Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Kwa “Yaka Nii”

Kwa “Yaka Nii”

Kwa “Yaka Nii”

“Mɔ ni nyiɛɔ yaka nii asɛɛ lɛ, ebɛ yitsoŋ.”—ABƐI 12:11.

1. Mɛni ji nibii komɛi ni wɔyɔɔ ni he yɛ sɛɛnamɔ waa, ni mɛni ji gbɛ ni hi fe fɛɛ ni wɔɔtsɔ nɔ wɔkɛtsu nii?

ÁKƐ Kristofoi lɛ, wɔ fɛɛ wɔyɛ nibii komɛi kɛ̃ ni he yɛ sɛɛnamɔ waa. Enɛɛmɛi baanyɛ afee gbɔmɔtsoŋ hewalɛ kpakpa ni wɔyɔɔ, nilee, loo shika. Akɛni wɔsumɔɔ Yehowa hewɔ lɛ, wɔyɛ he miishɛɛ akɛ wɔkɛ nibii nɛɛ aaatsu nii yɛ esɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli, ni enɛ haa wɔboɔ hewalɛwoo ni ajɛ mumɔŋ akɛha akɛ: “Okɛ onii ni oyɔɔ . . .  awo Yehowa hiɛ nyam” lɛ toi.—Abɛi 3:9.

2. Mɛɛ kɔkɔ Biblia lɛ bɔ yɛ yaka nii ahe, ni mɛni ji kɔkɔbɔɔ nɛɛ shishi?

2 Yɛ gbɛ kroko nɔ lɛ, Biblia lɛ wie yaka nii hu ahe, ni ebɔɔ wɔ kɔkɔ akɛ wɔkafite wɔnibii ni he yɔɔ sɛɛnamɔ lɛ kɛyatiu yaka nibii asɛɛ. No hewɔ lɛ susumɔ nɔ ni Abɛi 12:11 lɛ kɛɛ lɛ he okwɛ. Ekɛɛ akɛ: “Mɔ ni huɔ eshikpɔŋ lɛ, eeetɔ kɛ aboloo; shi mɔ ni nyiɛɔ yaka nii asɛɛ lɛ, ebɛ yitsoŋ.” Ewaaa akɛ aaanu nɔ ni abɛ nɛɛ tsɔɔ lɛ shishi. Kɛ́ mɔ ko gbo deŋme kɛkwɛ eŋa kɛ ebii lɛ, ekã shi faŋŋ akɛ amɛbaaná amɛshihilɛ mli hiamɔ nii. (1 Tim. 5:8) Shi kɛ́ efite ehewalɛ kɛtiu yaka nii asɛɛ lɛ, ehaa anaa akɛ “ebɛ yitsoŋ,” ni tsɔɔ akɛ esusuuu nii ahe jogbaŋŋ. Ekã shi faŋŋ akɛ gbɔmɔ ni tamɔ nɛkɛ lɛ he baafi lɛ.

3. Te kɔkɔbɔɔ ni Biblia lɛ kɛha yɛ yaka nii ahe lɛ kɔɔ wɔjamɔ lɛ he ehaa tɛŋŋ?

3 Te shishitoo mla ni yɔɔ abɛ nɛɛ mli lɛ kɔɔ wɔjamɔ lɛ he ehaa tɛŋŋ? Ehaa wɔnaa akɛ kɛ́ Kristofonyo ko jie eyitsoŋ esɔmɔ Yehowa yɛ anɔkwayeli mli lɛ, ehiamɔ nii ebɔɔɔ lɛ. Ebaanyɛ ená hekɛnɔfɔɔ akɛ Nyɔŋmɔ baajɔɔ lɛ amrɔ nɛɛ, ní ená wɔsɛɛ shihilɛ he hiɛnɔkamɔ ni gbugbaaa. (Mat. 6:33; 1 Tim. 4:10) Shi kɛ́ Kristofonyo ko tiu yaka nii asɛɛ lɛ, no baanyɛ afite wekukpãa ni kã ekɛ Yehowa teŋ lɛ, ni naanɔ wala hu baanyɛ abɔ lɛ. Mɛɛ gbɛ nɔ wɔɔtsɔ wɔkpoo yaka nii asɛɛtiumɔ? Ehe baahia ni wɔyoo nibii ni ji “yaka nii” yɛ wɔshihilɛ mli, ni wɔtswa wɔfai shi akɛ wɔbaakpoo enɛɛmɛi.—Kanemɔ Tito 2:11, 12.

4. Mɛni ji yaka nii?

4 Belɛ, mɛni ji yaka nii? Ebaanyɛ ekɔ nibii fɛɛ ni haaa wɔjɛ wɔsusuma muu fɛɛ mli wɔsɔmɔ Yehowa lɛ ahe. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ebaanyɛ ekɔ hiɛtserɛjiemɔi srɔtoi ahe. Yɛ anɔkwale mli lɛ abaanyɛ ajie hiɛtserɛ bɔ ni sa. Shi kɛ́ wɔfite be babaoo kɛjie wɔhiɛtserɛ ni wɔku wɔhiɛ wɔshwie nibii ni kɔɔ Nyɔŋmɔjamɔ he lɛ anɔ lɛ, hiɛtserɛjiemɔ lɛ bafeɔ yaka nii, ni ebaafite wekukpãa ni kã wɔ kɛ Nyɔŋmɔ teŋ lɛ. (Jaj. 2:24; 4:6) Bɔni afee ni ekaba lɛ nakai lɛ, esa akɛ Kristofonyo fɛɛ Kristofonyo aŋmɛ pɛpɛɛpɛ, ní ekwɛ ehe nɔ jogbaŋŋ yɛ bɔ ni ekɛ ebe tsuɔ nii ehaa lɛ he, ejaakɛ be he yɛ sɛɛnamɔ waa. (Kanemɔ Kolosebii 4:5.) Shi yaka nii komɛi yɛ ni amɛhe yɛ oshara kwraa fe hiɛtserɛjiemɔ. Amɛteŋ ekomɛi ji apasa nyɔŋmɔi.

Kwa Yakayaka Wɔji loo Nyɔŋmɔi

5. Mɛni he bei pii lɛ Biblia lɛ kɛ wiemɔ “yakayaka” lɛ toɔ?

5 Nɔ̃ kome ji akɛ kɛ́ okwɛ Biblia lɛ mli hei ni akɛ wiemɔ “yakayaka” tsu nii yɛ lɛ, bei pii lɛ akɛtsuɔ nii kɛkɔɔ apasa nyɔŋmɔi loo wɔji ahe. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, Yehowa kɛɛ Israelbii lɛ akɛ: “Nyɛkafea yakayaka wɔji nyɛhaa nyɛhe, ni nyɛkɛ amaga loo wɔŋ tɛ akamaa shi nyɛhaa nyɛhe, ni nyɛkɛ tɛ mfoniri hu akamaa shi yɛ nyɛshikpɔŋ lɛ nɔ, ní nyɛkoto shi nyɛja.” (3 Mose 26:1) Maŋtsɛ David ŋma akɛ: “Yehowa da kpele ni esa yijiemɔ babaoo, ni ehe yɛ gbeyei fe nyɔŋmɔi lɛ fɛɛ. Ejaakɛ maji lɛ fɛɛ anyɔŋmɔi lɛ, amagai [loo yakayaka nyɔŋmɔi] ni, shi Yehowa lɛ, lɛ efee ŋwɛi.”—1 Kron. 16:25, 26.

6. Mɛni hewɔ sɛɛnamɔ bɛ apasa nyɔŋmɔi ahe lɛ?

6 Taakɛ David tsɔɔ mli lɛ, wɔnaa Yehowa agbojee lɛ yɛ he fɛɛ he. (Lala 139:14; 148:1-10) Israelbii lɛ ná hegbɛ kpele diɛŋtsɛ akɛ Yehowa kɛ amɛ fee kpaŋmɔ! Amɛfee kwashiaianii diɛŋtsɛ akɛ amɛkpa yɛ Yehowa sɛɛ ni amɛyakula shi amɛha amagai kɛ wɔŋ tɛi! Beni amɛyaje fimɔ mli lɛ, amɛpasa nyɔŋmɔi lɛ ahe baaa sɛɛnamɔ ko kwraa kɛhaaa amɛ, ejaakɛ amɛnyɛɛɛ amɛhere amɛ diɛŋtsɛ amɛhe aahu ní amɛjálɔi lɛ.—Koj. 10:14, 15; Yes. 46:5-7.

7, 8. Te aaafee tɛŋŋ ni “niifálɛ” aaatsɔ tamɔ nyɔŋmɔ?

7 Ŋmɛnɛ, mɛi jáa amagai lolo yɛ maji pii anɔ, ni nyɔŋmɔi nɛɛ ahe bɛ sɛɛnamɔ ko kwraa taakɛ amɛji yɛ blema lɛ. (1 Yoh. 5:21) Shi jeee amagai pɛ Biblia lɛ tsɔɔ akɛ mɛi kɛfee amɛnyɔŋmɔi. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, susumɔ Yesu wiemɔi nɛɛ ahe okwɛ: “Mɔ ko nyɛŋ nuŋtsɔmɛi enyɔ asɔmɔ; ejaakɛ ekolɛ eeenyɛ mɔ kome ni eeesumɔ mɔ kroko lɛ; aloo eeekpɛtɛ mɔ kome he, ni eeegbe mɔ kroko lɛ he guɔ. Nyɛnyɛŋ Nyɔŋmɔ kɛ mamona niifálɛ nyɛsɔmɔ.”—Mat. 6:24.

8 Te aaafee tɛŋŋ ni “niifálɛ” aaatsɔ tamɔ nyɔŋmɔ hu? Ojogbaŋŋ, yɛ blema Israel lɛ tɛ he baanyɛ aba sɛɛnamɔ. Abaanyɛ akɛmã tsũ loo akɛtswa gbogbo. Shi kɛ́ akɛma shi akɛ “wɔŋ tɛ” loo “tɛ mfoniri” lɛ, ebatsɔɔ tɛmɔtɛ ehaa Yehowa webii lɛ. (3 Mose 26:1) Yɛ nakai gbɛ nɔ nɔŋŋ lɛ, shika he yɛ sɛɛnamɔ, shi esa akɛ akɛtsu nii jogbaŋŋ. Eyeɔ ebuaa wɔ yɛ shihilɛ mli kɛkɛ, ni wɔbaanyɛ wɔkɛtsu nii jogbaŋŋ yɛ Yehowa sɔɔmɔ mli. (Jaj. 7:12; Luka 16:9) Shi kɛ wɔkɛ shika sɛɛtiumɔ ye klɛŋklɛŋ gbɛhe yɛ wɔshihilɛ mli moŋ fe Kristofoi asɔɔmɔ nitsumɔ lɛ, no lɛ shika batsɔɔ wɔnyɔŋmɔ. (Kanemɔ 1 Timoteo 6:9, 10.) Akɛni mɛi naa shika sɛɛtiumɔ yɛ je nɛŋ akɛ nɔ ni he hiaa waa hewɔ lɛ, esa akɛ wɔkwɛ jogbaŋŋ ni wɔná jwɛŋmɔ ni ja yɛ shika he.—1 Tim. 6:17-19.

9, 10. (a) Te Kristofoi buɔ wolokasemɔ amɛhaa tɛŋŋ? (b) Mɛɛ oshara yɔɔ wolokasemɔ ni yaa hiɛ lɛ he?

9 Nɔ kroko ni he yɔɔ sɛɛnamɔ shi ebaanyɛ etsɔ yaka nii ji wolokasemɔ. Wɔmiisumɔ ni wɔbii lɛ aná wolokasemɔ kpakpa bɔni afee ni amɛnyɛ amɛná amɛdaaŋ ŋmaa wɔsɛɛ. Nɔ ni fe no lɛ, kɛ́ Kristofonyo le woloŋ lɛ, ebaanyɛ ekane Biblia lɛ jogbaŋŋ ni enu shishi, ebaanyɛ esusu naagbai ahe ni emu saji anaa yɛ gbɛ ni ja nɔ, ni ebaanyɛ etsɔɔ mɛi Biblia mli anɔkwalei lɛ yɛ gbɛ ni mli kã shi faŋŋ ní kɔneɔ mɔ yiŋ nɔ. Wolokasemɔ heɔ mɔ be, shi ehe yɛ sɛɛnamɔ.

10 Shi wolokasemɔ ni yaa hiɛ ni atiuɔ sɛɛ yɛ kɔleji loo univɛsiti hu? Mɛi babaoo buɔ enɛ akɛ no ji nɔ̃ titri ni haa ayeɔ omanye yɛ shihilɛ mli. Ni kɛlɛ, mɛi babaoo ní tiuɔ wolokasemɔ ni tamɔ nɛkɛ sɛɛ lɛ yakaseɔ jeŋ nilee ni wooo Nyɔŋmɔ hiɛnyam. Wolokasemɔ ni tamɔ nɛkɛ lɛ haa oblahii kɛ oblayei fiteɔ be kpakpa ni kulɛ amɛbaanyɛ amɛkɛsɔmɔ Yehowa lɛ. (Jaj. 12:1) Ebɛ naakpɛɛ mɔ akɛ mɛi babaoo heee Nyɔŋmɔ nɔ amɛyeee yɛ maji ni mɛi babaoo ená wolokasemɔ ni yaa hiɛ lɛ amli. Kristofoi kɛ amɛhiɛ efɔ̃ɔɔ je nɛŋ wolokasemɔ ni yaa hiɛ lɛ nɔ akɛ no baaha amɛfee shweshweeshwe, shi moŋ amɛkɛ amɛhiɛ fɔɔ Yehowa nɔ.—Abɛi 3:5.

Kaaha Heloonaa Akɔnɔi Batsɔ Onyɔŋmɔ

11, 12. Mɛni hewɔ Paulo wie mɛi komɛi ahe akɛ: “Amɛmusu ji amɛnyɔŋmɔ” lɛ?

11 Bɔfo Paulo tsɔɔ nɔ kroko ní mɔ baanyɛ ekɛfee enyɔŋmɔ yɛ wolo ni eŋma eyaha Filipibii lɛ mli. Ewie mɛi komɛi ni tsutsu ko lɛ amɛji Yehowa jálɔi lɛ ahe akɛ: ‘Mɛi pii nyiɛɔ, mɛi ni mikɛɛ nyɛ amɛhe sane aahu ni agbɛnɛ hu mikɛ yaafó miikɛɛ, akɛ Kristo sɛŋmɔtso lɛ henyɛlɔi ji amɛ, amɛ lɛ amɛnaagbee ji hiɛkpatamɔ, ni amɛmusu ji amɛnyɔŋmɔ, shikpɔŋ nɔ nii ahe kɛkɛ amɛ jwɛŋɔ.’ (Filip. 3:18, 19) Mɛɛ gbɛ nɔ mɔ ko musu baanyɛ atsɔ enyɔŋmɔ?

12 Etamɔ nɔ ni mɛi ni Paulo wie amɛhe nɛɛ yadi heloonaa akɔnɔi asɛɛ fe ekome ni amɛkɛ Paulo aaafee kɛsɔmɔ Yehowa. Ekolɛ amɛteŋ mɛi komɛi sumɔɔ niyeli loo daanumɔ aahu akɛ amɛbatsɔmɔ fulɔi loo daatɔlɔi. (Abɛi 23:20, 21; kwɛmɔ 5 Mose 21:18-21 lɛ.) Eeenyɛ efee akɛ mɛi komɛi hu yadi heloonaa nibii ni yɔɔ je lɛŋ yɛ klɛŋklɛŋ afii 100 lɛ mli lɛ asɛɛ ni amɛkɛ amɛjwɛŋmɔ emaaa Yehowa sɔɔmɔ lɛ nɔ. Ekaba lɛ kɔkɔɔkɔ akɛ wɔbaayadi nɔ ni mɛi susuɔ akɛ no ji shihilɛ kpakpa lɛ sɛɛ, kɛjeee nakai lɛ wɔnyɛŋ wɔjɛ wɔmusuŋ wɔsɔmɔ Yehowa.—Kol. 3:23, 24.

13. (a) Mɛni ji hiɛjoomɔ, ni te Paulo tsɔɔ mli eha tɛŋŋ? (b) Mɛɛ gbɛ nɔ wɔɔtsɔ wɔkpoo hiɛjoomɔ?

13 Paulo tsĩ nɔ kroko hu ni mɛi kɛfeɔ amɛnyɔŋmɔ lɛ tã. Eŋma akɛ: ‘Nyɛgbea nyɛhe nii ni yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ: ajwamaŋbɔɔ, nyaŋemɔ nitsumɔ, mlila, akɔnɔ fɔŋ, kɛ hiɛjoomɔ ni ji wɔŋjamɔ lɛ.’ (Kol. 3:5) Hiɛjoomɔ ji shwelɛ ni mli wa ni mɔ náa akɛ ená nɔ ko ní ebɛ. Ebaanyɛ ekɔ heloonaa nibii ahe. Ni bɔlɛnamɔ mli akɔnɔi ni esaaa po baanyɛ afata he. (2 Mose 20:17) Ani ejeee hiɛdɔɔ sane akɛ akɔnɔi nɛɛ tamɔ wɔŋjamɔ nɔŋŋ? Yesu kɛ nɔkwɛmɔnɔ ko ni yɔɔ faŋŋ tsɔɔ bɔ ni ehe hiaa akɛ mɔ aaafee nɔ fɛɛ nɔ ni eeenyɛ ni ekɛye akɔnɔi fɔji ni tamɔ nɛkɛ lɛ anɔ.—Kanemɔ Marko 9:47; 1 Yoh. 2:16.

Kwɛmɔ Jogbaŋŋ yɛ Yaka Wiemɔi Ahe

14, 15. (a) Mɛɛ ‘yaka nii’ ha mɛi pii anane tɔ̃tɔ yɛ Yeremia gbii lɛ amli? (b) Mɛni hewɔ Mose wiemɔi lɛ ahe yɔɔ sɛɛnamɔ lɛ?

14 Wiemɔi hu baanyɛ atsɔ yaka nii. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, Yehowa kɛɛ Yeremia akɛ: ‘Amale gbalɛ gbalɔi lɛ gbaa yɛ migbɛi amli lɛ; mitsuko amɛ ni mifãko amɛ, ni mikɛ amɛ ewieko hu; amale ninaa kɛ klamɔ kɛ yaka nii kɛ amɛtsuiŋ shishiumɔ amɛgbaa amɛtsɔɔ nyɛ lɛ.’ (Yer. 14:14) Nakai amale gbalɔi lɛ kɛɛ akɛ amɛmiigba yɛ Yehowa gbɛi amli, shi amɛ diɛŋtsɛ amɛyiŋ amɛtoɔ amɛwieɔ. No hewɔ lɛ, amɛwiemɔi lɛ ji ‘yaka nii.’ Sɛɛnamɔ bɛ amɛwiemɔi lɛ ahe, ni efite anɔkwa jamɔ. Yɛ afi 607 D.Ŋ.B. lɛ, Babilon asraafoi lɛ bakpata mɛi ni bo nakai yaka wiemɔi lɛ atoi lɛ ahiɛ trukaa.

15 Ákɛ nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, Mose kɛɛ Israelbii lɛ akɛ: “Nyɛŋɔa nyɛtsuii nyɛfɔ̃a wiemɔi nɛɛ fɛɛ ni miye he odase mitsɔ̃ɔ nyɛ ŋmɛnɛ gbi nɛɛ lɛ nɔ, . . . Ejaakɛ jeee wiemɔ folo ji ha nyɛ, shi moŋ nyɛyiwala ni, ni nɛkɛ wiemɔ nɛɛ nyɛkɛaaha nyɛgbii asɛɛ atsɛ yɛ shikpɔŋ ni nyɛfoɔ Yordan kɛya nyɛyaŋɔ lɛ nɔ.” (5 Mose 32:46, 47) Yɛ anɔkwale mli lɛ, Mose wiemɔi lɛ jɛ Nyɔŋmɔ ŋɔɔ. No hewɔ lɛ amɛhe sɛɛnamɔ waa diɛŋtsɛ kɛha maŋ lɛ nɔyaa. Mɛi ni bo ewiemɔi lɛ atoi lɛ awala sɛɛ tsɛ ni amɛfrɔke. Nyɛhaa wɔkwaa yaka wiemɔi be fɛɛ be, ni wɔmɔ anɔkwa wiemɔi ni he yɔɔ sɛɛnamɔ lɛ amli ni awa.

16. Te wɔbuɔ wiemɔi ni adebɔɔ nibii ahe nilelɔi wieɔ ní teɔ shi ewoɔ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ wɔhaa tɛŋŋ?

16 Ani mɛi wieɔ yaka wiemɔi ŋmɛnɛ? Hɛɛ. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, adebɔɔ nibii ahe nilelɔi komɛi kɛɔ akɛ sutsakemɔ tsɔɔmɔ lɛ kɛ nibii ni akpa shi ana yɛ adebɔɔ nibii ahe lɛ tsɔɔ akɛ ehe ehiaaa dɔŋŋ ni ahe aye akɛ Nyɔŋmɔ yɛ, ni ákɛ nibii fɛɛ ba trukaa. Ani esa akɛ hepupuumɔ wiemɔi nɛɛ agba wɔ naa? Dabi kwraa! Esoro Nyɔŋmɔ nilee yɛ adesai anilee he. (1 Kor. 2:6, 7) Shi wɔle akɛ kɛ́ adesai atsɔɔmɔi kɛ nɔ ni Nyɔŋmɔ ewie lɛ kpãaa gbee lɛ, adesai anɔ lɛ ji nɔ ni be fɛɛ be lɛ tɔmɔ yɔɔ he. (Kanemɔ Romabii 3:4.) Yɛ nilee babaoo ni aná yɛ adebɔɔ nibii komɛi ahe lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, nɔ ni Biblia lɛ wie yɛ adesai anilee he lɛ kã he eji anɔkwale akɛ: “Je nɛŋ nilee lɛ ji kwashiai asane yɛ Nyɔŋmɔ hiɛ.” Kɛ́ akɛ adesai asusumɔ to Nyɔŋmɔ nilee ni nɔ kwɔ waa lɛ he lɛ, anaa akɛ sɛɛnamɔ bɛ adesai anilee lɛ he.—1 Kor. 3:18-20.

17. Te esa akɛ wɔbu Kristendom osɔfoi lɛ kɛ hemɔkɛyeli kwalɔi awiemɔi wɔha tɛŋŋ?

17 Kristendom jamɔ mli hiɛnyiɛlɔi lɛ hu wieɔ yaka wiemɔi. Amɛkɛɔ akɛ amɛwieɔ yɛ Nyɔŋmɔ gbɛi amli, shi nibii ni amɛwieɔ lɛ babaoo bɛ Ŋmalɛ lɛ mli, ni sɛɛnamɔ ko bɛ nɔ ni amɛkɛɔ lɛ he. Hemɔkɛyeli kwalɔi hu wieɔ yaka wiemɔi, ni amɛkɛɔ akɛ amɛle nii kwraa fe “tsulɔ anɔkwafo kɛ nilelɔ” lɛ. (Mat. 24:45-47) Shi hemɔkɛyeli kwalɔi toɔ amɛ diɛŋtsɛ amɛyiŋ amɛwieɔ, ni sɛɛnamɔ bɛ nibii ni amɛwieɔ lɛ ahe, ni amɛbaanyɛ amɛtɔ̃tɔ mɔ fɛɛ mɔ ni boɔ amɛtoi lɛ nane. (Luka 17:1, 2) Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔkwɛ jogbaŋŋ ni amɛkalaka wɔ?

Bɔ ni Wɔɔfee Wɔkwa Yaka Wiemɔi

18. Mɛɛ gbɛ̀i anɔ wɔbaanyɛ wɔtsɔ wɔkɛ ŋaawoo ni yɔɔ 1 Yohane 4:1 lɛ atsu nii?

18 Bɔfo Yohane ni efɔ̃ nɔ yɛ afii amli lɛ kɛ ŋaawoo ni sa jogbaŋŋ ha yɛ sane nɛɛ he. (Kanemɔ 1 Yohane 4:1.) Yɛ Yohane ŋaawoo lɛ naa lɛ, be fɛɛ be lɛ wɔwoɔ mɛi ni wɔshiɛɔ wɔtsɔɔ amɛ lɛ hewalɛ koni amɛka nɔ ni wɔtsɔɔ amɛ lɛ amɛkwɛ, ni tsɔɔ akɛ amɛkwɛ akɛ eyɛ Biblia lɛ mli lo. Esa akɛ wɔ hu wɔfee nakai nɔŋŋ. Kɛ́ wɔnu wiemɔ ko ni teɔ shi ewoɔ anɔkwale lɛ loo nɔ ni gbeɔ asafo lɛ, onukpai lɛ, loo wɔnyɛmimɛi lɛ ateŋ mɔ ko he guɔ lɛ, esaaa akɛ wɔkpɛlɛɔ nɔ kɛkɛ. Yɛ no najiaŋ lɛ, esa akɛ wɔbi wɔhe akɛ: “Ani mɔ ni gbɛɔ sane nɛɛ eshwãa lɛ nifeemɔ lɛ kɛ nɔ ni Biblia lɛ kɛɔ lɛ kpãa gbee? Ani saji loo naafolɔmɔi nɛɛ tsuɔ Yehowa yiŋtoo he nii? Ani amɛhaa toiŋjɔlɛ hiɔ asafo lɛ mli?” Wiemɔ fɛɛ wiemɔ ni wɔnuɔ ni etswaaa nyɛmimɛi lɛ emaaa shi, shi moŋ efiteɔ amɛteŋ lɛ ji yaka nii.—2 Kor. 13:10, 11.

19. Mɛɛ gbɛ nɔ onukpai aaatsɔ akwɛ koni amɛwiemɔi akafee yaka wiemɔi?

19 Asafoŋ onukpai hu kaseɔ nɔ ko ni he hiaa waa ni kɔɔ yaka wiemɔi ahe. Kɛ́ ehe bahia ni amɛwo mɔ ko ŋaa lɛ, esa akɛ amɛkai akɛ amɛyeee emuu ni no hewɔ lɛ esaaa akɛ amɛjɛɔ amɛ diɛŋtsɛ amɛniiashikpamɔ pɛ mli amɛwoɔ mɔ lɛ ŋaa. Esa akɛ amɛkɛ Biblia lɛ atsu nii be fɛɛ be kɛ́ amɛmiiwo ŋaa. Esa akɛ amɛkɛ gbɛtsɔɔmɔ ni bɔfo Paulo kɛha nɛɛ atsu nii akɛ: “Mɔ ko akajwɛŋ fe nɔ ni aŋma lɛ.” (1 Kor. 4:6) Esaaa akɛ onukpai lɛ haa amɛŋaawoo tekeɔ nibii ni aŋmala yɛ Biblia lɛ mli lɛ. Kɛ́ wɔɔkɛɛ lɛ, esaaa akɛ amɛjwɛŋ fe Biblia mli ŋaawoo ni yɔɔ tsulɔ anɔkwafo kɛ nilelɔ lɛ woji lɛ amli lɛ.

20. Mɛɛ gbɛ̀i anɔ Yehowa tsɔɔ eyeɔ ebuaa wɔ koni wɔkwa yaka nii?

20 Nibii fɛɛ ni ji yaka nii lɛ ahe yɛ oshara waa—kɛ́ amɛji “nyɔŋmɔi” jio, wiemɔi jio, loo nɔ kroko jio. Enɛ hewɔ lɛ, esa akɛ wɔsɔle be fɛɛ be ni Yehowa aye abua wɔ ni wɔyɔse yaka nibii nɛɛ fɛɛ, ni wɔkɛ egbɛtsɔɔmɔ ni tsɔɔ bɔ ni wɔɔfee wɔkwa enɛɛmɛi lɛ atsu nii. Kɛ́ wɔfee nakai lɛ, no lɛ wɔkɛ lalatsɛ lɛ feɔ ekome kɛkɛɔ akɛ: “Jiemɔ mihiɛ kɛjɛ yaka nii akwɛmɔ nɔ, ni oha miyi aná wala yɛ ogbɛ̀i lɛ anɔ.” (Lala 119:37) Yɛ nikasemɔ ni nyiɛ sɛɛ lɛ mli lɛ, wɔbaaya nɔ wɔsusu sɛɛnamɔ ni yɔɔ Yehowa gbɛtsɔɔmɔ ni wɔkɛaatsu nii lɛ he lɛ he.

Ani Obaanyɛ Otsɔɔ Mli?

• Mɛɛ “yaka nii” esa akɛ wɔkwa?

• Te wɔfee tɛŋŋ wɔkwɛ jogbaŋŋ ni shika akabatsɔ tamɔ wɔnyɔŋmɔ?

• Mɛɛ gbɛ nɔ heloonaa akɔnɔi baanyɛ abatsɔ wɔŋjamɔ?

• Mɛɛ gbɛ nɔ wɔɔtsɔ wɔkwa yaka wiemɔi?

[Nikasemɔ lɛ he Sanebimɔi]

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 3]

Awo Israelbii lɛ hewalɛ ni ‘amɛhu shikpɔŋ lɛ,’ jeee ni amɛnyiɛ yaka nii asɛɛ

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 5]

Kaaŋmɛ gbɛ kɔkɔɔkɔ ni shwelɛ ni ayɔɔ kɛha heloonaa ninámɔ miiha oba sɔɔmɔ ni okɛhaa Yehowa lɛ shi

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 6]

Asafoŋ onukpai awiemɔi ahe baanyɛ aba sɛɛnamɔ waa