Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Ani Obaanyɛ Ofee Onii Tamɔ Pinehas Kɛ́ Okɛ Naagbai Kpe?

Ani Obaanyɛ Ofee Onii Tamɔ Pinehas Kɛ́ Okɛ Naagbai Kpe?

Ani Obaanyɛ Ofee Onii Tamɔ Pinehas Kɛ́ Okɛ Naagbai Kpe?

EJI hegbɛ kpele akɛ mɔ aaasɔmɔ akɛ asafoŋ onukpa. Kɛlɛ, Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ tsɔɔ akɛ asafoŋ onukpai kɛ naagbai kpeɔ. Bei komɛi lɛ ebiɔ ni ‘amɛkojo amɛha Yehowa’ yɛ efɔŋ ko ni afee hewɔ. (2 Kron. 19:6) Aloo ekolɛ nɔkwɛlɔ ko baanu he akɛ enyɛŋ etsu nitsumɔ ko ni akɛwo edɛŋ lɛ, taakɛ Mose nu he lɛ. Beni Nyɔŋmɔ tsu lɛ Farao ŋɔɔ lɛ, ejɛ heshibaa mli ebi akɛ: “Namɔ ji mi, ni matee Farao ŋɔɔ”?—2 Mose 3:11.

Mumɔ ni akɛŋma Ŋmalɛ lɛ nɔŋŋ akɛhalaa asafoŋ onukpai lɛ, ni no hewɔ lɛ, nɔkwɛlɔi ni tsu naagbai ahe nii jogbaŋŋ ní asafoŋ onukpai baanyɛ akase amɛ lɛ ahe saji yɛ Ŋmalɛ lɛ mli. Akɛni Pinehas tsɛ ji Eleazar, ni enii ji Aaron hewɔ lɛ, abaawó lɛ osɔfonukpa wɔsɛɛ. Shihilɛi etɛ komɛi ni ekɛkpe lɛ haa wɔnaa akɛ esa akɛ asafoŋ onukpai lɛ kɛ ekãa kɛ sɛɛyoomɔ atsu naagbai ahe nii, ní amɛkɛ amɛhe afɔ̃ Yehowa nɔ.

‘Ete Shi Oya Nɔŋŋ’

Beni Israelbii lɛ yabɔ ŋsara yɛ Moab Ŋa lɛ nɔ lɛ, no mli lɛ Pinehas ji oblanyo fioo. Biblia lɛ kɛɛ akɛ: “Maŋ lɛ kɛ Moab bi yei lɛ bɔi ajwamaŋbɔɔ; . . . ni maŋ lɛ ye nii, ni amɛjá amɛnyɔŋmɔi lɛ.” (4 Mose 25:1, 2) Yehowa kɛ gbele hela tswa efɔŋfeelɔi lɛ. Bo lɛ susumɔ bɔ ni efɔŋfeemɔ nɛɛ kɛ gbele hela ni jɛ mli kɛba lɛ he sane ni Pinehas nu lɛ baaha ehao lɛ he okwɛ.

Amaniɛbɔɔ lɛ tsaa nɔ akɛ: “Naa, Israelbii lɛ ateŋ nuu ko yakpala Midianyoo ko kɛba enyɛmimɛi lɛ aŋɔɔ yɛ Mose kɛ Israelbii asafo muu lɛ fɛɛ hiɛ, beni amɛ lɛ amɛfóɔ yɛ kpeebuu lɛ shinaa lɛ naa lɛ.” (4 Mose 25:6) Mɛni osɔfo Pinehas baafee? Efɔ̃ko nɔ yɛ afii amli, ni Israelnyo ni miifee efɔŋ nɛɛ ji onukpai ni nyiɛɔ hiɛ yɛ jamɔ mli lɛ ateŋ mɔ kome.—4 Mose 25:14.

Shi Pinehas sheɔ Yehowa gbeyei, jeee adesai. Beni ehiŋmɛi gba mɛi enyɔ lɛ anɔ lɛ, oya nɔŋŋ ni ekɔ akpɔlɔ ehiɛ edɛŋ ni eyi nuu lɛ sɛɛ kɛyabote pia lɛ mli ni etsu amɛyi enyɔ lɛ fɛɛ akpɔlɔ lɛ bɔ ni etsɔ amɛmli kɛyaje kpo. Te Yehowa na ekãa ni Pinehas jie lɛ kpo kɛ bɔ ni etsu saji ahe nii oya nɔŋŋ lɛ tɛŋŋ? Yehowa ha gbele hela lɛ sɛɛ fo amrɔ nɔŋŋ, ni ekɛ Pinehas fee kpaŋmɔ akɛ eseshi lɛ mli abaajɛ aye osɔfo kɛya “naanɔ,” ni ekɛ enɛ juro lɛ.—4 Mose 25:7-13.

Eji anɔkwale akɛ, ŋmɛnɛ lɛ, Kristofoi asafoŋ onukpai lɛ tsɔɔɔ yiwalɛ nɔ amɛtsuuu saji ahe nii. Shi esa akɛ amɛfee ekãa ni amɛtsu saji ahe nii oya nɔŋŋ tamɔ Pinehas. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, beni awó Guilherme asafoŋ onukpa sɛɛ nyɔji fioo ko pɛ lɛ, ahala lɛ akɛ saneyeli ajinafoi akuu ko mlinyo. Saneyeli ni Guilherme baata mli lɛ kɔɔ asafoŋ onukpa ko ni ye ebua lɛ beni edako lɛ he. Ewie akɛ: “Ewa ha mi akɛ mata sane ni tamɔ nɛkɛ mli. Minyɛɛɛ mawɔ. Misusu gbɛi anɔ ni matsɔ matsu sane nɛɛ he nii bɔ ni kɛ Yehowa gbɛtsɔɔmɔ kpãa gbee lɛ he aahu, bɔ ni afee ni mihenumɔ akatsirɛ mi ní miyaye sane ko ní ejaaa. Misɔle gbii abɔ ni mitao saji amli yɛ asafo lɛ woji amli.” Enɛ ye ebua lɛ ni ená ekãa saŋŋ kɛtsu shihilɛ krɛdɛɛ nɛɛ he nii ni enyɛ eye ebua enyɛmi nuu ní egba afã lɛ.—1 Tim. 4:11, 12.

Kɛ́ onukpai lɛ kpɛ amɛyiŋ oya yɛ saji ahe ni amɛkɛ ekãa tsu he nii yɛ asafo lɛ mli lɛ, efeɔ hemɔkɛyeli kɛ anɔkwayeli he nɔkwɛmɔnɔ kɛhaa asafo lɛ. Esa akɛ Kristofoi krokomɛi lɛ hu kɛ ekãa atsu saji ahe nii, ni amɛbɔ efɔŋfeemɔi ni yɔɔ hiɛdɔɔ ni ekolɛ amɛle lɛ ahe amaniɛ. Nakai nɔŋŋ hu ja wɔyeɔ anɔkwa dani wɔbaanyɛ wɔkɛ wɔnaanyo loo wɔwekunyo ko ni ashwie lɛ lɛ afɔ̃ɔ bɔɔ.—1 Kor. 5:11-13.

Akɛ Sɛɛyoomɔ Tsu Naagba ko He Nii

Jeee oblanyo ni Pinehas ji lɛ hewɔ ekɛ ekãa babaoo tsu saji ahe nii lɛ. Bo lɛ susumɔ bɔ ni ekɛ sɛɛyoomɔ—nilee kɛ hiɛshikamɔ—tsu saji ahe nii beni enu amaniɛbɔɔ ko lɛ he okwɛ. Rubenbii lɛ kɛ Gadbii lɛ kɛ Manase akutso lɛ fã mã afɔleshãalatɛ ko yɛ Yordan Faa lɛ masɛi. Israelbii krokomɛi lɛ mu sane naa akɛ apasa jamɔ hewɔ amɛmã, ni no hewɔ lɛ amɛkɛ amɛ yaawu.—Yosh. 22:11, 12.

Te Pinehas fee enii eha tɛŋŋ? Ekɛ Israel tsɛmɛi awei lɛ anɔ onukpai lɛ kɛ nilee tsu nii ni amɛkɛ mɛi ni mã afɔleshãalatɛ lɛ susu saji ahe. Akutsei ni afɔlɔ amɛnaa lɛ gbála saji amli, ni amɛtsɔɔ mli akɛ amɛkɛ afɔleshãalatɛ lɛ ‘baasɔmɔ Yehowa.’ Bɔ ni fee ni atsu naagba lɛ he nii nɛ.—Yosh. 22:13-34.

Kɛ́ Kristofonyo ko nu naafolɔmɔ loo wiemɔ gbonyo ko ni kɔɔ Yehowa tsulɔ kroko ko he lɛ, ebaafee nɔ ni nilee yɔɔ mli waa akɛ eeekase Pinehas! Sɛɛyoomɔ haaa wɔbɛ mɛi wɔwo wɔmli loo ni wɔwie wɔnyɛmimɛi ahe saji gbohii.—Abɛi 19:11.

Mɛɛ gbɛ nɔ sɛɛyoomɔ baanyɛ aye abua asafoŋ onukpai ni amɛfee amɛnii tamɔ Pinehas? Asafoŋ onukpa ko ni atsɛɔ lɛ Jaime ni esɔmɔ fe afii nyɔŋma lɛ kɛɛ akɛ: “Kɛ́ shiɛlɔ ko bɔi béi ko ni yɔɔ ekɛ mɔ kroko teŋ kɔlɔmɔ lɛ, mibiɔ Yehowa oya nɔŋŋ ni eye ebua mi ni mikafi mɔ ko sɛɛ, shi moŋ mikɛ gbɛtsɔɔmɔ ni damɔ Ŋmalɛ lɛ nɔ lɛ aha. Be ko lɛ, nyɛmi yoo ko tsi ebɛŋkɛ mi yɛ naagba ko ni kɔɔ bɔ ni nyɛmi nuu ko ni hiɛ gbɛnaa yɛ asafo kroko mli lɛ kɛ lɛ ye ha lɛ he. Akɛni nyɛmi nuu lɛ ji minaanyo hewɔ lɛ, kulɛ ewaaa kwraa akɛ mikɛ lɛ aaawie. Yɛ no najiaŋ lɛ, mikɛ nyɛmi yoo lɛ susu Biblia mli shishitoo mlai saŋŋ ahe. Ekpɛlɛ akɛ klɛŋklɛŋ lɛ, lɛ diɛŋtsɛ ekɛ nyɛmi nuu lɛ baawie. (Mat. 5:23, 24) Toiŋjɔlɛ eyabaaa amrɔ lɛ. No hewɔ lɛ, miwo lɛ hewalɛ koni esusu Ŋmalɛ mli shishitoo mlai krokomɛi ahe. Ekpɛ mli akɛ ebaasɔle ekoŋŋ yɛ sane lɛ he koni emia ehiɛ ni eŋmɛɛ he.”

Mɛni jɛ mli kɛba? Jaime wie akɛ: “Nyɔji saŋŋ sɛɛ lɛ, nyɛmi yoo lɛ bana mi. Etsɔɔ mli akɛ, sɛɛ mli lɛ nyɛmi nuu lɛ shwa ehe yɛ nɔ ni ewie lɛ he. Nyɛmi nuu lɛ to gbɛjianɔ ni ekɛ lɛ tee shiɛmɔ, ni etsɔɔ bɔ ni ehiɛ sɔɔ lɛ ha. Agbe sane lɛ naa kwraa. Eji mikɛ mihe wo sane nɛɛ ní etamɔ nɔ ni mafi afã kome sɛɛ lɛ mli kulɛ, ani nɔ ko kpakpa ko baajɛ mli aba?” Biblia lɛ woɔ wɔ ŋaa akɛ: “Kaaje kpo kpalakpala kɛmiiya béi.” (Abɛi 25:8) Onukpai ni yɔɔ sɛɛyoomɔ lɛ jɛɔ nilee mli amɛwoɔ Kristofoi ni kɛ mɛi krokomɛi ateŋ bɛ jogbaŋŋ lɛ hewalɛ koni amɛkɛ Ŋmalɛ mli shishitoo mlai atsu nii kɛtao toiŋjɔlɛ ni amɛtiu sɛɛ.

Ebi Yehowa Ŋaawoo

Pinehas ná hegbɛ kpele kɛsɔmɔ akɛ osɔfo kɛha Nyɔŋmɔ webii ni ehala amɛ lɛ. Taakɛ wɔna lɛ, etsɔɔ akɛ eyɛ ekãa babaoo kɛ sɛɛyoomɔ beni eji oblanyo fioo po. Kɛlɛ ehe ni ekɛfɔ̃ Yehowa nɔ lɛ ji nɔ ni ha enyɛ ekpee naagbai anaa yɛ omanyeyeli mli lɛ.

Beni Gibea hii ni jɛ Benyamin akutso lɛ mli lɛ to Levinyo ko hemɔ kabonaa musuŋshaa naa ní no ha egbo lɛ, akutsei krokomɛi lɛ fã ta amɛshi Benyaminbii lɛ. (Koj. 20:1-11) Dani amɛbaafã ta lɛ, akutsei nɛɛ sɔle kɛbi Yehowa dɛŋ yelikɛbuamɔ, shi kɛlɛ aye amɛnɔ kunim butuu shii enyɔ sɔŋŋ. (Koj. 20:14-25) Ani amɛmu sane naa akɛ abooo amɛsɔlemɔi lɛ atoi? Ani Yehowa miisumɔ ni amɛtɔ efɔŋfeemɔ nɛɛ he owele?

Akɛni hekɛnɔfɔɔ ni Pinehas, ní ebatsɔ Israelbii lɛ asɔfonukpa lɛ yɔɔ yɛ Yehowa mli lɛ yɛ shiŋŋ hewɔ lɛ, edamɔ mli eha Israelbii lɛ shikome ekoŋŋ. Esɔle akɛ: “Ani mifã ekoŋŋ ni mikɛ minyɛmi Benyamin bii lɛ ayawu loo mifɔ̃ɔ?” Yehowa bo lɛ toi ni etuu Benyaminbii lɛ ewo amɛdɛŋ, ni amɛkɛ la shã Gibea wɛlɛŋŋ.—Koj. 20:27-48.

Mɛni wɔbaanyɛ wɔkase kɛjɛ sane nɛɛ mli? Naagbai komɛi kãa he ehiɔ asafo lɛ mli yɛ mɔdɛŋ fɛɛ ni asafoŋ onukpai lɛ bɔɔ kɛ sɔlemɔ ni amɛsɔleɔ koni Nyɔŋmɔ aye abua amɛ lɛ fɛɛ sɛɛ. Kɛ́ ebalɛ nakai lɛ, esa akɛ onukpai lɛ akai Yesu wiemɔi nɛɛ: ‘Nyɛyaa nɔ nyɛbia [loo nyɛsɔlea], ni aaaha nyɛ; nyɛyaa nɔ nyɛtaoa, ni nyɛaana; nyɛyaa nɔ nyɛshia, ni aaagbele nyɛ.’ (Luka 11:9) Kɛ́ etamɔ nɔ ni sɔlemɔ ko hetoo sɛɛ miigbala shi po lɛ, nɔkwɛlɔi baanyɛ aná nɔmimaa akɛ Yehowa baatsu he nii yɛ lɛ diɛŋtsɛ ebe ni sa mli.

Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, Maŋtsɛyeli Asa he bahia asafo ko ni yɔɔ Ireland lɛ waa, shi mɔ ni kwɛɔ tsumaa nɔ yɛ amɛkutso lɛ mli lɛ eŋmɛɛɛ amɛ gbɛ ni amɛma. Amɛbi gbɛ shii abɔ koni amɛma asa lɛ yɛ shikpɔŋ ní amɛná lɛ nɔ, shi ekpɛlɛɛɛ. Etamɔ nɔ ni yɛ mɔ nɛɛ sɛɛ lɛ, mɔ pɛ ni baanyɛ eha amɛ hegbɛ kɛma tsũ lɛ ji mɔ ni kwɛɔ tsumaa nɔ yɛ maŋ muu lɛ fɛɛ mli lɛ. Ani sɔlemɔ baaye abua yɛ sane nɛɛ mli taakɛ ebalɛ yɛ Pinehas beaŋ lɛ?

Asafoŋ onukpa ko ni yɔɔ jɛmɛ lɛ kɛɛ akɛ: “Be mli ni wɔsɔle kɛkpa Yehowa fai be saŋŋ sɛɛ lɛ, wɔtee nitsumɔhe wulu lɛ. Aha mile akɛ ebaahe otsii abɔ dani ekolɛ wɔbaanyɛ wɔkɛ onukpa fe fɛɛ lɛ awie. Shi wɔnyɛ wɔkɛ lɛ wie minitii enumɔ. Beni ena shikpɔŋ lɛ kɛ tsũ ni wɔbaama lɛ he mfoniri sɛɛ lɛ, eha wɔ hegbɛ amrɔ nɔŋŋ akɛ wɔyama tsũ lɛ, ni kɛjɛ no sɛɛ lɛ mɔ ni kwɛɔ tsumaa nɔ yɛ akutso lɛ mli lɛ jɛ esuɔmɔ fɛɛ mli eye ebua wɔ. Nakai niiashikpamɔ lɛ ha wɔna bɔ ni sɔlemɔ yɔɔ hewalɛ ha.” Hɛɛ, Yehowa baaha asafoŋ onukpai ni kɛ amɛhe fɔ̃ɔ enɔ lɛ asɔlemɔi ni jɛ tsuiŋ lɛ hetoo.

Pinehas tere sɔ̃ ni tsii diɛŋtsɛ yɛ blema Israel; ni kɛlɛ, akɛni ená ekãa kɛ sɛɛyoomɔ, ní ekɛ ehe fɔ̃ Nyɔŋmɔ nɔ hewɔ lɛ, eye omanye yɛ kai ni ekɛkpe lɛ fɛɛ mli. Ni Yehowa kpɛlɛ enɔ yɛ mɔdɛŋ ni ebɔ kɛkwɛ Nyɔŋmɔ asafo lɛ nɔ lɛ hewɔ. Aaafee afii 1,000 sɛɛ lɛ, akɛ mumɔ tsirɛ Ezra ni eŋma akɛ: “Eleazar bi Pinehas ji mɔ ni ye amɛnɔ lumɔ sá lɛ, ni Yehowa kɛ lɛ yɛ.” (1 Kron. 9:20) Eba akɛ Nyɔŋmɔ kɛ mɛi fɛɛ ni kwɛɔ ewebii lɛ anɔ, kɛ Kristofoi fɛɛ ni sɔmɔɔ lɛ yɛ anɔkwayeli mli ŋmɛnɛ lɛ aaahi shi.