Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Ani Ole?

Ani Ole?

Ani Ole?

Te kapɛji enyɔ ni yoo okulafo lɛ kɛwo tooyeli adeka lɛ mli lɛ jara lɛ?

Yɛ klɛŋklɛŋ afii 100 Ŋ.B. lɛ, onia ni Yudafoi lɛ tsuɔ daa afi yɛ sɔlemɔwe lɛ ji ‘jwiɛtɛi kukuji enyɔ,’ aaafee gbii enyɔ nitsumɔ nyɔmɔwoo. (Mateo 17:24) Nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, Yesu kɛɛ akɛ ahɔ̃ɔ afilimatai enyɔ ‘aheɔ pɛsewa,’ ni ji minitii 45 nitsumɔ he nyɔmɔwoo. Yɛ anɔkwale mli lɛ, ahɔ̃ɔ afilimatai enumɔ aheɔ pesewai enyɔ aloo minitii 90 nitsumɔ he nyɔmɔwoo.—Mateo 10:29; Luka 12:6, Ga Biblia Hee.

Onia ni Yesu na akɛ yoo okulafo ohiafo lɛ kɛmiiwo Sɔlemɔwe lɛ adeka lɛ mli lɛ shɛɛɛ afilimatai enumɔ ajara kwraa. Pɛsewai enyɔ, loo leptoi enyɔ nɛɛ ji akɔɔble shika bibioo kwraa ni ayɔɔ yɛ Israel yɛ nakai beaŋ. Kɛ́ akɛ ŋmɛlɛtswai 12 ni akɛtsuɔ nii yɛ gbi muu lɛ mli lɛ miibu akɔntaa lɛ, enɛ feɔ gbi lɛ nitsumɔ nyɔmɔwoo lɛ ni aja mli 64 mli ekome loo eshɛɛɛ minitii 12 nitsumɔ nyɔmɔwoo.

Yesu Kristo bu okulafo lɛ nikeenii lɛ akɛ efa kwraa fe nɔ ni mɛi ni “amɛná ni eteke nɔ lɛ” kɛbawo mli lɛ. Mɛni hewɔ? Amaniɛbɔɔ lɛ tsɔɔ mli akɛ yoo okulafo lɛ hiɛ “kapɛji [leptoi] enyɔ,” no hewɔ lɛ kulɛ ebaanyɛ ni ekɛ ekome pɛ atsu onia lɛ ni eshi ekome lɛ eha ehe. Kɛlɛ, yoo lɛ kɛ ‘nɔ ni eyɔɔ yɛ ehia mli ni ekɛlɛɔ ehe lɛ fɛɛ bawo mli.’—Marko 12:41-44; Luka 21:2-4.

Mɛɛ be mli abale Saulo akɛ Paulo?

Afɔ́ bɔfo Paulo akɛ Hebrinyo, ni eji Romanyo hu akɛni afɔ́ lɛ yɛ Roma lɛ hewɔ. (Bɔfoi lɛ Asaji 22:27, 28; Filipibii 3:5) No hewɔ lɛ eeenyɛ efee akɛ kɛjɛ egbekɛbiiashi tɔ̃ɔ lɛ, ehiɛ Hebri gbɛi Saulo kɛ Roma gbɛi Paulo lɛ fɛɛ. Nakai nɔŋŋ Paulo wekumɛi lɛ ekomɛi hu hiɛ Roma kɛ Hela gbɛi. (Romabii 16:7, 21) Kɛfata he lɛ, bei pii lɛ Yudafoi ni hi shi yɛ nakai beaŋ, titri lɛ mɛi ni bɛ Israel maŋ lɛ mli lɛ yɛ gbɛi enyɔ.—Bɔfoi lɛ Asaji 12:12; 13:1.

Beni bɔfo nɛɛ ebatsɔ Kristofonyo nɔ ni fe afii nyɔŋma sɛɛ lɛ, etamɔ nɔ ni mɛi babaoo le lɛ kɛ e-Hebri gbɛi ni ji Saulo lɛ. (Bɔfoi lɛ Asaji 13:1, 2) Shi yɛ e-klɛŋklɛŋ maŋsɛɛ sanekpakpa shiɛmɔ gbɛfãa lɛ mli, aaafee afi 47 kɛmɔ afi 48 Ŋ.B. lɛ, ekolɛ ebasumɔ ákɛ akɛ e-Roma gbɛi ni ji Paulo lɛ atsɛ lɛ. Afã lɛ koni eyajaje sanekpakpa lɛ etsɔɔ mɛi ni jeee Yudafoi lɛ, ni ekolɛ enu he akɛ mɛi baasumɔ waa akɛ amɛkɛ e-Roma gbɛi lɛ atsɛ lɛ. (Bɔfoi lɛ Asaji 9:15; 13:9; Galatabii 2:7, 8) Eeenyɛ efee hu akɛ ekɛ gbɛi Paulo lɛ tsu nii ejaakɛ bɔ ni atsɛɔ e-Hebri gbɛi ni ji Saulo lɛ yɛ Hela mli lɛ gbɛɛɔ tamɔ Hela wiemɔ gbonyo ko. Ekɔɔɔ he eko nɔ ni ha Paulo tsake egbɛi lɛ, etsɔɔ mli akɛ eesumɔ ni ‘etsɔ̃ ehe nɔ fɛɛ nɔ eha mɛi fɛɛ koni bɔ fɛɛ bɔ ni aaafee lɛ ekɛhere mɛi komɛi ayiwala.’—1 Korintobii 9:22.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 12]

Lepto Ko Dalɛ Diɛŋtsɛ