1-2. Ma na-ingmɔ tɔa nde ge nde? Gea ɔ be zɔk ha zang article kɛ nde?

LASO, azo kutu mingi atene so ala mä na bê na Jésus, me ala yeda pëpe na aye so lo fa (2 Tim. 4:3, 4). Mbeni lâ, mbeni wandara atene: “Tongana mbeni ‘Jésus’ ayeke na popo ti e laso so ayeke tene atënë so vrai Jésus atene lani . . . , eskê e yeke ke lo laso tongana ti so e ke vrai Jésus a sara ngu saki use awe? . . . Kiringo tënë ni ayeke: En, e yeke ke lo.”

² Azo mingi na ngoi ti Jésus amä aye so lo fa nga abâ amiracle so lo sara, me ala ke ti mä na bê na lo. Ngbanga ti nyen? Na yâ ti article so ahon, e bâ araison osio so ndali ni azo mingi apika lani gere ti ala ndali ti ye so Jésus atene nga asara. Zia e bâ encore ambeni raison ni osio. Na ngoi so e yeke bâ ni, e yeke bâ ndani so laso azo ake adisciple ti Jésus nga tongana nyen la e lingbi ti sara kue ti zia pëpe si mbeni ye akanga lege na e ti sara na Jéhovah.

3. Getemɔ Jésus dea soeki ka dea nde hio ma wi a kafi wɛnɛ?

³ Na ngoi so Jésus ayeke lani na sese, lo mû ngoi ti duti na azo nde nde kue. Lo na azo ti mosoro nga na akota zo ate ye, me lo mû nga lani ngoi mingi ti duti na terê ti awayere nga na azo so a sara aye ti ngangu na ala. Na ndö ni, lo bâ lani mawa ti azo so mingi ni azo abâ ala tongana “awasiokpari”. Ambeni zo ti baba ake lani Jésus ndali ti aye so lo sara. Ala hunda adisciple ti lo, atene: “Ngbanga ti nyen ala yeke te kobe nga ala yeke nyon ye na azo ti rongo nginza ti impôt nga na awasiokpari?” Jésus akiri tënë, atene: “Azo so ayeke na nzoni terê ayeke na bezoin ti wanganga pëpe, me gï azo ti kobela. Mbi ga  ti iri azo ti mbilimbili pëpe, me awasiokpari si ala changé bê ti ala.”—Luc 5:29-32.

4. Tuka ɛngɛ prophète Ésaïe tɔa, getemɔ hio Juif doit mɔ kɛri mɔ tɔ nde ɛ de nɛ Messie?

⁴ Bible atene nyen? Ngoi mingi kozo na gango ti Messie, prophète Ésaïe atene so dunia ayeke ke lo. Prophétie ni atene: “Azo azere lo nga ala kpe yongoro na lo. . . . A yeke mo bâ mo tene a honde lê ti lo na e. Azo azere lo, nga a bâ lo tongana senge ye.” (És. 53:3). “Azo” adoit lani ti kpe yongoro na Messie, tongaso aJuif ti ngoi ti Jésus adoit lani ti ku ti tene azo ake Jésus.

5. Mɛsɛ, hio wi nɛ dɔka zɔk hio disciple bɛ Jésus mɛng nde?

⁵ Eskê e bâ mara ti kpale so laso? En. Akota zo ti nzapa mingi ayeke na ngia ti yamba na yâ ti bungbi ti ala akota zo, azo ti mosoro nga azo so azo abâ ala tongana azo ti ndara. Ala yamba azo so atâa so fani mingi sarango ye ti ala nga na fason so ala vivre na ni ague nde na aye so Nzapa ahunda. A-oko kota zo ti nzapa so azere awakua ti Jéhovah, so ayapu nga so ayeke na anzoni sarango ye, ndali ti so azo ti dunia abâ ala tongana ambumbuse zo. Tongana ti so Paul atene, Nzapa asoro azo so ‘a bâ ala tongana ambumbuse zo’. (1 aCor. 1:26-29). Me, na lê ti Jéhovah, awakua ti lo kue so ayeke be-ta-zo ayeke ye ti ngangu ngere.

6. Mɛng ga ɔ lɛma dungɔ nɛ ndanga zɔamɔ bɛ Jésus, ka ɛ osa yo ha Matthieu 11:​25, 26?

⁶ Nyen la a lingbi e sara ti ngbâ ti sara na Jéhovah? (Diko Matthieu 11:25, 26.) Zia pëpe si bango ndo ti azo ti dunia na ndö ti awakua ti Nzapa asara ngangu na ndö ti mo. Hinga so Jéhovah ayeke sara kua gï na azo so asara terê ti ala kete ti sara ye so bê ti lo aye (Ps. 138:6). Nga, gbu li na ndö ti gbâ ti aye so lo sara na lege ti azo so azo ti dunia so abâ ala tongana azo so ayeke na ndara ape wala ahinga ndo ape.

7. Hazu ge Jésus saa hio Pharisien hio wi ka osiri hio li wi nde? Mbua deamɔ soeki mɛng?

⁷ Sân mbeto, Jésus ake aye so azo asara ti voro na Nzapa gï ti handa lê ti azo. Na tapande, lo fa so aFarizien ayeke azo ti handango lê ti azo ndali ti so tënë ti sukulango maboko agbu bê ti ala mingi ahon tënë ti bango lege ti ababâ na amama ti ala (Mat. 15:1-11). Peut-être atënë ti Jésus asara si li ti adisciple ti lo akpe. Tongaso, ala hunda lo, atene: “Mo hinga so aFarizien apika gere ti ala na mango tënë so mo tene so?” Jésus akiri tënë, lo tene: “Keke kue so Babâ ti mbi so ayeke na yayu alu ni pëpe, a yeke gboto ni na gunda ni kue. Ala zia aFarizien so. Ala yeke awaziba so ayeke fa lege na zo. Tongana waziba afa lege na mba ti lo waziba, ala use kue ayeke tï na dû.” (Mat. 15:12-14). Atâa so ngonzo agbu lani akota zo ti nzapa na terê ti Jésus ndali ti atënë so lo tene, lo ngbâ lani ti tene tâ tënë.

8. Mɛng ga Jésus osa nde Sɔ mɛkiri na hio mɔ fɛt ka hio tua Sɔ nɛ mɛkaramɔ nɛ yo?

⁸ Jésus afa nga so ambeni fango ye ti abungbi ti vorongo Nzapa ayeke mvene. Lo tene lani ape so Nzapa ayeda na aye kue so abungbi ti vorongo Nzapa amä na bê na ni. Ye oko, lo fa lani so azo mingi ayeke na ndö ti lege so akono so ayeke gue na futingo, me azo so ayeke na ndö ti lege so ague na fini ayeke mingi pëpe (Mat. 7:13, 14). Lo fa lani polele so ambeni zo atene ala yeke sara na Nzapa, me ti tâ tënë ni ala yeke sara na lo ape. Lo mû lani wango so: “Ala sara hange na aprophète ti wataka so ayeke ga na ala, na so ayü poro ti terê ti taba, me na gbe ni, ala yeke ambo ti ngonda so nzara ahon ndö ti ala. Ala yeke hinga aprophète so na lege ti alengo ti ala.”—Mat. 7:15-20.

9. Hio gete osamɔ mɔ hio tua Sɔ Jésus osa nde yo nɛ dalo nde?

 ⁹ Bible atene nyen? Mbeni prophétie ti Bible atene so nzara ti da ti Jéhovah ayeke gbi Messie gbingo tongana wâ (Ps. 69:9; Jean 2:14-17). Nzara so apusu Jésus ti fa na gigi afango ye nga na asarango ye ti abungbi ti Nzapa so ayeke na lege ni ape. Na tapande, aFarizien amä na bê so âme ayeke kui ape; me Jésus afa so akuâ ayeke lango (Jean 11:11). A-Sadducéen amä na bê na zingongo ti akuâ ape; me Jésus azingo lani kamarade ti lo Lazare (Jean 11:43, 44; Kus. 23:8). A-Farizien atene so mbeni ngangu so zo abâ ape wala Nzapa la ayeke na peko ti aye kue so ayeke si na e wala ye so e yeke sara. Me Jésus atene zo alingbi ti soro ti sara na Nzapa wala ti sara na lo ape.—Mat. 11:28.

10. Hazu ge ga mɛsɛ hio wi nɛ dɔka ha kafa ɔ ha zu hio mɔ ka ɔ ha osa nde?

¹⁰ Eskê e bâ mara ti kpale so laso? En. Azo mingi ake e ndali ti so e sara kua na Bible ti fa na azo so ambeni fango ye ti abungbi ti vorongo Nzapa ayeke na lege ni ape. Akota zo ti nzapa afa na azo ti eglize ti ala so Nzapa ayeke punir asioni zo na yâ ti enfer. Ala yeke sara kua na fango ye ti mvene so ti sara si azo angbâ na gbe ti komandema ti ala. E awakua ti Jéhovah so e yeke voro Nzapa ti ndoye, e yeke mû maboko na azo ti hinga so fango ye so ayeke mvene. Akota zo ti nzapa afa nga so âme ayeke kui ape. Tongana fango ye so ayeke tâ tënë, andâ zo oko abezoin ti tene a zingo lo na kuâ ape. E fa na azo so fango ye so ayeke na yâ ti Bible ape. Nga, atâa so abungbi ti vorongo Nzapa mingi afa so ye kue so asi na e a diko ni kozo awe, e fa na azo so zo ayeke na liberté nga lo lingbi ti soro ti sara na Nzapa. Tongana e fa so afango ye ti akota zo ti nzapa ayeke mvene, nyen la ala yeke sara? Mingi ni, ngonzo asara ala ngangu.

11. Mɔ nɛ ndang nɛ hio wen bɛ Jésus ka yo ha Jean 8:​45-47, getemɔ Sɔ ana hio wan-tom bɛa mɔ de?

¹¹ Nyen la a lingbi e sara ti ngbâ ti sara na Jéhovah? Tongana e ye tâ tënë, a lingbi e sara ye alingbi na atënë ti Nzapa. (Diko Jean 8:45-47.) Satan Zabolo angbâ lani na yâ ti tâ  tënë ape, me ti e, e yeke ke tâ tënë lâ oko ape. E yeke sara lâ oko ape ye so ague nde na aye so e mä na bê na ni (Jean 8:44). Nzapa ahunda na awakua ti lo ti “ke na bê oko ye so ayeke sioni” na ti “hule na terê ti ye so ayeke nzoni”, tongana ti Jésus.—aRom. 12:9; aHéb. 1:9.

12. Hazu ge fason ka ɛ gbea nɛ Jésus dea nde hio Juif nɛ dɔka a kafi wɛnɛ?

¹² Mbeni raison nde wa la ndali ni ambeni Juif ti ngoi ti Jésus ake lo? Paul atene: “E yeke fa tënë ti Christ so a fâ lo na ndö ti keke, na lê ti aJuif tënë so ayeke ye so asara si ala pika gere.” (1 aCor. 1:23). Ngbanga ti nyen la fason so Jésus akui na ni asara lani aJuif mingi nzoni ape? Na ala, so Jésus akui na ndö ti keke, ala bâ lo tongana mbeni zo ti kengo ndia nga mbeni wasiokpari, me pëpe tongana Messie.—Deut. 21:22, 23.

13. Getemɔ hio wi ka kafa soeki Jésus kafa mɔ mɛkiri nɛ yo?

¹³ A-Juif so ake lani Jésus ake ti yeda so tënë ayeke na li ti lo ape, so a bi atënë ti mvene na li ti lo nga so a sara ye na lo na lege ni ape. Azo so afâ lani ngbanga ti Jésus, tënë ti fango ngbanga mbilimbili agbu bê ti ala ape. Ajuge ti Kota da-ngbanga ti aJuif abungbi terê ti ala hio ti dë ngbanga na li ti Jésus, nga ala sara ye alingbi na andia ti fango ngbanga ape (Luc 22:54; Jean 18:24). Ajuge ni asara ye lani na lege ni ape na ngoi so ala yeke mä atënë so a bi na li ti Jésus. Ala gi “tënë ti mvene ti bi na li ti Jésus ti wara lege ti fâ lo.” So ala wara ni ape, kota prêtre agi ti pusu Jésus ti tene mbeni tënë so aga na tënë na li ti lo wani. Ye so ague tâ nde mingi na ndia (Mat. 26:59; Marc 14:55-64). Na peko ti so a zingo Jésus na kuâ, asioni juge so amû “gbâ ti alê ti nginza ti argent” na aturugu ti Rome so ayeke bata dû ti kuâ ti lo ti tene ala tene atënë ti mvene ti fa ndani so yâ ti dû ti kuâ ni ayeke senge.—Mat. 28:11-15.

14. Getemɔ Bible tɔa soeki kari hazu fio bɛ Messie?

¹⁴ Bible atene nyen? Atâa so aJuif mingi ti ngoi ti Jésus aku lani pëpe ti tene Messie akui,  bâ ye so mbeni prophétie ti Bible atene: “Lo mû fini ti lo na kuâ nga a diko lo na popo ti azo ti kengo ndia. Lo yô siokpari ti azo mingi nga lo voro yanga ndali ti azo ti kengo ndia.” (És. 53:12). Tongaso, aJuif ayeke na raison oko ape ti ke Jésus ndali ti so a bi tënë ti mvene na li ti lo atene lo sara mbeni sioni ye na a fâ lo.

15. Hio gete wen ɛ pio ha zu hio Témoin bɛ Jéhovah ka dea nde hio ma wi a kafi mbua?

¹⁵ Eskê e bâ mara ti kpale so laso? En. A bi lani atënë ti mvene na li ti Jésus nga a fâ ngbanga na li ti lo na lege ni ape; laso azo ayeke sara nga mara ni na aTémoin ti Jéhovah. Bâ ambeni tapande ni. Na États-Unis, na popo ti ngu 1930 ti si na ngu 1950, a gue na atënë ti e mingi na gbele ngbanga ti tene e wara liberté ti voro Nzapa. Sân kamene, ambeni juge ni atene so ala ye tënë ti e ape. Na Quebec, na Canada, akota zo ti nzapa nga na azo ti gouvernement asara kua maboko na maboko ti kanga lege na kua ti e. A bi awafango tënë mingi na kanga gï ndali ti so ala fa tënë ti Royaume ti Nzapa na azo. Na Allemagne, gouvernement ti aNazi afâ lani gbâ ti aita-koli so ayeke be-ta-zo so ade maseka. Na yâ ti angu so ahon ade ti ninga ape, a dë ngbanga na li ti aita ti e mingi na Russie nga a kanga ala ndali ti so ala sara lisoro na azo na ndö ti Bible, mbeni ye so a tene ague nde na ndia ti gouvernement. A kanga même lege na Mbeti ti Nzapa ti fini dunia na yanga ti Russe na a bâ ni tongana mbeni mbeti so atënë ti yâ ni ague nde na ndia ndali ti so iri ti Jéhovah ayeke na yâ ni.

16. Tuka ka ɛ osa 1 Jean 4:⁠1, hazu ge ga lɛma nde ɔ gde na nde hio wen dalo ka ɛ tɔa ha zu hio wan-tom bɛ Jéhovah a osiri ɔ na nde?

¹⁶ Nyen la a lingbi e sara ti ngbâ ti sara na Jéhovah? Gi ti hinga ye nzoni na ndö ti tënë ni. Na yâ ti Fango tënë ti Jésus na ndö ti hoto, lo tene na adisciple ti lo so ambeni zo ayeke ‘tene mara ti asioni tënë ti mvene nde nde kue na ndö ti ala’. (Mat. 5:11). Satan la asigi na amvene so. Lo pusu awato ti e ti kangbi asioni mvene na ndö ti azo so aye tâ tënë (Apoc. 12:9, 10). A lingbi e ke amvene so. A lingbi e zia lâ oko ape si amvene so azia mbeto na yâ ti e wala awoko mabe ti e.—Diko 1 Jean 4:1.

17. Mɛng ga hio mɔ ka hɔa sɔngsi nɛ fio bɛ Jésus dea nde hio ma wi a kafi wɛnɛ nde?

¹⁷ Ngoi kete kozo na kuâ ti Jésus, mbeni oko ti abazengele ti lo 12 akä lo. Fani ota, mbeni bazengele ni nde atene so lo hinga Jésus ape, nga abazengele ni kue adö lo azia na bï so na ndade ni lo kui (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75). Li ti Jésus akpe ape. Lo tene même kozo awe so ye so ayeke si (Jean 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32). So ambeni zo abâ lani aye so, ala peut lani ti mû desizion ti ga adisciple ti lo ape, ala peut lani ti tene: ‘Tongana abazengele ti Jésus asara ye tongaso, mbi ye ti duti oko ti ala ape.’

18. Hio mɔ ka hɔa tikiring sɔngsi nɛ fio bɛ Jésus dea nde gete hio prophétie atɛ kpasa wen nde?

¹⁸ Bible atene nyen? Angu ngbangbo mingi kozo, Jéhovah afa na yâ ti mbeti ti lo so a yeke kä Messie teti alê ti nginza ti argent 30 (Zach. 11:12, 13). Mbeni kota kamarade ti Jésus la ayeke kä lo (Ps. 41:9). Prophète Zacharie atene nga lani, atene: “Dë berger ni, na zia anyama ni akangbi kirikiri.” (Zach. 13:7). Azo so aye Jésus biani ayeke ke lo ape ndali ti aye so asi so. Me mabe ti ala ayeke kpengba ndali ti so ala bâ aprophétie so aga tâ tënë na ndö ti lo.

19. Getemɔ hio wi ka ngoya kpasa wen ingɔ nde?

¹⁹ Eskê e bâ mara ti kpale so laso? En. Na ngoi ti e, ambeni Témoin so a hinga ala mingi  azia tâ tënë, ala ga a-apostat, na pekoni ala gi ti sara si ambeni ita azia tâ tënë. Ala kangbi asioni tënë, atënë so ayeke tâ tënë kue ape nga na amvene na ndö ti aTémoin ti Jéhovah na lege ti ambeti-sango, radio, télé nga na Internet. Ye oko, atënë so ahanda pëpe azo so aye biani tâ tënë. Me ala hinga so Bible atene kozo awe so aye so ayeke si.—Mat. 24:24; 2 Pi. 2:18-22.

20. Getemɔ lɛma nde ɔ de mɔ tɔ nde hio wi ka gde kpasa wen a osiri ɔ na nde? (2 Timothée 4:​4, 5).

²⁰ Nyen la a lingbi e sara ti ngbâ ti sara na Jéhovah? E bezoin ti ngbâ ti kpengba mabe ti e na lege so e manda ye lakue, e sambela lakue nga e ngbâ ti sara kua so Jéhovah amû na e ti sara. (Diko 2 Timothée 4:4, 5.) Tongana e yeke na mabe, li ti e ayeke ga kirikiri ape na ngoi so e mä asioni tënë na ndö ti aTémoin ti Jéhovah (És. 28:16). Yengo so e ye na Jéhovah, Bible nga na aita ti e ayeke mû maboko na e ti tene azo so azia tâ tënë ahanda e ape.

21. Ngase mɛsɛ hio dɔka wi ha kafa wen ka ɔ ha osa, getemɔ ɔ lɛma dungɔ sûr nɛ yo nde?

²¹ Na ngoi ti Jésus, azo mingi ake lani lo. Me ambeni mingi aga adisciple ti lo. Na popo ti ala, mo yeke wara mbeni membre ti Kota da-ngbanga ti aJuif nga même “gbâ ti aprêtre”. (Kus. 6:7; Mat. 27:57-60; Marc 15:43). Legeoko nga laso, azo kutu mingi amû desizion ti ga adisciple ti Jésus. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so ala hinga atâ tënë so ayeke na yâ ti Bible nga ala ye ni. Bible atene: “Azo so aye ndia ti mo, siriri ti ala ayeke mingi; mbeni ye ti sara si ala pika gere ti ala ayeke dä pëpe.”—Ps. 119:165.