Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

“Ekpalaa Mi Kɛtsɔɔ Jalɛ Gbɛ̀i Anɔ”

“Ekpalaa Mi Kɛtsɔɔ Jalɛ Gbɛ̀i Anɔ”

“Ekpalaa Mi Kɛtsɔɔ Jalɛ Gbɛ̀i Anɔ”

Taakɛ Olga Campbell Gba

Minyɛmiyoo Emily wie akɛ: “Kɛji ofee nɔkwɛmɔnɔ kpakpa lɛ, etamɔ nɔ ni ootswa ŋmɛlɛ kɛmiitsɛ mɛi krokomɛi koni amɛnyiɛ sɛɛ. Otswa ŋmɛlɛ lɛ, ni mihere nɔ.” No mli lɛ, eeŋma wolo koni ekɛjwere mi yɛ afii 60 ni mikɛtsu nii akɛ be-fɛɛ sanekpakpa shiɛlɔ lɛ hewɔ. Ha magba bo migbekɛbiiashi he saji kɛ bɔ ni fee ni mihala akɛ matsu nɛkɛ nitsumɔ nɛɛ miwala bei abɔ fɛɛ lɛ.

AFƆ́ mi yɛ January 19, afi 1927 awo weku ko ni jɛ Ukraine ni yeɔ okwaa lɛ mli yɛ akrowa ko ni bɛŋkɛ Wakaw, Saskatchewan, yɛ Canada anaigbɛ. Mikɛ minyɛmi nuu Bill ni mikɛ lɛ ji haaji lɛ ji bii kpaanyɔ ateŋ mɛi ni ji ekpaa kɛ kpawo nɔ. Eyɛ mli akɛ gbekɛbii ji wɔ moŋ, shi wɔye wɔbua wɔpapa ni tsuɔ nii waa lɛ yɛ ŋmɔji lɛ amli. Eyɛ mli akɛ no mli lɛ wɔmami miipiŋ yɛ tswetsweetswe ni haa mɔ talɔiaŋ fũuɔ lɛ hewɔ moŋ, shi ejɛ suɔmɔ mli ekwɛ wɔ yɛ wɔshĩa bibioo lɛ mli aahu kɛyashi naagbee lɛ hela nɛɛ gbe lɛ. Egbo beni eye afii 37 pɛ; no mli lɛ miye afii 4 pɛ.

Beni Awo gbo sɛɛ nyɔji ekpaa lɛ, Ataa kɛ yoo kroko bote gbalashihilɛ mli. No sɛɛ etsɛɛɛ lɛ, ehe bahia ni wɔkɛ wɔtsɛ biyei krokomɛi enumɔ lɛ ahi shĩa kome mli, ni enɛ ha be fɛɛ be nɛɛ wɔshĩa lɛ mli esɔ kɛ béi! Mibɔ mɔdɛŋ akɛ majie bulɛ kpo matsɔɔ mitsɛ ŋa lɛ, shi ewa kɛha minyɛmi nuu onukpa John akɛ eeefee nakai.

Yɛ afi 1939 lɛ naagbee gbɛ lɛ, mikɛ Bill bɔi nɔtsamɔ skul ko ni akpaaa mra lɛ yaa, ni enɛ ha wɔnyɛ wɔjo béi ni yaa nɔ yɛ shĩa lɛ babaoo anaa foi. Akɛni nakai beaŋ lɛ Jeŋ Ta II lɛ miihe afɛ hewɔ lɛ, maŋhedɔɔ nifeemɔ bahé maŋ lɛ mli fɛɛ. Wɔtsɔɔlɔ hee lɛ kɛ aflaŋaa ŋamɔ gbɛjianɔtoo ko ba, ni gbekɛ yoo ko kpoo akɛ ekɛ ehe baawo nifeemɔ ni tamɔ nakai mli. Enɛ ha skulbii krokomɛi lɛ to jɛmɔ amɛshwie enɔ. Kɛlɛ, minya ekãa ni ekɛfee nakai lɛ he, ni enɛ ha mibi lɛ nɔ hewɔ ni eŋaaa aflaŋaa lɛ. Etsɔɔ mli akɛ eji Biblia Kaselɔ, taakɛ bei komɛi lɛ atsɛɔ Yehowa Odasefoi lɛ, ni ákɛ Nyɔŋmɔ pɛ ji mɔ ni ejáa.—2 Mose 20:2, 3; Bɔfoi lɛ Asaji 5:29.

Mishi Shĩa

Mishi shĩa yɛ afi 1943 lɛ mli kɛyatao nitsumɔ yɛ maŋtiase ni ji Prince Albert lɛ mli, ni nɔ ni wɔtsuɔ ji akɛ wɔtoɔ dãji wɔwoɔ tsɔnei amli. Akɛni mishweɔ akɛ maná gbɛtsɔɔmɔ kɛjɛ Nyɔŋmɔ ŋɔɔ hewɔ lɛ, mihé Biblia, shi ewa waa kɛha mi akɛ manu emli wiemɔi lɛ ashishi aaahu akɛ mikɛ nijiaŋwujee jwa yaafo. Nɔ̃ pɛ ni mile yɛ Biblia lɛ mli ji Wɔtsɛ ni Yɔɔ Ŋwɛi sɔlemɔ lɛ.—Mateo 6:9-13.

Hɔgbaa ko lɛ, mishĩatsɛ ni eji sɔlemɔyalɔ lɛ kɛ miishɛɛ kɛɛ mi akɛ etsirɛ ‘yoo ko ni hiɛɔ Biblia’ lɛ yisɛɛ kɛjɛ shinaa lɛ naa. Mibi mihe akɛ ‘mɛni hewɔ yoo nɛɛ yitsoŋ wa nakai?’ Yɛ Hɔgbaa komɛi asɛɛ lɛ, hela mɔ mi, no hewɔ lɛ mihi shĩa ni miyaaa sɔlemɔ. Nakai gbi lɛ ‘yoo lɛ ni hiɛɔ Biblia’ lɛ ku esɛɛ eba.

Ebi mi akɛ: “Ani osɔleɔ?”

Miha lɛ hetoo akɛ mikɛɔ “Wɔtsɛ ni Yɔɔ Ŋwɛi lɛ.”

Beni etsɔɔ Yesu wiemɔi ni yɔɔ sɔlemɔ lɛ mli lɛ ashishi lɛ, mibo lɛ toi jogbaŋŋ. Ewo shi akɛ ebaaku esɛɛ eba Shɔ.

Beni mishĩatsɛ lɛ jɛ sɔlemɔ eba lɛ, mikɛ miishɛɛ gba lɛ ‘yoo ni hiɛɔ Biblia’ lɛ, ni eji Yehowa Odasefoi lɛ ateŋ mɔ kome lɛ he sane. Mishĩatsɛ lɛ wo mihe gbeyei akɛ, ‘Kɛ́ yoo lɛ ku esɛɛ eba biɛ Shɔ lɛ, mashwie okɛ lɛ fɛɛ kɛjɛ shĩa lɛ mli,’ ni enɛ ha mihe jɔ̃ mihe waa!

Mikpa akutso lɛ mli fɛɛ kɛtao Odasefonyo nɛɛ ni aha mile akɛ egbɛi ji Owula ŋa Rampel lɛ. Beni mina lɛ lɛ, migba lɛ minaagba lɛ, ni mibi koni ekɛɛ mi nɔ fɛɛ nɔ ni ebaanyɛ eha male yɛ Biblia lɛ he. Etamɔ nɔ ni wɔkɛ nakai be lɛ kase Biblia muu lɛ fɛɛ! Ekɛ ŋmɛnɛŋmɛnɛ be lɛ to Noa be lɛ he, beni Nyɔŋmɔ kpata nakai jeŋ fɔŋ lɛ hiɛ ni ehere Noa kɛ eweku lɛ yiwala kɛtee shikpɔŋ ni nɔ tse nɔ lɛ.—Mateo 24:37-39; 2 Petro 2:5; 3:5-7, 12.

Beni wɔgba sane be saŋŋ sɛɛ lɛ, Owula ŋa Rampel kɛɛ akɛ: “Mina akɛ okpɛlɛ Biblia mli tsɔɔmɔi nɛɛ anɔ akɛ amɛji anɔkwale lɛ. Otsii enyɔ mli lɛ, Yehowa Odasefoi baafee kpokpaa nɔ kpee ko, esa akɛ oha abaptisi bo.” Nakai gbi lɛ gbɛkɛ lɛ, mikã shi ni mihiŋmɛi jwere nɔ kɛmiisusu nibii fɛɛ ni mikase lɛ ahe. Baptisimɔ bafee tamɔ nifeemɔ ko ni yɔɔ hiɛdɔɔ. Kɛlɛ, miisumɔ akɛ masɔmɔ Nyɔŋmɔ! Eyɛ mli akɛ nakai beaŋ lɛ Biblia mli nilee ni miyɔɔ lɛ faaa moŋ, shi abaptisi mi beni miye afii 16, yɛ October 15, afi 1943 lɛ nɔ.

Mifã Gbɛ Kakadaŋŋ

Yɛ November mli lɛ minyɛminuu Fred kɛɛ mi koni mibatsu nii akɛ shiakwɛlɔ yɛ ŋwɛitsũ ŋsɔɔdoi etɛ ni ehai tsũ yɛ mli lɛ amli yɛ maŋtiase ni ji Toronto ni yɔɔ Canada bokagbɛ lɛ mli. Mikpɛlɛ kɛ hiɛnɔkamɔ lɛ akɛ maná heyeli babaoo yɛ jɛmɛ kɛjá Yehowa. Shi dani mashi lɛ, miyasara minyɛmi yoo nukpa Ann, ní nakai beaŋ lɛ ekã he eyɛ Saskatchewan ni bɛŋkɛ heni miyɔɔ lɛ. No mli lɛ eyɛ sane ko ni kɛ́ ekɛɛ mi lɛ minaa baakpɛ mihe—no ji akɛ lɛ kɛ Doris fɛɛ kɛ Yehowa Odasefoi lɛ miikase Biblia lɛ, ni ewo mi hewalɛ koni mi hu mafee nakai nɔŋŋ. Kɛkɛ ni mi hu migba lɛ miteemɔŋ sane lɛ akɛ, miji Odasefonyo ni abaptisi lɛ!

Mikɛ minyɛmi yoo fioo Emily kɛ oketeke fã gbɛ kakadaŋŋ kɛtee Toronto. Bill kɛ wɔ bakpe yɛ oketekei amaamɔhe lɛ, ni ekɛ wɔ tee shĩa ni ekɛ Fred kɛ John fɛɛ yɔɔ mli lɛ mli. Mibi Fred mɛi krokomɛi ni yɔɔ shĩa lɛ mli. Ekɛɛ mi akɛ: “Oheŋ enɛ oyeŋ kɔkɔɔkɔ. Bɛ okaiɔ Alex Reed ni wɔkɛ lɛ jɛ maŋ kome mli lɛ? Eyɛ ŋsɔɔdo ni tsa nɔ lɛ nɔ, ni nakai nuu ni bɛ yitsoŋ lɛ kɛ nakai Biblia Kaselɔi lɛ bɔɔ!” Mitsui nya.

Oya nɔŋŋ ni mikwɔ kɛtee heni Alex yɔɔ lɛ, ni mikɛ lɛ yato gbɛjianɔ koni wɔya kpee nakai gbɛkɛ lɛ. Miisumɔ maya nakai gbekɛ lɛ nɔŋŋ bɔni afee ni minyɛmimɛi hii lɛ akakɔne miyiŋ. Enɛ sɛɛ etsɛɛɛ lɛ, mikɛ mihe wo shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli klɛŋklɛŋ kwraa, eyɛ mli akɛ no mli lɛ atoko gbɛjianɔ akɛ mi ekaseko Biblia lɛ. Miná miishɛɛ akɛ mikɛ mɛi babaoo gba sane yɛ Ukraine wiemɔ ni mikase kɛjɛ migbekɛbiiashi lɛ mli.

Bill nyáa Buu-Mɔɔ ni bei pii lɛ mikɛ eko fɔ̃ɔ etsũ lɛ mli lɛ kanemɔ he. Beni efã kɛtee British Columbia ni yɔɔ Canada anaigbɛ lɛ, mito gbɛjianɔ koni akɛ Buu-Mɔɔ lɛ amaje lɛ daa ákɛ nikeenii ni jɛ miŋɔɔ. Eyɛ mli akɛ bei pii lɛ esumɔɔɔ wiemɔ tsɔ moŋ, shi eŋma mi wolo ni hiɛ baafai nyɔŋma ni ekɛda mi shi. Sɛɛ mli lɛ ejɔɔ ewala nɔ eha Yehowa ni ebatsɔ Kristofonyo nɔkwɛlɔ ni yɔɔ ekãa. No hewɔ lɛ, mimii shɛ mihe waa akɛ minyɛmimɛi enumɔ ni ji Bill, Ann, Fred, Doris, kɛ Emily batsɔmɔ mɛi ni ejɔɔ amɛhe nɔ amɛha Yehowa ní amɛmiijá lɛ!

Yɛ May 22, afi 1945 lɛ Canada nɔyeli lɛ jie naatsii ni akɛba Yehowa Odasefoi lɛ anitsumɔ lɛ nɔ lɛ. * Yɛ anɔkwale mli lɛ mileee po akɛ no mli lɛ atsi wɔnitsumɔ lɛ naa kɛyashi beni minu nakai adafitswaa lɛ. Mi kɛ minaanyo Judy Lukus kpɛ wɔyiŋ akɛ wɔkɛ wɔbe fɛɛ baatsu shiɛmɔ nitsumɔ lɛ akɛ gbɛgbalɔi yɛ maŋ lɛŋ bokagbɛ yɛ Quebec heni awieɔ French yɛ lɛ. Beni minyɛmimɛi yei Doris kɛ Emily ná le wɔyiŋkpɛɛ lɛ, amɛ hu amɛkpɛ amɛyiŋ akɛ amɛkɛ amɛhe baawo gbɛgbamɔ nitsumɔ lɛ mli yɛ Vancouver, yɛ British Columbia ni yɔɔ shɔŋŋ gbɛ yɛ maŋ lɛ afã kroko lɛ.

Jamɔi lɛ Tée Yiwaa Shi yɛ Quebec

Quebec ni mifã kɛtee lɛ fe mishihilɛhe kɛkɛ ni mitsake. Odasefoi ni yɔɔ jɛmɛ lɛ kɛ shitee-kɛwoo ni naa wa kpe yɛ amɛshiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli. * Wɔná he miishɛɛ waa akɛ wɔjara dɛhiɛmɔ wolo ni ji Quebec’s Burning Hate for God and Christ and Freedom Is the Shame of All Canada (Hetsɛ̃ ni Naa Wa ni Quebecbii Yɔɔ Kɛha Nyɔŋmɔ kɛ Kristo kɛ Heyeli lɛ Ji Hiɛgbele Kɛha Canadabii Fɛɛ) lɛ wɔha mɛi. Nakai shɛɛ sane ni tsurɔɔ mɔ lɛ kpa yiwaa ni jamɔi lɛ kɛba Odasefoi lɛ anɔ lɛ he mama.

Wɔteɔ shi daa maŋkɛ ŋmɛji enyɔ ni wɔdɛkɛɔ shi blɛoo wɔkɛ dɛhiɛmɔ woji lɛ eko yawoɔ mɛi ashinaai ashishi, ni wɔfee enɛ gbii 16 sɔŋŋ. Beni wɔyɔɔ shĩa ko mli lɛ, wɔná wɔle akɛ polisifoi miiba amɛbamɔmɔ wɔ. Wojo foi wɔyatee yɛ gbɛ leleoo ko nɔ. Enɔ jetsɛremɔ lɛ, wɔku wɔsɛɛ ni wɔyajara Buu-Mɔɔ Awake! lɛ yɛ gbɛjegbɛi lɛ anɔ. Yɛ nyɔji ni nyiɛ sɛɛ lɛ amli lɛ polisifoi lɛ mɔmɔ wɔ shii abɔ aahu akɛ wɔnyɛɛɛ wɔkane po. He fɛɛ he ni maya lɛ mihiɛɔ brɔshi ni akɛshaa daaŋ kɛ pɛnsil ni mikɛfoɔ mihiŋmɛi sɛɛ koni mikɛsaa mihe mato kɛji amɔ mi awo tsuŋ.

Yɛ November afi 1946 mli lɛ, Nathan Knorr ni no mli lɛ eji mɔ ni nyiɛ Odasefoi lɛ ajeŋ muu fɛɛ nitsumɔ lɛ hiɛ lɛ jɛ Brooklyn, New York ebasara wɔ. Efɔ̃ wɔ gbɛgbalɔi 64 ni wɔyɔɔ Quebec lɛ nine koni wɔya Biblia Gilead Skul klas ni ji nɛɛhu lɛ yɛ South Lansing, New York. Wɔnine shɛ nyɔji enumɔ Biblia mli tsɔsemɔ babaoo nɔ yɛ skul nɛɛ. Beni wɔgbe skul lɛ naa yɛ August afi 1947 lɛ sɛɛ lɛ, atsu wɔ kɛtee maji ni yɔɔ Quebec lɛ fɛɛ amli koni wɔyato asafoi heei ashishi.

Sɔɔmɔ Nitsumɔ ko ni Yɔɔ Miishɛɛ

Atsu wɔteaŋ oblayei ejwɛ kɛtee maŋtiase ni ji Sherbrooke lɛ mli. Wɔmia wɔhiɛ waa kɛkase French wiemɔ lɛ, ni nɔ ni wɔfɔɔ feemɔ kɛ́ wɔyaashiɛ yɛ shikpɔŋkuku ni akɛha wɔ lɛ mli loo wɔtee ni wɔmiiba ji akɛ, wɔyaa nɔ wɔtĩɔ French wiemɔ he mlai srɔtoi lɛ amli shii abɔ. Akɛni bei komɛi kɛ́ eshɛ shwane niyeli beaŋ lɛ wɔbɛ shika hewɔ lɛ, wɔyaa shĩa ni wɔyakaseɔ nii. Mishiɛmɔ hefatalɔ ni ji Kay Lindhorst lɛ ji mɔ ko ni le wiemɔ he mlai waa diɛŋtsɛ. Lɛ ji mɔ klɛŋklɛŋ ni tsɔɔ mi Blɔfo wiemɔ lɛ he mlai bɔni afee ni no aye abua mi koni sɛɛ mli lɛ manyɛ manu French lɛ he mlai lɛ ashishi jogbaŋŋ.

Be ni miná miishɛɛ fe fɛɛ yɛ migbɛgbamɔ nitsumɔ lɛ mli lɛ ji be ni miyɔɔ maŋ ni ji Victoriaville, ni nakai beaŋ lɛ emlibii lɛ ayifalɛ aaafee 15,000 lɛ mli lɛ. Mɛi ni yɔɔ jɛmɛ lɛ ateŋ mɛi babaoo ewieee Blɔfo, no hewɔ lɛ wɔnyɛ wɔkase French wiemɔ lɛ jogbaŋŋ yɛ jɛmɛ. Wɔná miishɛɛ jogbaŋŋ yɛ wɔ klɛŋklɛŋ otsi lɛ mli. He fɛɛ he ni wɔbaaya lɛ, mɛi lɛ ŋɔɔ wɔwoji lɛ. Beni wɔku wɔsɛɛ koni wɔyasara mɛi lɛ ekoŋŋ lɛ, amɛŋamɔ amɛshinaai kɛ samfɛji lɛ fɛɛ. Mɛni eba?

Osɔfo ni yɔɔ nakai maŋ lɛ mli lɛ bɔ mɛi lɛ akɔkɔ akɛ amɛkabo wɔ toi dɔŋŋ. No hewɔ lɛ, kɛ́ wɔjɛ shĩa kome mli kɛmiiya ekroko mli lɛ, gbekɛbii lɛ nyiɛɔ wɔsɛɛ ni amɛtswiaa wɔ tɛi kɛ snoo ni ewa. Fɛɛ sɛɛ lɛ, mɛi babaoo shweɔ akɛ amɛaabo Biblia mli shɛɛ sane lɛ toi. Yɛ shishijee mli lɛ be pɛ ni amɛŋmɛɔ wɔ gbɛ koni wɔbasara amɛ ji beni je ena. Kɛlɛ, beni amɛyaa amɛhiɛ yɛ Biblia mli anɔkwalei lɛ akasemɔ mli lɛ, amɛbɔi nikasemɔ yɛ faŋŋ mli yɛ amɛkutsoŋbii ni nyaaa he lɛ fɛɛ sɛɛ.

Yɛ afi 1950 afii lɛ amli lɛ, mikɛ minyɛmimɛi yei lɛ ku wɔsɛɛ wɔtee Wakaw koni wɔyasara mɛi ni yɔɔ jɛmɛ lɛ. Wɔgba niiashikpamɔi ni wɔná yɛ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli lɛ yɛ asafoŋ kpee ko ni wɔtee yɛ jɛmɛ lɛ shishi. No sɛɛ lɛ, onukpa ni sɔmɔɔ akɛ sɛinɔtalɔ yɛ asafo lɛ mli lɛ kɛɛ wɔ akɛ, “Kɛ́ atee nyɛmami shi ni ená ele akɛ ebii lɛ batsɔmɔ Yehowa Odasefoi lɛ, emii baashɛ ehe pam!” Ekɛɛ wɔ akɛ Odasefoi lɛ kɛ wɔmami bɔi Biblia lɛ kasemɔ dani egbo. Beni wɔná wɔle akɛ wɔmami bɔi Biblia mli anɔkwalei lɛ kasemɔ, ni ákɛ eji hela efooo ewala nɔ kuku kulɛ, ekã shi faŋŋ akɛ ebaagba wɔ anɔkwalei nɛɛ lɛ, eha wɔhiŋmɛiiaŋ kpala nu.

Mibote Gbalashihilɛ Mli ni Mikɛ Miwu Fɛɛ Tsu Sɔɔmɔ Nitsumɔ Lɛ

Yɛ afi 1956 lɛ, mikɛ Merton Campbell kpe, ni eji Odasefonyo ko ni kɛ nyɔji 27 hi tsuŋwoo mli yɛ Jeŋ Ta II lɛ be lɛ mli akɛni ekɛ ehe wooo maŋkwramɔŋ saji amli yɛ Kristofonyo ni eji lɛ hewɔ. Nakai beaŋ lɛ, esɔmɔɔ yɛ Yehowa Odasefoi anitsumɔ yitso ni yɔɔ Brooklyn lɛ, ni ekɛ nɔ ni miihe ashɛ afii nyɔŋma efee enɛ. Merton yɛ Nyɔŋmɔjamɔ sui kpakpai babaoo, ni mina akɛ ebaafee wu kpakpa. Wɔŋmalaŋmalai wɔhe woji nyɔji komɛi, ni bulɛ kɛ hedɔɔ ni wɔyɔɔ kɛha wɔhe lɛ ha wɔbaná suɔmɔ wɔha wɔhe.

Mikɛ Merton bote gbalashihilɛ mli yɛ September 24, afi 1960. Mɛɛ jɔɔmɔ po eji kɛha mi nɛkɛ akɛ mikɛ nuu ni mii shɛɔ Biblia mli anɔkwalei lɛ ahe jogbaŋŋ nɛɛ efee ekome kɛsɔmɔ yɛ afii 47 ni eho lɛ mli! Merton kɛ afii 58 sɔŋŋ etsu nii yɛ Nitsumɔhe ni Kwɛɔ Sɔɔmɔ Nitsumɔ lɛ nɔ, ni ji he ni ajɛɔ akɛ yelikɛbuamɔi kɛ gbɛtsɔɔmɔi haa Yehowa Odasefoi asafoi fɛɛ ni yɔɔ United States lɛ. Beni wɔyɔɔ Brooklyn betel lɛ, mikɛ nɔ ni fe afii 30 tsu nii akɛ mɔ ni saa tsũi ni gbɔi batoɔ mli lɛ kɛ Kpeei Asai wuji ni yɔɔ New York City niiaŋ lɛ amli. Kɛkɛ ni yɛ afi 1995 mli lɛ, aha mi kɛ Merton nitsumɔ kroko yɛ Watchtower Educational Center ni yɔɔ Patterson ni kɛ New York City teŋ jɛkɛmɔ aaafee kilomitai 110 lɛ.

Beni miye afii 12 ni mishiɔ shĩa lɛ, misusuuu he kɔkɔɔkɔ akɛ gbi ko baashɛ ni maná Kristofoi nyɛmimɛi hii kɛ yei babaoo ní miheloonaa nyɛmimɛi hu fata he. Miishwe be ni wɔbaabote Nyɔŋmɔ jeŋ hee lɛ mli beni wɔ fɛɛ wɔbaanyɛ wɔna Awo ni wɔgba lɛ nɔ ni tee nɔ yɛ egbele sɛɛ, titri lɛ bɔ ni Yehowa Nyɔŋmɔ jɛ suɔmɔ mli eye ebua wɔ ni wɔbale lɛ lɛ. Kwɛ bɔ ni wɔmii shɛɔ wɔhe akɛ Yehowa ekpala wɔ ‘kɛtsɔ jalɛ gbɛ̀i anɔ’!—Lala 23:3.

[Shishigbɛ niŋmai]

^ kk. 21 Akɛni Yehowa Odasefoi lɛ kɛ amɛhe wooo maŋkwramɔŋ saji amli hewɔ lɛ, nɔyeli lɛ tsĩ amɛnitsumɔ lɛ naa yɛ July 4, afi 1940 lɛ mli.

^ kk. 23 Kɛ́ ootao saji babaoo ni kɔɔ yiwaa ni jamɔi lɛ kɛba Odasefoi anɔ yɛ Quebec lɛ, kwɛmɔ April 22, afi 2000 Awake! lɛ baafa 20-23 lɛ mli.

[Mfonirii ni yɔɔ baafa 27]

Mifɔlɔi kɛ shĩa ni mikɛ amɛ kɛ minyɛmimɛi krokomɛi kpawo lɛ hi mli lɛ

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 29]

Mikɛ minanemɛi ni mikɛtsu shiɛmɔ nitsumɔ lɛ yɛ Ottawa, yɛ afi 1952

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 29]

Mikɛ minyɛmimɛi lɛ (kɛjɛ abɛkugbɛ kɛyaa ninejurɔgbɛ) Ann, Mary, Fred, Doris, John, mi, Bill, kɛ Emily

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 29]

Mikɛ Merton ŋmɛnɛ