1-2. Hio gete dede raison ga ɔ nɛ yo mɔ demɔ ha tɛ may nɛ kpasa ngoy?

 E YEKE na anzoni raison ti sara ye na mba na tâ ndoye. Ambeni raison ni ayeke so wa? A-Proverbe so, so ayeke na yâ ti Bible, a-aidé e ti wara kiringo tënë ni: “Zia pëpe si tâ ndoye nga dutingo be-ta-zo azia mo. . . . Tongaso, mo yeke ga nzoni nga mo yeke sara ye na ndara na lê ti Nzapa nga na azo.” “Zo so ayeke na tâ ndoye ayeke bâ nzoni na pekoni.” “Zo so agi ti sara ye mbilimbili nga ti duti na tâ ndoye, lo yeke wara fini.”—aProv. 3:3, 4; 11:17, kete tënë na gbe ni; 21:21.

² A-Proverbe so afa araison ota so ndali ni e doit ti sara ye na tâ ndoye. Kozo ni, Nzapa ayeke ye e mingi. Use ni, e wani e yeke bâ nzoni dä. Na tapande, e yeke wara akamarade so songo ti e na ala ayeke ngbâ aninga. Ota ni, e yeke wara anzoni ye na yâ ti angoi so ayeke ga, na tapande fini ti lakue lakue. Biani, e yeke na anzoni raison ti sara ye alingbi na wango ti Jéhovah so: “Ala sara ye na tâ ndoye nga na nzoni bê na popo ti ala.”—Zach. 7:9.

3. Hio gete anamɔ ga ɔ be kifiri wen ha yo ha zang article kɛ?

³ Na yâ ti article so, e yeke kiri tënë na ahunda osio. E doit ti sara ye na tâ ndoye na azo wa? Nyen la mbeti ti Ruth afa na e na ndö ti sarango ye na tâ ndoye? Tongana nyen la e peut ti sara ye na tâ ndoye laso? Anzoni ye wa la azo so ayeke sara ye na tâ ndoye ayeke wara?

4. Mɛng ga ɔ lɛma deamɔ tuka Jéhovah ka demɔ nɛ kpasa ngoy? (Marc 10:​29, 30).

⁴ Article so ahon a-aidé e ti comprendre so Jéhovah ayeke sara ye na tâ ndoye gï na azo so andoye lo nga avoro lo (Dan. 9:4). E ye ti duti “azo so asara ye tongana ti Nzapa, ndali ti so [e] yeke amolenge so lo ndoye [e] mingi”. (aÉph. 5:1). Tongaso, e ye ti sara ye na tâ ndoye na aita.—Diko Marc 10:29, 30.

5-6. Osi ma exemple bɛ ma wi ɛngɛ hio wi nɛ dɔka lɛma tɔa nde wɛnɛ nɛ mboazu?

⁵ Kite ayeke dä ape so tongana e comprendre nzoni ye so a iri ni tâ ndoye, e yeke sara ye nga na tâ ndoye nzoni mingi na aita ti e. Ti comprendre tâ ndoye nzoni, zia e haka ni na ye so azo mingi airi ni dutingo be-ta-zo. Bâ mbeni tapande.

 ⁶ Laso, e peut ti tene so mbeni zo so asara kua na yâ ti mbeni ndokua teti angu mingi ayeke zo ti kua so ayeke be-ta-zo. Ye oko, peut-être na yâ ti angu so kue, lo wara terê lâ oko na mbeni kota zo ti ndokua ni ape. Peut-être a yeke lakue la lo yeke yeda na andia ti ndokua ni ape. Lo ye ndokua ni ape, me lo yeke na ngia ti sara kua kâ ndali ti so a ga na lo nginza. Lo yeke ngbâ ti sara kua kâ juska lo gue na retraite, wala juska lo wara mbeni kua so a payé lo nzoni dä.

7-8. a) Getemɔ ha be pusi ma wi mɔ demɔ nɛ kpasa ngoy? b) Hazu ge ga ɔ be zɔk hio ma verse ha mbeti bɛ Ruth?

⁷ Kangbi so ayeke na popo ti dutingo be-ta-zo, so e sara tënë ni na  paragraphe 6, nga na sarango ye na tâ ndoye ayeke ye so ayeke pusu zo ti sara ni. Ngbanga ti nyen la awakua ti Nzapa ti ândö asara ye na tâ ndoye? Ala so asara ye na tâ ndoye lani, ala sara ni pëpe ngbanga ti so ala doit ti sara ni, me a yeke bê ti ala la apusu ala ti sara ni. Bâ tapande ti David. Bê ti lo apusu lo ti sara ye na tâ ndoye na kota kamarade ti lo Jonathan atâa so babâ ti Jonathan aye ti fâ David. Ngu mingi na peko ti kuâ ti Jonathan, David angbâ ti sara ye na tâ ndoye na Méphibosheth, molenge ti Jonathan.—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ E peut ti manda aye mingi na ndö ti tâ ndoye tongana e bâ ambeni versê na yâ ti mbeti ti Ruth. Aye wa la e lingbi ti manda na ndö ti tâ ndoye na mbage ti azo so a sara tënë ti ala na yâ ti mbeti so? Tongana nyen la e lingbi ti sara ye alingbi na aye ti manda so na yâ ti congrégation ti e? *

9. Hazu ge Noami tɔa nde Jéhovah yola soeki nɛ wɛnɛ?

⁹ Na yâ ti mbeti ti Ruth, e diko mbaï ti Naomi, kogara ti lo Ruth nga na Boaz, mbeni koli so akpe mbeto ti Nzapa so ayeke mbeni fami ti koli ti Naomi. Naomi, koli ti lo nga na amolenge ti ala ti koli use ague na Moab ndali ti kota nzara so atï na Israël. Kâ, koli ti Naomi akui. Amolenge ti lo use kue asara mariage, me mawa ni ayeke so ala nga kue akui (Ruth 1:3-5; 2:1). Aye ti ngangu so asara si Naomi adécouragé kue. So lo découragé mingi, a sara si lo bâ so Jéhovah ayeke luti lani na lo. Bâ atënë so lo tene na ndö ti Nzapa: “Jéhovah alondo ti ke mbi.” “Lo so ngangu ti lo ahon angangu kue asara si gigi ase na mbi mingi.” Lo kiri lo tene: “Jéhovah la aluti na mbi, na Lo so ngangu ti lo ahon angangu kue la asara si ye ti ngangu awara mbi so.”—Ruth 1:13, 20, 21.

10. Jéhovah takiri nɛ ge hazu hio wen ka Noami tɔa? Adea nɛ ge ha zuwa?

 ¹⁰ Jéhovah apensé nyen na ndö ti atënë so Naomi atene? Nyen la lo sara ndali ti lo? Lo dö lani Naomi lo zia ape. Me lo bâ lani mawa ti lo. Jéhovah acomprendre so “ye ti ngangu so a sara na zo ti ndara alingbi ti pusu lo ti sara ye tongana zo ti fou”. (Zo-ti. 7:7). Atâa so kue, Naomi abezoin mungo maboko ti bâ so Jéhovah adö lo azia ape. Nzapa amû maboko na lo tongana nyen? (1 Sam. 2:8). Lo pusu Ruth ti sara ye na Naomi na tâ ndoye. Ruth asara ye lani na Naomi na tâ ndoye, nga na nzoni bê lo mû maboko na lo ti découragé mingi ape nga ti hinga so Jéhovah angbâ ti ye lo. Tapande ti Ruth afa na e nyen?

11. Hazu ge ga hio gdia nɛ dɔka ka demɔ nɛ dede sila ha kio mɔ haa kɔ ha ɛ ndɔng ka découragé nde?

¹¹ Tâ ndoye apusu e ti aidé azo so adécouragé. Tongana ti so Ruth angbâ na terê ti Naomi, aita mingi so asara ye na nzoni bê ayeke ngbâ ti mû maboko na aita ti congrégation so ayeke na vundu wala so adécouragé. Ala ye aita ti ala, na ala yeke na nzara ti sara ye kue so ala peut ti sara ti mû maboko na ala (aProv. 12:25, kete tënë na gbe ni; 24:10). A yeke ye so bazengele Paul ahunda na e ti sara la, lo tene: “Ala gboto mê ti azo so ayeke sara ye kirikiri, ala sara tënë so adë bê ti azo so vundu asara ala mingi, ala mû maboko na azo so awoko nga ala kanga bê ti ala na azo kue.”—1 aThes. 5:14.

12. Dede lifar mɔ haa kɔ ha hio gdia ka découragé nɛ getea?

¹² Mingi ni, tâ nzoni lege so mo peut ti aidé na aita so adécouragé ayeke ti dengi mê ti mä ala nga ti fa na ala so mo ye ala. Jéhovah abâ na nene ni ye so mo yeke sara ti mû maboko na mbeni wakua ti lo so ayeke ye ti ngangu ngere na lê ti lo (Ps. 41:1). A-Proverbe 19:17 atene: “Zo so asara nzoni bê na azo ti mawa ayeke sara bon na Jéhovah la, na Lo yeke futa zo ni ndali ti ye so lo sara so.”

13. Ruth nɛ tɛ nɛ Orpa mɛng nde? Mɛng ga Ruth demɔ nɛ kpasa ngoy? (Zɔk foto mɔ couverture).

¹³ E yeke hinga nzoni mingi ye so a iri ni tâ ndoye tongana e gbu li na ndö ti ye so asi na Naomi na peko ti kuâ ti koli ti lo nga na ti amolenge ti lo ti koli use. Na ngoi so Naomi amä so “Jéhovah abi bê ti lo na azo ti lo na lege so lo mû na ala kobe”, lo mû desizion ti kiri na kodro ti lo (Ruth 1:6). Akogara ti lo use kue atï na peko ti lo. Me na lege, fani ota Naomi ahunda na ala ti kiri na Moab. Nyen la apassé? Bible atene: “Orpah asu ngbangba ti kogara ti lo na lo kiri. Me Ruth ahule na terê ti lo.” (Ruth 1:7-14). Orpah asara ye so Naomi atene na lo ti sara, na lo kiri na Moab. Me Ruth ake ti kiri. Lo kue lo peut lani ti kiri, me so lo sara ye na tâ ndoye, lo mû desizion ti ngbâ na terê ti Naomi (Ruth  1:16, 17). Ruth asoro ti ngbâ na terê ti Naomi ndali ti so lo ye ti sara ni, me pëpe ndali ti so lo doit ti sara ni. Ruth asara ye na tâ ndoye. Nyen la e peut ti manda na lege ti ye so Ruth asara?

14. a) Hio gdia nɛ dɔka demɔ tuka Ruth nɛ gete wal nde? b) Mɔ nɛ ndang nɛ aHébreu 13:​16, hio gete sadaka ga efa ha Jéhovah?

¹⁴ Tâ ndoye apusu zo ti sara ye ahon ti so a hunda na lo. Tongana ti ândö, laso aita mingi asoro ti sara ye na tâ ndoye na amba ti ala aChrétien, même na ala so ala hinga ala ape. Na tapande, tongana ala mä so mbeni kota kpale asi, tongana ngu so asuku amû ndo, hio ala ye ti hinga tongana nyen la ala peut ti mû maboko. Tongana mbeni zo na yâ ti congrégation ayeke na ngangu kpale ti nginza, hio ala yeke gi ti hinga ye so lo bezoin ni nga ti aidé lo. Tongana ti akozo Chrétien so ayeke lani na Macédoine, ala sara ye ahon ti so a hunda na ala. Ala mû ngoi nga na aye ti ala “ahon ndö ti ngangu ti ala” ti mû maboko na aita ti ala so ye amanke ala (2 aCor. 8:3). So Jéhovah abâ ala sara ye na tâ ndoye tongaso, a nzere na lo mingi.—Diko aHébreu 13:16.

15-16. Mɛng ga Ruth osa nde a bhɔna kio mɔ haa kɔ ha Naomi nde?

¹⁵ E peut ti manda aye mingi tongana e gi ti hinga tongana nyen la Ruth a-aidé Naomi. Zia e bâ ambeni ye ni.

¹⁶ Ngbâ ti gi ti aidé amba ti mo. Na ngoi so Ruth aye ti gue legeoko na Naomi na Juda, na tongo nda ni lo ke. Me Ruth aye gï ti gue na lo. Ye ti peko ni ayeke so wa? “Tongana Naomi abâ so Ruth aye gï ti gue na lo, lo zia ti ha Ruth ti tene lo kiri.”—Ruth 1:15-18.

17. Getemɔ abe haa kɔ ha ɔ mɔ bhɔn ha kio mɔ haa kɔ ha ma ɔ?

¹⁷ Ye so e manda dä: A hunda ti kanga bê si e mû maboko na azo so vundu ahon ndö ti ala, me a yeke nzoni e zia pëpe ti gi ti aidé ala. Na tongo nda ni, mbeni ita-wali so abezoin mungo maboko apeut ti ke ti tene e mû maboko na lo. * Ye oko, tâ ndoye ayeke pusu e ti sara ye kue so e peut ti sara ti mû maboko na lo (aGal. 6:2). E yeke na beku so lo yeke zia si e mû maboko na lo nga e dë bê ti lo.

18. Getemɔ doit soeki mɔ ha ngɔtɛ ha Ruth?

¹⁸ Zia bê ti mo ason ape. Na ngoi so Naomi na Ruth asi na Bethléhem, Naomi awara angbene voizin ti lo. Lo tene na ala, lo tene: “Mbi yeke na gbâ ti ye na ngoi so mbi hon, me Jéhovah asara si mbi kiri maboko senge.” (Ruth 1:21). Imaginé ye so atënë ti Naomi so asara na ndö ti Ruth. Ruth asara lani ye kue so lo peut ti sara ti aidé Naomi. Ruth atoto legeoko na lo, lo dë bê ti lo nga lo na lo atambela alango mingi. Atâa ye so kue, Naomi atene: “Jéhovah asara si mbi kiri maboko senge.” Atâa so Ruth ayeke na terê ti Naomi, atënë ti Naomi afa so lo bâ aye so Ruth asara ti mû maboko na lo so ape. Ye so adoit ti mû vundu lani na Ruth mingi. Me, lo ngbâ na terê ti Naomi.

19. Getemɔa be haa kɔ ha ɔ mɔ bhɔn ha pɛtɛ ma wi ka ngɔtɛ pena zuwa nde?

¹⁹ Ye so e manda dä: Laso, mbeni ita-wali so vundu ahon ndö ti lo apeut ti sara mbeni tënë so ason bê ti e, atâa so e sara kue ti mû maboko na lo. Me zia si bê ti e ason ape. E yeke ngbâ na terê ti ita ti e ti wali so abezoin mungo maboko, na e yeke hunda na  Jéhovah ti aidé e ti bâ tongana nyen la e peut ti dë bê ti lo.—aProv. 17:17.

20. Getemɔa de nde Ruth kpa ngaya ka wɛnɛ nɛ bezoin mɔ bhɔn a haa kɔ ha naomi?

²⁰ Kpengba zo so abezoin ni. Ruth asara ye na tâ ndoye na Naomi, me fadeso Ruth la abezoin ti tene a kpengba lo. Na Jéhovah apusu Boaz ti sara ni. Boaz atene na Ruth, atene: “Zia si Jéhovah afuta mo ndali ti ye so mo sara, nga zia si mo wara futa so ayeke mbilimbili-kue na mbage ti Jéhovah Nzapa ti Israël, so mo ga na gbe ti kpangbi ti lo ti bata terê ti mo.” Atënë so a tene na nzoni bê andu bê ti Ruth mingi. Ruth atene na Boaz, atene: “Mo dë bê ti mbi awe, nga tënë ti mo amû ngangu na mbi wakua ti mo.” (Ruth 2:12, 13). Atënë ti Boaz asara si Ruth awara ngangu so lo bezoin ni ti ngbâ ti aidé Naomi.

21. Tuka ɛngɛ Ésaïe 32:​1, 2 osa, getemɔ hio ancien ka mbua ha pio sila ha hio wi ha dea?

²¹ Ye so e manda dä: Na ambeni ngoi, azo so ayeke sara ye na tâ ndoye na amba ti ala abezoin nga ti tene a kpengba ala. Boaz agonda Ruth na ngoi so lo bâ so lo sara ye na Naomi na nzoni bê. Laso nga, a-ancien ayeke gonda aita na yâ ti congrégation tongana ala bâ so, na nzoni bê, ala yeke mû maboko na amba ti ala. Tongana ala gonda aita so abezoin ni na bê ti ala kue, a yeke mû na aita ni ngangu so ala bezoin ni ti gbu ngangu.—Diko Ésaïe 32:1, 2.

22-23. Mɛng ga zɔkamɔ bɛ Noami changé? Hazu ge nde? (Psaume 136:​23, 26).

²² Na peko ti mbeni ngoi, Boaz amû gbâ ti kobe na Ruth na Naomi (Ruth 2:14-18). Nyen la Naomi asara na pekoni? Lo tene: “Zia tufa ti Jéhovah, lo so angbâ lakue ti fa tâ ndoye na mbage ti azo so angbâ na fini nga na akuâ, aga na ndö ti lo.” (Ruth 2:20a).  Bango ndo ti Naomi achangé kue. Kozo, lo tene na ngu ti lê: “Jéhovah . . . aluti na mbi,” me fadeso na ngia lo tene: “Jéhovah . . . angbâ lakue ti fa tâ ndoye.” Nyen la achangé bango ndo ti Naomi?

²³ Naomi akomanse ti comprendre so Jéhovah azia lo lâ oko ape. Jéhovah asara kua na Ruth ti mû na lo aide so lo bezoin ni na ngoi so lo yeke kiri na Juda (Ruth 1:16). Naomi acomprendre nga so Jéhovah asara kua na Boaz, oko ti azo “so ayeke na droit ti futa ye ti zi” ala, ti mû maboko na lo na Ruth (Ruth 2:19, 20b). * Âmanke lo pensé lo tene: ‘Fadeso mbi comprendre, Jéhovah azia mbi lâ oko ape. Lo yeke na terê ti mbi na angoi so kue.’ (Diko Psaume 136:23, 26.) Naomi adoit ti kiri singila mingi na Ruth nga na Boaz so azia pëpe ti gi ti mû maboko na lo. E peut ti imaginé tongana nyen la ala ota kue ayeke na ngia ndali ti pendere ye so asi na nda ni so.

24. Hazu ge ga ɔ ngoy mɔ bhɔn ha deamɔ nɛ kpasa ngoy nɛ hio ma ɔ Chrétien?

²⁴ Nyen la mbeti ti Ruth afa na e na ndö ti sarango ye na tâ ndoye? Tâ ndoye ayeke pusu e ti zia pëpe ti gi ti aidé aita so ayeke na yâ ti vundu. A pusu nga e ti sara aye mingi ti aidé aita ti e. Na ngoi so bezoin ni ayeke dä, a lingbi a-ancien agonda na bê ti ala kue aita so ayeke sara ye na amba ti ala na tâ ndoye. Tongana e bâ so aita so akiri awara ngia nga na ngangu ti sara na Jéhovah, e yeke na ngia mingi (Kus. 20:35). Me kota raison so ndali ni e ngbâ ti sara ye na tâ ndoye ayeke so wa? A yeke ndali ti so e ye ti sara ye tongana Jéhovah nga ti zia ngia na bê ti lo, lo so “lo si singo na tâ ndoye”.—Ex. 34:6; Ps. 33:22.