Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

“Aaawo Nyɛnitsumɔ lɛ he Nyɔmɔ”

“Aaawo Nyɛnitsumɔ lɛ he Nyɔmɔ”

“Aaawo Nyɛnitsumɔ lɛ he Nyɔmɔ”

MAŊTSƐ ASA nyiɛ eta lɛ hiɛ kɛjɛ Yuda gɔji lɛ anɔ kɛmiitsɔ jɔɔ voo lɛ mli kɛmiiya ŋshɔ lɛ naa. Beni eshɛ jɔɔ lɛ mli he ni lɛɛ lɛ, enaa kpɛ ehe yɛ nɔ ni ena lɛ hewɔ, ni ewa edamɔ shi. Ena Kushbii, ni ji ehenyɛlɔi lɛ ni amɛbɔ nsara yɛ jɔɔ lɛŋ—amɛyi fa babaoo! Amɛyi akpe toi akpe sɔŋŋ. Shi Asa ta lɛ yifalɛ aaafee Kushbii lɛ anɔ lɛ fã ko kɛkɛ.

Yɛ ta be nɛɛ mli lɛ, mɛni Asa fee klɛŋklɛŋ? Ani ekɛ fãmɔi ha esafoiatsɛmɛi lɛ? Ani ewo etabilɔi lɛ hewalɛ? Ani eŋma wolo kɛmaje eweku lɛ? Dabi kwraa! Nɔ moŋ ni efee yɛ jaramɔ shihilɛ nɛɛ mli ji akɛ, esɔle.

Dani wɔbaasusu nakai sɔlemɔ lɛ kɛ nɔ ni ba yɛ nakai gbi lɛ nɔ lɛ he lɛ, ha wɔkwɛ nɔ gbɔmɔ ni Asa ji. Mɛni ha esɔle kɛbi Nyɔŋmɔ yelikɛbuamɔ lɛ? Ani eyɛ nɔmimaa akɛ Nyɔŋmɔ baaye abua lɛ? Mɛni Asa he sane nɛɛ haa wɔnaa yɛ bɔ ni Yehowa jɔɔ etsuji anifeemɔi anɔ ehaa lɛ he?

ASA HE SANE

Beni Israel maŋtsɛyeli lɛ mli gba enyɔ lɛ sɛɛ afii 20 lɛ, wɔŋjamɔ bahe shi waa yɛ Yuda. Yɛ afi 977 D.Ŋ.B. beni Asa bɔi maŋtsɛ yeli lɛ, no mli lɛ lumɛi lɛ po jáa Kanaan nyɔŋmɔi ni akɛɛ amɛhaa afɔ́ɔ lɛ. Shi Asa maŋtsɛyeli lɛ he yinɔsane ni ajɛ mumɔŋ aŋma lɛ kɛɔ akɛ, Asa “fee nɔ ni hi kɛ nɔ ni ja yɛ Yehowa, e-Nyɔŋmɔ lɛ, hiɛ.” Ni “ejie maŋsɛɛ afɔleshaa latɛi kɛ hei grɔŋŋi lɛ, ni ekumɔ amagai [shiui] lɛ, ni efolɔ wɔŋ kooi [loo wɔŋ tsei] lɛ eshwie shi.” (2 Kron. 14:1, 2) Asa shwie ‘hii ní kɛ amɛhe ehã ajwamaŋbɔɔ’ ní amɛkɛ hii náa bɔlɛ yɛ jamɔ hewɔ lɛ fɛɛ kɛjɛ Yuda maŋtsɛyeli lɛ mli. Shi jeee apasa jamɔ pɛ Asa jie. Ewo ewebii lɛ hewalɛ hu ni “amɛtao Yehowa, amɛtsɛmɛi a-Nyɔŋmɔ lɛ, sɛɛgbɛ,” ní amɛye Nyɔŋmɔ “mla lɛ kɛ kita lɛ nɔ.”—1 Maŋ. 15:12, 13; 2 Kron. 14:3.

Akɛni Yehowa hiɛ sɔ ekãa ni Asa kɛfã anɔkwa jamɔ he lɛ hewɔ lɛ, eha Asa toiŋ jɔ lɛ afii babaoo. Enɛ ha maŋtsɛ lɛ wie akɛ: “Wɔtao Yehowa, wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ, sɛɛgbɛ; wɔtao lɛ, ni eha wɔhe ejɔ wɔ yɛ he fɛɛ he kɛkpe.” Maŋbii lɛ ŋɔ hegbɛ nɛɛ kɛwaje Yuda maŋtsɛyeli lɛ maŋtiasei lɛ. Biblia lɛ kɛɔ akɛ: “Amɛtotoi [maji] ni amɛtee nɔ jogbaŋŋ.”—2 Kron. 13:23; 14:5, 6.

ASA YAWUU TA LƐ

Yɛ Asa he sane nɛɛ naa lɛ, esaaa akɛ efeɔ wɔ naakpɛɛ akɛ beni Asa kɛ asraafoi ni fa fe fɛɛ ni atsĩ tã yɛ Ŋmalɛi lɛ amli lɛ yawuu lɛ, esɔle. Asa le akɛ Nyɔŋmɔ jɔɔ mɛi ni kɛ amɛnifeemɔ tsɔɔ akɛ amɛyɛ hemɔkɛyeli lɛ. Yɛ maŋtsɛ lɛ sɔlemɔ lɛ mli lɛ, ekpa Yehowa fai ní eye ebua lɛ. Asa yɔse akɛ kɛ́ ekɛ ehe fɔ̃ Nyɔŋmɔ nɔ, ni Nyɔŋmɔ fĩ esɛɛ lɛ, no lɛ ehenyɛlɔi lɛ ayifalɛ loo bɔ ni amɛhe wa ha lɛ jeee nɔ ko kwraa. Asa le akɛ nɔ ni baajɛ ta nɛɛ mli aba lɛ baasa Yehowa gbɛ́i lɛ he, no hewɔ lɛ edamɔ no nɔ esɔle. Maŋtsɛ lɛ sɔle akɛ: “Ye obua wɔ, Yehowa, wɔ-Nyɔŋmɔ! Ejaakɛ bo nɔŋŋ onɔ wɔhiɛ kã, ni ogbɛ́i anɔ wɔbaa wɔkɛ asafo babaoo nɛɛ abakpe nɛɛ. Yehowa, bo ji wɔ-Nyɔŋmɔ; kaaha adesa nine miitsɔ onɔ!” (2 Kron. 14:10) Etamɔ nɔ ni eekɛɛ akɛ: ‘Kushbii lɛ miiba ni amɛbatutua bo, Yehowa. Kaaha gbɔmɛi ni he waaa nɛɛ ye mɛi ni ogbɛ́i lɛ kã amɛnɔ lɛ nɔ, ní akɛgbe ogbɛ́i lɛ he guɔ.’ Ni eba mli nakai akɛ, “Yehowa tswia Kushbii lɛ anii yɛ Asa kɛ Yuda hiɛ, ni Kushbii lɛ jo foi.”—2 Kron. 14:11.

Ŋmɛnɛ lɛ, Yehowa webii kɛ henyɛlɔi babaoo ni he wala kpeɔ. Wɔkɛ amɛ enɔŋ kɛ tawuu nibii diɛŋtsɛ yɛ tagbamɔhe pɔtɛɛ ko. Shi wɔbaanyɛ wɔná nɔmimaa akɛ, Yehowa baaha anɔkwafoi fɛɛ ni wuɔ mumɔŋ ta yɛ egbɛ́i amli lɛ aye kunim. Ekolɛ ta ni wɔbaawuu akɛ aŋkroaŋkroi lɛ baanyɛ afee shi ni wɔɔte wɔwo je lɛŋ susumɔi, wɔfatɔi anɔ ni wɔɔye, loo wɔweku lɛ he ni wɔɔbu kɛjɛ nibii ni baanyɛ afite amɛmumɔŋ shidaamɔ lɛ he. Ekɔɔɔ he eko jaramɔ shihilɛ ni wɔkɛaakpe lɛ, Asa sɔlemɔ lɛ baanyɛ awo wɔ hewalɛ. Yehowa ni ha eye kunim lɛ. Enɛ haa wɔnaa akɛ Nyɔŋmɔ yeɔ ebuaa mɛi fɛɛ ni kɛ amɛhe fɔ̃ɔ enɔ lɛ. Adesa ko kwraa nyɛŋ edamɔ Yehowa hiɛ.

HEWALƐWOO KƐ KƆKƆBƆƆ

Beni Asa yawuu ta lɛ ni ebaa lɛ, gbalɔ Azaria kɛ lɛ yakpe. Gbalɔ lɛ wo lɛ hewalɛ ni ebɔ lɛ kɔkɔ hu akɛ: “Nyɛboa mi toi, Asa kɛ Yuda kɛ Benyamin fɛɛ! Yehowa kɛ nyɛ yɛ gbii abɔ ní nyɛkɛ lɛ yɔɔ lɛ; ni kɛji nyɛtao esɛɛgbɛ lɛ, eeeha nyɛna lɛ, shi kɛ́ nyɛkwa lɛ lɛ, lɛ hu eeekwa nyɛ! . . . Nyɛwajea nyɛhe ni nyɛkahaa nyɛnijiaŋ miijea wui; ejaakɛ aaawo nyɛnitsumɔ lɛ he nyɔmɔ!”—2 Kron. 15:1, 2, 7.

Wiemɔi nɛɛ baanyɛ awaje wɔhemɔkɛyeli lɛ. Ehaa wɔnaa akɛ, kɛ́ wɔtee nɔ wɔkɛ anɔkwayeli sɔmɔ Yehowa lɛ, eshiŋ wɔ kɔkɔɔkɔ. Kɛ́ wɔbolɔ wɔtsɛ́ lɛ kɛha yelikɛbuamɔ lɛ, wɔbaanyɛ wɔná nɔmimaa akɛ ebaabo wɔ toi. Azaria kɛɛ akɛ: “Nyɛwajea nyɛhe.” Bei pii lɛ, ebiɔ ekãa dani wɔbaanyɛ wɔfee nɔ ni ja, shi wɔle akɛ yɛ Yehowa yelikɛbuamɔ naa lɛ, wɔbaanyɛ wɔfee nakai.

Akɛni Asa naa Maaka fee “amaga [shiu] ko ni he yɔɔ hiɛgbele” hewɔ lɛ, ebabi ni Asa akpa lɛ “maŋnyɛyeli,” shi enáaa enɛ feemɔ mlɛo. Fɛɛ sɛɛ lɛ, etsu he nii, ni eshã amaga lɛ hu. (1 Maŋ. 15:13) Ajɔɔ Asa yɛ ekãa ni ekɛfee nɔ ni ja lɛ hewɔ. Esa akɛ wɔ hu wɔkpɛtɛ Yehowa kɛ ejalɛ shishitoo mlai lɛ ahe gbagbalii, ekɔɔɔ he eko kɛ́ wɔwekumɛi yeɔ Nyɔŋmɔ anɔkwa loo amɛfeee nakai. Kɛ́ wɔfee nakai lɛ, Yehowa baajɔɔ wɔ.

Jɔɔmɔi ni Asa ná lɛ ateŋ ekome ji akɛ, Israelbii ni jɛ kooyigbɛ maŋtsɛyeli ni yeee anɔkwa lɛ mli lɛ pii ba Yuda beni amɛna akɛ Yehowa kɛ amɛ yɛ lɛ. Amɛná anɔkwa jamɔ he miishɛɛ aahu akɛ amɛshi amɛshĩai koni amɛkɛ Yehowa tsuji lɛ ayahi shi. Sɛɛ mli lɛ, Asa kɛ Yudabii lɛ fɛɛ kɛ miishɛɛ ‘kpaŋ akɛ amɛaatao Yehowa sɛɛgbɛ kɛ amɛtsui muu lɛ fɛɛ kɛ amɛsusuma muu lɛ fɛɛ.’ Mɛni jɛ mli kɛba? Nyɔŋmɔ ha “amɛna lɛ, ni Yehowa ha amɛhe jɔ amɛ yɛ he fɛɛ he kɛkpe.” (2 Kron. 15:9-15) Ŋmɛnɛ lɛ, wɔ hu wɔnáa miishɛɛ kɛji mɛi ni sumɔɔ jalɛ lɛ kɛ amɛhe babɔ anɔkwa jamɔ.

Shi kɔkɔbɔɔ fata wiemɔ ni Azaria kɛha Asa lɛ he. Ekɛɛ lɛ akɛ: “Kɛ́ nyɛkwa [Yehowa] lɛ, lɛ hu eeekwa nyɛ!” Ekaba lɛ nakai kɔkɔɔkɔ yɛ wɔgbɛfaŋ, ejaakɛ nɔ ni baajɛ mli kɛba lɛ baanyɛ afee oshara! (2 Pet. 2:20-22) Ŋmalɛi lɛ etsɔɔɔ nɔ hewɔ ni Yehowa kɛ kɔkɔbɔɔ nɛɛ ha Asa lɛ, shi maŋtsɛ lɛ eyabooo toi.

“OYE KWASHIAI ASANE”

Yɛ Asa maŋtsɛyeli afi ni ji 36 lɛ nɔ lɛ, Baesha, Israel maŋtsɛ lɛ fã batua Yuda. Ekolɛ Baesha bɔi Rama ni yɔɔ Yerusalem kooyigbɛ aaafee kilomitai 8 lɛ maa koni eshishibii lɛ akayasɔmɔ Yehowa kɛ Asa. Nɔ najiaŋ ni Asa aaatao Nyɔŋmɔ sɛɛgbɛ tamɔ efee beni ekɛ Kushbii lɛ yaawuu lɛ, eyatao yelikɛbuamɔ kɛjɛ adesa moŋ dɛŋ. Ekɛ nikee nii maje Aram maŋtsɛ lɛ, ni ebi lɛ ni eyatua Israel kooyigbɛ maŋtsɛyeli lɛ eha lɛ. Beni Arambii lɛ yatua Israel lɛ, Baesha fɔ̃ɔ gbogbo lɛ tswaa ni eshi.—2 Kron. 16:1-5.

Nɔ ni Asa fee lɛ eŋɔɔɔ Yehowa naa, no hewɔ lɛ etsu gbalɔ Hanani koni ekɛ lɛ ayawie. Kulɛ esa akɛ nɔ ni Yehowa fee Kushbii lɛ aha Asa ana akɛ, Yehowa yɔɔ nɛɛ, “ehiŋmɛii kpaa shikpɔŋ muu lɛ fɛɛ nɔ, ni ejieɔ ehewalɛ kpo ehaa mɛi ni amɛtsui ehi kɛwula shi yɛ egbɛfaŋ lɛ.” Eeenyɛ efee akɛ, mɔ ko wo Asa ŋaa gbonyo, loo ekolɛ esusu akɛ Baesha kɛ eta lɛ he bɛ gbeyei tsɔ, ni no hewɔ lɛ, lɛ diɛŋtsɛ ebaanyɛ etsu saji ahe nii. Yɛ fɛɛ mli lɛ, Asa kɛ ehe fɔ̃ ehe nɔ moŋ fe ní ekɛ ehe aaafɔ̃ Yehowa nɔ. Hanani kɛɛ lɛ akɛ: “Oye kwashiai asane yɛ enɛ mli; no hewɔ lɛ kɛjɛ ŋmɛnɛ nɔ kɛyaa nɛɛ tai aaate shi awoo!”—2 Kron. 16:7-9.

Beni Asa nu wiemɔi nɛɛ, emli fu Hanani, ni ewo lɛ tsuŋ. (2 Kron. 16:10) Ani ekolɛ Asa susu akɛ, ‘Mi, ni mikɛ afii babaoo eye anɔkwa lɛ, esa akɛ akã mi?’ Aloo ekolɛ eyasusuuu nii ahe jogbaŋŋ akɛni egbɔ lɛ hewɔ? Biblia lɛ etsɔɔɔ.

Yɛ Asa maŋtsɛyeli afi ni ji 39 lɛ nɔ lɛ, eye hela ko yɛ enaji ahe. Amaniɛbɔɔ lɛ kɛɔ akɛ: “Shi kɛlɛ ehela lɛ mli hu etaooo Yehowa sɛɛgbɛ, shi tsofatsɛmɛi moŋ etao.” Etamɔ nɔ ni Asa hiɛ edɔɔɔ mumɔŋ nibii ahe yɛ nakai beaŋ. Eeenyɛ efee akɛ shihilɛ lɛ kã he nɛkɛ aahu kɛyashi egbo yɛ enɔyeli afi ni ji 41 lɛ nɔ.—2 Kron. 16:12-14.

Fɛɛ sɛɛ lɛ, etamɔ nɔ ni Yehowa kai Asa sui kpakpai kɛ ekãa ni ekɛfã anɔkwa jamɔ he lɛ moŋ fe etɔmɔi lɛ. Efɔ̃ɔɔ Yehowa sɔɔmɔ. (1 Maŋ. 15:14) Belɛ, mɛni wɔbaanyɛ wɔkase yɛ Asa wala shihilɛ he sane nɛɛ mli? Ehaa wɔnaa akɛ ehe miihia ni wɔjwɛŋ bɔ ni Yehowa ye ebua wɔ yɛ bei ni eho lɛ amli lɛ nɔ, ejaakɛ nakai feemɔ baanyɛ atsirɛ wɔ koni wɔsɔle kɛbi yelikɛbuamɔ kɛ́ wɔkɛ jaramɔ shihilɛ ko kpe. Kɛlɛ, esaaa akɛ wɔsusuɔ akɛ wɔkɛ afii pii esɔmɔ Nyɔŋmɔ hewɔ lɛ, Biblia mli ŋaawoo ko he ehiaaa wɔ. Ekɔɔɔ he eko afii abɔ ni wɔkɛsɔmɔ Yehowa lɛ, kɛ́ wɔtɔ̃ lɛ, ebaakã wɔ. Esa akɛ wɔkɛ heshibaa amɔ tsɔsemɔ ni tamɔ nɛkɛ lɛ mli, koni wɔná he sɛɛ. Nɔ ni fe fɛɛ lɛ, kɛ́ wɔtee nɔ wɔye wɔŋwɛi Tsɛ lɛ anɔkwa lɛ, eshiŋ wɔ kɔkɔɔkɔ. Yehowa hiŋmɛii kpaa shikpɔŋ muu lɛ fɛɛ nɔ kɛtaoɔ mɛi ni yeɔ lɛ anɔkwa lɛ. Ejɔɔ amɛ kɛtsɔ ehewalɛ kpo ni ejieɔ yɛ amɛgbɛfaŋ lɛ nɔ. Yehowa fee nakai eha Asa, ni ebaanyɛ efee nakai eha wɔ hu.

[Wiemɔ ni akɔ ni akɛmiitsu nii ni yɔɔ baafa 9]

Yehowa jɔɔ anɔkwafoi ni wuɔ mumɔŋ ta lɛ

[Wiemɔ ni akɔ ni akɛmiitsu nii ni yɔɔ baafa 10]

Ebiɔ ekãa dani wɔbaanyɛ wɔfee nɔ ni ja yɛ Yehowa hiɛ