Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Mɛi Ni Ŋɔɔ Amɛhiɛ Amɛfɔ̃ɔ Yehowa Nɔ Kwraa Lɛ Nuɔ He Akɛ Amɛyɛ Shweshweeshwe

Mɛi Ni Ŋɔɔ Amɛhiɛ Amɛfɔ̃ɔ Yehowa Nɔ Kwraa Lɛ Nuɔ He Akɛ Amɛyɛ Shweshweeshwe

Mɛi Ni Ŋɔɔ Amɛhiɛ Amɛfɔ̃ɔ Yehowa Nɔ Kwraa Lɛ Nuɔ He Akɛ Amɛyɛ Shweshweeshwe

“Kɛ́ mibo mitsɛ Yehowa lɛ, enuɔ.”—LALA 4:4.

1, 2. (a) Mɛɛ shihilɛ ni yɔɔ oshara David kɛkpe? (b) Mɛɛ lalai wɔbaasusu he?

NO MLI lɛ Maŋtsɛ David eye Israel nɔ afii abɔ ko, shi amrɔ nɛɛ ekɛ shihilɛ ko ni yɔɔ oshara ekpe. Ebi nuu Absalom etsɔ ŋaa ni eha awo lɛ maŋtsɛ, ni enɛ eha David ejo foi kɛshi Yerusalem. Eshieŋtsɛ ko hu ekwa lɛ, ni amrɔ nɛɛ mɛi ni yeɔ lɛ anɔkwa lɛ ateŋ mɛi fioo fata ehe beni enyiɛ enane folo nɔ kɛkwɔɔ Mu Gɔŋ lɛ kɛ ehiɛ yaafo lɛ. Kɛfata he lɛ, beni Shimei ni jɛ Maŋtsɛ Saul we lɛ mli weku ko mli lɛ tswiaa David tɛi kɛ sũ kukulii lɛ, nakai beaŋ nɔŋŋ lɛ eelomɔ David.—2 Sam. 15:30, 31; 16:5-14.

2 Ani shihilɛ ni David tsɔɔ mli nɛɛ baaha ekɛ awerɛhoyeli kɛ hiɛshishwiemɔ aya Sheol? Dabi, ejaakɛ ekɛ ehiɛ fɔ̃ɔ Yehowa nɔ. Wɔnaa enɛ faŋŋ yɛ lala ni David fo ni kɔɔ foi ni ejo yɛ Absalom hewɔ lɛ he ni yɔɔ Lala ni ji etɛ nɔ lɛ mli lɛ mli. Lɛ ji mɔ ni ŋma Lala ni ji ejwɛ nɔ lɛ hu. Lalai enyɔ nɛɛ fɛɛ maa nɔ mi akɛ Nyɔŋmɔ nuɔ sɔlemɔi, ni ehereɔ sɔlemɔi anɔ. (Lala 3:5; 4:4) Lalai nɛɛ haa wɔnáa nɔmimaa akɛ Yehowa kɛ enɔkwa tsuji lɛ yɛ shwane kɛ nyɔɔŋ, ni efiɔ amɛsɛɛ, ehaa amɛnáa toiŋjɔlɛ, ni ehaa amɛnuɔ he akɛ amɛyɛ shweshweeshwe. (Lala 3:6; 4:9) Belɛ, nyɛhaa wɔsusua lalai nɛɛ ahe wɔkwɛa, ni wɔkwɛ bɔ ni amɛhaa mɔ nuɔ he akɛ eyɛ shweshweeshwe kɛ agbɛnɛ hu bɔ ni amɛhaa mɔ kɛ ehiɛ fɔ̃ɔ Nyɔŋmɔ nɔ lɛ.

Beni ‘Mɛi Babaoo Miite Shi Amɛmiiwo Wɔ’

3. Taakɛ wɔnaa yɛ Lala 3:2, 3 lɛ, mɛɛ shihilɛ mli David yaje?

3 Adafitswalɔ ko kɛɛ akɛ: “Israelbii lɛ atsui emɔ Absalom!” (2 Sam. 15:13) Beni David shwieɔ eyiŋ yɛ bɔ ni fee ni Absalom nyɛ ená mɛi babaoo ni fĩ esɛɛ lɛ he lɛ, ekɛɛ akɛ: “Yehowa, kwɛ mɛi abɔ sɔŋŋ ni haoɔ mi! mɛi babaoo ni teɔ shi woɔ mi lɛ! Mɛi pii kɛɔ misusuma akɛ: Ebɛ yiwalaheremɔ ko yɛ Nyɔŋmɔ ŋɔɔ!” (Lala 3:2, 3) Israelbii babaoo susu akɛ Absalom kɛ esɛɛfilɔi lɛ baaye David nɔ kunim ni Yehowa hereŋ David yiwala.

4, 5. (a) Mɛni David ná nɔmimaa yɛ he? (b) Mɛni wiemɔ ni ji “miyitso nɔwolɔ” lɛ tsɔɔ?

4 Shi akɛni David kɛ ehiɛ fɔ̃ Nyɔŋmɔ nɔ kwraa hewɔ lɛ, enu he akɛ eyɛ shweshweeshwe. Elá akɛ: “Shi bo, Yehowa, ji mitsɛŋ ni yɔɔ mihe, minunyam kɛ miyitso nɔwolɔ!” (Lala 3:4) David yɛ nɔmimaa akɛ Yehowa baabu ehe tamɔ bɔ ni tsɛŋ buɔ asraafonyo he lɛ. Hɛɛ, maŋtsɛ ni egbɔ lɛ miijo foi ni ehà eyiteŋ, ni hiɛshishwiemɔ eha edɔ kɔmɔɔ. Shi Mɔ ni Nɔ Kwɔ Fe Fɛɛ lɛ baatsake David shihilɛ lɛ ni ewo David hiɛ nyam. Yehowa baaha edamɔ shi jaŋŋ ni ewo eyitso nɔ ekoŋŋ. David bo etsɛ́ Nyɔŋmɔ kɛ nɔmimaa akɛ Nyɔŋmɔ baahere lɛ nɔ. Ani oyɛ hekɛnɔfɔ̃ɔ ni tamɔ nakai yɛ Yehowa mli?

5 Wiemɔ ni ji “miyitso nɔwolɔ” ni David kɛtsu nii lɛ tsɔɔ akɛ ele akɛ Yehowa ji mɔ ni kɛ yelikɛbuamɔ ni etaoɔ lɛ baaha lɛ. Atsɔɔ ŋmalɛ nɛɛ shishi yɛ Biblia ko (Today’s English Version) mli akɛ: Shi bo, Oo NUŊTSƆ, oji mitsɛŋ ni buɔ mihe kɛjɛɔ oshara mli be fɛɛ be; ohaa miyeɔ kunim ni ohaa mináa ekãa ekoŋŋ.” Niiamlitaomɔ wolo ko wie yɛ wiemɔ ni ji “miyitso nɔwolɔ” lɛ he akɛ: ‘Kɛ́ Nyɔŋmɔ wó mɔ ko “yitso” nɔ lɛ, Ehaa mɔ lɛ náa hiɛnɔkamɔ ni enuɔ he akɛ eyɛ shweshweeshwe.’ Akɛni atsɔ gbɛ ni ejaaa nɔ afã David yɛ Israel maŋtsɛ sɛi lɛ nɔ hewɔ lɛ, eyɛ yiŋtoo ni ja hewɔ ni ehaoɔ. Shi kɛ́ ‘awo eyitso nɔ’ lɛ, ebaaná ekãa ekoŋŋ, bɔ ni enuɔ he akɛ eyɛ shweshweeshwe lɛ mli baawa, ni hekɛnɔfɔ̃ɔ ni eyɔɔ yɛ Nyɔŋmɔ mli lɛ hu mli baawa.

‘Yehowa Baahere Nɔ!’

6. Mɛni hewɔ David kɛɛ ahere esɔlemɔ lɛ nɔ kɛjɛ Yehowa gɔŋ krɔŋkrɔŋ lɛ nɔ lɛ?

6 Akɛni David kɛ ehiɛ fɔ̃ɔ Yehowa nɔ ni ele akɛ Yehowa hereɔ sɔlemɔi anɔ hewɔ lɛ, etsa elala lɛ nɔ akɛ: “Mikɛ migbee boɔ mitsɛɔ Yehowa, ni ehereɔ mi nɔ kɛjɛɔ egɔŋ krɔŋkrɔŋ lɛ nɔ.” (Lala 3:5) Yɛ David famɔ naa lɛ, akɛ kpaŋmɔ adeka, ni ji okadifeemɔŋ nɔ ko ni tsɔɔ akɛ Nyɔŋmɔ yɛ amɛteŋ lɛ, etee Zion Gɔŋ lɛ nɔ. (Nyɛkanea 2 Samuel 15:23-25.) Belɛ, esa jogbaŋŋ mɔ akɛ David kɛɛ ahere esɔlemɔ lɛ nɔ kɛjɛ Yehowa gɔŋ krɔŋkrɔŋ lɛ nɔ.

7. Mɛni hewɔ David tsui efãaa lɛ?

7 Akɛni David le akɛ Nyɔŋmɔ hereɔ sɔlemɔi anɔ hewɔ lɛ, etsui efãaa. Moŋ lɛ, elá akɛ: “Mikã shi miwɔ, ni mihiɛ tsɛ̃; ejaakɛ Yehowa hiɛ mimli.” (Lala 3:6) David sheee gbeyei akɛ eeeyakã shi ni ewɔ nyɔɔŋ, be mli ni ewaaa kwraa akɛ aaatutua amɛ trukaa po lɛ. Eyɛ nɔmimaa akɛ ehiɛ baatsɛ̃, ejaakɛ ele yɛ lɛ diɛŋtsɛ eniiashikpamɔ mli akɛ kɛ́ ekɛ ehiɛ fɔ̃ Nyɔŋmɔ nɔ lɛ, Nyɔŋmɔ kwaŋ lɛ kɔkɔɔkɔ. Wɔ hu kɛ́ wɔha wɔhiɛ kã “Yehowa gbɛi lɛ” ahe ni wɔhi emasɛi daa lɛ, wɔbaaná nɔmimaa ni tamɔ nakai.—Nyɛkanea 2 Samuel 22:21, 22.

8. Mɛɛ gbɛ nɔ Lala 27:1-4 lɛ tsɔɔ akɛ David kɛ ehiɛ fɔ̃ Nyɔŋmɔ nɔ?

8 Anaa bɔ ni David nu he akɛ eyɛ shweshweeshwe ni ekɛ ehiɛ fɔ̃ Nyɔŋmɔ nɔ kwraa lɛ yɛ elala kroko mli, nɔ ni wiemɔi ni ajɛ mumɔŋ aŋma nɛɛ yɔɔ mli lɛ akɛ: “Yehowa ji mila kɛ miyiwalaheremɔ; namɔ po gbeyei mashe? Yehowa ji miwala hewalɛ; namɔ hiɛ po ni mihe aaakpokpo yɛ? . . . Kɛji ta ko aagba ta awo mi lɛ, mitsui efaŋ; . . . Nɔ̃ koome mibiɔ yɛ Yehowa dɛŋ, no sɛɛgbɛ mitaoɔ: akɛ mahi shi yɛ Yehowa we lɛ miwala gbii abɔ fɛɛ, ni mana Yehowa mlihilɛ lɛ, ni makwɛ esɔlemɔwe lɛ.” (Lala 27:1-4) Kɛ́ onuɔ he tamɔ bɔ ni David nu he lɛ, ni oshihilɛ ŋmɛɔ bo gbɛ lɛ, okɛ onanemɛi Yehowa jálɔi lɛ baaya asafoŋ kpeei daa.—Heb. 10:23-25.

9, 10. Yɛ wiemɔi ni David kɛtsu nii yɛ Lala 3:7, 8 lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, mɛni hewɔ obaanyɛ okɛɛ akɛ ejeee oweletɔlɔ lɛ?

9 Eyɛ mli akɛ Absalom ete shi ewo David ni mɛi babaoo ekpa yɛ David sɛɛ moŋ, shi elá akɛ: “Misheŋ mɛi akpei akpei abɔ ní ebabɔ nsara ewo mihe lɛ gbeyei. Wó ohe nɔ, Yehowa! Heremɔ miyiwala, mi-Nyɔŋmɔ! Ejaakɛ bo otswiaa mihenyɛlɔi lɛ fɛɛ akadaa nii, ni okumɔɔ mɛi fɔji anyanyɔji.”Lala 3:7, 8.

10 David jeee oweletɔlɔ. Kɛ́ ‘aaatswia’ ehenyɛlɔi lɛ “akadaa nii” lɛ, Nyɔŋmɔ ji mɔ ni baafee nakai. Maŋtsɛ David diɛŋtsɛ ekwɛ Mla lɛ nɔ eŋma eko eha ehe, ni ele akɛ Yehowa ejaje yɛ Mla lɛ mli akɛ: “Mi minɔ ji oweletɔɔ kɛ nyɔmɔwoo.” (5 Mose 17:14, 15, 18; 32:35) Agbɛnɛ hu, Nyɔŋmɔ ji mɔ ni baakpɛ eyiŋ kɛji ‘eeekumɔ mɛi fɔji anyanyɔji’ loo efeŋ nakai. Amɛnyanyɔji ni eeekumɔ lɛ tsɔɔ akɛ ebaaha amɛkanyɛ amɛye awui. Yehowa le mɛi ni ji mɛi fɔji ejaakɛ ‘tsui lɛ ekwɛɔ.’ (1 Sam. 16:7) Kwɛ bɔ ni wɔdaa Nyɔŋmɔ shi akɛ eha wɔ hemɔkɛyeli kɛ nyɛmɔ ni wɔnyɛ wɔdamɔ shi shiŋŋ ni wɔte shi wɔwo Satan, mɔ fɔŋ ni fe fɛɛ lɛ ní etsɛŋ akɛ lɛ baawo bu kwɔŋkwɔŋ lɛ mli tamɔ jata ni bɛ nyanyɔji ni hũɔ ni nɔ pɛ ni sa lɛ ji hiɛkpatamɔ lɛ!—1 Pet. 5:8, 9; Kpoj. 20:1, 2, 7-10.

“Yehowa Dɛŋ Yiwalaheremɔ Yɔɔ!”

11. Mɛni hewɔ esa akɛ wɔsɔle wɔha nyɛmimɛi heyelilɔi lɛ?

11 David le akɛ Yehowa pɛ ni baanyɛ eha ená yibaamɔ ni ehe ebahia waa akɛ enine ashɛ nɔ lɛ. Shi lalatsɛ lɛ fooo lɛ pɛ enɔ̃ mli. Ni Nyɔŋmɔ webii ni ekpɛlɛɔ amɛnɔ lɛ hu? David mu lala ni ejɛ mumɔŋ efo lɛ naa yɛ gbɛ ni sa nɔ kɛ wiemɔi nɛɛ akɛ: “Yehowa dɛŋ yiwalaheremɔ yɔɔ! Ojɔɔmɔ aba omaŋ lɛ nɔ!” (Lala 3:9) Eyɛ mli akɛ David yɛ naagbai wujiwuji moŋ, shi esusu Yehowa webii lɛ ahe ni eyɛ nɔmimaa akɛ Nyɔŋmɔ baajɔɔ amɛ. Ani esaaa akɛ wɔ hu wɔsusuɔ nyɛmimɛi heyelilɔi lɛ ahe? Nyɛhaa wɔkaia amɛ yɛ wɔsɔlemɔi amli, ni wɔbi Yehowa ni eha amɛ emumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ koni amɛná ekãa ni amɛkɛ nɔmimaa ajaje sanekpakpa lɛ.—Efe. 6:17-20.

12, 13. Mɛni ba Absalom nɔ, ni te David fee enii yɛ he eha tɛŋŋ?

12 Absalom gbo yɛ hiɛshishwiemɔ mli—ni eji kɔkɔbɔɔ kɛha mɛi fɛɛ ni feɔ mɛi krokomɛi niseniianii, titri lɛ mɛi ni Nyɔŋmɔ efɔ amɛ mu tamɔ David nɛkɛ lɛ. (Nyɛkanea Abɛi 3:31-35.) Absalom tabilɔi lɛ kɛ David tabilɔi lɛ wu ta, ni aye Absalom tabilɔi lɛ anɔ kunim. Absalom diɛŋtsɛ tá teji okpɔŋɔ ko nɔ eejo foi ni eyitsɔi kusuu lɛ la tso agbo ko niji lɛ ateŋ nɔ ni bɛŋkɛ shikpɔŋ lɛ eko. Absalom tsotsoro jɛmɛ—ehiɛ kã, shi enyɛɛɛ nɔ ko efee—kɛyashi Yoab kɛ akpɔlɔi etɛ tsurɔ etsuiŋ ni egbo.—2 Sam. 18:6-17.

13 Ani beni David ná ele nɔ ni eba ebi nuu lɛ nɔ lɛ, ená miishɛɛ? Dabi. No najiaŋ lɛ, enyɛɛɛ edamɔ he kome, ni efó ni ebo akɛ: “Mibi Absalom, mibi, Mibi Absalom! Miná ni kulɛ mi moŋ migbo yɛ onajiaŋ, Absalom, mibi, mibi!” (2 Sam. 18:24–19:1) Yoab wiemɔi lɛ pɛ ni ha David kpa awerɛho kpele ni eyeɔ lɛ. Kwɛ bɔ ni hiɛnyam gbonyo ni Absalom taoɔ lɛ ha ewu ta eshi lɛ diɛŋtsɛ etsɛ—mɔ ni Yehowa efɔ lɛ mu lɛ—ni no ha ekɛ hiɛkpatamɔ ba lɛ diɛŋtsɛ enɔ ni enaagbee eyafeee nɔ ko kpakpa!—2 Sam. 19:2-9; Abɛi 12:21; 24:21, 22.

David Tsɔɔ Ekoŋŋ akɛ Ekɛ Ehiɛ Fɔ̃ɔ Nyɔŋmɔ Nɔ

14. Mɛni abaanyɛ awie yɛ bɔ ni fee ni afo Lala ni ji ejwɛ nɔ lɛ he?

14 Taakɛ Lala ni ji etɛ nɔ lɛ ji lɛ, nɔ ni ji ejwɛ nɔ lɛ ji sɔlemɔ ni David kɛ hiɛdɔɔ sɔle ni haa wɔnaa akɛ, ekɛ ehiɛ fɔ̃ɔ Yehowa nɔ kwraa. (Lala 3:5; 4:4) Ekolɛ David fo lala nɛɛ koni ekɛda Nyɔŋmɔ shi, ni ekɛtsɔɔ bɔ ni etsui enyɔ emli akɛ Absalom atuatsemɔ lɛ yeee omanye lɛ. Aloo eŋma eha lalɔi ni ji Levibii lɛ. Yɛ fɛɛ mli lɛ, kɛ́ wɔjwɛŋ nɔ lɛ ebaanyɛ eha hekɛnɔfɔ̃ɔ ni wɔyɔɔ yɛ Yehowa mli lɛ mli awa.

15. Mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔkɛ nɔmimaa asɔle wɔha Yehowa kɛtsɔ e-Bi lɛ nɔ lɛ?

15 Shi kome ekoŋŋ lɛ, David tsɔɔ akɛ eyɛ hekɛnɔfɔ̃ɔ kwraa yɛ Nyɔŋmɔ mli, ni etsɔɔ hu akɛ eyɛ nɔmimaa akɛ Nyɔŋmɔ boɔ sɔlemɔi atoi. Elá akɛ: “Kɛ́ mitsɛ́ lɛ, heremɔ mi nɔ, mijalɛ Nyɔŋmɔ! Kɛ́ efĩ mi lɛ, bo ofɛneɔ mi; naa mi mɔbɔ, ni obo mifaikpamɔ toi!” (Lala 4:2) Wɔbaanyɛ wɔná nɔmimaa ni tamɔ nakai kɛ́ wɔba wɔjeŋ yɛ jalɛ mli. Akɛni wɔle akɛ Yehowa, ‘jalɛ Nyɔŋmɔ’ lɛ, jɔɔ ewebii ni feɔ jalɛ nii lɛ hewɔ lɛ, wɔbaanyɛ wɔdamɔ hemɔkɛyeli ni wɔyɔɔ yɛ Yesu kpɔmɔ afɔleshãa lɛ mli lɛ nɔ wɔkɛ nɔmimaa asɔle wɔha Nyɔŋmɔ kɛtsɔ e-Bi lɛ nɔ. (Yoh. 3:16, 36) Kwɛ bɔ ni enɛ haa wɔtoiŋ jɔɔ wɔ!

16. Mɛni ekolɛ no ha David nijiaŋ je wui lɛ?

16 Bei komɛi lɛ, wɔkɛ shihilɛi ni baanyɛ aha wɔnijiaŋ aje wui ni haaa wɔtoiŋ ajɔ wɔ lɛ kpeɔ. Ekolɛ David kɛ shihilɛ ni tamɔ nakai kpe be kukuoo ko, ejaakɛ elá akɛ: “Nyɛ hii abii, mɛɛ beyinɔ ni aaagbe minunyam lɛ he guɔ, ni nyɛaasumɔ yaka nii, ni nyɛaatao amale sɛɛgbɛ hu kɛyashi?” (Lala 4:3) Ekã shi faŋŋ akɛ, David kɛ wiemɔ ni ji “hii abii” ni kɔɔ adesai ahe lɛ tsuuu nii akɛ yijiemɔ wiemɔ. David henyɛlɔi lɛ ‘sumɔ yaka nii.’ Biblia ko (New International Version) tsɔɔ David wiemɔi nɛɛ shishi akɛ: “Mɛɛ beyinɔ ni nyɛaasumɔ nibii ni bɛ mli, ní nyɛtao apasa nyɔŋmɔi hu asɛɛgbɛ kɛyashi?” Kɛ́ nibii ni mɛi krokomɛi feɔ lɛ ha wɔnijiaŋ je wui po lɛ, nyɛhaa wɔyaa nɔ wɔkɛ hiɛdɔɔ asɔlea, ni wɔtsɔɔ akɛ wɔyɛ hekɛnɔfɔ̃ɔ kwraa yɛ anɔkwa Nyɔŋmɔ kome lɛ mli.

17. Tsɔɔmɔ bɔ ni wɔbaanyɛ wɔfee wɔnii ni ekɛ Lala 4:4 lɛ akpã gbee lɛ mli.

17 David wiemɔi nɛɛ feɔ lɛ faŋŋ akɛ eyɛ hekɛnɔfɔ̃ɔ yɛ Nyɔŋmɔ mli, ekɛɛ akɛ: “Shi nyɛnáa nyɛlea akɛ Yehowa ehala esuɔlɔ [loo enɔkwafo] lɛ eha ehe; kɛ́ mibo mitsɛ Yehowa lɛ enuɔ.” (Lala 4:4) Kɛ́ wɔbaaya nɔ wɔye Yehowa anɔkwa lɛ, esa akɛ wɔná ekãa ni wɔkɛ wɔhiɛ afɔ̃ enɔ kwraa. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, sui nɛɛ ahe baahia Kristofoi aweku ko kɛ́ ashwie amɛwekunyo ko ni tsakeee etsui lɛ. Nyɔŋmɔ woɔ mɛi ni yeɔ lɛ kɛ egbɛi lɛ anɔkwa lɛ hiɛ nyam. Anɔkwa ni ayeɔ Yehowa kɛ hekɛnɔfɔ̃ɔ kwraa ni anáa yɛ emli lɛ hu haa miishɛɛ hiɔ ewebii lɛ ateŋ.—Lala 84:12, 13.

18. Yɛ Lala 4:4 yɛ Ga Biblia hee lɛ mli lɛ kɛ gbeekpãmɔ naa lɛ, mɛni esa akɛ wɔfee kɛ́ akɛ wɔ ewie yɛ gbɛ ni esaaa nɔ loo afee wɔ nɔ ko ni esaaa lɛ?

18 Ni kɛ́ mɔ ko wie nɔ ko loo efee nɔ ko ni gba wɔnaa hu? Wɔbaanyɛ wɔya nɔ wɔná miishɛɛ kɛ́ wɔfee nɔ ni David wie lɛ akɛ: “Kɛji agba nyɛnaa lɛ, nyɛkafea esha; nyɛjwɛŋa enɛ he jogbaŋŋ yɛ nyɛsai anɔ, ni nyɛfea dioo.” (Lala 4:4, Ga Biblia hee; Lala 4:5 yɛ emomo lɛŋ) Kɛ́ akɛ wɔ ewie yɛ gbɛ ni esaaa nɔ loo afee wɔ nɔ ko ni esaaa lɛ, nyɛkahaa wɔfea esha kɛtsɔ feemɔ ni wɔɔfee amɛ eko wɔto najiaŋ lɛ nɔ. (Rom. 12:17-19) Wɔbaanyɛ wɔwie bɔ ni wɔnuɔ he wɔhaa lɛ he yɛ sɔlemɔ mli yɛ wɔsai anɔ. Kɛ́ wɔsɔle yɛ sane lɛ he lɛ, ekolɛ wɔbaana sane lɛ yɛ gbɛ kroko nɔ ni no baatsirɛ wɔ ni wɔjɛ suɔmɔ mli wɔkɛfa. (1 Pet. 4:8) Nɔ ni sa kadimɔ yɛ enɛ gbɛfaŋ ji bɔfo Paulo ŋaawoo ni etamɔ nɔ ni edamɔ Lala 4:4 lɛ nɔ akɛ: “Nyɛmli afũa, shi nyɛkafea esha; hulu akanyɔ shi yɛ nyɛmlila lɛ nɔ, ni asaŋ nyɛkɛ nyɛhe akafɔ̃a shi nyɛhaa abonsam.”—Efe. 4:26, 27.

19. Mɛɛ gbɛ nɔ Lala 4:6 lɛ baanyɛ aye abua wɔ yɛ mumɔŋ afɔlei ni wɔshãa lɛ he?

19 David ma bɔ ni ehe miihia waa ni wɔná hekɛnɔfɔ̃ɔ yɛ Nyɔŋmɔ mli lɛ nɔ mi beni elá akɛ: “Nyɛshãa jalɛ afɔlei, ni nyɛŋɔa nyɛhiɛ nyɛfɔ̃a Yehowa nɔ!” (Lala 4:6) Afɔlei ni Israelbii lɛ kɛ yiŋtoi kpakpai shã lɛ pɛ sɛɛnamɔ ba he. (Yes. 1:11-17) Esa akɛ wɔ hu wɔkɛ yiŋtoi kpakpai ashã mumɔŋ afɔlei ni wɔshãa lɛ, ni wɔná hekɛnɔfɔ̃ɔ kwraa yɛ Nyɔŋmɔ mli dani ebaakpɛlɛ wɔfɔleshãi lɛ anɔ.—Nyɛkanea Abɛi 3:5, 6; Hebribii 13:15, 16.

20. Mɛni wiemɔ ni ji ‘Yehowa hiɛ kpɛmɔ lɛ’ damɔ shi kɛha?

20 David tsa nɔ akɛ: “Mɛi pii kɛɔ akɛ: ‘Namɔ aaaha wɔná nɔ ko kpakpa ko?’ Yehowa, wó ohiɛ kpɛmɔ lɛ nɔ yɛ wɔ nɔ!” (Lala 4:7) ‘Yehowa hiɛ kpɛmɔ lɛ’ damɔ shi kɛha Nyɔŋmɔ nɔkpɛlɛmɔ. (Lala 89:16) No hewɔ lɛ, beni David sɔle akɛ: “Wó ohiɛ kpɛmɔ lɛ nɔ yɛ wɔ nɔ” lɛ, eebi ni ‘akpɛlɛ wɔnɔ.’ Akɛni wɔkɛ wɔhiɛ fɔ̃ɔ Yehowa nɔ hewɔ lɛ, ekpɛlɛɔ wɔnɔ ni beni wɔfeɔ esuɔmɔnaa nii lɛ wɔnáa miishɛɛ babaoo.

21. Kɛ́ wɔkɛ wɔhe wo mumɔŋ nikpamɔ ni yaa nɔ ŋmɛnɛ lɛ mli jogbaŋŋ kɛmɔ shi lɛ, mɛɛ nɔmimaa wɔbaaná?

21 Beni David kpaa miishɛɛ ni Nyɔŋmɔ haa anáa ni fe miishɛɛ ni anáa yɛ nikpamɔ beaŋ lɛ gbɛ lɛ, elá eha Yehowa akɛ: “Okɛ miishɛɛ ewo mitsui mli fe nɔ ni amɛnáa beyinɔ ni amɛbele kɛ amɛwein efa pii lɛ.” (Lala 4:8) Wɔbaanyɛ wɔná nɔmimaa akɛ, kɛ́ wɔkɛ wɔhe wo mumɔŋ nikpamɔ ni yaa nɔ ŋmɛnɛ lɛ mli jogbaŋŋ kɛmɔ shi lɛ, wɔ hu wɔbaaná miishɛɛ yɛ wɔtsuiŋ. (Luka 10:2) Akɛni ‘jeŋmaŋ ni yi efá’ ni ji mɛi ni afɔ amɛ mu lɛ miinyiɛ wɔhiɛ hewɔ lɛ, amrɔ nɛɛ wɔmiinya beni ‘nikpamɔ nitsulɔi’ lɛ ayibɔ lɛ yaa nɔ efaa lɛ. (Yes. 9:2) Ani ooná gbɛfaŋnɔ ni haa mɔ tsui nyɔɔ emli yɛ nikpamɔ ni haa mɔ náa miishɛɛ nɛɛ mli lɛɛlɛŋ?

Yaa nɔ Oná Hekɛnɔfɔ̃ɔ Kwraa yɛ Nyɔŋmɔ Mli

22. Yɛ Lala 4:9 lɛ kɛ gbeekpãmɔ naa lɛ, te Israelbii lɛ ashihilɛ fee tɛŋŋ beni amɛye Nyɔŋmɔ Mla lɛ nɔ lɛ?

22 David mu lala nɛɛ naa kɛ wiemɔi nɛɛ akɛ: “Hejɔlɛ mli kwraa po ni makã shi mawɔ yɛ; ejaakɛ bo, Yehowa, okome ohaa mihiɔ shi shweshweeshwe.” (Lala 4:9) Beni Israelbii lɛ ye Yehowa Mla lɛ nɔ lɛ, toiŋjɔlɛ hi amɛ kɛ lɛ teŋ ni amɛnu he akɛ amɛyɛ shweshweeshwe. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, beni Salomo yeɔ nɔ lɛ, “Yuda kɛ Israel hi shi shweshweeshwe.” (1 Maŋ. 5:5) Mɛi ni ná hekɛnɔfɔ̃ɔ yɛ Nyɔŋmɔ mli lɛ atoiŋ jɔ amɛ beni jeŋmaji ni ebɔle amɛ lɛ te shi amɛwo amɛ lɛ po. Taakɛ David fee lɛ, wɔyakãa shi wɔwɔɔ yɛ toiŋjɔlɛ mli, ejaakɛ Nyɔŋmɔ haa wɔnuɔ he akɛ wɔyɛ shweshweeshwe.

23. Kɛ́ wɔkɛ wɔhiɛ fɔ̃ Nyɔŋmɔ nɔ kwraa lɛ, mɛni wɔbaaná?

23 Nyɛhaa wɔyaa nɔ wɔsɔmɔa Yehowa. Agbɛnɛ hu, nyɛhaa wɔsɔlea kɛ hemɔkɛyeli ní wɔná “Nyɔŋmɔ hejɔlɛ ni fe jwɛŋmɔi fɛɛ lɛ.” (Fil. 4:6, 7) Kwɛ bɔ ni enɛ baaha wɔná miishɛɛ babaoo! Ni ŋwanejee ko bɛ he akɛ wɔkɛ hiɛnɔkamɔ babaoo baakpa wɔsɛɛ gbɛ kɛ́ wɔtee nɔ wɔkɛ wɔhiɛ fɔ̃ Yehowa nɔ kwraa.

Te Obaaha Hetoo Oha Tɛŋŋ?

• Mɛɛ naagbai David kɛkpe yɛ Absalom hewɔ?

• Mɛɛ gbɛ nɔ Lala 3 lɛ haa mɔ nuɔ he akɛ eyɛ shweshweeshwe?

• Mɛɛ gbɛi anɔ Lala 4 lɛ baanyɛ awaje hekɛnɔfɔ̃ɔ ni wɔyɔɔ yɛ Yehowa mli lɛ?

• Kɛ́ wɔkɛ wɔhiɛ fɔ̃ Nyɔŋmɔ nɔ kwraa lɛ, mɛɛ sɛɛnamɔ baajɛ mli kɛbaha wɔ?

[Nikasemɔ lɛ he Sanebimɔi]

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 29]

Beni David jo foi yɛ Absalom hewɔ po lɛ, ená hekɛnɔfɔ̃ɔ yɛ Yehowa mli

[Mfonirii ni yɔɔ baafa 32]

Ani okɛ ohiɛ fɔ̃ɔ Yehowa nɔ kwraa?