Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

YITSO 1

Nyɔŋmɔ Suɔmɔ Lɛ Hiɔ Shi Kɛyaa Naanɔ

Nyɔŋmɔ Suɔmɔ Lɛ Hiɔ Shi Kɛyaa Naanɔ

“Enɛ ji Nyɔŋmɔ suɔmɔ lɛ, akɛ wɔye ekitãi lɛ anɔ; ni ekitãi lɛ jeee jatsu.”​—1 YOHANE 5:3, shn.

1, 2. Mɛni hewɔ osumɔɔ Yehowa Nyɔŋmɔ lɛ?

 ANI osumɔɔ Nyɔŋmɔ? Akɛni osumɔɔ lɛ waa hewɔ lɛ, ekolɛ ojɔɔ ohe nɔ ohã lɛ. Ekolɛ onaa lɛ akɛ o-Naanyo ni bɛŋkɛ bo kpaakpa. Shi Yehowa sumɔɔ bo momo dani obasumɔ lɛ. Biblia lɛ kɛɔ akɛ: “Wɔjieɔ suɔmɔ kpo, ejaakɛ lɛ klɛŋklɛŋ esumɔ wɔ.”​—1 Yohane 4:19.

2 Susumɔ nibii fɛɛ ni Yehowa efee kɛtsɔɔ akɛ esumɔɔ wɔ lɛ ahe okwɛ. Ehã wɔ shĩa fɛfɛo, ni ji shikpɔŋ lɛ, ni ehã wɔ nɔ fɛɛ nɔ hu ni baahã wɔmii ashɛ wɔhe yɛ shihilɛ mli. (Mateo 5:43-48; Kpojiemɔ 4:11) Eetao wɔtsɔmɔ enanemɛi, ni efee nibii ni baahã wɔnyɛ wɔkase ehe nii. Kɛ́ wɔmiikane Biblia lɛ, belɛ wɔmiibo Yehowa toi. Ni kɛ́ wɔmiisɔle lɛ, belɛ lɛ hu eebo wɔ toi. (Lala 65:2) Etsɔɔ emumɔ krɔŋkrɔŋ ni yɔɔ hewalɛ lɛ nɔ etsɔɔ wɔ gbɛ ni ewoɔ wɔ hewalɛ. (Luka 11:13) Etsu e-Bi ni eshwɛɛɛ ehe lɛ po kɛba shikpɔŋ lɛ nɔ koni ebakpɔ̃ wɔ kɛje esha kɛ gbele mli.​—Kanemɔ Yohane 3:16; Romabii 5:8.

3. Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔhã naanyobɔɔ kpakpa ni kã wɔ kɛ Yehowa teŋ lɛ ahi shi daa lɛ?

3 Bo lɛ, susumɔ onaanyo ko ni kɛ bo ehi shi yɛ miishɛɛ kɛ haomɔ beiaŋ fɛɛ lɛ he okwɛ. Ekã shi faŋŋ akɛ, naanyobɔɔ ni tamɔ nakai lɛ baaa kɛkɛ, ebiɔ hiɛmiamɔ. Nakai nɔŋŋ eji yɛ naanyobɔɔ ni kã wɔ kɛ Yehowa teŋ lɛ he, ni lɛ ji Naanyo ni fe fɛɛ ni wɔbaanyɛ wɔná. Wɔkɛ lɛ teŋ naanyobɔɔ lɛ baanyɛ ahi shi kɛya naanɔ. No hewɔ lɛ, Biblia lɛ kɛɔ wɔ akɛ: ‘Nyɛyaa nɔ nyɛhia Nyɔŋmɔ suɔmɔ lɛ mli.’ (Yuda 21) Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔfee nakai lɛ? Biblia lɛ hãa hetoo akɛ: “Enɛ ji Nyɔŋmɔ suɔmɔ lɛ, akɛ wɔye ekitãi lɛ anɔ; ni ekitãi lɛ jeee jatsu.”​—1 Yohane 5:3, shn.

“ENƐ JI NYƆŊMƆ SUƆMƆ LƐ”

4, 5. (a) Mɛni ji “Nyɔŋmɔ suɔmɔ lɛ”? (b) Te fee tɛŋŋ ni obasumɔ Yehowa lɛ?

4 Mɛni ji “Nyɔŋmɔ suɔmɔ lɛ” ni awie he yɛ Biblia lɛ mli lɛ? Ejeee suɔmɔ ni Nyɔŋmɔ yɔɔ kɛhã wɔ lɛ, shi moŋ eji suɔmɔ ni wɔyɔɔ kɛhã lɛ lɛ. Ani okaiɔ be klɛŋklɛŋ ni onu he akɛ osumɔɔ Yehowa?

Kɛ́ ojɔɔ ohe nɔ ohã Yehowa ni ohã abaptisi bo lɛ, okɛ no tsɔɔ akɛ osumɔɔ lɛ ni oosumɔ ni obo lɛ toi kɛya naanɔ

5 Kaimɔ bɔ ni onu he ohã be klɛŋklɛŋ ni oná ole akɛ Yehowa miisumɔ ni ohi shi kɛya naanɔ yɛ ejeŋ hee lɛ mli lɛ. Okase nibii fɛɛ ni Yehowa efee koni enɛ anyɛ aba mli, ni ona akɛ e-Bi lɛ ni etsu kɛba shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ ji nikeenii ko ni nɔ bɛ kwraa ni ekɛdro wɔ. (Mateo 20:28; Yohane 8:29; Romabii 5:12, 18) Be ni ona akɛ Yehowa sumɔɔ bo waa lɛ, no tsirɛ bo, ni bo hu obasumɔ lɛ.​—Kanemɔ 1 Yohane 4:9, 10.

6. Kɛ́ mɔ ko sumɔɔ mɔ ko sane lɛɛlɛŋ lɛ, mɛni esa akɛ efee? Mɛni suɔmɔ ni oyɔɔ kɛhã Nyɔŋmɔ lɛ etsirɛ bo ni ofee?

6 Shi nakai suɔmɔ ni oná ohã Nyɔŋmɔ lɛ pɛ kɛkɛ faaa. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ osumɔɔ mɔ ko sane lɛɛlɛŋ lɛ, jeee kɛɛmɔ pɛ kɛkɛ obaakɛɛ lɛ akɛ, “Misumɔɔ osane.” Suɔmɔ ni oyɔɔ kɛhã lɛ lɛ baatsirɛ bo ni ofee nibii ni baahã ená miishɛɛ. Nakai nɔŋŋ suɔmɔ ni oyɔɔ kɛhã Yehowa lɛ tsirɛ bo ni ofee nibii ni baasa ehiɛ. Be ni nakai suɔmɔ lɛ mli waa lɛ, ekolɛ ojɔɔ ohe nɔ ohã lɛ ni ohã abaptisi bo. Kɛ́ ofee nakai lɛ, belɛ etsɔɔ akɛ owo Yehowa shi akɛ obaasɔmɔ lɛ kɛya naanɔ. (Kanemɔ Romabii 14:7, 8.) Te obaafee tɛŋŋ oye shiwoo nɛɛ nɔ lɛ?

‘WƆYEƆ EKITÃI LƐ ANƆ’

7. Kɛ́ wɔsumɔɔ Yehowa lɛ, mɛni wɔbaafee? Mɛni ji ekitãi lɛ ekomɛi?

7 Akɛni wɔsumɔɔ Yehowa hewɔ lɛ, ‘wɔyeɔ ekitãi lɛ anɔ.’ Mɛni wɔfeɔ kɛtsɔɔ nakai? Wɔboɔ lɛ toi. Biblia lɛ hãa wɔnaa bɔ ni Yehowa taoɔ ni wɔhi shi wɔhã. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, esumɔɔɔ ni wɔtɔɔ dãa, wɔjuɔ, wɔmaleɔ, wɔkɛ mɔ ko ni jeee wɔhefatalɔ náa bɔlɛ, loo wɔjáa mɔ kroko loo nɔ kroko yɛ esɛɛ.​—1 Korintobii 5:11; 6:18; 10:14; Efesobii 4:28; Kolosebii 3:9.

8, 9. Kɛ́ wɔkɛ shihilɛ ko kpe ni mla pɔtɛɛ ko bɛ Biblia lɛ mli ni kɔɔ he lɛ, te wɔɔfee tɛŋŋ wɔle nɔ ni Yehowa sumɔɔ ni wɔfee lɛ? Okɛ enɛ he nɔkwɛmɔnɔ ahã.

8 Shi kɛ́ wɔmiisumɔ ni wɔsa Yehowa hiɛ lɛ, jeee ekitãi lɛ anɔ pɛ wɔbaaye. Ewoko wɔ mla yɛ shihilɛ mli nɔ fɛɛ nɔ he. No hewɔ lɛ, shihilɛi komɛi yɛ ni mla pɔtɛɛ ko bɛ Biblia lɛ mli ni kɔɔ he. Kɛ́ wɔkɛ shihilɛi ni tamɔ nakai kpe lɛ, te wɔɔfee tɛŋŋ wɔkpɛ yiŋ ni ja lɛ? (Efesobii 5:17) Shishitoo mlai ni yɔɔ Biblia lɛ mli lɛ ji anɔkwa saji ni tsɔɔ wɔ bɔ ni Yehowa susuɔ nii ahe ehãa. Be ni wɔyaa nɔ wɔkaneɔ Biblia lɛ, wɔbaleɔ mɔ ni Yehowa ji diɛŋtsɛ. Wɔbaleɔ bɔ ni esusuɔ nii ahe ehãa, nɔ ni esumɔɔ kɛ nɔ ni enyɛɔ.​—Kanemɔ Lala 97:10; Abɛi 6:16-19; kwɛmɔ Wiemɔi Komɛi Amligbalamɔ 1.

9 Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, mɛni baawa wɔ ni wɔkpɛ wɔyiŋ yɛ nibii ni esa akɛ wɔkwɛ yɛ TV loo Intanɛt lɛ nɔ lɛ ahe? Yehowa etsɔko wɔ nɔ tuuntu ni esa akɛ wɔfee. Shi shishitoo mlai ni ehã wɔ lɛ baawa wɔ ni wɔkpɛ yiŋ ni ja. Yiwalɛ kɛ bɔlɛnamɔ nifeemɔi eyi nibii ni akɛjieɔ hiɛtserɛ ŋmɛnɛ lɛ pii amli. Yehowa ekɛɛ wɔ yɛ Biblia lɛ mli akɛ, “enyɛɔ mɔ fɛɛ mɔ ni sumɔɔ yiwalɛ nifeemɔ,” ni ‘ebaakojo ajwamaŋbɔlɔi’ hu. (Lala 11:5; Hebribii 13:4) Mɛɛ gbɛ nɔ shishitoo mlai nɛɛ baanyɛ aye abua wɔ ni wɔkpɛ yiŋ ni ja? Kɛ́ wɔná wɔle akɛ Yehowa nyɛɔ nɔ ko loo enaa lɛ akɛ ehiii lɛ, esa akɛ wɔtsi wɔhe kɛje he.

10, 11. Mɛni hewɔ wɔboɔ Yehowa toi?

10 Mɛni hewɔ wɔboɔ Yehowa toi lɛ? Jeee wɔtoi ni ebaagbala, loo naagbai ni wɔkɛbaakpe kɛ́ wɔkpɛ yiŋ gbonyo lɛ hewɔ. (Galatiabii 6:7) Wɔboɔ lɛ toi, ejaakɛ wɔsumɔɔ lɛ. Bɔ ni gbekɛbii sumɔɔ ni amɛfee nibii ni baahã amɛpapa mii ashɛ ehe lɛ, nakai nɔŋŋ wɔ hu wɔsumɔɔ ni wɔfee nibii ni baahã wɔ-Tsɛ ni yɔɔ ŋwɛi lɛ mii ashɛ ehe. Nɔ ko bɛ ni baahã wɔtsui anyɔ wɔmli fe ni wɔɔle akɛ Yehowa yɛ wɔhe miishɛɛ!​—Lala 5:12; Abɛi 12:2; kwɛmɔ Wiemɔi Komɛi Amligbalamɔ 2.

11 Jeee be ni nibii miiya lɛ jogbaŋŋ kɛhã wɔ loo be ni nɔ ko bɛ ni wɔbaafee akɛ ja wɔbo Yehowa toi lɛ pɛ mli wɔboɔ lɛ toi. Ni wɔhalaaa emlai kɛ eshishitoo mlai lɛ ekomɛi ni wɔbo nomɛi pɛ toi. (5 Mose 12:32) Moŋ lɛ, wɔboɔ lɛ toi yɛ nɔ fɛɛ nɔ mli. Wɔkɛ lalatsɛ lɛ kpãa gbee. Ewie akɛ: “Minyaa okitãi lɛ ahe waa, lɛɛlɛŋ, misumɔɔ amɛ.” (Lala 119:47; Romabii 6:17) Wɔsumɔɔ ni wɔfee nibii fɛɛ ni Yehowa kɛɔ wɔ akɛ wɔfee lɛ, ejaakɛ wɔsumɔɔ lɛ. Nakai pɛpɛɛpɛ Noa fee. Biblia lɛ kɛɔ akɛ, bɔ ni Nyɔŋmɔ fã Noa lɛ, “nakai pɛpɛɛpɛ efee.” (1 Mose 6:22) Ani bo hu obaasumɔ ni Yehowa awie nakai nɔŋŋ yɛ ohe?

12. Te wɔbaafee tɛŋŋ wɔhã Yehowa mii ashɛ ehe?

12 Kɛ́ wɔbo Yehowa toi lɛ, te enuɔ he ehãa tɛŋŋ? ‘Etsui nyaa.’ (Abɛi 11:20; 27:11) Bo lɛ susumɔ he okwɛ! Wɔhãa jeŋ muu fɛɛ Bɔlɔ lɛ mii shɛɔ ehe kɛ́ wɔbo lɛ toi. Kɛ̃lɛ, enyɛɛɛ wɔnɔ ni wɔbo lɛ toi. Moŋ lɛ, ehã wɔ heyeli. Enɛ tsɔɔ akɛ, wɔyɛ hegbɛ ni wɔhalaa akɛ wɔbaafee ekpakpa loo efɔŋ. Yehowa miitao ni suɔmɔ ni wɔyɔɔ kɛhã lɛ lɛ atsirɛ wɔ ni wɔkpɛ yiŋ ni ja yɛ saji ahe koni ahi ahã wɔ.​—5 Mose 30:15, 16, 19, 20; kwɛmɔ Wiemɔi Komɛi Amligbalamɔ 3.

“EKITÃI LƐ JEEE JATSU”

13, 14. Te wɔfeɔ tɛŋŋ wɔleɔ akɛ Nyɔŋmɔ kitãi lɛ anɔyeli waaa lɛ? Okɛ nɔkwɛmɔnɔ ko atsɔɔ mli.

13 Ni kɛ́ wɔnuɔ he akɛ Yehowa kitãi lɛ anɔyeli wa kwraa tsɔ, loo amɛhãaa wɔhe ajɔ wɔ hu? Biblia lɛ kɛɔ faŋŋ akɛ: “Ekitãi lɛ jeee jatsu.” (1 Yohane 5:3, shn.) Greek wiemɔ ni atsɔɔ shishi akɛ “jatsu” lɛ shishi ji, “etsii.” Akɛ wiemɔ nɛɛ nɔŋŋ tsu nii yɛ ŋmalɛi krokomɛi amli kɛkɔ mlai ni nɔyeli wa, loo gbɔmɛi ni sumɔɔ ni amɛye mɛi krokomɛi anɔ loo amɛye amɛ awui lɛ ahe. (Mateo 23:4; Bɔfoi 20:29, 30) Biblia shishitsɔɔmɔ ni ji New English Translation lɛ tsɔɔ shishi akɛ: “Ekitãi lɛ etsiii kɛhãaa wɔ.” Yehowa kitãi lɛ ‘etsiii,’ ni tsɔɔ akɛ, amɛnɔyeli waaa. Yehowa ekɛŋ wɔ kɔkɔɔkɔ akɛ wɔfee nɔ ko ni ele akɛ wɔnyɛŋ wɔfee.

14 Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ŋɔɔ lɛ akɛ oowa onaanyo ko ni miifã kɛmiiya he kroko. Eto enibii lɛ fɛɛ ewo adekai amli. Ekomɛi etsiii, shi ekomɛi hu tsii aahu akɛ, ja mɛi enyɔ ewo. Ani onaanyo lɛ baahã okome too owo adeka ko ni tsii waa? Efeŋ nakai kɔkɔɔkɔ! Mɛni hewɔ? Ejaakɛ esumɔŋ ni opila ohe. Nakai nɔŋŋ Yehowa yɔɔ. Ekɛŋ wɔ kɔkɔɔkɔ akɛ wɔfee nɔ ko ni ele akɛ wɔnyɛŋ wɔfee. (5 Mose 30:11-14) Yehowa le wɔ. “Ele bɔ ni afee wɔ ahã jogbaŋŋ, ekaiɔ akɛ sũ ji wɔ.”​—Lala 103:14.

15. Mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔná nɔmimaa akɛ Yehowa kitãi lɛ baahã ahi ahã wɔ lɛ?

15 Mose kɛɛ Israelbii lɛ akɛ, Yehowa kitãi lɛ baahã ‘ahi ahã amɛ daa,’ ni kɛ́ amɛye nɔ lɛ, ‘amɛbaaya nɔ amɛhi wala mli.’ (5 Mose 5:28-33; 6:24) Nakai nɔŋŋ eji ŋmɛnɛ. Nɔ fɛɛ nɔ ni Yehowa baakɛɛ wɔ akɛ wɔfee lɛ baahã ahi ahã wɔ. (Kanemɔ Yesaia 48:17.) Wɔ-Tsɛ Yehowa le nɔ ni hi hã wɔ be fɛɛ be. (Romabii 11:33) Biblia lɛ kɛɔ akɛ: “Nyɔŋmɔ lɛ, suɔmɔ ji lɛ.” (1 Yohane 4:8) Enɛ tsɔɔ akɛ, nɔ fɛɛ nɔ ni Yehowa wieɔ loo efeɔ lɛ, suɔmɔ ji nɔ ni tsirɛɔ lɛ.

16. Eyɛ mli akɛ wɔyeee emuu, ni wɔyɛ jeŋ fɔŋ mli moŋ, shi mɛni tsɔɔ akɛ wɔbaanyɛ wɔbo Nyɔŋmɔ toi?

16 Jeee be fɛɛ be eyɔɔ mlɛo akɛ wɔbaabo Nyɔŋmɔ toi. Abonsam ji mɔ ni yeɔ jeŋ fɔŋ ni wɔyɔɔ mli nɛɛ nɔ. Eesumɔ ni ehã mɛi afee nibii gbohii. (1 Yohane 5:19) Agbɛnɛ hu, akɛni wɔyeee emuu hewɔ lɛ, wɔnáa susumɔi kɛ henumɔi gbohii ni baanyɛ ahã wɔgbo Nyɔŋmɔ nɔ toi. (Romabii 7:21-25) Shi akɛni wɔsumɔɔ Yehowa hewɔ lɛ, wɔmiaa wɔhiɛ ni wɔfee nɔ ni ja. Enaa mɔdɛŋ ni wɔbɔɔ koni wɔbo lɛ toi lɛ, ni ekɛ emumɔ krɔŋkrɔŋ ni yɔɔ hewalɛ waa lɛ hãa wɔ koni no aye abua wɔ. (1 Samuel 15:22, 23; Bɔfoi 5:32) Mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ yeɔ ebuaa wɔ ni wɔnáa sui ni baahã efee mlɛo kɛhã wɔ akɛ wɔbaabo lɛ toi.​—Galatiabii 5:22, 23.

17, 18. (a) Mɛni wɔbaakase yɛ wolo nɛɛ mli? (b) Mɛni he wɔbaasusu yɛ yitso ni nyiɛ sɛɛ lɛ mli?

17 Wɔbaakase bɔ ni wɔbaafee wɔsa Yehowa hiɛ yɛ wolo nɛɛ mli. Ni wɔbaakwɛ bɔ ni wɔbaafee wɔkɛ eshishitoo mlai kɛ ejeŋba he mlai lɛ atsu nii yɛ wɔshihilɛ mli. Kaimɔ akɛ, Yehowa enyɛɛɛ wɔnɔ ni wɔbo lɛ toi. Kɛ́ wɔbo lɛ toi lɛ, wɔshihilɛ baahi, ni nibii baaya nɔ jogbaŋŋ ahã wɔ wɔsɛɛ. Nɔ ni fe fɛɛ lɛ, kɛ́ wɔbo Nyɔŋmɔ toi lɛ, no hãa enaa akɛ wɔsumɔɔ lɛ waa.​—Kwɛmɔ Wiemɔi Komɛi Amligbalamɔ 4.

18 Yehowa edro wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ henilee koni wɔnyɛ wɔkpa ekpakpa kɛ efɔŋ mli. Kɛ́ wɔtsɔse wɔhenilee lɛ, no baawa wɔ ni “wɔye ekitãi lɛ anɔ.” No hewɔ lɛ, mɛni ji henilee, ni te wɔbaafee tɛŋŋ wɔtsɔse lɛ lɛ? Hã wɔkwɛ.