Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

FÃ 6

Mɛni Hewɔ Yehowa Bɔ Wɔ?

Mɛni Hewɔ Yehowa Bɔ Wɔ?

Maŋtsɛ Salomo pɛi sanebimɔ ni tsɔɔ shishinumɔ ni yɔɔ wala sɛɛ lɛ mli

MƐNI Yehowa ni oooná ole lɛ lɛ baatsɔɔ kɛha bo? Kɛfata nibii krokomɛi ahe lɛ, no baatsɔɔ hetoo ni aaaná aha sanebimɔ ni ji: ‘Mɛni hewɔ miyɔɔ biɛ?’ ní ewa waa kɛha gbɔmɛi akpekpei toi akpei abɔ ákɛ amɛaanu shishi lɛ. Ekolɛ osusu he pɛŋ be ko ni eho nɛ. Maŋtsɛ nilelɔ ko ni yɔɔ nii babaoo “fe . . . maŋtsɛmɛi fɛɛ” yɛ egbii lɛ amli lɛ pɛi nakai sanebimɔ ni kɔɔ shishinumɔ ni esa akɛ aná yɛ shihilɛ he lɛ mli. (2 Kronika 9:22; Jajelɔ 2:1-13) Nɛkɛ maŋtsɛ nɛɛ ni ji Salomo ná hewalɛ kpele, ninámɔ babaoo, ni efe mɔ fɛɛ mɔ kɛ nilee. Mɛni jɛ eniiamlipɛimɔ lɛ mli kɛba? “Nyɛhaa wɔboa saji lɛ fɛɛ naagbee toi: She Nyɔŋmɔ gbeyei ni oye ekitai lɛ anɔ! shi enɛ ji gbɔmɛi fɛɛ agbɛnaa.” (Jajelɔ 12:13) Akɛni Salomo niiashikpamɔ lɛ fe mɛi pii anɔ̃ kwraa hewɔ lɛ, kɛ hoo kwraa lɛ, esa akɛ wɔsusu bɔ ni emu sane naa eha lɛ he.​—Jajelɔ 2:12.

2 Nyɔŋmɔ gbeyeishemɔ ni Salomo wie he lɛ jeee mumɔŋ hewalɛ ko ni aleee lɛ he gbeyeishemɔ ni esaaa. Shi moŋ, eji gbeyeishemɔ kpakpa ni tsɔɔ mɔ ko ni osumɔɔ lɛ waa lɛ ni osumɔɔɔ ni ofeɔ nɔ ni esaaa ehiɛ. Kɛ osumɔɔ mɔ ko waa diɛŋtsɛ lɛ, eka shi faŋŋ akɛ osumɔɔ ni osa nakai mɔ lɛ hiɛ yɛ bei fɛɛ mli ni otsi ohe kɛjɛ nɔ fɛɛ nɔ ni kɛ́ ofee ni baanyɛ atɔ̃ enɔ lɛ he. Yɛ be mli ni obanáa suɔmɔ ohaa Yehowa lɛ, obaanu he nakai nɔŋŋ yɛ ehe.

3 Kɛtsɔ Biblia lɛ kanemɔ nɔ lɛ, obaanyɛ okase nɔ ni wɔ Bɔlɔ lɛ sumɔɔ kɛ nɔ ni esumɔɔɔ kɛ agbɛnɛ yiŋtoo ni ehiɛ yɛ shikpɔŋ lɛ bɔɔ he. Yɛ be mli ni Biblia lɛ wieɔ Yehowa he akɛ “mɔ ni shɔ̃ shikpɔŋ lɛ ni efee” lɛ, etsɛ́ lɛ hu akɛ ‘Mɔ ni kɛma shi, ni ebɔɔɔ lɛ efolo, shi eshɔ̃ lɛ ni ahi nɔ.’ (Yesaia 45:18) Yehowa saa shikpɔŋ lɛ koni adesai ahi nɔ, ni esa akɛ amɛkwɛ shikpɔŋ lɛ nɔ kɛ bɔɔ nii fɛɛ ni yɔɔ nɔ lɛ hu. (1 Mose 1:28) Shi ani nakai yiŋtoo lɛ pɛ hewɔ ni Yehowa bɔ adesai​—koni amɛtsɔmɔ nii anɔkwɛlɔi?

Adam kɛ Hawa ná amɛkɛ Nyɔŋmɔ teŋ wekukpaa kpakpa

4 Dabi, yiŋtoo ko ni nɔ kwɔ kwraa fe nakai yɛ. Wekukpaa kpakpa bakã klɛŋklɛŋ gbɔmɔ ni ji Adam kɛ Yehowa teŋ. Kulɛ Adam nyɛɔ ekɛ Bɔlɔ lɛ wieɔ tɛ̃ɛ. Kulɛ enyɛɔ eboɔ nɔ ni Nyɔŋmɔ kɛɔ lɛ lɛ toi ni ekɛɔ Yehowa nɔ ni esusuɔ yɛ sane he. (1 Mose 1:28-30; 3:8-13, 16-19; Bɔfoi lɛ Asaji 17:26-28) No hewɔ lɛ, kulɛ Adam kɛ eŋa Hawa yɛ hegbɛ kpele ni amɛkɛaaná amɛle Yehowa jogbaŋŋ ni amɛná amɛkɛ lɛ teŋ wekukpaa ni mli wa waa diɛŋtsɛ. Kulɛ Yehowa ni amɛaaná amɛle lɛ ni amɛkase lɛ lɛ baaha amɛshihilɛi afee nɔ ni yɔɔ miishɛɛ, ejaakɛ eji ‘miishɛɛ Nyɔŋmɔ.’ (1 Timoteo 1:11) Ákɛ Nyɔŋmɔ “ni ŋɔɔ nibii fɛɛ ehaa wɔ babaoo ákɛ wɔye mli ŋɔɔmɔ lɛ,” Yehowa kɛ klɛŋklɛŋ gbɔmɔ lɛ wo paradeiso ní atsɛ́ɔ jɛmɛ akɛ Eden trom lɛ mli kɛ gbɛkpamɔ akɛ ebaahi shi kɛya naanɔ.​—1 Timoteo 6:17; 1 Mose 2:8, 9, 16, 17.

Mɛni nii amlipɛimɔ ni afee yɛ adesa wala yibii ahe nyɛsɛɛ nɛɛ lɛ tsɔɔ?

5 Kɛya naanɔ? Ekolɛ obaajie susumɔ ni oooná akɛ abaaná naanɔ wala lɛ kɛjɛ ojwɛŋmɔ mli akɛ nɔ ni jwɛŋmɔ bɛ mli, shi ani nakai eji? Jeŋ nilelɔi heɔ yeɔ akɛ agbɛnɛ amɛná nilee babaoo yɛ nibii ni haa wala yibii gbɔlɔɔ lɛ mli. Hewalɛ ni tsɔɔ sui ni akɛfɔɔ mɔ lɛ mli nibii bibii ni atsɛɔ nomɛi akɛ telomere srɔtoi, ní bumɔɔ chromosome (nibii ni hewalɛ ni tsɔɔ sui lɛ yɔɔ mli) lɛ asɛɛ lɛ feɔ kukuji be fɛɛ be ni wala yibii amli gbálaa lɛ. Beni wala yibii lɛ ejara emli 50 kɛyashi 100 sɛɛ lɛ, etɔɔ telomere srɔtoi lɛ ni ekpaa emlijaramɔ. Shi kɛlɛ, nyɛsɛɛ nɛɛ jeŋ nilee saji amlipɛimɔ ni afee lɛ tsɔɔ akɛ yɛ enzyme (hewalɛ ni tsakeɔ tsofai amli) ni atsɛɔ lɛ telomerase lɛ yelikɛbuamɔ naa lɛ, adesa wala yibii lɛ baanyɛ ajara emli kɛtsara nɔ aahu. Eyɛ mli akɛ nɛkɛ nii amlipɛimɔ nɛɛ etsɔɔɔ akɛ Yehowa haa anáa naanɔ wala kɛtsɔɔ enzyme pɔtɛɛ nɛɛ nɔ moŋ, shi etsɔɔ nɔ kome: Naanɔ wala he susumɔ lɛ jeee nɔ ni jwɛŋmɔ bɛ mli!

6 Hɛɛ, anyɛɔ aheɔ Biblia mli sane ni tsɔɔ akɛ abɔ klɛŋklɛŋ adesai gbalashihilɛ mli hefatalɔi lɛ koni amɛhi shi kɛya naanɔ lɛ ayeɔ. Kulɛ esa akɛ adesai adara yɛ amɛkɛ Yehowa teŋ wekukpaa mli kɛya naanɔ. Kulɛ esa akɛ amɛtswa amɛkɛ amɛŋwɛi Tsɛ lɛ teŋ wekukpaa ni mli wa amɛma shi, yɛ be mli ni amɛle yiŋtoo ni eyɔɔ kɛha adesai ni yɔɔ shikpɔŋ nɔ kɛ ekɛ nitsumɔ jogbaŋŋ lɛ. Kulɛ esaaa akɛ amɛtsuɔ nii dɛŋdɛŋ yɛ amɛshihilɛ mli. Adam kɛ Hawa ná gbɛkpamɔ ni yɔɔ naakpɛɛ akɛ amɛkɛ shwiei ni yɔɔ miishɛɛ ni yeɔ emuu aaawo shikpɔŋ nɔ obɔ. Kulɛ amɛbaaná nitsumɔ kpakpa ni shishinumɔ yɔɔ mli ni amɛaatsu kɛya naanɔ. Kulɛ no baafee shihilɛ ni haa amɛnáa miishɛɛ diɛŋtsɛ!​—1 Mose 1:28.