Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

 Ajie Kɛjɛ Wɔnitoohe Lɛ

Nɔ ko ni “Hiɛ Kpaŋ Nɔ” Ba yɛ Be Naa

Nɔ ko ni “Hiɛ Kpaŋ Nɔ” Ba yɛ Be Naa

MƐI babaoo ni kwɛ “Creation Drama” lɛ wie akɛ eji nɔ ko ni “hiɛ kpaŋ nɔ” kɔkɔɔkɔ. Eba yɛ be naa, ni eka mɛi ni kwɛ lɛ ajwɛŋmɔŋ. Anɔkwa, yɛ be kukuoo ni tsɔ be ni Hitler nɔyeli lɛ te shi ewo Yehowa webii ni yɔɔ Yuropa lɛ hiɛ lɛ mli lɛ, akɛ “Creation Drama” lɛ ye Yehowa he odase kpele. Shi mɛni ji “Creation Drama” lɛ?

Akɛ wolo ni ji Schöpfung (Creation) lɛ gbɛ́i wo drama hee lɛ

Yehowa webii lɛ anitsumɔhe yitso ni yɔɔ Brooklyn yɛ New York yɛ U.S.A. lɛ jie “Photo-Drama of Creation” lɛ kpo yɛ afi 1914. Eji sini ko ni baa yɛ kɔla mli ni anuɔ gbɛɛmɔi ni yɔɔ mli ni akɛ foto fee ehei komɛi, ni heɔ ŋmɛlɛtswai kpaanyɔ. Mɛi akpekpei abɔ kwɛ “Photo-Drama” lɛ yɛ jeŋ fɛɛ. Ajie ekroko kpo yɛ afi 1914 ni sɛɛ kɛɛɛ, ni atsɛ lɛ akɛ “Eureka Drama.” Shi beni shɛɔ afi 1920 afii lɛ amli lɛ, sini lɛ kɛ ehe tsɔnei ni akɛjieɔ lɛ fɛɛ egbɔ. Kɛlɛ, mɛi babaoo bi “Photo-Drama” lɛ shi. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, mɛi ni yɔɔ Ludwigsburg yɛ Germany lɛ bi akɛ, “Mɛɛ be abaajie ‘Photo-Drama’ lɛ ekoŋŋ?” Mɛni abaafee?

Bɔni afee ni anyɛ ajie Drama nɛɛ aha mɛi ekoŋŋ lɛ, yɛ afi 1920 afii lɛ amli lɛ, Betel weku ni yɔɔ Magdeburg yɛ Germany lɛ najiaŋdamɔlɔi yahe kasɛti ni akɛrikɔdiɔ sini yɛ adafitswaa nitsumɔhe ko ni yɔɔ Paris yɛ France lɛ, ni amɛhe ehe nibii lɛ ekomɛi hu yɛ Leipzig kɛ Dresden. Amɛkɛ fotoi komɛi ni yɔɔ blema “Photo-Drama” lɛ mli ni fiteko lɛ fata he.

Nyɛminuu Erich Frost, ni he esa waa yɛ lalafoo mli lɛ fo lala ko ni akɛfata sini kɛ emli foto lɛ he. Ajie emli saji lɛ ekomɛi kɛjɛ wɔblema wolo ko ni atsɛɔ lɛ Creation lɛ mli. No hewɔ ni awo “Photo-Drama” lɛ henɔ hee ni afee lɛ akɛ “Creation Drama” lɛ.

Drama hee nɛɛ sɛɛkɛlɛ kɛ tsutsu nɔ lɛ, ni ji “Photo-Drama” lɛ, fɛɛ ekome—ŋmɛlɛtswai kpaanyɔ—ni ajieɔ lɛ fiofio daa gbɛkɛ kɛyashiɔ agbeɔ naa. Ewie adebɔɔ gbii lɛ ahe saji fitsofitso, ewie Biblia lɛ kɛ jeŋ yinɔsaji ahe, ni ekpa apasa jamɔ he mama. Ajie “Creation Drama” lɛ yɛ Austria, Germany, Luxemburg, kɛ Switzerland, ni ajie yɛ hei krokomɛi ni awieɔ German yɛ lɛ hu.

Erich Frost kɛ lalai ni efo ni akɛwo “Creation Drama” lɛ nɔ lɛ

Erich Frost tsɔɔ mli akɛ: “Beni ajieɔ Drama lɛ, miwo miwebii, titri lɛ lalatswalɔi lɛ, hewalɛ ni amɛkɛ be fioo ni akɛjɔɔ he lɛ ajara wɔwoji kɛ woji bibii ni nɔ bɛ lɛ amɛha mɛi ni eba sini lɛ kwɛmɔ lɛ. Enɛ ha wɔjara woji babaoo fe bɔ ni wɔnyɛɔ wɔfeɔ  kɛ́ wɔtee shĩa kɛ shĩa lɛ.” Nyɛmi nuu ko ni atsɛɔ lɛ Johannes Rauthe ni to gbɛjianɔ koni ajie sini lɛ yɛ Poland kɛ maŋ ni amrɔ nɛɛ atsɛɔ lɛ Czech Republic lɛ mli lɛ tsɔɔ mli akɛ, mɛi ni bakwɛ sini lɛ ateŋ mɛi babaoo tsɔɔ he ni abaana amɛ yɛ bɔni afee ni akɛ amɛ abakase nii. Enɛ ha amɛnyɛ amɛfee sɛɛkuukɛsaramɔi babaoo.

Yɛ afi 1930 afii lɛ amli fɛɛ lɛ, hei ni ajie “Creation Drama” lɛ yɛ lɛ yi kɛ mɛi babaoo, ni Yehowa Odasefoi lɛ ahe saji gbɛ eshwã maŋ lɛ mli fɛɛ. Beni shɛɔ afi 1933 lɛ, mɛi ni miihe ashɛ akpekpe kome eyakwɛ sini nɛɛ ni Germany nitsumɔhe nine lɛ to he gbɛjianɔ lɛ eko. Nyɛmi yoo ko ni atsɛɔ lɛ Käthe Krauss lɛ kɛɛ akɛ: “Ehe bahia ni wɔnyiɛ kilomitai 10 kɛtsɔ koi kɛ gɔji kɛ jɔi amli kɛya kɛba yɛ gbii enumɔ ni akɛjie sini lɛ mli.” Nyɛmi yoo ko hu ni atsɛɔ lɛ Else Billharz lɛ kɛɛ akɛ: “‘Creation Drama’ lɛ ji nɔ ni ha mimɔ anɔkwale lɛ mli.”

Nyɛmi nuu ko ni atsɛɔ lɛ Alfred Almendinger lɛ tsɔɔ mli akɛ, beni emami yakwɛ Drama lɛ eko lɛ, ená “miishɛɛ aahu akɛ eyahe Biblia, ni etao he ni wiemɔ ni ji ‘hetsuumɔhe’ lɛ jeɔ kpo yɛ.” Akɛni enaaa yɛ Biblia lɛ mli hewɔ lɛ, ekpa sɔlemɔyaa ni eha abaptisi lɛ. Erich Frost wie akɛ: “‘Creation Drama’ lɛ ha mɛi babaoo ba anɔkwale lɛ mli.”—3 Yoh. 1-3.

“Creation Drama” lɛ hé shi etsɛɛɛ nɔŋŋ kɛkɛ ni Nazi nɔyeli lɛ hu bɔi shihemɔ yɛ Yuropa, ni amɛbɔi mɛi anaa gbamɔ. Atsĩ Odasefoi ni yɔɔ Germany lɛ anitsumɔ lɛ naa kɛjɛ afi 1933 kɛyaa. Kɛjɛ nakai be lɛ aahu kɛyashi jeŋ ta ni ji enyɔ lɛ ba naagbee yɛ afi 1945 lɛ, awa Yehowa tsuji ni yɔɔ Yuropa lɛ ayi waa. Erich Frost ye aaafee afii kpaanyɔ yɛ tsuŋwoo mli. Shi etsɔ mli shweshweeshwe, ni sɛɛ mli lɛ eyasɔmɔ yɛ Wiesbaden Betel, yɛ Germany. Kwɛ bɔ ni ehi jogbaŋŋ akɛ “Creation Drama” ni hiɛ kpaŋ nɔ kɔkɔɔkɔ lɛ ba yɛ be naa, ni ebawo Kristofoi babaoo ni kɛ amɛhemɔkɛyeli lɛ he kaa kpe yɛ Jeŋ Ta II lɛ mli lɛ hewalɛ!—Ajie kɛjɛ wɔnitoohe lɛ yɛ Germany.