Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Mɛni Hewɔ Esa Akɛ Wɔkɛ Nyɔŋmɔ Gbɛi Lɛ Atsu Nii Kɛ́ Wɔleee Bɔ Ni Atsɛɔ Lɛ Ahaa Po Lɛ?

Mɛni Hewɔ Esa Akɛ Wɔkɛ Nyɔŋmɔ Gbɛi Lɛ Atsu Nii Kɛ́ Wɔleee Bɔ Ni Atsɛɔ Lɛ Ahaa Po Lɛ?

Saji ni Mɛi ni Kaneɔ lɛ Biɔ

Mɛni Hewɔ Esa Akɛ Wɔkɛ Nyɔŋmɔ Gbɛi Lɛ Atsu Nii Kɛ́ Wɔleee Bɔ Ni Atsɛɔ Lɛ Ahaa Po Lɛ?

Ŋmɛnɛ lɛ, mɔ ko mɔ ko bɛ ni le bɔ ni atsɛ Nyɔŋmɔ gbɛi lɛ aha yɛ blema Hebri wiemɔ mli. Shi esa kadimɔ jogbaŋŋ akɛ Nyɔŋmɔ gbɛi lɛ pueɔ aaafee shii 7,000 sɔŋŋ yɛ Biblia lɛ mli. Yesu jie Nyɔŋmɔ gbɛi lɛ shi etsɔɔ beni eyɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ, ni etsɔɔ ekaselɔi lɛ koni amɛsɔle ni atse gbɛi nɛɛ he. (Mateo 6:9; Yohane 17:6) No hewɔ lɛ, anyɛŋ aje anɔkwa sane nɛɛ he ŋwane—no ji akɛ Nyɔŋmɔ gbɛi lɛ kɛ nitsumɔ ji nɔ ko ni he hiaa Kristofoi waa. Belɛ, mɛni hewɔ ŋmɛnɛ lɛ, aleee bɔ ni atsɛ gbɛi nɛɛ aha yɛ blema lɛ? Yɛ yiŋtoi enyɔ komɛi ahewɔ.

Klɛŋklɛŋ lɛ, aaafee afii akpei enyɔ ni eho nɛ lɛ, hemɔkɛyeli gbonyo ko te shi yɛ Yudafoi ateŋ akɛ, esaaa akɛ atsĩɔ Nyɔŋmɔ gbɛi lɛ tã. Kɛ́ amɛmiikane Biblia lɛ, ni amɛhiŋmɛi gba gbɛi nɛɛ nɔ lɛ, amɛtsɛɔ “Nuŋtsɔ” kɛyeɔ najiaŋ. No hewɔ lɛ, akɛni atsiii Nyɔŋmɔ gbɛi lɛ tã yɛ afii ohai abɔ mli hewɔ lɛ, mɛi ahiɛ kpa bɔ ni atsɛɔ gbɛi nɛɛ ahaa lɛ nɔ.

Yiŋtoo ni ji enyɔ lɛ ji akɛ, akɛ vaol tsuuu nii yɛ blema Hebri niŋmai amli, ni enɛ tamɔ bɔ ni akɛ kɔnsonant tsuɔ nii kɛfoɔ wiemɔ kuku yɛ Ga kɛ wiemɔi krokomɛi amli ni vaol fataaa he lɛ nɔŋŋ. Kɛ́ amɛmiikane nɔ ko ni aŋma lɛ, amɛkɛ vaol gbɛɛmɔ lɛ woɔ hei ni esa akɛ akɛwo yɛ niŋmai lɛ amli kɛjɛɔ amɛyitsoŋ. Beni be shwie mli lɛ, ato gbɛjianɔ ko ni baaha bɔ ni atsɛɔ Hebri wiemɔi lɛ akalaaje kwraa. Akɛ vaol okadii woɔ Hebri wiemɔi ni yɔɔ Hebri Biblia lɛ mli lɛ eko fɛɛ eko mli. Shi yɛ Nyɔŋmɔ gbɛi lɛ gbɛfaŋ lɛ, akɛ vaol okadii kɛha “Nuŋtsɔ” lɛ fataa he koni akɛkai nikanelɔ lɛ akɛ, esa akɛ etsɛ wiemɔ nɛɛ kɛye Nyɔŋmɔ gbɛi lɛ najiaŋ, loo akɛ vaol okadi fataaa he kwraa.

Enɛ hewɔ lɛ, kɔnsonant ejwɛ ni atsɛɔ lɛ akɛ Tetragrammaton, ni wiemɔ komekomei ashishitsɔɔmɔ wolo ko tsɔɔ shishi akɛ eji “Hebri niŋmaa okadii ejwɛ ni afɔɔ shishitsɔɔmɔ akɛ YHWH loo JHVH ni ji Nyɔŋmɔ gbɛi ni akɛtsuɔ nii yɛ Biblia lɛ mli lɛ” pɛ ji nɔ ni shwɛ yɛ Biblia lɛ mli. Ewaaa akɛ wɔɔna bɔ ni fee ni YHWH ni akɛ vaol okadii kɛ vaol gbɛɛmɔi efata he lɛ batsɔ “Yehowa,” ni ji gbɛi ni mɛi pii le ni afɔɔ kɛ nitsumɔ yɛ Ga mli lɛ.

Shi woloŋlelɔi komɛi jieɔ yi akɛ, esa akɛ atsɛ gbɛi nɛɛ “Yahweh.” Ani gbɛi nɛɛ bɛŋkɛ bɔ ni atsɛ Nyɔŋmɔ gbɛi lɛ aha yɛ blema lɛ kpaakpa? Mɔ ko mɔ ko nyɛŋ atsɔɔ. Yɛ anɔkwale mli lɛ, woloŋlelɔi krokomɛi etsɔɔ yiŋtoi ahewɔ ni amɛkɛ Yahweh tsuuu nii lɛ. Eji anɔkwale akɛ, ekolɛ bɔ ni atsɛɔ Biblia mli gbɛi srɔtoi lɛ ŋmɛnɛ lɛ tamɔɔɔ bɔ ni atsɛ amɛ yɛ blema Hebri mli lɛ moŋ, shi mɛi fioo pɛ enɛ gbaa amɛnaa. Nɔ hewɔ ji akɛ, gbɛi nɛɛ ebatsɔ wɔwiemɔ lɛ fã, ni mɔ fɛɛ mɔ kpɛlɛɔ nɔ. Nakai nɔŋŋ eji yɛ gbɛi Yehowa lɛ gbɛfaŋ.

Atsɛ klɛŋklɛŋ afii 100 lɛ mli Kristofoi lɛ akɛ maŋ ni Nyɔŋmɔ ehala eha egbɛi lɛ. Amɛshiɛ gbɛi nɛɛ he sane amɛtsɔɔ mɛi krokomɛi ni amɛwo mɛi nɛɛ ahewalɛ ni amɛtsɛ gbɛi lɛ. (Bɔfoi lɛ Asaji 2:21; 15:14; Romabii 10:13-15) Eyɛ faŋŋ akɛ Nyɔŋmɔ miisumɔ ni wɔkɛ egbɛi lɛ atsu nii yɛ wiemɔ fɛɛ wiemɔ ni wɔwieɔ lɛ mli, wɔhiɛ asɔ nɔ ni gbɛi lɛ tsɔɔ, ni wɔhi shi yɛ nɔ ni gbɛi lɛ damɔ shi kɛha lɛ naa.

[Wiemɔ ni akɔ ni akɛmiitsu nii ni yɔɔ baafa 31]

Esa kadimɔ jogbaŋŋ akɛ Nyɔŋmɔ gbɛi lɛ pueɔ aaafee shii 7,000 sɔŋŋ yɛ Biblia lɛ mli