Sé sinagòg-la : ola yo sòti ?

LÈMO « sinagòg » ka vin dè on mo grèk ki vlé di « lasanblé » oben « réini ansanm ». Sé on non ki ka korèsponn byen èvè sé koté-lasa, pas dépi an tan lontan, sé adan sé sinagòg-la sé juif-la té ka réini-yo pou aprann plis asi Bondyé é pou adoré-y. Lézékriti Ébrayik pa ka palé dirèktèman dè sinagòg, men dapré Lézékriti Grèk, sa klè kè o prèmyé syèk a épòk an nou, dé koté konsa té ja ka ègzisté pou moun réini-yo.

Onlo èspésyalis ka pansé kè koumansé ni sinagòg pannan sé Juif-la té ka viv Babilòn, apré yo té menné-yo la, pa fòs. Sé sa Encyclopaedia Judaica ka fè-nou konprann : « Sé Juif-la yo té menné Babilòn la pa té ni tanp-la ankò, yo té adan on péyi étranjé é yo té byen bizwen rékonfò adan éprèv a yo. Kifè dè tanzantan yo dwèt té ka sanblé, pétèt lè té ni Saba, pou yo té li Lézékriti. » Lè yo sòti Babilòn, i ka sanm sa kè sé Juif-la kontinyé sanblé pou pé sa priyé é pou li Lézékriti, é kè yo konstwi sinagòg chak koté yo té kay rété.

Sé konsa o prèmyé syèk a épòk an nou, sé sinagòg-la divini prèmyé koté sé Juif-la té ka pratiké rèlijyon a yo é prèmyé koté yo té ka jwenn. Sé konsa sa té ka pasé, ki sé Juif-la té simé alantou a Lanmè Méditérané, ki yo té adan sé péyi arab la, oben an Izrayèl menm. On dénonmé Lee Levine, ki pwofésè adan on gran linivèsité a Jérizalèm, ka èspliké : « [Sé sinagòg-la] té ka sèvi-yo pou yo té étidyé, pou yo té pran rèpa sakré, oben pou yo té fè afè pasé douvan lalwa. Sé la osi yo té ka dépozé lajan yo té ka mèt ansanm, sé la zanmi té ka jwenn, oben moun té ka sanblé pou fè politik. » I di osi : « Ou ka tou konprann kè sé siwtou pou pratiké rèlijyon a yo sé Juif-la té ka jwenn la. » Donk sa pa ka étoné-nou dè sav kè, byensouvan, Jézi té ka vin adan sé sinagòg-la lè moun té ka sanblé (Mawk 1:21 ; 6:2 ; Lik 4:16). Lè i té ka vin la, i té ka anségné moun, é i té ka ba toutmoun fòs é kouraj. Lè lasanblé krétyèn la vin fòwmé, lapòt Pòl osi préché bon enpé adan sé sinagòg-la. Sé la moun ki té ka entérésé-yo a Pawòl a Bondyé té ka vin tou natirèlman, kifè lè Pòl té ka rivé adan on vil, prèmyé koté i té ni labitid ay pou i té préché sé adan sinagòg-la (Akt 17:1, 2 ; 18:4).