Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Nɔ ni Yehowa Efee Koni Wɔnyɛ Wɔbɛŋkɛ Lɛ

Nɔ ni Yehowa Efee Koni Wɔnyɛ Wɔbɛŋkɛ Lɛ

“Nyɛtsia nyɛbɛŋkɛa Nyɔŋmɔ, ni eeetsi eeebɛŋkɛ nyɛ.”—YAK. 4:8.

1. Mɛni mɔ fɛɛ mɔ sumɔɔ? Namɛi wɔsumɔɔ ni amɛbɛŋkɛ wɔ?

MƆ FƐƐ MƆ sumɔɔ ni mɔ ko abɛŋkɛ lɛ. Wiemɔkulibii ashishitsɔɔmɔ wolo ko tsɔɔ akɛ, kɛ́ akɛɛ mɛi komɛi bɛŋkɛ amɛhe lɛ, etsɔɔ akɛ “amɛsumɔɔ amɛhe waa ni amɛle amɛhe jogbaŋŋ.” Kɛ́ wɔyɛ wekumɛi kɛ nanemɛi ni sumɔɔ wɔ, amɛbuɔ wɔ, ni amɛnuɔ wɔ shishi lɛ, wɔnáa miishɛɛ waa. Shi mɔ ni esa akɛ wɔbɛŋkɛ fe fɛɛ ji, Yehowa, wɔ-Bɔlɔ lɛ.Jaj. 12:1.

2. Mɛɛ shi Yehowa ewo? Shi mɛni hewɔ mɛi babaoo heee nakai shiwoo lɛ amɛyeee lɛ?

2 Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ woɔ wɔ hewalɛ ni ‘wɔtsi wɔbɛŋkɛ’ Yehowa. Yehowa ewo shi akɛ, kɛ́ wɔtsi wɔbɛŋkɛ lɛ lɛ, “eeetsi eeebɛŋkɛ” wɔ. (Yak. 4:8) Enɛ ni wɔle lɛ hãa wɔnáa miishɛɛ waa. Shi mɛi babaoo heee amɛyeee akɛ Nyɔŋmɔ miisumɔ ni amɛbɛŋkɛ lɛ. Amɛsusuɔ akɛ amɛsaaa mɛi ni kɛ Nyɔŋmɔ bɔɔ naanyo loo eyɛ shɔŋŋ tsɔ, no hewɔ lɛ amɛnyɛŋ amɛbɛŋkɛ lɛ. Ani abaanyɛ abɛŋkɛ Yehowa lɛɛlɛŋ?

3. Mɛni esa akɛ wɔle yɛ Yehowa he?

3 Hɛɛ, abaanyɛ abɛŋkɛ Yehowa, ejaakɛ “ekɛ wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ teŋ jekɛɛɛ.” (Nyɛkanea Bɔfoi lɛ Asaji 17:26, 27; Lala 145:18.) Eyɛ mli akɛ wɔyeee emuu moŋ, shi Yehowa miisumɔ ni  wɔtsɔmɔ enanemɛi kpaakpa, ni efee klalo akɛ ekɛ wɔ baabɔ naanyo. (Yes. 41:8; 55:6) Niiashikpamɔ ni lalatsɛ lɛ ná lɛ hã enyɛ ewie Yehowa he akɛ: “Bo ni oboɔ sɔlemɔ toi, bo oŋɔɔ heloo fɛɛ baa. Ajɔɔ mɔ ni ohala ni ohãa ebɛŋkɛɔo.” (Lala 65:3, 5) Hã wɔsusu bɔ ni Yuda maŋtsɛ ko ni atsɛɔ lɛ Asa lɛ tsi ebɛŋkɛ Nyɔŋmɔ, kɛ bɔ ni Nyɔŋmɔ hu tsi ebɛŋkɛ lɛ lɛ he wɔkwɛ. *

NƆ NI WƆBAANYƐ WƆKASE YƐ ASA NƆKWƐMƆNƆ LƐ MLI

4. Mɛɛ nɔkwɛmɔnɔ Maŋtsɛ Asa fee ehã Yudabii lɛ?

4 Maŋtsɛ Asa to anɔkwa jamɔ shishi ekoŋŋ, ni eshwie mɛi ni kɛ amɛhe ehã ajwamaŋbɔɔ yɛ sɔlemɔwe lɛ, ni ejie amagai ni mɛi lɛ jáa yɛ maŋ lɛ mli lɛ fɛɛ. (1 Maŋ. 15:9-13) Akɛni Asa etsi ebɛŋkɛ Nyɔŋmɔ hewɔ lɛ, enyɛ ekɛ ekãa wo ewebii lɛ hewalɛ akɛ, “amɛtao Yehowa, amɛtsɛmɛi a-Nyɔŋmɔ lɛ, sɛɛgbɛ, ní amɛye mla lɛ kɛ kita lɛ nɔ.” Enɛ hewɔ lɛ, Yehowa hã Asa toiŋ jɔ lɛ yɛ klɛŋklɛŋ afii nyɔŋma ni ekɛye nɔ lɛ mli. Asa le akɛ Yehowa ji mɔ ni hã amɛ toiŋ jɔ amɛ lɛ, no hewɔ lɛ ekɛɛ emaŋbii lɛ akɛ: “Shikpɔŋ lɛ kã shi hã wɔ, ejaakɛ wɔtao Yehowa, wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ, sɛɛgbɛ; wɔtao lɛ, ni ehã wɔhe ejɔ wɔ yɛ he fɛɛ he kɛkpe.” (2 Kron. 13:23–14:6) Mɛni ba yɛ no sɛɛ?

5. Mɛɛ shihilɛ hã ana akɛ Asa kɛ ehiɛ fɔ̃ɔ Nyɔŋmɔ nɔ? Mɛni jɛ mli kɛba?

5 Ŋɔɔ lɛ akɛ bo ji Maŋtsɛ Asa. Kushnyo ko ni atsɛɔ lɛ Zera lɛ nyiɛ tabilɔi 1,000,000 kɛ shwiilii 300 hiɛ kɛmiiba ni amɛkɛ omaŋ lɛ abawu. (2 Kron. 14:7-9) Ohiɛ tabilɔi 580,000 pɛ! Amɛyifalɛ lɛ aaafee onɔ lɛ toi enyɔ. Te obaanu he ohã tɛŋŋ? Ani kulɛ obaabi nɔ hewɔ ni Nyɔŋmɔ eŋmɛ gbɛ ni amɛbatutua nyɛ lɛ? Ani okɛ ohe baafɔ̃ bo diɛŋtsɛ onilee nɔ, aloo okɛ ohiɛ baafɔ̃ Yehowa nɔ? Nɔ ni Asa fee lɛ hã ana akɛ, ebɛŋkɛ Yehowa kpaakpa, ni ekɛ ehiɛ fɔ̃ɔ enɔ. Ebo etsɛ Yehowa akɛ: “Ye obua wɔ, Yehowa, wɔ-Nyɔŋmɔ! Ejaakɛ bo nɔŋŋ onɔ wɔhiɛ kã, ni ogbɛ́i anɔ wɔbaa wɔkɛ asafo babaoo nɛɛ abakpe nɛɛ. Yehowa, bo ji wɔ-Nyɔŋmɔ; kaahã adesa nine miitsɔ onɔ!” Te Yehowa hã sɔlemɔ ni Asa jɛ etsuiŋ esɔle lɛ hetoo tɛŋŋ? “Yehowa tswia Kushbii lɛ anii.” Amɛteŋ mɔ kome folo po eshwɛɛɛ!2 Kron. 14:10-12.

6. Mɛni wɔbaanyɛ wɔkase yɛ Asa sane lɛ mli?

6 Mɛni hã Asa kɛ ehiɛ fɔ̃ Nyɔŋmɔ nɔ akɛ ebaatsɔɔ lɛ gbɛ ni ebu ehe lɛ? Biblia lɛ kɛɔ akɛ: “Asa fee nɔ ni sa Yehowa hiɛ,” ni etsui “hi kɛwula shi yɛ Yehowa hiɛ.” (1 Maŋ. 15:11, 14) Esa akɛ wɔ hu wɔkɛ tsui ni hi kɛwula shi asɔmɔ Nyɔŋmɔ. Ja wɔfee nakai dani wɔ kɛ lɛ teŋ wekukpaa lɛ mli baawa daa. Eŋɔɔ wɔnaa waa akɛ Yehowa klɛŋklɛŋ efee nibii ni baahã wɔnyɛ wɔbɛŋkɛ lɛ, ní wɔ kɛ lɛ abɔ gbagbalii! Hã wɔsusu nibii enyɔ komɛi ni Nyɔŋmɔ kɛhã koni wɔnyɛ wɔbɛŋkɛ lɛ lɛ ahe wɔkwɛ.

YEHOWA KƐ KPƆMƆNƆ LƐ EHÃ KONI WƆNYƐ WƆBƐŊKƐ LƐ

7. (a) Mɛni Yehowa efee koni wɔnyɛ wɔbɛŋkɛ lɛ? (b) Mɛni ji nɔ ni fe fɛɛ ni Nyɔŋmɔ kɛhã koni wɔnyɛ wɔbɛŋkɛ lɛ?

7 Bɔ ni Yehowa bɔ shikpɔŋ lɛ fɛfɛo ehã adesai lɛ hãa anaa akɛ esumɔɔ adesai waa. Eyaa nɔ etsɔɔ akɛ esumɔɔ wɔ, kɛtsɔ nibii ni baa wala yi ni ehãa wɔ daa lɛ nɔ. (Bɔf. 17:28; Kpoj. 4:11) Nɔ ni hãa anaa akɛ Yehowa sumɔɔ wɔ waa ji, wɔmumɔŋ hiamɔ nii ni ehãa wɔ lɛ. (Luka 12:42) Ehã wɔle hu akɛ, kɛ́  wɔsɔle lɛ, lɛ diɛŋtsɛ eboɔ toi. (1 Yoh. 5:14) Shi nɔ ni fe fɛɛ ni Nyɔŋmɔ efee kɛtsɔɔ akɛ esumɔɔ wɔ, ni eesumɔ ni wɔbɛŋkɛ lɛ ji, kpɔmɔnɔ lɛ ni ekɛhã lɛ. (Nyɛkanea 1 Yohane 4:9, 10, 19.) Yehowa tsu “ebi koome lɛ” kɛba shikpɔŋ lɛ nɔ koni ebakpɔ̃ wɔ kɛjɛ esha kɛ gbele mli.Yoh. 3:16.

8, 9. Mɛni hewɔ Yesu he hiaa yɛ Yehowa yiŋtoo mli lɛ?

8 Yehowa to gbɛjianɔ koni mɛi ni gboi dani Kristo ba lɛ po aná kpɔmɔnɔ lɛ he sɛɛ. Be ni Yehowa gba akɛ mɔ ko baabakpɔ̃ adesai wɔsɛɛ lɛ, ebu kpɔmɔnɔ lɛ akɛ nɔ ko ni awo momo, ejaakɛ ele akɛ bɔ fɛɛ bɔ ni fee lɛ, nɔ ni ewie lɛ tsakeŋ. (1 Mose 3:15) Afii ohai abɔ sɛɛ lɛ, bɔfo Paulo da Nyɔŋmɔ shi yɛ “kpɔmɔ ní yɔɔ Kristo Yesu mli lɛ” hewɔ. Ekɛfata he akɛ, Nyɔŋmɔ ku ehiɛ efɔ̃ “eshai ní afee sá lɛ anɔ yɛ Nyɔŋmɔ tsuishiŋmɛɛ mli lɛ.” (Rom. 3:21-26) No hewɔ lɛ, jeee Yesu kulɛ wɔnyɛŋ wɔbɛŋkɛ Nyɔŋmɔ!

9 Yesu pɛ nɔ adesai ni baa amɛhe shi lɛ baanyɛ atsɔ amɛle Nyɔŋmɔ, ní amɛbɛŋkɛ lɛ kpaakpa. Mɛɛ gbɛ nɔ Ŋmalɛ lɛ hãa wɔleɔ anɔkwale nɛɛ? Paulo ŋma akɛ: “Nyɔŋmɔ jieɔ lɛ diɛŋtsɛ esuɔmɔ ní ekɛsumɔ wɔ lɛ shi etsɔ̃ɔ, akɛ be mli ni wɔji eshafeelɔi lɛ beebe ni Kristo bagbo yɛ wɔnajiaŋ.” (Rom. 5:6-8) Yɛ anɔkwale mli lɛ, wɔsaaa Yesu kpɔmɔ afɔle lɛ, shi moŋ, suɔmɔ ni Nyɔŋmɔ sumɔɔ wɔ waa lɛ hewɔ eŋɔhã lɛ. Yesu kɛɛ akɛ: “Mɔ ko nyɛŋ aba miŋɔɔ, akɛ ja tsɛ lɛ ni tsu mi lɛ gbala lɛ dã.” Ewie hu akɛ: “Mɔ ko baaa tsɛ lɛ ŋɔɔ, akɛ ja etsɔ minɔ.” (Yoh. 6:44; 14:6) Yehowa tsɔɔ mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ nɔ egbalaa mɛi kɛtsɔɔ Yesu nɔ kɛbaa eŋɔɔ, ni eyeɔ ebuaa amɛ koni amɛhi esuɔmɔ lɛ mli ní amɛná naanɔ wala. (Nyɛkanea Yuda 20, 21.) Hã wɔsusu nɔ ni ji enyɔ ni Yehowa kɛhã koni wɔnyɛ wɔbɛŋkɛ lɛ lɛ he wɔkwɛ.

YEHOWA KƐ E-WIEMƆ LƐ EHÃ KONI WƆNYƐ WƆBƐŊKƐ LƐ

10. Mɛɛ gbɛ nɔ Biblia lɛ yeɔ ebuaa wɔ ni wɔbɛŋkɛɔ Nyɔŋmɔ?

10 Kɛbashi he ni wɔshɛ yɛ nikasemɔ nɛɛ mli lɛ, wɔtsɛ ŋmalɛi ayisɛɛ kɛjɛ Biblia mli woji 14 sɔŋŋ mli. Eji Biblia lɛ bɛ kulɛ, te wɔɔfee tɛŋŋ wɔle akɛ wɔbaanyɛ wɔbɛŋkɛ wɔ-Bɔlɔ lɛ? Kulɛ te wɔɔfee tɛŋŋ wɔkase kpɔmɔnɔ lɛ loo bɔ ni wɔɔfee wɔtsɔ Yesu nɔ wɔbɛŋkɛ Yehowa lɛ he nii lɛ? Yehowa tsɔ emumɔ lɛ nɔ ehã aŋma Biblia lɛ, ni no yeɔ ebuaa ni wɔnaa mɔ ni eji kɛ eyiŋtoi hu. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, Yehowa wie yɛ lɛ diɛŋtsɛ ehe etsɔɔ Mose yɛ 2 Mose 34:6, 7 lɛ akɛ: “Nyɔŋmɔ musuŋtsɔlɔ kɛ durolɔ ní toɔ tsui, ní mɔbɔnalɛ kɛ anɔkwale fá pii, ní hiɛɔ mɔbɔnalɛ mli ehãa mɛi akpei abɔ, ní ŋɔɔ tɔmɔ kɛ efɔŋ kɛ esha efaa.” Namɔ sumɔŋ ni ebɛŋkɛ mɔ ko ni tamɔ nɛkɛ? Yehowa le akɛ, kɛ́ wɔkase ehe nii babaoo kɛjɛ Biblia lɛ mli lɛ, wɔbaale lɛ jogbaŋŋ, ni wɔbaabɛŋkɛ lɛ kpaakpa.

11. Mɛni hewɔ ehe hiaa waa ni wɔkase Yehowa he nii lɛ? (Kwɛmɔ mfoniri ni yɔɔ nikasemɔ lɛ shishijee lɛ.)

11 Be ni atsɔɔ bɔ ni wɔɔfee wɔkɛ Nyɔŋmɔ abɔ gbagbalii lɛ mli yɛ Tsi Obɛŋkɛ Yehowa wolo lɛ hiɛkpamɔ wiemɔ lɛ mli lɛ, atsɔɔ mli akɛ: “Yɛ naanyobɔɔ fɛɛ naanyobɔɔ ní wɔnáa lɛ mli lɛ, tsakpaa lɛ damɔ le ní wɔleɔ mɔ lɛ, kɛ miishɛɛ kɛ bulɛ ní wɔnáa wɔhãa sui krɛdɛi ní eyɔɔ lɛ nɔ. No hewɔ lɛ, Nyɔŋmɔ sui kɛ egbɛi, taakɛ ajie lɛ kpo yɛ Biblia lɛ mli lɛ, ji saneyitso ko ní he hiaa ní esa akɛ wɔkase.” No hewɔ lɛ, esa akɛ wɔda Yehowa shi waa akɛ ehã  aŋma e-Wiemɔ lɛ bɔ ni adesai baanyɛ anu shishi.

12. Mɛni hewɔ Yehowa hã adesai ŋma Biblia lɛ?

12 Kulɛ Yehowa baanyɛ ahã ŋwɛibɔfoi lɛ aŋma Biblia lɛ. Ejaakɛ amɛsumɔɔ wɔsane, ni amɛsumɔɔ ni amɛle nɔ ni yaa nɔ yɛ wɔshihilɛ mli. (1 Pet. 1:12) Kulɛ amɛbaanyɛ amɛŋma nɔ ni Nyɔŋmɔ taoɔ wɔle lɛ. Shi ŋwɛibɔfoi tamɔɔɔ adesai. Esoro wɔhenumɔi, wɔhiamɔ nii, kɛ wɔgbɔjɔmɔi yɛ amɛnɔ lɛ he. Yehowa le akɛ esoro ŋwɛibɔfoi kwraa yɛ adesai ahe, no hewɔ ni ehã adesai ŋma Biblia lɛ amɛhã wɔ lɛ. Kɛ́ wɔkane bɔ ni adesai ni ŋmala lɛ anijiaŋ je wui, bɔ ni amɛyiŋ fee amɛ kɔshikɔshi, bɔ ni amɛshe gbeyei, kɛ tɔmɔi ni amɛ kɛ mɛi krokomɛi tɔ̃ lɛ he sane yɛ Biblia lɛ mli lɛ, ani wɔnuuu he wɔhãaa amɛ? Ni kɛ́ wɔkane bɔ ni amɛná miishɛɛ yɛ shihilɛi komɛi amli lɛ, ani wɔ hu wɔnáaa miishɛɛ? Mɛi ni ŋma Biblia lɛ fɛɛ yɛ “henumɔi tamɔ wɔ nɔŋŋ,” taakɛ eji yɛ gbalɔ Elia gbɛfaŋ lɛ.Yak. 5:17, NW.

Mɛɛ gbɛ nɔ bɔ ni Yehowa kɛ Yona kɛ Petro ye ehã lɛ hãa obɛŋkɛɔ lɛ kpaakpa? (Kwɛmɔ kuku 13, 15)

13. Te Yona sɔlemɔ lɛ hãa onuɔ he ohãa tɛŋŋ?

13 Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ okwɛ lɛ, ani kulɛ ŋwɛibɔfo ko baanyɛ atsɔɔ bɔ ni Yona nu he ehã be ni Nyɔŋmɔ tsu lɛ ni ejo foi lɛ mli? Ehi waa akɛ Yehowa hã Yona diɛŋtsɛ ŋma esane lɛ kɛ sɔlemɔ ni ekɛ hiɛdɔɔ sɔle ehã Nyɔŋmɔ be ni eyɔɔ ŋshɔ lɛ shishi tɔ̃ɔ lɛ! Yona wie akɛ: “Be ni misusuma tɔ biti yɛ mimli lɛ, mikai Yehowa.”Yona 1:3, 10; 2:2-10.

14. Mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔnu nɔ ni Yesaia ŋma yɛ lɛ diɛŋtsɛ ehe lɛ shishi lɛ?

14 Agbɛnɛ hu, susumɔ nɔ ni Yehowa hã Yesaia ŋma yɛ lɛ diɛŋtsɛ ehe lɛ he okwɛ. Be ni gbalɔ lɛ na Yehowa anunyam lɛ he ninaa ko lɛ, eyɔse akɛ eji eshafeelɔ lɛɛlɛŋ, ni ewie akɛ: “Kpoo hã  mi! Shi milaaje; ejaakɛ gbɔmɔ ni naabu he tseee ji mi, ni maŋ ní amɛnaabui ahe tseee teŋ miyɔɔ; ejaakɛ mihiŋmɛii ena maŋtsɛ lɛ ni ji Yehowa Zebaot lɛ!” (Yes. 6:5) Kulɛ, mɛɛ ŋwɛibɔfo baanu he tamɔ lɛ, ní ewie nibii ni ewie lɛ? Shi Yesaia nyɛ ewie nakai yɛ ehe, ni akɛni wɔyeee emuu tamɔ bɔ ni lɛ hu eyeee emuu lɛ hewɔ lɛ, wɔbaanyɛ wɔnu bɔ ni enu he ehã lɛ shishi.

15, 16. (a) Mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔnu adesai krokomɛi ahenumɔi ashishi lɛ? Okɛ enɛ he nɔkwɛmɔnɔ ahã. (b) Mɛni baaye abua wɔ ni wɔtsi wɔbɛŋkɛ Yehowa kpaakpa?

15 Ani kulɛ ŋwɛibɔfo ko baanyɛ awie yɛ ehe akɛ “esaaa,” taakɛ Yakob wie lɛ, loo akɛ eji “eshafeelɔ,” taakɛ Petro wie lɛ? (1 Mose 32:10; Luka 5:8) Ani kulɛ ŋwɛibɔfoi ‘baashe gbeyei’ taakɛ Yesu kaselɔi lɛ she gbeyei lɛ? Aloo kulɛ ehe baahia ni ŋwɛibɔfoi anɔkwafoi lɛ ‘aná ekãa’ kɛjaje sane kpakpa lɛ yɛ amɛyi ni awaa lɛ hewɔ, taakɛ Paulo kɛ mɛi krokomɛi ná ekãa lɛ? (Yoh. 6:19; 1 Tes. 2:2) Dabi kwraa, ejaakɛ ŋwɛibɔfoi lɛ eye emuu ni amɛhe wala fe adesai. Kɛ́ adesai ni yeee emuu lɛ jie henumɔ ko kpo lɛ, wɔnuɔ shishi, ejaakɛ wɔ hu adesai ji wɔ. No hewɔ lɛ, kɛ́ wɔmiikane Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ, wɔbaanyɛ wɔkɛ ‘mɛi ni nyaa lɛ anya, ní wɔkɛ mɛi ni foɔ lɛ afo’ lɛɛlɛŋ.Rom. 12:15.

16 Kɛ́ wɔjwɛŋ nɔ ni Biblia lɛ kɛɔ yɛ bɔ ni Yehowa kɛ enɔkwa tsuji ni hi shi yɛ blema lɛ ye ehã lɛ nɔ lɛ, wɔbaanyɛ wɔkase nibii babaoo yɛ wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ he. Wɔbaana bɔ ni ejɛ tsuishitoo kɛ suɔmɔ mli etsi ebɛŋkɛ adesai ni yeee emuu nɛɛ. Enɛ baahã wɔle Yehowa jogbaŋŋ, ni suɔmɔ ni wɔkɛsumɔɔ lɛ lɛ mli baawa waa. Ni no baahã wɔtsi wɔbɛŋkɛ lɛ kpaakpa.Nyɛkanea Lala 25:14.

OKƐ NYƆŊMƆ ABƆ GBAGBALII

17. (a) Mɛɛ ŋaa Azaria wo Asa? (b) Mɛɛ gbɛ nɔ Asa kpoo Azaria ŋaawoo lɛ, ni mɛni jɛ mli kɛba?

17 Nibii babaoo yɛ ni wɔbaanyɛ wɔkase yɛ Maŋtsɛ Asa sane lɛ mli. Be ni eye Kushbii lɛ anɔ lɛ sɛɛ lɛ, gbalɔ Azaria wo lɛ kɛ emaŋbii lɛ ŋaa ko. Azaria wie akɛ: “Yehowa kɛ nyɛ yɛ gbii abɔ ní nyɛkɛ lɛ yɔɔ lɛ; ni kɛji nyɛtao esɛɛgbɛ lɛ, eeehã nyɛna lɛ, shi kɛ́ nyɛkwa lɛ lɛ, lɛ hu eeekwa nyɛ!” (2 Kron. 15:1, 2) Shi sɛɛ mli lɛ, Asa eyabooo ŋaawoo nɛɛ toi. Be ni Israel kooyi akutsei nyɔŋma maŋtsɛyeli lɛ ba ni ekɛ Yuda abawu lɛ, Asa tsui fã ni eyatao yelikɛbuamɔ kɛjɛ Arambii lɛ adɛŋ. Yɛ nɔ najiaŋ ni ekɛ ehiɛ aaafɔ̃ Yehowa nɔ lɛ, etee eyaba maŋ ni jáaa Nyɔŋmɔ lɛ moŋ abo. Yehowa kɛɛ lɛ akɛ: “Oye kwashiai asane yɛ enɛ mli; no hewɔ lɛ kɛjɛ ŋmɛnɛ nɔ kɛyaa nɛɛ tai aaate shi awoo!” Ni nakai pɛpɛɛpɛ eba lɛ. (2 Kron. 16:1-9) Mɛni wɔkaseɔ yɛ enɛ mli?

18, 19. (a) Kɛ́ nɔ ko hewɔ lɛ wɔtsi wɔhe kɛje Yehowa he fioo lɛ, mɛni esa akɛ wɔfee? (b) Mɛni wɔbaafee koni wɔya nɔ wɔbɛŋkɛ Yehowa?

18 Esaaa akɛ wɔtsiɔ wɔhe kɛjeɔ Yehowa he kɔkɔɔkɔ. Kɛ́ nɔ ko hewɔ lɛ wɔtsi wɔhe kɛje Yehowa he fioo lɛ, esa akɛ wɔhe afee oya ni wɔkɛ nɔ ni Hosea 12:7 lɛ kɛɔ lɛ atsu nii. Jɛmɛ kɛɔ akɛ: “No hewɔ lɛ kpalemɔ kɛya o-Nyɔŋmɔ lɛ ŋɔɔ; hiɛmɔ mɔbɔnalɛ kɛ kojomɔ mli, ní okwɛ o-Nyɔŋmɔ lɛ gbɛ daa nɛɛ!” Kɛ́ wɔjwɛŋ kpɔmɔnɔ lɛ nɔ, ni wɔkase Biblia lɛ jogbaŋŋ lɛ, wɔbaanyɛ wɔtsi wɔbɛŋkɛ Yehowa kpaakpa.Nyɛkanea 5 Mose 13:5.

19 Lalatsɛ lɛ ŋma akɛ: “Nyɔŋmɔ ŋɔɔ hilɛ hi hã mi.” (Lala 73:28) Nyɛhãa wɔ fɛɛ wɔyaa nɔ wɔkasea nibii hei yɛ Yehowa he daa, ni wɔsumɔ lɛ waa. Kɛ́ wɔtsi wɔbɛŋkɛ Yehowa lɛ, ebaatsi ebɛŋkɛ wɔ amrɔ nɛɛ kɛ daa!

^ kk. 3 Kwɛmɔ Asa he sane ni yitso ji, “Aaawo Nyɛnitsumɔ lɛ He Nyɔmɔ,” ni je kpo yɛ August 15, 2012 Buu-Mɔɔ lɛ mli lɛ.