Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

‘Naa, Yehowa Weyoo Ji Mi’

‘Naa, Yehowa Weyoo Ji Mi’

Kasemɔ Amɛhemɔkɛyeli Lɛ

‘Naa, Yehowa Weyoo Ji Mi’

MARIA wo ehiɛ nɔ ni egbɛ ehiŋmɛiiaŋ gãa beni gbɔ lɛ bote amɛshĩa lɛ mli lɛ. Gbɔ lɛ biii Maria tsɛ loo enyɛ shi. Maria hewɔ eba! Jeee Nazaretnyo ni; Maria le enɛ jogbaŋŋ. Yɛ maŋ bibioo tamɔ nɔ ni eyɔɔ mli lɛ mli lɛ, ewaaa akɛ aaayoo mɛi ni ji gbɔi. He fɛɛ he ni nuu nɛɛ baaya lɛ, abaana akɛ esoro lɛ kwraa. Ekɛ Maria wie yɛ gbɛ ni mɔ ko kɛ lɛ ewieko nakai pɛŋ nɔ, ni ekɛɛ akɛ: “Hejɔlɛ ahao, bo mɔ ni aduroo, Nuŋtsɔ [Yehowa] kɛo yɛ.”—Luka 1:28.

Nɛkɛ gbɛ nɔ atsɔ atsĩ Maria ni ji Heli ni jɛ Nazaret yɛ Galilea lɛ biyoo lɛ tã klɛŋklɛŋ yɛ Biblia lɛ mli. Nakai beaŋ lɛ, sane ko ni he hiaa waa ewo lɛ amã. No mli lɛ, nuu anɔkwafo Yosef ni ji kapintɛfonyo ni ejeee niiatsɛ lɛ etsɛ ehe baa. Etamɔ nɔ ni ato eshihilɛ he gbɛjianɔ aha lɛ momo—shihilɛ ni yɔɔ mlɛo akɛ Yosef ŋa ni baaye abua lɛ, ni ekɛ lɛ afɔ bii ni amɛfee ekome kɛtsɔse amɛ. Shi trukaa lɛ, naa lɛ ni ekɛ gbɔ ko ni kɛ nitsumɔ ko ni jɛ Nyɔŋmɔ dɛŋ ebawo edɛŋ, nitsumɔ ni baatsake eshihilɛ.

Ekolɛ ebaafee bo naakpɛɛ akɛ ooole akɛ Biblia lɛ ewieee saji babaoo yɛ Maria he. Ewieɔ tsɔsemɔ ni enine shɛ nɔ lɛ kɛ gbɔmɔ ni eji lɛ he fioo pɛ, ni ewieee nɔ ko kwraa yɛ ehefɛo he. Kɛlɛ, nɔ ni Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ kɛɔ yɛ ehe lɛ haa wɔkaseɔ nibii babaoo diɛŋtsɛ.

Kɛ́ wɔbaale Maria jogbaŋŋ lɛ, esa akɛ wɔjie wɔjwɛŋmɔ kɛjɛ tsɔɔmɔi ni jamɔi srɔtoi lɛ tsɔɔ yɛ ehe lɛ anɔ. No hewɔ lɛ nyɛhaa wɔjiea wɔjwɛŋmɔ kɛjɛa Maria “he mfonirii babaoo” ni atɛŋ, akpɛ́ yɛ tɛi anɔ, loo ashɔ̃ lɛ anɔ. Agbɛnɛ hu nyɛhaa wɔjiea wɔjwɛŋmɔ kɛjɛa Nyɔŋmɔjamɔ mli tsɔɔmɔi ni shishinumɔ wala ni haa akɛ sabalai wuji tamɔ “Nyɔŋmɔ Nyɛ” kɛ “Ŋwɛi Maŋnyɛ” tsɛɔ yoo heshibalɔ nɛɛ lɛ anɔ. Yɛ no najiaŋ lɛ, nyɛhaa wɔkɛ wɔjwɛŋmɔ amaa nɔ ni Biblia lɛ haa wɔleɔ yɛ yoo nɛɛ he lɛ nɔ. Ehaa wɔleɔ ehemɔkɛyeli ni mli wa lɛ he saji ni he yɔɔ sɛɛnamɔ babaoo kɛ bɔ ni wɔɔfee wɔkase ehemɔkɛyeli lɛ.

Ŋwɛibɔfo ko Basara Lɛ

Ekolɛ ole akɛ gbɔ ni basara Maria lɛ jeee gbɔmɔ diɛŋtsɛ. Bɔfo Gabriel ni. Beni ekɛɛ Maria akɛ eji ‘mɔ ni aduro’ lɛ lɛ, “etsui fã” yɛ ewiemɔ lɛ hewɔ, ni ejwɛŋ ŋamɔ nɛɛ he. (Luka 1: 29) Namɔ duro lɛ? Maria kpaaa gbɛ akɛ adesai kɛ woo krɛdɛɛ ko baaha lɛ. Shi no mli lɛ bɔfo lɛ miiwie Yehowa Nyɔŋmɔ duromɔ he. Ni no ji nɔ ni he hiaa Maria. Ni kɛlɛ, ekɛ henɔwomɔ susuuu akɛ Nyɔŋmɔ eduro lɛ. Kɛ́ wɔmiibɔ mɔdɛŋ ni wɔná Nyɔŋmɔ hiɛ duromɔ ni wɔkɛ henɔwomɔ susuuu akɛ wɔná momo lɛ, wɔbaayɔse anɔkwa sane ko ni he hiaa waa ni oblayoo Maria le jogbaŋŋ lɛ. Nyɔŋmɔ kuɔ henɔwolɔi anaa shi ejieɔ suɔmɔ kpo etsɔɔ humii kɛ heshibalɔi ni efiɔ amɛsɛɛ.—Yakobo 4:6.

Esa akɛ Maria aná heshibaa su ejaakɛ hegbɛ ni ŋwɛibɔfo lɛ kɛduro lɛ lɛ ji hegbɛ ni nɔ bɛ. Ekɛɛ lɛ akɛ ebaafɔ bi ko ni baatsɔ gbɔmɔ ni he hiaa fe fɛɛ. Gabriel kɛɛ akɛ: “[Yehowa] Nyɔŋmɔ aaaŋɔ etsɛ David maŋtsɛsɛi lɛ aha lɛ. Ni eeeye Yakob we lɛ nɔ maŋtsɛ kɛaatee naanɔ, ni emaŋtsɛyeli lɛ sɛɛ efoŋ.” (Luka 1:32, 33) Maria le shi ni Nyɔŋmɔ wo David nɔ ni fe afii akpe kome ni tsɔ nakai be lɛ hiɛ lɛ jogbaŋŋ—no ji akɛ David seshibii lɛ ateŋ mɔ kome baaye nɔ kɛya naanɔ. (2 Samuel 7:12, 13) No hewɔ lɛ, bi ni ebaafɔ́ lɛ baatsɔ Mesia lɛ ni Nyɔŋmɔ webii lɛ kɛ afii ohai abɔ ekpa lɛ gbɛ lɛ!

Kɛfata he lɛ, bɔfo lɛ kɛɛ Maria akɛ “aaatsɛ́” ebi lɛ akɛ “Ŋwɛinyo lɛ bi.” Te aaafee tɛŋŋ ni yoo ni ji adesa lɛ aaafɔ́ Nyɔŋmɔ Bi? Yɛ anɔkwale mli lɛ, te aaafee tɛŋŋ ni Maria aaafɔ́ bi nuu lɛ? No mli lɛ Yosef etsɛ ehe baa shi amɛboteko gbalashihilɛ mli. Maria ha anɔkwa sane nɛɛ fee faŋŋ kɛha bɔfo lɛ kɛtsɔ sanebimɔ nɛɛ nɔ akɛ: “Te aaafee tɛŋŋ ni enɛ aaaba mliŋ, akɛni mileee nuu nɛɛ?” (Luka 1:34) Kadimɔ akɛ efeee Maria hiɛgbele kwraa akɛ eeewie akɛ eleee nuu. Yɛ no najiaŋ lɛ ebu oblayoo fro ni eji lɛ akɛ nɔ ko ni jara wa. Ŋmɛnɛ lɛ, oblahii kɛ oblayei pii nyaa he akɛ amɛaale nuu loo yoo dani amɛbote gbalashihilɛ mli, ni amɛkɛ oyaiyeli yeɔ mɛi ni efeee nakai lɛ ahe fɛo. Je lɛ miitsake lɛɛlɛŋ. Shi kɛlɛ, Yehowa tsakeee. (Maleaki 3:6) Taakɛ eji yɛ Maria gbii lɛ amli lɛ, ŋmɛnɛ hu lɛ mɛi ni hiɔ shi yɛ Yehowa jeŋba he shishitoo mlai anaa lɛ ajara wa waa yɛ ehiɛ.—Hebribii 13:4.

Eyɛ mli akɛ Maria ji Nyɔŋmɔ tsulɔ anɔkwafo moŋ, shi adesa ni yeee emuu ji lɛ. Belɛ, te eeefee tɛŋŋ efɔ́ Nyɔŋmɔ Bi ni yeɔ emuu? Gabriel tsɔɔ mli akɛ: “Mumɔ krɔŋkrɔŋ aaaba onɔ, ni Ŋwɛinyo lɛ hewalɛ aaabaha onɔ, no hewɔ lɛ nakai bi krɔŋkrɔŋ lɛ hu ní ooofɔ́ lɛ, aaatsɛ́ lɛ Nyɔŋmɔ bi.” (Luka 1:35) Kɛ́ akɛɛ nɔ ko yɛ krɔŋkrɔŋ lɛ, no tsɔɔ akɛ “ehe tse,” “kpa ko bɛ he,” ni “akɛtsuɔ yiŋtoo krɛdɛɛ ko he nii.” Yɛ fɔmɔ su naa lɛ, adesai náa esha kɛ emuu ni amɛyeee lɛ kɛjɛɔ amɛfɔlɔi adɛŋ. Shi yɛ Maria gbɛfaŋ lɛ, Yehowa baafee naakpɛɛ nii ko ni anako enɔ dã. Ebaajie e-Bi lɛ wala kɛjɛ ŋwɛi kɛbawo Maria fɔmɔ kotoku mli, ni ekɛ enitsumɔ hewalɛ ni ji mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ ‘baahà’ Maria nɔ kɛbu gbekɛ lɛ he koni ekaná esha ko kwraa. Ani Maria hé shi ni ŋwɛi bɔfo lɛ wo lɛ lɛ nɔ eye? Te efee enii yɛ he eha tɛŋŋ?

Bɔ ni Maria Fee Enii Eha yɛ Gabriel Shiwoo lɛ He

Mɛi ni heee naakpɛɛ nii nɛɛ amɛyeee, ni Kristendom jamɔ he nilelɔi komɛi hu fata he lɛ nyɛɛɛ amɛhe amɛye akɛ oblayoo fro baanyɛ afɔ́. Yɛ skul nilee babaoo ni amɛná lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, amɛyooo anɔkwa sane ko ni shishinumɔ waaa lɛ. Gabriel wie anɔkwa sane nɛɛ he akɛ: “Nɔ ko nɔ ko bɛ ni Nyɔŋmɔ nyɛŋ afee.” (Luka 1:37) Maria hé Gabriel wiemɔi lɛ eye akɛ anɔkwale ni, ejaakɛ eji oblayoo ni yɔɔ hemɔkɛyeli ni mli wa waa. Shi kɛlɛ, ehemɔkɛyeli lɛ jeee hemɔkɛyeli ni nɔmimaa bɛ he. Taakɛ gbɔmɔ fɛɛ gbɔmɔ ni jwɛŋɔ nii ahe feɔ lɛ, ehe miihia ni Maria aná odaseyeli ko ni baaha ehe sane lɛ eye. Gabriel yɛ he miishɛɛ akɛ eeewo Maria hemɔkɛyeli lɛ mli hewalɛ. Egba lɛ ewekunyo Elisabet ni eda yɛ afii amli ni atsɛ lɛ kene be kplaŋŋ lɛ he sane. Naa, Nyɔŋmɔ etsɔ naakpɛɛ gbɛ nɔ eha ená musu!

Mɛni Maria baafee agbɛnɛ? Eyɛ nitsumɔ ko ni akɛwo edɛŋ ni esa akɛ etsu, ni aha lɛ odaseyeli ni tsɔɔ akɛ Nyɔŋmɔ baafee nɔ ni Gabriel wie lɛ fɛɛ. Esaaa akɛ wɔsusuɔ akɛ etsui efaŋ, ni ekɛ naagbai hu ekpeŋ yɛ hegbɛ ni akɛduro lɛ nɛɛ mli. Nɔ kome yɛ ni esa akɛ ejwɛŋ he, ni no ji akɛ Yosef etsɛ ehe baa. Kɛ́ Yosef na akɛ ená musu lɛ, ani ebaasumɔ ni ekɛ lɛ abote gbalashihilɛ mli lolo? Nɔ kroko hu ni esa akɛ esusu he ji akɛ, etamɔ nɔ ni nitsumɔ ni akɛwo edɛŋ lɛ kɛ sɔ̃ ni tsii bafɔ̃ɔ enɔ. Ebaahiɛ Nyɔŋmɔ bɔɔ nii lɛ ateŋ mɔ ni fe fɛɛ ni ji esuɔmɔ Bi lɛ musu! Esa akɛ ekwɛ lɛ beni eji abifao ni nyɛɛɛ nɔ ko afee lɛ, ni ebu ehe yɛ jeŋ fɔŋ ni amɛyɔɔ mli lɛ mli. Hɛɛ, sɔ̃ ni tsii nɛ!

Biblia lɛ haa wɔleɔ akɛ bei komɛi lɛ hii anɔkwafoi ni yɔɔ ekãa lɛ po shashaoɔ shi akɛ amɛaakpɛlɛ nitsumɔi wuji ni Nyɔŋmɔ fãa amɛ akɛ amɛtsu lɛ anɔ. Mose kɛɛ akɛ enyɛŋ efee Nyɔŋmɔ naawielɔ ejaakɛ enaa tseee. (2 Mose 4:10) Yeremia kɛɛ akɛ ‘gbekɛ ji lɛ,’ ni tsɔɔ akɛ edako tsɔ bɔ ni ebaanyɛ etsu nitsumɔ ni Nyɔŋmɔ kɛwo edɛŋ lɛ. (Yeremia 1:6) Ni Yona hu jo foi yɛ nitsumɔ ni akɛha lɛ lɛ naa! (Yona 1:3) Ni te Maria hu fee enii tɛŋŋ?

Kɛjɛ ebeaŋ aahu kɛbashi amrɔ nɛɛ, akaiɔ ewiemɔi ni tsɔɔ akɛ eji heshibalɔ kɛ mɔ ni feɔ toiboo lɛ. Ekɛɛ Gabriel akɛ: “Naa, Nuŋtsɔ [Yehowa] weyoo ji mi; ába mli aha mi yɛ owiemɔ lɛ naa!” (Luka 1:38) Yɛ nakai beaŋ lɛ, weyoo ji tsuji ateŋ mɔ ni baa shi fe fɛɛ; ewala yɛ enuŋtsɔ lɛ dɛŋ. Nakai ji bɔ ni Maria nu he yɛ e-Nuŋtsɔ ni ji Yehowa lɛ he. Ele akɛ eyɛ shweshweeshwe yɛ Yehowa dɛŋ, ni ákɛ Yehowa yeɔ mɛi ni yeɔ lɛ anɔkwa lɛ anɔkwa, ni no hewɔ lɛ kɛ́ etee nɔ efee nɔ fɛɛ nɔ ni ebaanyɛ kɛtsu nitsumɔ wulu ni akɛwo edɛŋ lɛ, Yehowa baajɔɔ lɛ.—Lala 18:25, Ga Biblia Hee.

Bei komɛi lɛ, Nyɔŋmɔ baabi ni wɔtsu nitsumɔ ko ni yɛ wɔhiɛ lɛ, etamɔ nɔ ni etsumɔ wa, loo wɔnyɛŋ wɔtsu po. Shi yɛ e-Wiemɔ lɛ mli lɛ, eha wɔ yiŋtoi babaoo ni wɔɔdamɔ nɔ wɔná hekɛnɔfɔɔ yɛ emli, ni wɔŋmɛ gbɛ ni ehiɛ wɔ yɛ edɛŋ taakɛ Maria fee lɛ. (Abɛi 3:5, 6) Ani wɔbaafee nakai? Kɛ́ wɔfee nakai lɛ, ebaajɔɔ wɔ ni no baaha wɔná yiŋtoi krokomɛi ni baawaje hemɔkɛyeli ni wɔyɔɔ yɛ emli lɛ waa diɛŋtsɛ.

Eyasara Elisabet

Wiemɔi ni Gabriel kɛ Maria wie yɛ Elisabet he lɛ kã etsui nɔ waa. Elisabet ji yoo ni baanyɛ anu shihilɛ ni Maria yɔɔ mli lɛ shishi jogbaŋŋ, aloo jeee nakai? Maria he fee oya kɛtee Yuda kpokpaa ni gɔji yɔɔ nɔ lɛ nɔ, ni ekolɛ eji gbii etɛ loo ejwɛ gbɛnyiɛmɔ. Beni eboteɔ Elisabet kɛ Zakaria ni ji osɔfo lɛ shĩa lɛ mli lɛ, Yehowa ha Maria odaseyeli ni mɔɔ shi kroko kɛwaje ehemɔkɛyeli lɛ. Beni Elisabet nu Maria ŋamɔ lɛ, abifao ni yɔɔ Elisabet musuŋ lɛ tũ kɛ miishɛɛ. Mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ yi Elisabet mli obɔ ni etsɛ Maria akɛ “mi-Nuŋtsɔ nyɛ.” Nyɔŋmɔ jie lɛ kpo etsɔɔ Elisabet akɛ binuu ni Maria baafɔ lɛ baatsɔ e-Nuŋtsɔ ni ji Mesia lɛ. Kɛfata he lɛ, akɛni Maria jɛ anɔkwayeli mli efee toiboo hewɔ lɛ, akɛ mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ tsirɛ Elisabet ni ejie eyi akɛ: “Ajɔɔ bo, bo mɔ ni ohe oye.” (Luka 1:39-45) Hɛɛ, nɔ fɛɛ nɔ ni Yehowa wo Maria shi yɛ he lɛ baaba mli!

Yɛ Elisabet wiemɔ lɛ sɛɛ lɛ, Maria hu jie enaa. Aŋma ewiemɔi lɛ pɛpɛɛpɛ yɛ Luka 1:46-55. No ji wiemɔi ni Maria wie ni aŋma yɛ Biblia lɛ mli lɛ ateŋ nɔ ni sɛɛ kɛ fe fɛɛ, ni ehaa wɔleɔ nɔ gbɔmɔ ni Maria ji. Ehaa wɔnaa akɛ Maria ji mɔ ko ni hiɛ sɔɔ nii waa, ejaakɛ ejie Yehowa yi yɛ hegbɛ ni ekɛduro lɛ akɛ etsɔ Mesia lɛ nyɛ lɛ hewɔ. Ehaa wɔnaa hu akɛ eyɛ hemɔkɛyeli ni mli wa, ejaakɛ ewie akɛ Yehowa baa henɔwolɔi kɛ hepupuulɔi ashi ni eyeɔ ebuaa humii kɛ ohiafoi ni sɔmɔɔ lɛ lɛ. Agbɛnɛ hu ehaa wɔnaa akɛ ele nii jogbaŋŋ. Niiamlitaomɔ ko ni afee yɛ ewiemɔ nɛɛ he lɛ, ha ana akɛ etsɛ Hebri Ŋmalɛi lɛ ayisɛɛ nɔ ni fa fe shii 20!

Eyɛ faŋŋ akɛ Maria yɛ bulɛ babaoo kɛha Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ. Fɛɛ sɛɛ lɛ, eba ehe shi ni ekaaa eyiŋ ewieee shi moŋ ekɛ Ŋmalɛi lɛ amli wiemɔi tsu nii. Sɛɛ mli lɛ, binuu ni Maria hiɛ lɛ musu lɛ hu baajie nakai su nɔŋŋ kpo ni ekɛɛ akɛ: “Minitsɔɔmɔ lɛ, jeee minɔ̃ŋ, shi moŋ mɔ ni tsu mi lɛ nɔ̃ŋ.” (Yohane 7:16) Esa akɛ wɔbi wɔhe akɛ: ‘Ani miyɛ bulɛ ni tamɔ nɛkɛ kɛha Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ, ni minaa he miishɛɛ waa? Aloo misumɔɔ ni mikɛ mi diɛŋtsɛ misusumɔi kɛ mitsɔɔmɔi atsu nii?’ Hetoi ni Maria baaha yɛ sanebimɔi nɛɛ ahe lɛ yɛ faŋŋ.

Maria kɛ Elisabet hi shi nyɔji etɛ, ni ekã shi faŋŋ akɛ amɛwowoo amɛhe hewalɛ babaoo. (Luka 1:56) Yei enyɔ nɛɛ haa wɔnaa sɛɛnamɔ ni yɔɔ naanyobɔɔ he. Kɛ́ wɔkɛ mɛi ni yɔɔ anɔkwa suɔmɔ kɛha wɔ-Nyɔŋmɔ ni ji Yehowa lɛ bɔ naanyo lɛ, ebaaha wɔtsi wɔbɛŋkɛ Yehowa ni wekukpãa ni kã wɔkɛ lɛ teŋ lɛ mli baawa daa. (Abɛi 13:20) Shi agbɛnɛ, eshɛ be ni Maria baaku esɛɛ kɛya shĩa. Kɛ́ Yosef ná le akɛ Maria hiɛ musu lɛ, te eeefee enii eha tɛŋŋ?

Maria kɛ Yosef

Eeenyɛ efee akɛ Maria emɛɛɛ ni emusu lɛ aje kpo dani ekɛɛ Yosef. Ekã shi faŋŋ akɛ esa akɛ ekɛ Yosef agba enɛ he sane. Ekolɛ esusu bɔ ni nuu ni sheɔ Nyɔŋmɔ gbeyei ni baa ejeŋ jogbaŋŋ nɛɛ baafee enii eha kɛ ekɛɛ lɛ sane lɛ. Shi kɛlɛ, etee eŋɔɔ ni eyakɛɛ lɛ sane lɛ fɛɛ. Tamɔ bɔ ni ekolɛ obaasusu lɛ, enɛ hao Yosef waa. Eesumɔ ni ehe oblayoo ni esumɔɔ lɛ waa lɛ eye, shi nɔ ni ekɛɛ lɛ lɛ eko bako dã. Biblia lɛ haaa wɔle nɔ ni ba Yosef jwɛŋmɔ mli yɛ sane nɛɛ he, loo bɔ ni esusu nii ahe eha. Shi eha wɔle akɛ Yosef kpɛ eyiŋ akɛ ebaaŋmɛɛ Maria he ejaakɛ abuɔ mɛi ni atsɛ amɛhe baa lɛ tamɔ mɛi ni ebote gbalashihilɛ mli nɔŋŋ. Shi akɛni etaooo akɛ ebɔ Maria ahora loo eha agbala etoi hewɔ lɛ, ekpɛ eyiŋ akɛ ebaaŋmɛɛ ehe yɛ teemɔŋ. (Mateo 1:18, 19) Eeenyɛ efee akɛ edɔ Maria waa akɛ eena nuu ni mli hi nɛɛ akɛ sane ni eko bako dã nɛɛ eha nuu nɛɛ ehao. Shi Maria haaa Yosef yiŋ ni etɛ̃ɛɛ lɛ yɛ sane nɛɛ he lɛ aha ebɛ Yosef ewo emli.

Yehowa haaa Yosef akɔ gbɛ ni esusuɔ akɛ no ji nɔ ni hi fe fɛɛ yɛ sane nɛɛ he lɛ. Nyɔŋmɔ bɔfo ko kɛɛ lɛ yɛ lamɔ mli akɛ, eji anɔkwale akɛ Maria hiɛ musu yɛ naakpɛɛ gbɛ nɔ. Enɛ ha etsui nyɔ emli! Agbɛnɛ Yosef fee enii taakɛ Maria fee kɛjɛ shishijee lɛ—efee enii yɛ gbɛ ni kɛ Yehowa gbɛtsɔɔmɔ kpãa gbee nɔ. Eŋɔ Maria akɛ eŋa, ni efee klalo akɛ ebaatsu sɔ̃ ni nɔ bɛ akɛ ekwɛ Yehowa Bi lɛ he nii.—Mateo 1:20-24.

Esa akɛ mɛi ni ebote gbalashihilɛ mli lɛ kɛ mɛi ni miitao abote gbalashihilɛ mli lɛ akase nɔ ko kɛjɛ gbalashihilɛ mli hefatalɔi ni hi shi afii 2,000 ni eho nɛ lɛ he. Ekã shi faŋŋ akɛ Yosef ná miishɛɛ akɛ Yehowa bɔfo lɛ tsɔɔ lɛ gbɛ, beni ena akɛ eŋa ni edako tsɔ lɛ miitsu sɔ̃i ni kã enɔ akɛ yoofɔyoo lɛ ahe nii lɛ. Yosef na akɛ ehe miihia ni akɛ he afɔ̃ Yehowa nɔ kɛ aakpɛ yiŋ ni tsiitsii lɛ. (Lala 37:5; Abɛi 18:13) Ekã shi faŋŋ akɛ esusu nii ahe jogbaŋŋ ni ekɛ mlihilɛ tsu nii kɛkpɛ eyiŋ akɛ weku yitso.

Yɛ gbɛ kroko nɔ lɛ, mɛni wɔbaanyɛ wɔkase kɛjɛ suɔmɔ mli ni Maria jɛ ekɛ Yosef bote gbalashihilɛ mli lɛ mli? Eyɛ mli akɛ shishijee lɛ, Yosef yiŋ etɛɛɛ lɛ yɛ sane ni Maria kɛɛ lɛ lɛ he moŋ, shi Maria ná tsui eha Yosef ní baatsɔ amɛweku lɛ yitso lɛ. Ekã shi faŋŋ akɛ Maria le akɛ sɛɛnamɔ yɛ tsuishitoo he waa, ni enɛ ji su ko ni esa akɛ Kristofoi yei akase ŋmɛnɛ. Naagbee lɛ, nɔ ni ba lɛ ha Yosef kɛ Maria na akɛ sɛɛnamɔ yɛ he akɛ aaawie anɔkwale ni ashiuuu sane ko nɔ, kɛ́ akɛ mɔ ko miisusu sane ko he.

Ekã shi faŋŋ akɛ hefatalɔi nɛɛ ni bote gbalashilɛ mli etsɛko lɛ je amɛgbalashihilɛ lɛ shishi yɛ shishitoo nii ni hi fe fɛɛ lɛ anɔ. Amɛyi enyɔ lɛ fɛɛ sumɔ Yehowa Nyɔŋmɔ fe nɔ fɛɛ nɔ, ni ákɛ fɔlɔi ni mli hi ni tsuɔ amɛsɔ̃i ahe nii lɛ, amɛmiisumɔ ni amɛsa ehiɛ. Ekã shi faŋŋ akɛ beni amɛbote gbalashihilɛ mli lɛ, amɛkɛ naagbai wuji kpe ni ajɔɔ amɛ babaoo hu. Amɛná hegbɛ akɛ amɛaatsɔse Yesu, mɔ ni da kɛbatsɔ gbɔmɔ ni fe fɛɛ ni ehi shi pɛŋ lɛ.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 17]

Shishitoo nɔ ni hi fe fɛɛ kɛha gbalashihilɛ ji suɔmɔ ni aaaná kɛha Nyɔŋmɔ