Ès ou té sav sa ?
Kijan sa ki maké anlè on mòso wòch ka montré kè sa Labib ka di sé lavérité ?
ANT 700 é 600 avan épòk an nou, yo maké on biten anlè on mòso wòch ki ka touvé-y adan on mizé a Jérizalèm. Non a mizé-lasa sé « Musée des pays de la Bible ». Yo ay pran mòso wòch-lasa adan on gròt ki té ka sèvi tonb an Izrayèl toupré a on vil non a-y sé Ébron. Mi sa ki maké anlè mòso wòch-la : « Agaf, gason a Agav, fò Yavé Sabaòt modi-w ! » Kijan sa ki maké asi mòso wòch-lasa ka montré kè sa Labib ka di sé lavérité ? An réyalité, sa ka montré kè an tan-lasa, yo té konnèt non a Bondyé, kivédi Jéova oben Yavé, byen menm. Yo té abityé sèvi èvè-y é yo té abityé maké-y. Avan, an ébré, yo té ka ékri non-lasa, YHWH. A épòk-lasa, onlo moun té k’ay kaché adan sé gròt-la oben yo té ka pran randévou pou yo jwenn la. É byensouvan, yo té ka maké non a moun ki ni non a Bondyé adan-y é non a Bondyé osi adan sé gròt-la.
Anrapò èvè sa ki maké adan sé gròt-lasa, mi sa Dòktè Rachel Nabulsi, on pwofésè adan linivèwsité a Jéòwji ka di : « Nou ka touvé non a Bondyé, YHWH, maké onlo fwa adan sé gròt-lasa. [...] Sa ki maké adan sé gròt-lasa é sa ki maké an Bib-la ka montré kè YHWH sé on non ki té ni onlo enpòwtans an péyi a Izrayèl é an péyi a Jida *. » Sa ka montré kè non a Bondyé, ki ka ékri YHWH adan lalfabé ébré la, ni tout plas a-y adan Bib-la é kè sa toutafè nòwmal kè nou touvé-y plizyè milyé fwa adan-y. Anplisdisa, an tan-lasa, ou té ka touvé non a Bondyé adan non a onlo moun.
« Yavé Sabaòt », èksprésyon-la ki maké anlè mòso wòch-la, vé di « Jéova, chèf a sé lawmé-la ». I ka sanm sa kè an tan-lasa, yo té ka itilizé non a Bondyé é yo té ka itilizé èksprésyon-la « Jéova, chèf a sé lawmé-la » osi. Kifè, sa pa ka étoné-nou si èksprésyon-la « Jéova, chèf a sé lawmé-la » maké 283 fwa adan Lansyen Tèstaman. Men nou pito ka jwenn èksprésyon-lasa adan liv a Izayi, Jérémi é Zakari.
^ par. 4 « Burial Practices », paj 196, 197.