ . . . akɛ: Nyɛkafea shikpɔŋ lɛ loo ŋshɔ lɛ loo tsei lɛ efɔŋ ko kɛyashi beyinɔ ní wɔkɛ naasɔomɔ nɔ̃ aaakadi wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ tsuji lɛ ahiɛŋtsei anɔ dã.”—Kpojiemɔ 7:1-3.

3. Mɛni baaje amanehulu kpeteŋkpele lɛ shishi?

3 “Wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ tsuji” ni afɔ amɛ mu lɛ anaagbee naasɔomɔ lɛ miibɛŋkɛ enaagbee. Ŋwɛibɔfoi ejwɛ lɛ efee klalo akɛ amɛaaŋmɛɛ nakai kɔɔyɔi ejwɛ ní kɛ hiɛkpatamɔ baaba lɛ ahe. Kɛ́ amɛfee nakai lɛ, mɛni baaba klɛŋklɛŋ? Ŋwɛibɔfo ko ha sanebimɔ nɛɛ hetoo akɛ: “Aaashɛ Babilon maŋ kpeteŋkpele lɛ afɔ trukaa, ni anaŋ lɛ kwraa dɔŋŋ.” (Kpojiemɔ 18:21) Kwɛ bɔ ni abaanya waa yɛ ŋwɛi kɛ́ akpata Babilon kpeteŋkpele lɛ, ni ji apasa jamɔi fɛɛ hiɛ lɛ!—Kpojiemɔ 19:1, 2.

4. Mɛɛ nibii baaba mli kpaako?

4 Jeŋmaji ni yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ fɛɛ baafee ekome ní amɛte shi amɛwo Yehowa webii lɛ. Ani jeŋmaji lɛ baanyɛ abule nakai anɔkwa Kristofoi lɛ ashishi? Ebaafee tamɔ nɔ ni amɛbaanyɛ. Shi naa! Ŋwɛi tabilɔi ni nyiɛɔ Kristo Yesu sɛɛ lɛ baakpata jeŋmaji nɛɛ ahiɛ. (Kpojiemɔ 19:19-21) Naagbee lɛ, akɛ Abonsam kɛ ebɔfoi lɛ baawo okadifeemɔŋ bu kwɔŋkwɔŋ lɛ mli, ni tsɔɔ akɛ amɛnyɛŋ nɔ ko kwraa amɛfee dɔŋŋ. Amɛnyɛŋ adesai amɛshishiu dɔŋŋ ejaakɛ abaatsĩ amɛnaa afii akpe. Kwɛ bɔ ni asafo babaoo ní abaabaa amɛyi lɛ atsui aaanyɔ amɛ mli aha!—Kpojiemɔ 7:9, 10, 14; 20:1-3.

5. Mɛɛ miishɛɛ mɛi ni baaya nɔ aye Yehowa anɔkwa lɛ baaná?

5 Etsɛŋ ni wɔbaana nibii ni yɔɔ gbeyei ní haa mɔ naa kpɛɔ ehe nɛɛ. Enɛɛmɛi fɛɛ baabu hegbɛ ni Yehowa yɔɔ akɛ eyeɔ jeŋ muu lɛ fɛɛ nɔ lɛ bem. Ni susumɔ enɛ he okwɛ: Kɛ́ wɔye Yehowa anɔkwa ni wɔfi enɔyeli lɛ sɛɛ ni wɔgbugbãaa lɛ, wɔbaafata he koni atse Yehowa gbɛi lɛ he ní eyiŋtoo lɛ aba mli. Mɛɛ miishɛɛ kpele po wɔɔná nɛkɛ!

6. Yɛ nibii ni kamɔ wɔhiɛ ni baaba lɛ ahewɔ lɛ, mɛni he wɔbaasusu?

6 Ani wɔsaa wɔhe wɔto nibii ni sa kadimɔ nɛɛ? Ani wɔyɛ hemɔkɛyeli akɛ Yehowa baanyɛ ahere wɔyiwala? Ani wɔyɛ hekɛnɔfɔɔ yɛ emli akɛ ebaafã wɔhe yɛ be ni sa mli, kɛ agbɛnɛ hu yɛ gbɛ ni hi fe fɛɛ nɔ? Bɔni afee ni wɔnyɛ wɔha sanebimɔi nɛɛ ahetoo akɛ aŋkroaŋkroi lɛ, wɔbaanyɛ wɔha nɔ ni bɔfo Paulo kɛɛ enanemɛi Kristofoi ni yɔɔ Roma lɛ ahi wɔjwɛŋmɔ mli akɛ: “Nibii abɔ ní aŋma ato momo lɛ, wɔ diɛŋtsɛ wɔhe nitsɔɔmɔ hewɔ aŋma ato lɛ, koni wɔkɛ tsuishiŋmɛɛ kɛ ŋmalɛi lɛ amli miishɛjemɔ lɛ aná hiɛnɔkamɔ.” (Romabii 15:4) Amaniɛbɔɔ ni kɔɔ Israelbii lɛ ní Yehowa kpɔ̃ amɛ kɛjɛ Mizraimbii ni wa amɛyi dɛŋdɛŋ lɛ adɛŋ lɛ he lɛ fata nibii abɔ ní aŋma ato momo yɛ wɔ diɛŋtsɛ wɔhe nitsɔɔmɔ ní baaha wɔná hiɛnɔkamɔ ni eshɛje wɔmii lɛ ahe. Kɛ́ wɔpɛi gbɛ̀i ni yɔɔ naakpɛɛ waa ni Yehowa tsɔ nɔ ehere Israelbii lɛ ayiwala lɛ amli jogbaŋŋ lɛ, ebaawo wɔ hewalɛ waa be mli ni wɔkwɛɔ amanehulu kpeteŋkpele ni miibɛŋkɛ oyayaayai lɛ gbɛ lɛ.

Yehowa Kpɔ̃ Ewebii Lɛ

7. Mɛɛ yeyeeyefeemɔ shihilɛ ko ba Mizraim yɛ afi 1513 D.Ŋ.B.?

7 Yɛ afi 1513 D.Ŋ.B. lɛ, Farao kɛ mlifu shwie Mose kɛjɛ ehiɛ, ni ekɛɛ lɛ akɛ: “Jee minɔ ni oya! Kwɛ ohe ni ahĩ, ní okaba mihiɛ dɔŋŋ; shi gbi nɔ ni ooona mihiɛ lɛ, ooogbo.” Beni Farao wie enɛ lɛ, no mli lɛ Yehowa eha haomɔi nɛɛhu eba Mizraimbii lɛ anɔ momo. Mose to he eha lɛ akɛ: “Ojogbaŋŋ; mibaŋ ohiɛ dɔŋŋ!”—2 Mose 10:28, 29.

8. Mɛɛ gbɛtsɔɔmɔi akɛha Israelbii lɛ bɔni afee ni abaa amɛyi, ni mɛni jɛ mli kɛba?

8 Yehowa kɛɛ Mose akɛ eshwɛ amanehulu kome lolo ni ekɛbaaba Farao kɛ Mizraimbii lɛ fɛɛ anɔ, ni no ji naagbee nɔ̃. Yɛ Abib (Nisan) nyɔɔŋ lɛ gbi ni ji 14 lɛ nɔ lɛ, abaagbe Mizraim shikpɔŋ lɛ nɔ kromɔbii fɛɛ, kɛjɛ gbɔmɔ nɔ kɛyashi kooloo nɔ. Shi kɛ́ Israelbii lɛ kɛ Nyɔŋmɔ gbɛtsɔɔmɔi ni etsɔ Mose nɔ ekɛha amɛ lɛ tsu nii jogbaŋŋ lɛ, abaabaa amɛyi. Esa akɛ amɛŋɔ toobi nuu lá amɛdiki amɛshinaatsei enyɔ lɛ kɛ yiteŋ nɔ̃ lɛ he, ní amɛkaje kpo kɛjɛ amɛtsuiaŋ. Mɛni ba nakai gbɛkɛ lɛ? Mose diɛŋtsɛ tsɔɔ akɛ: “Eba mli akɛ nyɔɔŋ teŋ lɛ Yehowa tswia Mizraim shikpɔŋ lɛ nɔ kromɔbii fɛɛ nii.” Oya nɔŋŋ ni Farao ha ayatsɛ́ Mose kɛ Aaron kɛba, ni ekɛɛ amɛ akɛ: “Nyɛtea shi nyɛjea mimaŋbii lɛ ateŋ nyɛyaa, . . . ni nyɛyasɔmɔa Yehowa, taakɛ bɔ ni nyɛkɛɛ lɛ.” Israelbii lɛ wooo mɛɛ, ni amɛshi, ni ekolɛ amɛyi fa fe akpekpei etɛ, ni “futufutu gbɔmɛi babaoo” ni ji mɛi ni amɛjeee Israelbii ní aleee amɛyibɔ fata amɛhe.—2 Mose 12:1-7, 29, 31, 37, 38.

9. Nɛgbɛ Nyɔŋmɔ kɛ Israelbii lɛ tsɔ beni amɛshi Mizraim lɛ, ni mɛni hewɔ?

9 Gbɛ ni tsɔɔ Filistibii lɛ ashikpɔŋ lɛ nɔ ní kã Mediteranea Ŋshɔ lɛ he lɛ ji gbɛ ni jɛkɛɛɛ ni Israelbii lɛ baanyɛ atsɔ nɔ. Shi amɛhenyɛlɔi ashikpɔŋ ni. No hewɔ lɛ, eeenyɛ efee akɛ akɛni Yehowa sumɔɔɔ ni ewebii lɛ wuɔ ta hewɔ lɛ, ekpala amɛ kɛtsɔ Ŋshɔ Tsuru lɛ he ŋa lɛ nɔ gbɛ. Eyɛ mli akɛ mɛi akpekpei abɔ ni fã gbɛ nɛɛ moŋ, shi ato amɛhe gbɛjianɔ jogbaŋŋ. Biblia lɛ kɛɛ akɛ: “Israelbii lɛ fã tamɔ ta kɛjɛ Mizraim shikpɔŋ lɛ nɔ.”—2 Mose 13:17, 18.

“Nyɛkwɛa Nyɛyiwala ní Yehowa Baahere Lɛ”

10. Mɛni hewɔ Nyɔŋmɔ kɛɛ Israelbii lɛ akɛ amɛyabɔ ŋsara yɛ Pi-Hahirot hiɛ lɛ?

10 No sɛɛ lɛ, nibii ni amɛkpaaa gbɛ ba. Yehowa kɛɛ Mose akɛ: “Kɛɛmɔ Israelbii lɛ akɛ amɛdɔ amɛyi ní amɛyabɔ ŋsara yɛ Pi-Hahirot hiɛ yɛ Migdol kɛ eŋshɔ lɛ teŋ, yɛ Baal-Zefon hiɛ.” Beni asafo yuu lɛ bo gbɛtsɔɔmɔi nɛɛ atoi lɛ, asa amɛyi awo gɔji kɛ Ŋshɔ Tsuru lɛ teŋ. Ebaafee tamɔ nɔ ni tsɔmɔhe ko bɛ. Shi Yehowa le nɔ ni efeɔ lɛ. Ekɛɛ Mose akɛ: “Mawaje Farao tsui, ní etiu amɛ, ni mawo mihiɛ nyam yɛ Farao kɛ eta muu lɛ fɛɛ nɔ, koni Mizraimbii aná ale akɛ miji Yehowa lɛ.”—2 Mose 14:1-4.

11. (a) Mɛni Farao fee, ni te Israelbii lɛ fee amɛnii yɛ he amɛha tɛŋŋ? (b) Beni Israelbii lɛ ye ŋkɔmɔ lɛ, mɛni Mose kɛɛ amɛ?

11 Akɛni Farao nu he akɛ eye kwashiai asane akɛ eŋmɛ Israelbii lɛ agbɛ ni amɛshi Mizraim hewɔ lɛ, eŋɔ ta shwiilii ní ahala 600 ni ekɛtiu Israelbii lɛ kɛfoi. Beni Israelbii lɛ ahiŋmɛi gbá Mizraim tabilɔi lɛ anɔ lɛ, amɛshe gbeyei naakpa, ni amɛbolɔ kɛwo Mose akɛ: “Ani gbonyobui ni bɛ Mizraim hewɔ ni okpala wɔ kɛba, ni wɔbagboi yɛ ŋa nɛɛ nɔ nɛɛ?” Akɛni Mose yɛ hekɛnɔfɔɔ akɛ Yehowa baahere amɛyiwala hewɔ lɛ, eto he eha amɛ akɛ: “Nyɛkashea gbeyei, nyɛdamɔa shi shiŋŋ, ní nyɛkwɛa nyɛyiwala ní Yehowa baahere ŋmɛnɛ nɛɛ; . . . Yehowa baawuu aha nyɛ, shi nyɛ lɛ, nyɛfea diŋŋ!”—2 Mose 14:5-14.

12. Mɛɛ gbɛ nɔ Yehowa tsɔ ekpɔ̃ ewebii lɛ?

12 Mose wiemɔ akɛ Yehowa baawu aha Israelbii lɛ ba mli, ni Yehowa tsɔ bɔfoi anɔ ni ekɛ ehe wo sane lɛ mli. Yehowa bɔfo lɛ tsɔ naakpɛɛ gbɛ nɔ eha atatu kutuu ni nyiɛ Israel ta lɛ hiɛ lɛ yaje amɛsɛɛ gbɛ. Atatu nɛɛ ha duŋ wo yɛ afã gbɛ he ni Mizraimbii lɛ yɔɔ lɛ, ni yɛ nakai beaŋ nɔŋŋ lɛ etsɔ la eha Israelbii lɛ. (2 Mose 13:21, 22; 14:19, 20) Mose bo famɔ ni Nyɔŋmɔ kɛha lɛ lɛ toi, ni ekpã enine mli yɛ ŋshɔ lɛ nɔ. Amaniɛbɔɔ lɛ tee nɔ akɛ: “Yehowa ha boka kɔɔyɔɔ ni naa wa batswa nakai nyɔɔŋ lɛŋ fɛɛ . . . Ni Israelbii lɛ nyiɛ shikpɔŋ gbiŋ nɔ kɛtsɔ ŋshɔ lɛ teŋ, ni nui lɛ mamɔ shi tamɔ gbogbo yɛ amɛninejurɔ kɛ amɛbɛkuiaŋ.” Mizraimbii lɛ tiu amɛ, shi Yehowa yɛ ewebii lɛ asɛɛ. Yehowa hao Mizraim ta lɛ, ni ekɛɛ Mose akɛ: “Kpã onine mli yɛ ŋshɔ lɛ nɔ, koni nui lɛ aku sɛɛ aba Mizraimbii lɛ kɛ amɛshwiilii kɛ amɛkpɔŋɔiatsɛmɛi lɛ anɔ!” Yehowa butu Farao ta lɛ ni eshwɛɛɛ amɛteŋ mɔ kome tete po!—2 Mose 14:21-28; Lala 136:15.

Nɔ ni Wɔkaseɔ Kɛjɛɔ Mli

13. Te Israelbii lɛ fee amɛnii yɛ amɛkpɔmɔ lɛ he amɛha tɛŋŋ?

13 Te naakpɛɛ gbɛ nɔ ni atsɔ akpɔ̃ Israelbii lɛ ná amɛnɔ hewalɛ eha tɛŋŋ? Naa, amrɔ nɔŋŋ ni Mose kɛ Israelbii lɛ la kɛjie Yehowa yi! Amɛla amɛkɛɛ: “Mala maha Yehowa, ejaakɛ ewo ehiɛ nyam . . . Yehowa aaaye maŋtsɛ kɛaatee naanɔi anaanɔ!” (2 Mose 15:1, 18) Hɛɛ, nɔ ni ba amɛjwɛŋmɔŋ klɛŋklɛŋ ji ní amɛwo Nyɔŋmɔ hiɛ nyam. Yehowa ha ana yɛ sane nɛɛ mli akɛ lɛ ji jeŋ muu fɛɛ Maŋtsɛ.

14. (a) Mɛni wɔbaanyɛ wɔkase yɛ Yehowa he yɛ bɔ ni ekɛ Israelbii lɛ ye ha lɛ mli? (b) Mɛni ji afi ŋmalɛ kɛha afi 2008 lɛ?

14 Mɛɛ gbɛtsɔɔmɔ, miishɛjemɔ, kɛ hiɛnɔkamɔ wɔnáa kɛjɛɔ nifeemɔi ni yɔɔ naakpɛɛ nɛɛ amli? Ekã shi faŋŋ akɛ wɔnaa akɛ Yehowa baanyɛ aye abua ewebii lɛ yɛ kaai fɛɛ ni amɛkɛkpeɔ lɛ amli. Ebaanyɛ etsu shihilɛ fɛɛ shihilɛ ni ekolɛ amɛkɛbaakpe lɛ he nii. Ŋshɔ Tsuru lɛ nyɛɛɛ afee gbɛtsĩi nii eha Israelbii lɛ beni Yehowa ha boka kɔɔyɔɔ ni naa wa lɛ tswa lɛ. Enyɛ eha nakai Ŋshɔ Tsuru lɛ nɔŋŋ tsɔ Farao tai lɛ agbonyobu. Kɛ́ wɔsusu sane nɛɛ he lɛ, wɔ hu wɔbaanyɛ wɔwie taakɛ lalatsɛ lɛ wie lɛ, akɛ: “Yehowa yɛ misɛɛ, misheee gbeyei; mɛni gbɔmɔ aaanyɛ mi afee?” (Lala 118:6) Paulo wiemɔi ni eŋma yɛ Romabii 8:31 lɛ ni kɛɔ akɛ: “Kɛ́ Nyɔŋmɔ yɛ wɔ sɛɛ lɛ, namɔ aaate shi awo wɔ?” lɛ hu baanyɛ ashɛje wɔmii. Wiemɔi ni ajɛ mumɔŋ aŋmala nɛɛ haa wɔnáa hekɛnɔfɔɔ waa yɛ Yehowa mli! Amɛhaaa wɔshe gbeyei, ni wɔyiŋ hu efeee wɔ kɔshikɔshi, shi moŋ amɛhaa wɔnáa hiɛnɔkamɔ ni mli wa. Belɛ, afi ŋmalɛ kɛha afi 2008 ni ji: “Nyɛdamɔa shi shiŋŋ, ní nyɛkwɛa nyɛyiwala ní Yehowa baahere lɛ” sa jogbaŋŋ!—2 Mose 14:13.

15. Mɛɛ gbɛ nɔ toiboo ni Israelbii lɛ fee lɛ he ba sɛɛnamɔ kɛha amɛ yɛ amɛkpɔ̃mɔ kɛmiijɛ Mizraim lɛ mli, ni te toiboo he hiaa ha tɛŋŋ ŋmɛnɛ?

15 Mɛni ekoŋŋ wɔbaanyɛ wɔkase kɛjɛ Israelbii lɛ agbɛfãa kɛmiijɛ Mizraim lɛ mli? Nɔ ni wɔkaseɔ ji akɛ esa akɛ wɔbo nɔ fɛɛ nɔ ni Yehowa baakɛɛ wɔfee lɛ toi. Israelbii lɛ bo Yehowa toi ni amɛsaa amɛhe jogbaŋŋ amɛto Hehoo lɛ taakɛ efã amɛ lɛ. Amɛbo lɛ toi ni yɛ Nisan 14 lɛ gbɛkɛ lɛ, amɛjeee kpo. Beni amɛshi Mizraim lɛ, amɛfã “tamɔ ta” ní ato amɛhe gbɛjianɔ. (2 Mose 13:18) Ŋmɛnɛ, ehe miihia waa ni wɔkɛ gbɛtsɔɔmɔi ni atsɔɔ “tsulɔ anɔkwafo kɛ nilelɔ” lɛ nɔ akɛhaa wɔ lɛ atsu nii! (Mateo 24:45) Esa akɛ wɔbo Nyɔŋmɔ wiemɔ ni wɔnuɔ yɛ wɔsɛɛ akɛ: “Gbɛ lɛ nɛ! nyɛnyiɛa nɔ! ninejurɔgbɛ nyɛtsɔ́ jio, abɛkugbɛ nyɛtsɔ́ jio” lɛ toi jogbaŋŋ. (Yesaia 30:21) Be mli ni wɔbɛŋkɛɔ be ni amanehulu kpeteŋkpele lɛ baaje shishi lɛ he kpaakpa lɛ, ekolɛ akɛ gbɛtsɔɔmɔi komɛi ni yɔɔ fitsofitso baaha wɔ. Ehe miihia ni wɔkɛ Yehowa tsuji anɔkwafoi krokomɛi lɛ afee ekome kɛ́ wɔɔje nakai haomɔ gbii lɛ amli shweshweeshwe lɛ.

16. Mɛni wɔbaanyɛ wɔkase kɛjɛ gbɛ nɔ ni Nyɔŋmɔ tsɔ etsu saji ahe nii beni ekpɔ̃ɔ Israelbii lɛ mli?

16 Agbɛnɛ hu kaimɔ akɛ Yehowa ha Israelbii lɛ yatsɔ he ko ní ha asá amɛyi awo gɔji lɛ kɛ Ŋshɔ Tsuru lɛ teŋ. Ebafee tamɔ nɔ ni nilee bɛ nakai feemɔ mli kwraa. Shi Yehowa ji mɔ ni kudɔ nɔ fɛɛ nɔ, ni efee enɛɛmɛi fɛɛ koni ekɛwo egbɛi lɛ hiɛ nyam ni ekɛkpɔ̃ ewebii lɛ. Ŋmɛnɛ, ekolɛ wɔnuŋ nɔ hewɔ ni Yehowa asafo lɛ tsuɔ saji komɛi ahe nii yɛ gbɛ̀i komɛi anɔ lɛ shishi jogbaŋŋ, shi wɔyɛ yiŋtoo kpakpa ni wɔɔdamɔ nɔ wɔná hekɛnɔfɔɔ yɛ gbɛtsɔɔmɔ ni Yehowa tsɔɔ etsulɔ anɔkwafo kɛ nilelɔ lɛ nɔ ekɛhaa wɔ lɛ mli. Bei komɛi lɛ, ekolɛ ebaafee tamɔ nɔ ni wɔhenyɛlɔi lɛ anine miihe atsɔ wɔ nɔ. Akɛni wɔyeee emuu hewɔ lɛ, ekolɛ wɔnyɛŋ wɔna nibii ni kɔɔ sane lɛ he lɛ fɛɛ. Ni kɛlɛ, Yehowa baanyɛ atsu saji ahe nii yɛ be ni sa mli, taakɛ efee yɛ blema eha Israelbii lɛ.—Abɛi 3:5.

Ná Hekɛnɔfɔɔ yɛ Yehowa Mli

17. Mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔkɛ wɔhe afɔ̃ gbɛtsɔɔmɔ ni Nyɔŋmɔ kɛhaa wɔ lɛ nɔ kwraa lɛ?

17 Ani obaanyɛ otsɔɔ hekɛnɔfɔɔ ni Israelbii lɛ ná beni amɛsusuɔ atatu kutuu ni tsɔɔ amɛ gbɛ shwane kɛ la kutuu ni haa amɛnaa nii nyɔɔŋ lɛ he lɛ mli? No ji odaseyeli ni tsɔɔ akɛ “Nyɔŋmɔ bɔfo lɛ” miitsɔɔ amɛ gbɛ. (2 Mose 13:21, 22; 14:19) Ŋmɛnɛ, wɔbaanyɛ wɔná hekɛnɔfɔɔ akɛ Yehowa yɛ ewebii lɛ asɛɛ ni etsɔɔ amɛ gbɛ, ebuɔ amɛhe, ni ebaakpɔ̃ amɛ. Wɔbaanyɛ wɔná hekɛnɔfɔɔ yɛ shiwoo nɛɛ mli akɛ: “[Yehowa] kwaaa emɛi krɔŋkrɔŋi lɛ. Abáa amɛyi kɛyaa naanɔ.” (Lala 37:28) Nyɛkahaa wɔhiɛ kpaa nɔ kɔkɔɔkɔ akɛ ŋwɛibɔfoi ni yɔɔ hewalɛ fiɔ Nyɔŋmɔ tsuji asɛɛ ŋmɛnɛ. Amɛbaaye amɛbua wɔ koni wɔnyɛ ‘wɔdamɔ shi shiŋŋ, ní wɔkwɛ wɔyiwala ní Yehowa baahere lɛ.’—2 Mose 14:13.

18. Mɛni hewɔ esa akɛ ‘wɔwo Nyɔŋmɔ tawuu nii lɛ fɛɛ’ lɛ?

18 Mɛni baaye abua wɔ ni ‘wɔdamɔ shi shiŋŋ’ yɛ anɔkwale lɛ mli? Esa akɛ wɔwo mumɔŋ tawuu nii ni Paulo tsɔɔ mli yɛ wolo ni eŋma eyaha Efesobii lɛ mli lɛ. Kadimɔ akɛ Paulo fã wɔ ni ‘wɔwo Nyɔŋmɔ tawuu nii lɛ fɛɛ.’ Ani wɔwo mumɔŋ tawuu nii lɛ fɛɛ? Afi nɛɛ, ebaafee nɔ ni sa jogbaŋŋ akɛ wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ aaapɛi emli ekwɛ akɛ ewo tawuu nii lɛ fɛɛ ni eko fɛɛ eko yɛ egbɛhe lo. Wɔhenyɛlɔ ni ji Satan Abonsam le wɔgbɔjɔmɔi, ni ebɔɔ mɔdɛŋ akɛ etutua wɔ beni wɔhiɛ bɛ wɔhe nɔ, loo etsɔ wɔgbɔjɔmɔ ko nɔ enine ashɛ wɔ nɔ. Wɔkɛ mumɔi fɔji asafo ená “nɔmɔ.” Ni kɛlɛ, Yehowa baanyɛ aye abua wɔ ni wɔye kunim!—Efesobii 6:11-18; Abɛi 27:11.

19. Kɛ́ wɔŋmɛ wɔtsui shi lɛ, mɛni ekolɛ wɔbaaná hegbɛ kɛfee?

19 Yesu kɛɛ esɛɛnyiɛlɔi lɛ akɛ: “Tsuishiŋmɛɛ nyɛkɛaahere nyɛsusumai lɛ.” (Luka 21:19) Nyɛhaa wɔfataa mɛi ni baaŋmɛ amɛtsui shi ni baaye anɔkwa yɛ kaai srɔtoi ni ekolɛ amɛkɛbaakpe lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ ahe, bɔni afee ni yɛ Nyɔŋmɔ duromɔ naa lɛ wɔnyɛ ‘wɔdamɔ shi shiŋŋ, ní wɔkwɛ wɔyiwala ní Yehowa baahere lɛ.’

Te Obaaha Hetoo Oha Tɛŋŋ?

• Mɛɛ nifeemɔi ni yɔɔ naakpɛɛ etsɛŋ ni wɔkɛbaakpe?

• Yɛ afi 1513 D.Ŋ.B. lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ Yehowa tsɔɔ yɛ akɛ eyɛ hewalɛ ni ekɛaahere ewebii lɛ ayiwala?

• Mɛni otswa ofai shi akɛ obaafee wɔsɛɛ?

[Nikasemɔ lɛ he Sanebimɔi]

[Wiemɔ ni akɔ ni akɛmiitsu nii ni yɔɔ baafa 20]

Afi ŋmalɛ kɛha afi 2008 lɛ ji: “Nyɛdamɔa shi shiŋŋ, ní nyɛkwɛa nyɛyiwala ní Yehowa baahere lɛ.”—2 Mose 14:13.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 17]

“Nibii abɔ ní aŋma ato momo lɛ, wɔ diɛŋtsɛ wɔhe nitsɔɔmɔ hewɔ aŋma ato”

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 18]

Farao kuɛŋtimɔ lɛ kɛ oshara ba Mizraimbii lɛ anɔ

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 19]

Yehowa famɔi lɛ fɛɛ atoi ni Israelbii lɛ bo lɛ ha abaa amɛyi