Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Dɛŋdade ni Baaha Oblahii kɛ Oblayei Akai Amɛ-Bɔlɔ Lɛ

Dɛŋdade ni Baaha Oblahii kɛ Oblayei Akai Amɛ-Bɔlɔ Lɛ

Dɛŋdade ni Baaha Oblahii kɛ Oblayei Akai Amɛ-Bɔlɔ Lɛ

AAAFEE afii 3,000 ni eho nɛ lɛ, nilelɔ Salomo ŋma akɛ: “Kaimɔ obɔlɔ lɛ yɛ oblahiiaŋ gbii lɛ amli.” (Jaj. 12:1) Amrɔ nɛɛ, Kristofoi oblahii kɛ oblayei ená dɛŋdade kroko ni baaye abua amɛ ni amɛfee nakai. Ajie wolo ni ji Questions Young People Ask—Answers That Work, Kpo 2 lɛ kpo yɛ “Nyɔŋmɔ Mumɔ lɛ Tsɔɔ Wɔ Gbɛ” Yehowa Odasefoi a-Kpokpaa Wulu nɔ Kpeei srɔtoi ni afee yɛ jeŋ fɛɛ kɛjɛ May 2008 kɛyashi January 2009 lɛ shishi.

Nɔyeli Kuu lɛ eŋma wolo kɛha oblahii kɛ oblayei yɛ shishijee baafa lɛ mli. Efã ko kɛɛ akɛ: “Eji wɔshwelɛ waa akɛ saji ni yɔɔ wolo nɛɛ mli lɛ baaye abua bo ni odamɔ nɔnyɛɛi kɛ kaai ni oblahii kɛ oblayei kɛkpeɔ ŋmɛnɛ lɛ anaa, ni ebaaha ole bɔ ni ooofee okpɛ yiŋ yɛ gbɛ ni kɛ Nyɔŋmɔ suɔmɔnaa nii kpãa gbee nɔ.”

Eja jogbaŋŋ akɛ fɔlɔi miisumɔ koni amɛtsɔse amɛbii “yɛ Nuŋtsɔ lɛ tsɔsemɔ kɛ ŋaawoo lɛ mli.” (Efe. 6:4) Shi gbekɛbii babaoo yɛ ni kɛ́ amɛye kɛjɛ afii 13 kɛyaa lɛ, amɛnáaa hekɛnɔfɔɔ yɛ amɛmli ni amɛsumɔɔ akɛ atsɔɔ amɛ gbɛ. Kɛ́ oyɛ bi ni eye kɛjɛ afii 13 kɛyaa lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ oootsɔ oye obua lɛ ní ená wolo nɛɛ he sɛɛ jogbaŋŋ? Obaanyɛ okɛ ŋaawoi ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ atsu nii.

Ŋɔɔ wolo lɛ eko oha ohe ni okase emli saji lɛ fɛɛ jogbaŋŋ. Enɛ baabi ni ofee babaoo fe ekanemɔ kɛkɛ. Bɔɔ mɔdɛŋ hu ni oyɔse bɔ ni agbála saji amli yɛ wolo lɛ mli lɛ. Wolo lɛ haaa oblahii kɛ oblayei ale nɔ ni ja kɛ nɔ ni ejaaa kɛkɛ, shi moŋ ebɔɔ mɔdɛŋ koni etsɔse “amɛhenumɔ nii lɛ” koni amɛle niiamlikpamɔ. (Heb. 5:14) Ŋaawoi kpakpai ni baaha amɛle bɔ ni amɛaafee amɛfee nɔ ni ja hu yɛ mli. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, Yitso 15 (“Te Mafee Tɛŋŋ Manyɛ Madamɔ Tipɛŋfoi Anɔnyɛɛ Naa?”) lɛ tsɔɔ oblahii kɛ oblayei lɛ ni amɛkpoo sui gbohii, shi jeee no pɛ kɛkɛ. Etsɔɔ bɔ ni amɛaafee amɛkɛ Biblia lɛ atsu amɛnaagbai ahe nii kɛ bɔ ni esa akɛ amɛfee amɛnii yɛ shihilɛi ni amɛkɛkpeɔ lɛ amli koni amɛnyɛ ‘amɛha mɔ fɛɛ mɔ hetoo.’—Kol. 4:6.

Tsu nifeemɔi ni yɔɔ wolo lɛ mli lɛ ahe nii. Eyɛ mli akɛ oblahii kɛ oblayei ahewɔ ato nifeemɔi nɛɛ ahe gbɛjianɔ moŋ, shi bo hu obaanyɛ oŋmala onɔ̃ lɛ mli yɛ hei ni obaanyɛ ofee nakai lɛ. * Kɛ́ oosusu saji enyɔ ni abi yɛ baafa 16 ni kɔɔ nuu kɛ yoo teŋ suɔmɔ he lɛ ahe lɛ, bɔɔ mɔdɛŋ ní okai bɔ ni onu he oha beni otamɔ obi lɛ. Ekolɛ, obaanyɛ odamɔ susumɔ ni ohiɛ yɛ nakai saji lɛ ahe beni otamɔ obi lɛ nɔ oŋmala sanebimɔi lɛ ahetooi yɛ afã ni ashi efolo lɛ. No sɛɛ lɛ obaanyɛ obi ohe akɛ: ‘Te susumɔ ni mihiɛ yɛ sane nɛɛ he lɛ etsake eha tɛŋŋ yɛ afii ni eho lɛ amli? Kɛbashi amrɔ nɛɛ, mɛɛ nilee miná yɛ sane nɛɛ he, ni te mafee tɛŋŋ maha mibi lɛ ale enɛ yɛ gbɛ ni mɔɔ shi nɔ?’

Kaatao akɛ ooole obi lɛ nɔ fɛɛ nɔ mli. Ato nifeemɔi ni yɔɔ wolo lɛ mli lɛ ahe gbɛjianɔ koni eha obi lɛ ajie nɔ ni yɔɔ etsuiŋ lɛ kpo loo eŋmala nɔ ni yɔɔ etsuiŋ lɛ eshwie shi yɛ wolo lɛ mli. Esa akɛ obɔ mɔdɛŋ akɛ ooona nɔ ni yɔɔ obi lɛ tsuiŋ shi jeee nibii ni eŋmala yɛ wolo lɛ mli lɛ. Akɛ ŋaawoo ko ha yɛ sane ni ji “Sane Kɛha Fɔlɔi” ni yɔɔ baafa 3 lɛ mli akɛ: “Bɔni afee ni nyɛbii lɛ aŋmala amɛwoji lɛ amli nii ni amɛkashiu sane nɔ lɛ, nyɛkakanea nibii ni amɛŋmala lɛ. Sɛɛ mli lɛ, ekolɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛbaakɛɛ nyɛ saji ni amɛŋmala lɛ.”

Abaanyɛ Akɛfee Weku Biblia Mli Nikasemɔ

Young People Ask, Kpo 2 lɛ ji dɛŋdade ni nɔ bɛ ni nyɛbaanyɛ nyɛkɛtsu nii kɛ́ nyɛmiifee nyɛ-Weku Jamɔ lɛ. Akɛni sanebimɔi bɛ kukuji lɛ ahe hewɔ lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ nyɛbaanyɛ nyɛtsɔ nyɛkase? Nyɛbaanyɛ nyɛtsɔ gbɛ ni nyɛnaa akɛ ehe baaba sɛɛnamɔ waa kɛha nyɛbii lɛ nɔ nyɛkase.

Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ wekui komɛi miisusu “Saamɔ Ohe Oto Tipɛŋfoi Anɔnyɛɛ” ni yɔɔ baafa 132 kɛ 133 lɛ he lɛ, amɛbaanyɛ amɛfee shihilɛi srɔtoi ahe nɔkwɛmɔnii. Klɛŋklɛŋ sanebimɔ ni yɔɔ jɛmɛ lɛ baanyɛ aye abua obi nuu loo obi yoo lɛ koni eyɔse shihilɛ pɔtɛɛ ko ni ewa waa kɛha lɛ akɛ eeedamɔ naa. Sanebimɔ ni ji enyɔ lɛ baaha ena shihilɛ mli ni ewaaa akɛ ekɛ nɔnyɛɛ nɛɛ baakpe yɛ. Kɛ́ obi lɛ tsɔɔ nɔ ni baajɛ mli kɛba kɛ́ eha etipɛŋfoi ná enɔ hewalɛ loo ete shi ewo amɛ lɛ, no sɛɛ lɛ wolo lɛ biɔ ni esaa ehe eto kɛ saji ni ebaanyɛ ekɛdamɔ nɔnyɛɛ lɛ naa, ekɛku naa, loo ekɛha etipɛŋfoi lɛ ana akɛ nɔ ni amɛtaoɔ akɛ efee lɛ ejaaa. Ye obua obi nuu loo obi yoo lɛ ni lɛ diɛŋtsɛ enyɛ etao hetoo ni sa ni baafee mlɛo kɛha lɛ akɛ ekɛaatsu nii, ní ebaanyɛ ewie kɛ nɔmimaa.—Lala 119:46.

Dɛŋdade Kɛha Sanegbaa

Young People Ask, Kpo 2 lɛ yeɔ ebuaa oblahii kɛ oblayei koni amɛkɛ amɛfɔlɔi agba sane. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, akrabatsai ni ji “Te Mafee Tɛŋŋ Mikɛ Ataa loo Awo Agba Bɔlɛnamɔ He Saji?” (baafa 63-64) kɛ “Okɛ Ofɔlɔi Agba Sane!” (baafa 189) lɛ kɛ ŋaawoi kpakpai ni kɔɔ bɔ ni amɛaafee amɛkɛ amɛfɔlɔi agba bɔlɛnamɔ he saji lɛ haa. Gbekɛ yoo ko ni eye afii 13 lɛ ŋma akɛ: “Wolo nɛɛ ha miná ekãa ni mikɛ mifɔlɔi gba nibii ni yɔɔ mijwɛŋmɔŋ—nibii ni mifee po—lɛ ahe sane.”

Agbɛnɛ hu, wolo lɛ haa anyɛɔ agbaa sane hu yɛ gbɛi krokomɛi anɔ. Akrabatsa ni ji “Te Osusuɔ Tɛŋŋ?” yɛ yitso fɛɛ yitso naagbee. Afeee akrabatsai nɛɛ koni akɛtĩ saji amli kɛkɛ, shi moŋ wekui baanyɛ amɛkɛsusu saji ahe. Kɛfata he lɛ, kɛmiiba yitso fɛɛ yitso naagbee lɛ, anaa akrabatsa kroko ni yitso ji “Nɔ ni Mafee!” Akrabatsa nɛɛ haa oblahii kɛ oblayei náa hegbɛ kɛŋmalaa gbɛi pɔtɛi ni amɛaatsɔ nɔ amɛkɛ nɔ ni amɛkase yɛ nakai yitso lɛ mli lɛ atsu nii. Naagbee sane ni yɔɔ akrabatsa ni ji “Nɔ ni Mafee!” lɛ mli lɛ kɛɔ akɛ: “Nɔ ni masumɔ mabi mifɔlɔi yɛ nɛkɛ sane nɛɛ he ji . . . ” Enɛ baanyɛ aye abua gbekɛbii koni amɛtao ŋaawoo kpakpa kɛjɛ amɛfɔlɔi aŋɔɔ.

Shɛ Tsui lɛ He!

Ákɛ fɔlɔ lɛ, oti ni ma ohiɛ ji, ni oshɛ obi lɛ tsui he. Young People Ask, Kpo 2 lɛ baanyɛ aye abua bo ni ofee nakai. Susumɔ bɔ ni tsɛ ko enyɛ ekɛ wolo nɛɛ etsu nii ni no eha ebi yoo lɛ nyɛɔ ekɛ lɛ gbaa etsuiŋ saji lɛ he okwɛ.

“Mi kɛ mibi Rebekah yɛ hei komɛi ni wɔsumɔɔ jɛmɛ yaa. Wɔnyiɛɔ wɔnane nɔ, wɔtaa okɔokpe loo wɔkudɔɔ tsɔne kɛyaa jɛmɛ. Agbonaa hei nɛɛ haa wɔnáa hegbɛ kɛgbaa sane ni Rebekah shiuuu nɔ ko nɔ.

“Nɔ̃ klɛŋklɛŋ ni wɔsusu he yɛ wolo nɛɛ mli ji wolo ni Nɔyeli Kuu lɛ ŋma lɛ kɛ ‘Sane Kɛha Fɔlɔi’ lɛ. Miha mibi yoo lɛ le akɛ taakɛ aŋma yɛ baafa 3 lɛ, ebaanyɛ eŋma nɔ fɛɛ nɔ ni esumɔɔ yɛ ewolo lɛ mli ni ekashiu nɔ ko nɔ. Mibɔŋ mɔdɛŋ akɛ matao male nɔ ni eŋma yɛ mli lɛ.

“Miha Rebekah diɛŋtsɛ hala yitsei ni ebaasumɔ ni wɔsusu he kɛ bɔ ni esumɔɔ akɛ wɔto naa kɛsusu he. Yitsei ni ehala klɛŋklɛŋ lɛ ateŋ ekome ji ‘Ani Esa akɛ Mashwɛ Vidio Gemisii?’ Ebaaa mijwɛŋmɔŋ kɔkɔɔkɔ akɛ ebaahala no! Shi yiŋtoo ko hewɔ ehala no lɛ. Enanemɛi lɛ ateŋ mɛi komɛi miishwɛ vidio gem ko ni esaaa kwraa. No mli lɛ mileee akɛ awuiyeli nifeemɔi kɛ wiemɔ sha eyi mli obɔ! Shi be mli ni wɔsusuɔ ‘Nɔ ni Mafee!’ ni yɔɔ baafa 251 lɛ he lɛ miná mile. Akrabatsa nɛɛ hu ye ebua Rebekah ni enyɛ esaa hetoo eto ní ekɛbaaha mɔ fɛɛ mɔ ní baabɔ mɔdɛŋ akɛ eeenyɛ enɔ koni eshwɛ shwɛmɔ nɛɛ eko lɛ.

“Kɛjɛ nakai beaŋ kɛbaa lɛ, Rebekah gbaa mi nɔ fɛɛ nɔ ni eŋma yɛ ewolo lɛ mli lɛ. Kɛ́ wɔmiikase nii lɛ, belɛ nɛkɛ wɔgbaa sane sɔŋŋ. Mikaneɔ eko ni lɛ hu ekaneɔ eko, kɛkɛ lɛ no sɛɛ lɛ esumɔɔ akɛ ewie nɔ fɛɛ nɔ ni yɔɔ yitso lɛ mli ni mfonirii kɛ akrabatsai lɛ fata he lɛ ahe. Enɛ haa mináa hegbɛ kɛgbaa lɛ bɔ ni no mli lɛ nibii yɔɔ beni mitamɔ lɛ lɛ, ni lɛ hu egbaa mi bɔ ni nibii ji bianɛ. Esumɔɔ akɛ egba mi nɔ fɛɛ nɔ ni eshiuuu mi nɔ ko nɔ!”

Kɛ́ oji fɔlɔ lɛ, ŋwanejee ko bɛ he akɛ omii shɛ ohe waa beni ajie wolo nɛɛ kpo lɛ. Amrɔ nɛɛ oná hegbɛ akɛ okɛ wolo nɛɛ atsu nii jogbaŋŋ. Eji Nɔyeli Kuu lɛ shwelɛ akɛ Questions Young People Ask—Answers That Work, Kpo 2 lɛ baaye abua oweku lɛ jogbaŋŋ. Wɔshwelɛ ji akɛ eye ebua mɛi fɛɛ—titri lɛ oblahii kɛ oblayei ni wɔsumɔɔ amɛ naakpa lɛ—koni ‘amɛya nɔ amɛnyiɛ yɛ mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ naa.’—Gal. 5:16.

[Shishigbɛ niŋmaa]

^ kk. 6 Nifeemɔi ni yɔɔ wolo lɛ mli lɛ ateŋ ekomɛi kɔɔ mɛi fɛɛ ahe ekɔɔɔ he eko afii abɔ ni amɛye. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, akrabatsa ni ji “Ye Omlifu Nɔ” (baafa 221) lɛ baanyɛ aye abua bo kɛ obi nuu loo obi yoo lɛ fɛɛ. Nyɛ fɛɛ nyɛbaanyɛ nyɛná “Saamɔ Ohe Oto Tipɛŋfoi Anɔnyɛɛ” (baafa 132-133), “Midaa Nyɔɔŋ nɔ Shika He Gbɛjianɔtoo” (baafa 163), kɛ “Otii ni Mikɛmamɔ Mihiɛ” (baafa 314) lɛ he sɛɛ.

[Akrabatsa ni yɔɔ baafa 30]

Nɔ ni Oblahii kɛ Oblayei Komɛi Ekɛɛ

“Eji wolo ko ni esa akɛ ohe sɛi, oŋɔ niŋmaa tso, okane ní ojwɛŋ nɔ ni okane lɛ nɔ. Akɛni hei yɛ wolo lɛ mli ni obaanyɛ oŋma ohe saji yɛ jɛmɛ hewɔ lɛ, ehaa ojwɛŋɔ saji anɔ akɛ mɔ aŋkro kɛ yiŋtoo akɛ oookɔ wala gbɛ ni hi fe fɛɛ lɛ.”—Nicola.

“Mɛi babaoo, ni mɛi ni ehiɛɛɛ jwɛŋmɔ fɔŋ po fata he lɛ, nyɛɔ minɔ koni mikɛ nuu abɔi nyiɛmɔ. Wolo nɛɛ klɛŋklɛŋ fã lɛ ha miná nɔmimaa akɛ ekɔɔɔ he eko nɔ ni mɔ ko baakɛɛ lɛ, mishɛko mɔ ni esa akɛ ekɛ nuu abɔ kɛha gbalashihilɛ mlibotemɔ.”—Katrina.

“Akrabatsa ni ji ‘Ani Oosusu Baptisimɔ He?’ lɛ eye ebua mi ni minaa baptisimɔ ni abaptisi mi lɛ akɛ eji hiɛdɔɔ sane fe tsutsu lɛ. Ekanya mi ni makwɛ akɛ minikasemɔ kɛ misɔlemɔ sa lo.”—Ashley.

“Eyɛ mli akɛ mifɔlɔi ni ji Kristofoi lɛ bɔi mi nitsɔɔmɔ kɛjɛ migbekɛbiiashi tɔ̃ɔ moŋ, shi wolo nɛɛ eye ebua mi koni mi diɛŋtsɛ masusu gbɛ ni makɔ yɛ mishihilɛ mli lɛ he. Eye ebua mi ni minyɛɔ mikɛ mifɔlɔi gbaa sane hu ni mishiuuu amɛ nɔ ko nɔ.”—Zamira.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 31]

Fɔlɔi, nyɛkasea wolo lɛ mli saji lɛ fɛɛ jogbaŋŋ

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 32]

Okɛfee oti ni ma ohiɛ akɛ obaashɛ obi lɛ tsui he