Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Ye Obua Nyɛmimɛi ni Gbãla Efite Lɛ—Yɛ Mɛɛ Gbɛ Nɔ?

Ye Obua Nyɛmimɛi ni Gbãla Efite Lɛ—Yɛ Mɛɛ Gbɛ Nɔ?

Ekolɛ ole mɔ ko ni gbãla efite—aloo ekolɛ ole mɛi pii po ni eyaje nakai shihilɛ mli. Ebɛ naakpɛɛ, ejaakɛ ŋmɛnɛ lɛ, atseɔ gbãla waa. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, niiamlipɛimɔ ko ni afee yɛ Poland lɛ tsɔɔ akɛ, ewaaa akɛ mɛi ni ená afii 30 ni ebote gbalashihilɛ mli aaafee afii etɛ kɛmiimɔ afii ekpaa lɛ baatse gbãla, shi jeee mɛi nɛɛ pɛ ewaaa akɛ amɛaatse gbãla.

Anɔkwa, taakɛ nitsumɔhe ko (Institute for Family Policy) ni yɔɔ Spain lɛ tsɔɔ lɛ, “akɔntaabuu tsɔɔ akɛ, [yɛ Yuropa] lɛ, mɛi fɛɛ ni baabote gbalashihilɛ mli lɛ ateŋ fã gbãla baafite.” Nakai nɔŋŋ shihilɛ lɛ ji yɛ maji krokomɛi ni etee hiɛ lɛ anɔ.

BEI KOMƐI LƐ AMƐFEƆ BASAA

Mɛni hãa mɛi tseɔ gbãla waa nakai? Yoo ko ni ji gbalashihilɛ he ŋaawolɔ yɛ Yuropa bokagbɛ ni yɔɔ niiashikpamɔ waa lɛ kɛɛ akɛ: “Gbalatsemɔ hãa nibii komɛi ni etee nɔ momo yɛ gbãla lɛ mli lɛ feɔ faŋŋ, nomɛi ji wu lɛ kɛ ŋa lɛ teŋ wekukpaa ni fite kɛ amɛhe ni amɛtse kɛjɛ amɛhe yɛ no sɛɛ lɛ, ni enɛ yɛ dɔlɛ waa.” Ekɛfata he akɛ, bei pii lɛ nɔ ni nyiɛɔ enɛ sɛɛ ji, “henumɔi ni naa wa—mlifu, heshwamɔ, nijiaŋwujee, basaafeemɔ, kɛ hiɛshishwiemɔ.” Bei komɛi lɛ, enɛ hãa mɛi komɛi kaa akɛ amɛbaagbe amɛhe. Yoo lɛ kɛfata he akɛ: “Kɛ́ saneyelihe lɛ hã efee faŋŋ akɛ atse gbãla lɛ, naagbai krokomɛi nyiɛɔ sɛɛ kɛbaa. Akɛni mɔ ni atse lɛ gbãla lɛ nuɔ he akɛ efee shwɛm ni akpoo lɛ hewɔ lɛ, ekolɛ ebaabi ehe akɛ: ‘Amrɔ nɛɛ ni mibɛ hefatalɔ lɛ, mɛni mli miyɔɔ? Mɛni hewɔ miyɔɔ shihilɛ mli?’”

Yoo ko ni atsɛɔ lɛ Ewa lɛ tsɔɔ bɔ ni enu he ehã afii komɛi ni eho nɛ. Ewie akɛ: “Be ni wɔtse gbãla lɛ kwraa lɛ, bei komɛi lɛ mikutsoŋbii kɛ minanemɛi lɛ wieɔ mihe akɛ mɔ ko ni gbãla efite, ni enɛ hãa mihiɛ gboɔ waa. Mimli fuɔ diɛŋtsɛ. Akɛni ashi gbekɛbii enyɔ ahã mi hewɔ lɛ, mi nɔŋŋ mitsɔ amɛnyɛ kɛ amɛtsɛ fɛɛ.” * Nyɛmi nuu ko ni atsɛɔ lɛ Adam lɛ kɛ afii 12 sɔmɔ akɛ asafoŋ onukpa, ni mɛi buɔ lɛ waa. Shi be ni amɛgbãla lɛ fite lɛ, ewie akɛ: “Bulɛ ni miyɔɔ kɛhã mihe lɛ nɔ egbɔ kwraa, ni enɛ hãa bei komɛi lɛ mimli fuɔ waa, ni efeɔ mi akɛ mitse mihe kɛjɛ mɔ fɛɛ mɔ he.”

AMƐNUƆ HE AKƐ AMƐHE BƐ SƐƐNAMƆ KO

Mɛi komɛi feɔ yeyeeye yɛ amɛwɔsɛɛ he, ni no hewɔ lɛ, amɛgbalatsemɔ lɛ sɛɛ afii babaoo po lɛ, amɛnuɔ he akɛ amɛhe bɛ sɛɛnamɔ ko. Ekolɛ amɛbaamu sane naa akɛ akpoo amɛ. Kɛfata he lɛ, yoo ko ni ŋmaa gbalatsemɔ he saji yɛ adafitswaa wolo ko mli lɛ wie akɛ, kɛ́ eba lɛ nakai lɛ, ehe bahiaa ni “amɛtsake amɛshihilɛ, ni amɛkase bɔ ni amɛ diɛŋtsɛ amɛbaakpee naagbai anaa.”

Nuu ko ni atsɛɔ lɛ Stanisław lɛ hu wie akɛ: “Be ni wɔtse gbãla lɛ, yoo lɛ hãaa mana mibiyei enyɔ lɛ. Enɛ hã minu he akɛ mɔ ko mɔ ko susuuu mihe  dɔŋŋ, ni ekolɛ Yehowa po ekpoo mi. Shihilɛ je mitsine. Shi sɛɛ mli lɛ, miyɔse akɛ susumɔ ni mihiɛ lɛ ejaaa kwraa.” Yoo ko ni atsɛɔ lɛ Wanda ni lɛ hu egbãla efite lɛ fee yeyeeye yɛ ewɔsɛɛ he, ni ewie akɛ: “Minu he akɛ bɔ fɛɛ bɔ ni fee lɛ, kɛ́ be shwie mli lɛ, mɛi fɛɛ—ní nyɛmimɛi héyelilɔi po fata he lɛ—baakpoo mi kɛ mibii lɛ. Shi mina akɛ, nyɛmimɛi babaoo tsi amɛbɛŋkɛ wɔ, ni amɛye amɛbua mi kɛkwɛ mibii lɛ koni amɛbatsɔmɔ Yehowa jálɔi.”

Nyɛmimɛi nɛɛ awiemɔi lɛ hãa wɔnaa faŋŋ akɛ, kɛ́ atse gbãla lɛ, ehãa mɛi komɛi náa henumɔi ni esaaa. Ekolɛ, amɛbaanu he akɛ amɛjeee mɛi komɛi, ni amɛhe bɛ sɛɛnamɔ ko tsɔ, ni akɛ, amɛsaaa mɛi ni asusuɔ amɛhe. Kɛfata he lɛ, ekolɛ, amɛbaawie amɛnanemɛi ahe nyanyaanya. Enɛ hewɔ lɛ, ekolɛ amɛbaasusu akɛ asafoŋbii lɛ tseee amɛhiɛ amɛhãaa amɛ, ni amɛsumɔɔɔ amɛsane. Shi Stanisław kɛ Wanda niiashikpamɔi lɛ hãa wɔnaa akɛ, sɛɛ mli lɛ, ekolɛ mɛi ni gbãla efite lɛ baayɔse akɛ amɛnyɛmimɛi héyelilɔi lɛ susuɔ amɛhe waa. Anɔkwa, nyɛmimɛi Kristofoi eye ebua mɛi ni tamɔ nɛkɛ lɛ waa, ni bei pii po lɛ, yɛ shishijee mli lɛ mɛi nɛɛ yɔseee akɛ aaye aabua amɛ.

AMƐNUƆ HE AKƐ AMƐHE EFEE SHOO NI AKPOO AMƐ

Kaimɔ akɛ, ekɔɔɔ he eko yelikɛbuamɔ ni wɔkɛbaahã mɛi ni gbãla efite lɛ, yɛ be kɛ beaŋ lɛ, amɛbaanu shoofeemɔ he. Nyɛmimɛi yei ni gbãla efite lɛ titri baanu he akɛ mɛi fioo pɛ susuɔ amɛhe. Yoo ko ni atsɛɔ lɛ Alicja lɛ wie akɛ: “Kɛjɛ be ni wɔtse gbãla nɛɛ, afii kpaanyɔ eho. Kɛ̃lɛ, bei komɛi lɛ minuɔ he akɛ mihe bɛ sɛɛnamɔ ko. Kɛ́ eba lɛ nakai lɛ, efeɔ mi akɛ mitse mihe ni miyafo fioo, ni minii feɔ mihe mɔbɔ.”

Eyɛ mli akɛ mɛi ni gbãla efite lɛ ateŋ mɛi babaoo nuɔ he nakai moŋ, shi Biblia lɛ woɔ wɔ ŋaa ni wɔkatse wɔhe. Kɛ́ wɔbooo ŋaawoo nɛɛ toi lɛ, wɔbaatse ‘nɔ ni hi hã wɔ lɛ fɛɛ’ hiɛ atua. (Abɛi 18:1) Kɛ̃lɛ, esa akɛ mɔ ni he efee shoo lɛ ana akɛ, kɛ́ eyaaa nɔ etaooo ŋaawoo kɛ miishɛjemɔ kɛjɛɛɛ mɔ ko ni esoro ebɔɔ su lɛ dɛŋ lɛ, no tsɔɔ akɛ ele nɔ ni hi hã lɛ. Enɛ haŋ ená suɔmɔ yɛ gbɛ ni esaaa nɔ ehã mɔ lɛ.

Ekolɛ wɔnyɛmimɛi ni gbãla efite lɛ baafee yeyeeye yɛ amɛwɔsɛɛ he ni amɛbaanu he akɛ amɛhe efee shoo loo akpoo amɛ po. Akɛni wɔle akɛ wɔnyɛmimɛi hii kɛ yei nɛɛ náa henumɔi ni tamɔ nɛkɛ, ni akɛ ewa akɛ amɛaaye nɔ hewɔ lɛ, esa akɛ wɔye wɔbua amɛ, ni wɔkɛ nakai feemɔ akase Yehowa. (Lala 55:23; 1 Pet. 5:6, 7) Wɔbaanyɛ wɔná nɔmimaa akɛ amɛhiɛ baasɔ yelikɛbuamɔi fɛɛ ni wɔkɛhãa amɛ lɛ jogbaŋŋ. Anɔkwa, amɛbaaná nanemɛi kpakpai yɛ asafo lɛ mli ni baaye abua amɛ!Abɛi 17:17; 18:24.

^ kk. 6 Atsake gbɛ́i lɛ ekomɛi.

Enɛ baahã hekɛnɔfɔɔ ni Kristofonyo ni gbãla efite lɛ yɔɔ yɛ lɛ diɛŋtsɛ emli akɛ ebaanyɛ efee nibii komɛi lɛ aya hiɛ. Nyɛmi yoo ko ni atsɛɔ lɛ Marta, ni ye ebua nyɛmi yoo kroko ni gbãla fite lɛ wie akɛ: “Bei pii lɛ, wɔfeɔ ekome kɛyaa shiɛmɔ. Kɛ́ wɔnyɛ wɔshɛ otii ni wɔkɛmamɔɔ wɔhiɛ lɛ ahe lɛ, ehãa wɔmii shɛɔ wɔhe waa. Bei komɛi lɛ, wɔfeɔ ekome kɛsaa wɔhe kɛhã asafoŋ kpeei, kɛkɛ lɛ, ekolɛ no sɛɛ lɛ wɔhoo niyenii ko ni ŋɔɔ waa wɔye.”